WYKA
AD 4 (19/10/10)
Percepcja sposobu mówienia; strategie badań:
" Systematyczna zmiana parametrów mówienia (głośność, modulacja, przerwy) przez
nadawcę. Zmienna zależna: wiarygodność nadawcy, ocena kompetencji, sympatyczności,
życzliwości
" Odgrywanie przez badanych roli mówcy cieszącego się aprobatą i zaufaniem odbiorcy;
wyniki: istotne parametry  płynność mówienia, krótkie pauzy, modulacja głosu
" Nagrywanie naturalnych dyskusji w małych grupach. Zmienna zależna: rzeczywisty wpływ
mówcy na decyzję grupy; wyniki: różnice kulturowe  w USA głośność mówienia, w
Niemczech precyzyjna artykulacja i akcent
Zachowania werbalne i niewerbalne w percepcji społecznej:
" Wg M. Argyle (1985r.): język pozwala nam informować się wzajemnie o zewnętrznych
wydarzeniach w naszym życiu; sygnały niewerbalne (wyraz twarzy, spojrzenia, gesty, pozycja
ciała, tembr głosu, dotyk, dystans i zbliżanie się) wykorzystujemy dla nawiązania i
podtrzymywania więzi społecznych
" Gdy istnieje rozbieżność między wypowiedzią słowną a komunikatem niewerbalnym, bardziej
decyduje o pierwszym wrażeniu to co niewerbalne
" Często ulegamy sygnałom niewerbalnym nie zdając sobie sprawy z tego (np. uwodzicielska
moc rozszerzonych z
renic)
" Zachowania niewerbalne wyrażają emocje, postawy, informują o cechach osobowości,
ułatwiają (lub utrudniają) komunikację werbalną, są uzupełnieniem komunikatu werbalnego
Percepcja emocji:
" Psychologowie częściej badają emocje negatywne: wg analizy Carlsona 2x więcej miejsca w
175 podręcznikach
" Emocje innych rozpoznajemy po: sygnałach behawioralnych, mimice twarzy, deklaracjach
słownych, rozpoznaniu sytuacji
" Ponieważ emocje własne odgrywają ważną rolę w percepcji społecznej, poznajmy proces
spostrzegania własnych emocji
Spostrzeganie własnych emocji:
" Teoria Jamesa-Langego: emocja jest odczuciem zmian w organizmie, produktem pobudzenia
fizjologicznego:  jestem smutny bo płaczę ,  jestem wściekły bo drżę
" Krytyka (Cannon, 1929r.):
Różnym emocjom towarzyszy ten sam stan narządów wewnętrznych
Narządy wewnętrzne są zbyt mało wrażliwe, aby ich zmiany były zauważane i
wykorzystywane jako sygnały emocji
Zmiany są zbyt wolne
Dwuczynnikowa teoria emocji, Schachter i Singer, 1962r.:
" Emocja jest określona przez:
Uświadomienie pobudzenia fizjologicznego
Poznawczą ocenę, wyjaśnienie tego pobudzenia
" Eksperyment: badanych informowano, że mają testować nowy lek wpływający na ostrość
widzenia. W grupie kontrolnej podawano placebo, w eksperymentalnych  adrenalinę, która
przyspiesza bicie serca, zwiększa tempo oddechu, wywołuje drżenie mięśni, napływ krwi do
twarzy. Były trzy grupy eksperymentalne: E1   adreno-poinformowani : będą uboczne
efekty leku; E2   adreno-niepoinformowani ; E3  błędnie poinformowani, że odczują jako
efekty uboczne testowanego leku swędzenie i bóle głowy. Grupy E2 i E3 nie mają wyjaśnienia
swego stanu pobudzenia
" Hipoteza: jeżeli jednostka nie ma wyjaśnienia swego pobudzenia będzie szukać go w
aktualnym otoczeniu
" Aby to sprawdzić zastosowano manipulację eksperymentalną: spotkanie z nieznajomym,
również czekającym na badanie: 1) nieznajomy euforyczny rozbawiony lub 2) zdenerwowany
gniewny. Spodziewano się, że w grupach E2 i E3 badani będą szczególnie podatni na wpływy
otoczenia, będą  zarażać się emocjami innych
Błędne wyjaśnienia przyczyn swego pobudzenia:
" Wyniki badania Schachtera i Singera: badani, którzy byli pobudzeni, ale nie rozumieli
przyczyn swego stanu emocji, wpadali albo w gniew (gdy spotykali nieznajomego
zdenerwowanego), albo w euforię (gdy spotykali nieznajomego radosnego); przeżywali
 fałszywe emocje  bo szukając poznawczych przesłanek swego pobudzenia  znalez
li je w
otoczeniu
" Ograniczenia efektu:
Przy bardzo silnym pobudzeniu negatywnym wskazówki sytuacyjne, sugerujące
wesołość mogą nie działać
Poznawcza wskazówka (etykietka emocji) musi pojawiać się szybko, zanim jednostka
samodzielnie zinterpretuje (innymi czynnikami) swoje pobudzenia
Z kim chcemy dłużej pogadać? Co nas pobudza: osoba czy sytuacja?
