2012-02-21
Geologia inżynierska
Pierwiastek lub zwiÄ…zek chemiczny o uporzÄ…dkowanej strukturze
wewnętrznej w formie sieci krystalicznej oraz powstały w wyniku
procesów naturalnych bez udziału człowieka
MINERAA

MINERAA
MINERAA

MINERAA
MINERAA

MINERAA

MINERAA
MINERAA

SKAA
A
1
2012-02-21
Nazwa Dla geologa Dla geotechnika
skała lita magmowa
granit, dioryt, bazalt,
lub metamorficzna
porfir, gnejs, kwarcyt, skała (grunt skalisty)
(scementowana,
marmur, Å‚upek itp.
zwięzła)
skała lita osadowa
wapień, margiel, gips,
(scementowana, skała (grunt skalisty)
iłowiec, piaskowiec itp.
zwięzła)
żwir, pospółka, gruz, skała luz
na (sypka,
grunt niespoisty
piasek itp. niescementowana)
glina, ił, pył skała spoista grunt spoisty
W przyrodzie skały mogą powstawać na 3 sposoby:
W wyniku krystalizacji minerałów z magmy
powstającej lokalnie w tzw. płaszczu ziemi
na głębokości od kilku do kilkudziesięciu
km pod powierzchniÄ… Ziemi
W wyniku nagromadzenia okruchów
skalnych, szkieletów, lub też
chemicznego strÄ…cania zachodzÄ…cego
głównie w środowisku wodnym
W wyniku przeobrażenia wcześniej istniejących skał pod wpływem wysokich
ciśnień i wysokiej temperatury panujących głęboko pod powierzchnią Ziemi
2
2012-02-21
SKAA
Y MAGMOWE
W zależności od miejsca zastygania stopu
magmowego, skały magmowe dzielimy
na:
1. Głębinowe (plutoniczne, abisalne,
intruzywne)  jeżeli magma zastyga
głęboko pod powierzchnią ziemi, w
warunkach podwyższonego ciśnienia i
powolnej utraty temperatury tworzÄ… siÄ™
skały o strukturach jawnokrystalicznych,
pełnokrystalicznych;
2. Wylewne (wulkaniczne, ekstruzywne) 
gdy magma wylewa siÄ™ na powierzchniÄ™
ziemi zastyga bardzo szybko i tworzÄ…ce
się skały charakteryzują struktury
szkliste lub półkrystaliczne;
3. Żyłowe (hipabisalne)  powstają w
warunikach pośrednich w żyłach,
kominach wulkanicznych.
Skały magmowe
głębinowe:
struktura
jawnokrystaliczna
Struktura skał głębinowych
3
2012-02-21
Skały magmowe wylewne:
struktura porfirowa
Struktura skał wylewnych:
porfirowa
4
2012-02-21
Skały magmowe wylewne:
struktura skrytokrystaliczna
Struktura skał wylewnych:
skrytokrystaliczna -
tekstura zbita, porowata lub migdałowcowa
5
2012-02-21
W zależności od pierwotnego składu magmy, dzielimy skały magmowe na:
" kwaśne (>65%wag krzemionki)
" obojętne (53-65%wag krzemionki)
" zasadowe (44-53%wag krzemionki)
" ultrazasadowe (<44%wag krzemionki)
Im bardziej kwaśna skała tym więcej zawiera minerałów jasnych (kwarc,
skalenie, mika jasna)
6
2012-02-21
Uproszczona klasyfikacja skał magmowych
rodzaj magmy kwaśna obojętna zasadowa ultrazasadowa
granitowa sjenitowa diorytowa gabrowa perydotytowa
sjenit (syenit),
głębinowe granit sjenit dioryt gabro perydotyt
nefelinowy
trachit
młode ryolit andezyt bazalt
fonolit
wylew
ne
porfir diabaz
stare porfir porfiryt
kwarcowy melafir
ortoklaz 65- plagioklazy plagioklazy
kwarc 20-60% -
90% obojętne zasadowe
plagioklazy
ortoklaz 35-
kwaśne 10-
minerały jasne
90%
35%
plagioklazy
kwarc <10%
kwaśne
muskowit
biotyt amfibole amfibole pirokseny oliwin
minerały