" Obserwacje potoczne: zakochujemy się w sytuacjach klęsk żywiołowych, powodzi, wypadków
itp. Dlaczego? Badanie Donalda Duttona i Arthura Arona (1974r.): warunki naturalne, park
krajobrazowy. Kobieta (współpracownica eksperymentatora) podchodzi do mężczyzn z
prośbą o wypełnienie kwestionariusza osobowości w dwóch sytuacjach: 1) spokoju
(mężczyzna odpoczywający na ławce w parku) i 2) pobudzenia (mężczyzna na wąskim
mostku, wiszącym nad przepaścią. Kobieta podaje swój nr telefonu, pod który można
zadzwonić żeby dowiedzieć się czegoś więcej o badaniu
" Wynik: 30% badanych mężczyzn dzwoni, gdy spotkali kobietę w sytuacji spokoju; 65% - w
sytuacji pobudzenia
Błędne określanie przyczyn pobudzenia:
" Kobieta spotkana w sytuacji pobudzenia jest bardziej atrakcyjna, bowiem błędnie to w jej
obecności (a nie w ekscytującej sytuacji niebezpieczeństwa) postrzegamy z
ródło emocji
" Czy zainteresowanie seksualne można więc wywołać w laboratorium, gdy umożliwi się
badanym błędną interpretację ich stanu w kategoriach seksualnych? Badanie Stuarta Valinsa
(1989r.). Procedura: zdjęcia z Playboya + słuchanie wzmocnionego odgłosu bicia serca
(rzekomo własnego). Bardziej atrakcyjne wydają się te kobiety, przy których badany myśli, że
mocniej bije mu serce
Ekspresja emocji autentycznych i odgrywanych  badanie Landisa:
" Eksperymenty Landisa pokazały, że emocje autentycznie przeżywane (fotografowanie osób w
drastycznych sytuacjach) są trudniejsze do trafnego rozpoznania, bowiem ludzie mają swoją
osobniczą ekspresję; ponadto emocje autentyczne są złożone; przy emocjach odgrywanych 
kierujemy się pewnymi wzorcami, schematami
" Sytuacyjne wskazówki dla rozpoznawania emocji: gdy pokazujemy fotografię połączoną z
opisem sytuacji w jakiej była fotografowana  trafniej rozpoznajemy jej emocje
Badanie międzykulturowe nad odczytywaniem emocji:
" Ekman, Friesen, 1975r., badanie na Nowej Gwinei niepiśmiennego plemienia Fore.
Opowiadano wydarzenia zabarwione emocjonalnie a badani mieli dobrać
fotografię(wyrażającą emocje) do każdej z sytuacji. Fore byli równie dokładni jak ludzie z
zachodniej kultury. Także proszono ich o odgrywanie emocji odpowiadających opowiadanym
historyjkom. Fotografie  odgrywających emocje pokazano następnie amerykańskim
współpracownikom  zostały odczytane prawidłowo, zwłaszcza mimika towarzysząca sześciu
podstawowym emocjom (strach, gniew, szczęście, zaskoczenie, niesmak i smutek) jest
międzykulturowa, jest cechą człowieka jako gatunku a nie wytworem kulturowego
doświadczenia
" Specyficzne kulturowo są natomiast reguły ujawniania emocji: w kulturze zachodniej
mężczyz
ni nie powinni ujawniać smutku; w Japonii kobiety nie powinny szeroko śmiać się
(Japończycy pokrywają negatywne emocje uśmiechem)
" Specyficzne kulturowo są też emblematy: niewerbalne gesty, służące do szybkiego
komunikowania się wewnątrz danej kultury
Rola kolejności odbieranych informacji:
" Efekt pierwszeństwa: badanie S. Ascha: trudność pogodzenia dwóch zestawów informacji
gdy podaje się je w pewnym odstępie, np.: inteligentny, pracowity, impulsywny + krytyczny,
uparty, zazdrosny. Najczęściej osoba-bodziec opisywana jest wtedy tak, jakby drugi zestaw
informacji nie dotarł do spostrzegającego. Mechanizm: informacje odebrane jako pierwsze
wyznaczają kierunek percepcji danej osoby, do którego asymilowane są wszystkie inne,
nowsze informacje. Pierwsze wrażenie blokuje odbiór innych, niezgodnych z nim informacji
Jak kształtuje się spójny obraz?
" Tendencja do relatywizowania danych rozbieżnych z pierwszym wrażeniem  oprócz
pomijania, ignorowania, redukowania znaczenia  jest techniką służącą zachowaniu trwałego
pierwszego wrażenia. Polega na zmianie znaczenia informacji rozbieżnej z pierwszym
wrażeniem lub przyjęciu za łożenia o dodatkowych cechach osoby, czy sytuacji,
pozwalających wyjaśnić rozbieżność, np. inteligentny młody człowiek, który
 nieinteligentnie zachowuje się na przyjęciu
" Tendencja do kształtowania spójnego obrazu zwiększa się, gdy jesteśmy nastawieni na
transmisję własnego sądu lub gdy nasza opinia jest bardzo pozytywna (efekt Polyanny lub
łagodności)
Efekt asymetrii pozytywno-negatywnej:
" Dlaczego obiekty pozytywne są spostrzegane bardziej jednolicie, ich obrazy są bardziej
spójne niż obrazy obiektów negatywnych?
" Hipoteza czujności (Bieri, 1971r.)
" Hipoteza liczby kontaktów (Crockett, 1965r.): bardziej rozbudowane powinny być obrazy
osób pozytywnych
" Hipoteza psycholingwistyczna (Peabody, 1970r.)
Językowe wyjaśnienie spójności obrazów obiektów pozytywnych:
" Struktura języka: używamy konstruktów językowych  wymiarów, których bieguny opisują
dwie autonomiczne, skrajne cechy osobowości; kategorie środkowe tych wymiarów są
opisywane przez inne cechy, podobne do biegunowych ale mniej skrajne, np.:
Naiwny  ufny  krytyczny  krytykancki
Skąpy  oszczędny  nieoszczędny  rozrzutny
" Każdy z wymiarów dzieli się na dwie części przeciwstawne znaczeniowo (deskryptywnie i
ewaluatywnie); przypisując tej samej osobie cechy ze środka wymiaru ale z dwóch połówek
wymiaru  mielibyśmy sprzeczność, a cechy negatywne  krańce wymiarów  mają ten sam
negatywny znak
Percepcja w kategoriach moralnych i sprawnościowych:
" Percepcja w kategoriach moralnych: identyfikowanie pozytywnych lub negatywnych celów i
intencji
" Percepcja w kategoriach sprawności: przypisywanie cech dobrych lub złych społecznie
" To samo zachowanie (nasze lub innych) może być spostrzegane i analizowane w kategoriach
moralności i sprawności (grzech lub porażka), ale kategorie te używane są alternatywnie
" Przy opisie siebie samego mamy (zwłaszcza mężczyz
ni) tendencję do posługiwania się
kategoriami sprawnościowymi; do opisu innych  moralnymi (Wojciszke, 1999r.)