(amfibole) (biotyt) pirokseny (amfibole) pirokseny
ciemne
(pirokseny) (biotyt) (biotyt)
Własności fizykomechaniczne skał magmowych:
" bardzo wysoka: wytrzymałość na ściskanie i in., odporność na działanie
atmosfery przemysłowej i czynników chemicznych, mrozoodporność
" mała: ścieralność, nasiąkliwość
Skały magmowe
- w geotechnice  posadowienie obiektów inżynierskich na skałach magmowych
powoduje zwiększenie kosztów przygotowania podłoża do fundamentowania lecz
własności lecz skały te praktycznie nie odczuwają ciężaru umieszczonej na nich
konstrukcji;
- w budownictwie  znajdują zastosowanie jako kamień budowlany (konstrukcyjny
i okładzinowy) i kruszywo (do betonu, drogowe, kolejowe) o bardzo dobrych
własnościach mechanicznych lecz stosunkowo drogie w obróbce.
Wiele skał magmowych posiada wysokie walory dekoracyjne.
7
skały
skład mineralny
2012-02-21
8
2012-02-21
SKAA
Y
METAMORFICZNE
Metamorfizm to zespół procesów zachodzących w warunkach podwyższonego
ciśnienia i temperatury, prowadzących do przeobrażenia wcześniej istniejących
skał (zarówno magmowych, osadowych jak i metamorficznych). Przeobrażenie
to przejawia się w zmianie pierwotnych struktur i tekstur skał, a także zmianie
ich składu mineralnego a czasem chemicznego.
Najważniejszymi czynnikami metamorfizmu są:
" Temperatura  do ok. 8000C, zależy od gradientu geotermicznego (głębokości)
lub odległości od ogniska magmowego
" Ciśnienie statyczne wynika z ciężaru hydrostatycznego nadległych skał
" Ciśnienie dynamiczne  STRESS  ma charakter kierunkowy powodowane jest
ruchami tektonicznymi
" Składniki ciekłe i gazowe  w procesach metamorficznych bierze udział para
wodna, odgrywajÄ…ca rolÄ™ rozpuszczalnika
Rodzaje metamorfizmu:
" m. termiczny (kontaktowy) 
zachodzi w sÄ…siedztwie
ognisk magmowych, pod
wpływem temperatury
intrudujÄ…cej magmy, ma
charakter lokalny;
" m. dyslokacyjny  przebiega
w strefach fałdowych, gdzie
skały podlegają silnemu
stressowi przy niewielkiej
temperaturze, ma charakter
lokalny;
9
2012-02-21
Rodzaje metamorfizmu:
" m. regionalny  przebiega po
pogrążeniu skał na dużą głębokość, gdzie
panuje duże ciśnienie hydrostatyczne i
temperatura, obejmuje wielkie obszary;
" metasomatoza  gdy któryś z
powyższych procesów przebiega z
dopływem roztworów i gazów, które
indukują różne reakcje chemiczne,
powodujące częściowe, lub całkowite
zastąpienie istniejących minerałów
nowymi;
" ultrametamorfizm  to zespół procesów
pomiędzy metamorfizmem a granityzacją,
czyli przetopieniem skał.
Skały metamorficzne - klasyfikacja
Skały posiadające laminację (foliację) ziarna mineralne ułożone są
kierunkowo, co powoduje płytkową lub włóknistą podzielność skały :
1. łupki ilaste bardzo drobnoziarniste (minerały niewidoczne gołym okiem)
skały wykazujące podzielność płytkową
2. fyllity  drobnoziarniste skały (minerały niewidoczne gołym okiem lecz
większe niż w łupkach iastych) o podzielności płytkowej
3. łupki  zawierają minerały widoczne gołym okiem a także >50% minerałów
blaszkowych bardzo drobnych; również o podzielności płytkowej.
4. gnejsy  średnio i grubo uziarnione skały zawierające naprzemianległe
warstewki minerałów jasnych i ciemnych, często o strukturze fluidalnej lub
oczkowej
5. amfibolity  średnio i grubo uziarnione skały zbudowane w większości z
minerałów ciemnych, charakteryzują się słabą foliacją
10
2012-02-21
fyllit
Å‚upek
gnejs
11
2012-02-21
Skały metamorficzne - klasyfikacja
Skały nie wykazujące laminacji (foliacji) :
1. marmury  przekrystalizowane wapienie lub dolomity o strukturze cukrowatej
2. kwarcyty  zmetamorfizowane piaskowce kwarcowe lub granity, posiadajÄ…
strukturÄ™ cukrowatÄ…
3. zieleńce  nie wykazujące foliacji skały zasobne w minerały ciemne
4. hornfelsy - Any fine-grained rock produced by contact metamorphism. Density
of rock increases with metamorphic grade.
5. antracyt  zmetamorfizowana, silnie uwęglona odmiana węgla kamiennego
marmury
12
2012-02-21
SKAA
Y OSADOWE
Osady  nagromadzenie
materiału:
terygenicznego ( pochodzÄ…cego z
ziemi ), chemicznego,
organicznego,
pirogenicznego, wietrzeniowego
tworzące się w wyniku działania
procesów geologicznych
Åšrodowisko sedymentacyjne 
obszar, w którym działa pewien zespół procesów
powodujących akumulacje osadów
lÄ…dowe mieszane
morskie
deltowe
strefa
rzeczne eoliczne
litoralna
środ.
strefa
sedymentacji
hemi-
klastycznej na
pelagiczna
wybrzeżach
glacjalne morskich
strefa
strefa
sublitoralna
pelagiczna
limniczne
13
2012-02-21
Sedymentacja morska
Na dnie mórz i oceanów osadzają się pod wpływem siły ciężkości
cząsteczki mineralne różnej wielkości oraz szczątki organiczne.
Kolejne warstwy nagromadzonego osadu ściskają leżące niżej
powodujÄ…c ich diagenezÄ™, czyli  zeskalenie
Sedymentacja morska
W zamkniętym, płytkim zbiorniku morskim, znajdującym się w ciepłym
klimacie następuje odparowywanie wody, wskutek czego substancje
mineralne rozpuszczone w tej wodzie krystalizujÄ… na dnie.
14
2012-02-21
eolicznym jeziornym i
bagiennym
Sedymentacja lÄ…dowa
zachodzi lokalnie w wyniku
sedymentacji w środowisku :
rzecznym
lodowcowym
Transport materiału osadowego polega na jego
przenoszeniu z jednego miejsca na inne
przez wiatr, rzeki, prÄ…dy morskie, lodowce, grawitacjÄ™.
Diageneza jest 3-stopniowa, obejmuje:
" kompakcjÄ™ i odwodnienie
" cementacjÄ™
" rekrystalizacjÄ™
15
2012-02-21
Skały osadowe
" Klastyczne (terygeniczne)
Składają się z pokruszonych fragmentów minerałów i wcześniej
istniejących skał (zarówno magmowych i metamorficznych jaki
osadowych ). Poszczególne ziarna mogą być scementowane przy użyciu
spoiwa takiego jak kalcyt, tlenki i wodorotlenki żelaza, minerały ilaste itp.
" Organiczne
Składają się głównie ze szczątków roślin lub/i zwierząt, np. muszli, kości,
budowli rafowych, rozłożonej substancji organicznej, często również
scementowanych.
" Krystaliczne
Składają się z kryształów powstałych w wyniku odparowywania wody
morskiej z płytkich, odciętych zatok w ciepłym klimacie.