" Inaczej przebiega integracja informacji o moralności, inaczej o sprawności. Dla przypisania
komuś trwałych cech moralnych  ważniejsze są informacje negatywne; dla wnioskowania o
sprawności  ważniejsze są informacje pozytywne (Reeder, 1985r.; Skowronski, Carlston,
1989r.)
" Posługiwanie się w percepcji społecznej kategorią moralności jest bardziej nasycone ocenami
ogólnymi i emocjami niż percepcja w kategoriach sprawności
" Sądzi się, że postępowanie opisywane w kategoriach moralności jest bardziej kontrolowane
przez podmiot niż postępowanie opisywane sprawnościowo; większą odpowiedzialność
osobistą przypisuje się za te pierwsze (za kłamstwo lub pomoc) niż za brak inteligencji czy
innych kompetencji
" Globalną ocenę człowieka lepiej wyjaśniają przypisane mu cechy moralne niż sprawnościowe
(Wojciszke, Bazińska, Jaworski, 1998r.)
" Z drugiej strony  globalne oceny człowieka stanowią silniejszą podstawę do oczekiwania
zachowań z kategorii moralnych niż sprawnościowych
" Interpretacja zachowań w kategoriach moralnych  czyli celów ludzkich zachowań 
uruchamia odnoszenie się do abstrakcyjnych wartości
" Wartości traktowane są jako abstrakcyjne zasady, najwyższe dobro, ideał do którego
powinno się dążyć; mają charakter absolutny i niestopniowalny. Gdy w percepcji innych
odwołujemy się do tak rozumianych wartości  ocena innych uzależniona jest wyłącznie od
tego, czy akceptują oni pewne wartości,  dają im świadectwo (sukces lub porażka 
nieistotne)
Stan emocjonalny podmiotu a percepcja innych:
" Efekty projekcji: badanie H. Murraya (dzieci oglądają fotografie ludzi w sytuacji pobudzenia
emocjonalnego i wyciszenia); badanie Bossoma i Maslowa (dorośli oglądają film dostając
szoki elektryczne)
" Niespecyficzny wpływ stresu egzaminacyjnego: J. Reykowski  obniżenie ocen na wymiarach
interpersonalnych i wyglądu; A. Frączek  stres wpływa także (choć słabiej) na percepcję
osób znanych; kierunek zmian  niejednolity (intelekt wyżej oceniany w stresie)
Rola zawodowa i płeć a percepcja:
" Selektywność percepcji: rola policjanta i psychologa (badanie studentów i po dwóch latach
wykonywania zawodu), Smith, 1968r.  raczej efekt treningu niż preferencji osobowościowej
" Studenci psychologii i fizyki: brak różnic; psychologowie kliniczni widzą więcej objawów
dewiacji (Crow, Weiss, 1978r.)
Płeć a percepcja:
" Kobiety widzą innych raczej w kategoriach psychologicznych, mężczyz
ni  w kategoriach ról
zawodowych i pozycji w strukturze (Bruner, Tagiuri, Secord, 1979r.); kobiety  częściej w
kategoriach relacji, współzależności
" Różnice w dekodowaniu emocji wyrażanych niewerbalnie (Goos, 2002r.)
" Kobiety częściej spostrzegają sytuacje jako niebezpieczne lub/i wymagające udzielenia
pomocy (Senneker, Hendrick, 1983r.)
Dlaczego rola wpływa na percepcję?
" Kształtuje określone cechy psychiczne a te wpływają na percepcję (Newcomb)
" Rola określa charakter kontaktów z innymi, wyczulając ludzi na pewne cechy i kształtując
stereotypy (Bruner)
" Osobowość przesądza o wyborze roli zawodowej i dlatego pełniona rola modyfikuje
percepcję (Haire, Showell)