Skały osadowe
Skały klastyczne dzielimy na podstawie wielkości
Klasyfikacja
ziaren. Mogą być luz
ne (bez spoiwa) a po
scementowaniu mogą tworzyć zwięzłe skały
Skały gruboziarniste:
wielkość
ziaren w [mm]
16
2012-02-21
Po scementowaniu żwir tworzy skały - zlepieńce:
üð JeÅ›li ziarna sÄ… obtoczone  konglomerat
üð JeÅ›li ziarna sÄ… kanciaste - brekcja
Zdiagenezowany piasek to piaskowiec.
Często zbudowany jest niemal wyłącznie z kwarcu,
ale może zawierać również sporo ziaren skaleni 
piaskowiec arkozowy, arkoza,
lub pokruszonych fragmentów skal 
piaskowiec szarogłazowy, szarogłaz
17
2012-02-21
Grunty drobnoziarniste:
Zdiagenezowany pył
to mułowiec.
ił - ziarna o wielkości <0,002 mm
üð JeÅ›li jest warstwowany  Å‚upek
üð JeÅ›li nie - iÅ‚owiec
18
2012-02-21
ziarna wyczuwalne
ziarna dostrzegalne gołym okiem
dotykiem
powierz-
chnia
skały
gładka
Klasyfikacja skał osadowych - okruchowych
sposób
frakcja nazwa skały
stopień
rozpoznawania
obtoczenia
frakcji
nazwa [mm] luz
nej scementowanej
zlepieniec
żwir
obtoczone żwirowiec
pospółka
grubookruchowe -
konglomerat
> 2
psefitowe
gruz
nieobtoczone brekcja
rumosz
piaskowiec
piaskowa -
0,63- 2 piasek arkoza
psamitowa
szarogłaz
okruchy pył
pyłowa (mułowa) -
0,002 - 0,63 wyczuwalne muł mułowiec
aleurytowa
dotykiem less
gładka
glina i owiec
Å‚
iłowa - pelitowa <0,002 powierzchnia
ił łupek ilasty
skały
19
okruchy widoczne gołym okiem
skały klastyczne (okruchowe)
2012-02-21
Skały osadowe
Klasyfikacja
Skały pochodzenia
chemicznego i organicznego:
ewaporaty  utworzone w wyniku odparowywania wody:
üð Sól kamienna zÅ‚ożona z halitu, sylwinu i karnalitu
üð SkaÅ‚y gipsowe zbudowane z gipsu i anhydrytu
üð Trawertyny zbudowane z minerałów wÄ™glanowych wokół gorÄ…cych
z
ródeł
Skały osadowe
Skały pochodzenia
Klasyfikacja
chemicznego i organicznego :
skały weglanowe  utworzone w procesach organicznych (nagromadzenie
szczątków szkieletowych roślin i zwierząt) i chemicznych (odparowanie wody,
chemiczna działalność mikroorganizmów)
üð wapienie
üð dolomity
skały krzemionkowe: diatomity,
krzemienie i czerty
20
2012-02-21
Klasyfikacja skał osadowych - chemo- i organogenicznych
nazwa skład mineralny sposób powstawania odmiany cechy charakterystyczne
w.rafowe widoczne struktury
organogeniczne w.muszlowe organiczne - odciski i
kalcyt i aragonit (90%)
kreda przekroje muszli itp.
min.ilaste
w.pelagiczne i oolitowe
min.krzemionkowe
martwice wapienne, nawary
zw.żelaza
chemogeniczne
i trawertyny
wapienne osady naciekowe
dolomit (60-90%)
chemogeniczne
kalcyt
min.ilaste
min.krzemionkowe wtórne
zw.żelaza (metasomatyczne)
syderyt (60-90%)
syderyty dolomit chemogeniczne
i kalcyt
ziemie okrzemkowe i
diatomity muły (iły)
organogeniczne radiolariowe i radiolaryty
muły spikulitowe i
opal
spongiolity
chalcedon
opiki, lidyty, jaspisy,
wtórne rogowce, porcelanity,
(metasomatyczne) martwice i
gejzeryty,krzemienie i czerty
Klasyfikacja skał osadowych - chemo- i organogenicznych cd
nazwa skład mineralny sposób powstawania odmiany cechy charakterystyczne
ewaporaty, czasem
gips (do 90%)
jako wykwity w wielkokrystaliczne kryształy nawet
kwarc,
gipsowce
warunkach do 4m długości
Gipsy kalcyt, dolomit,
pustynnych
(gipsowce) min.ilaste,
zw.żelaza,
alabastry
ewaporaty odmiany drobnoziarniste
substancje bitumiczne
gipsy Å‚upkowe
ewaporaty, czasem
anhydryt (do 90%)
kwarc, jako wykwity w wielkokrystaliczne kryształy nawet
anhydrytowce
Anhydryty kalcyt, dolomit, warunkach do 4m długości
(anhydrytowce) min.ilaste, pustynnych
zw.żelaza,
ewaporaty vulpinity odmiany drobnoziarniste
substancje bitumiczne
sk.solno-ilaste:
halit (do 95%) trzewiowce,
gips, anhydryt, sole ilaste
Sole kamienne ewaporaty
inne min.solne, (piaszczyste itd.),
min ilaste zubry,
iły solne
rózne minerały wietrzenie chemiczne gleby i sk.laterytowe
skały alitowe (rezydualne zasobne w w klimacie terra rosa
wodorotlenki glinu tropikalnym boksyty
21
wapienie
odmiany mieszane
najczęściej występują
skały węglanowe
dolomity
skały krzemionkowe
skały gipsowo
-solne (ewaporaty)
2012-02-21
Podstawowe wiadomości o minerałach, skałach, gruntach
Minerał
To pierwiastek lub związek chemiczny, utworzony w sposób naturalny,
bez udziału człowieka,
wskutek działania procesów geologicznych.
Musi on posiadać swoisty skład chemiczny, właściwości fizyczne
i budowÄ™ krystalicznÄ….
Materiały takie jak węgiel, ropa naftowa, drewno czy szkło,
nie są minerałami.
Nie objęte tą definicją składniki Ziemi i innych ciał kosmicznych:
bezpostaciowe ciała stałe (np. szkliwo wulkaniczne),
substancje ciekłe (woda, ropa naftowa)
oraz gazowe (gaz ziemny)
nazywane sÄ… substancjami mineralnymi.
Struktura wewnętrzna i skład chemiczny
całkowicie definiują dany minerał.
Zatem minerały mogą być bezsprzecznie rozróżniane wyłącznie przy
zastosowaniu analizy rentgenowskiej i testów chemicznych (łącznie):
analiza rentgenowska pokazuje strukturę wewnętrzną minerału,
natomiast testy chemiczne ich skład.
Swoiste cechy minerałów decydują o ich własnościach fizycznych.
22
2012-02-21
Podstawowe cechy fizyczne minerałów:
v barwa
v rysa
v przezroczystość
MOŻNA JE OPISAĆ TYLKO,
GDY MINERAA
Y S

v połysk
WIDOCZNE GOA
YM OKIEM
v twardość
v łupliwość / przełam
v pokrój kryształu / skupienie
Barwa jest pierwszą zauważalną cechą minerału. Niestety często nie
jest jednoznaczna. Różne minerały mogą mieć ten sam kolor, lub też
minerał w czystym stanie bezbarwny, dzięki różnym barwiącym
domieszkom może uzyskiwać różnorodne barwy.
23
2012-02-21
Opisując barwę, używamy dwóch przymiotników:
pierwszy określa kolor jaki widać,
drugi kwalifikuje minerał do jednej z trzech grup podziału min. ze
względu na barwę
Ze względu na barwę dzielimy minerały na :
1. Barwne (idiochromatyczne)  posiadajÄ…
własną, charakterystyczną barwę, która może
być co najwyżej skażona domieszkami obcymi
 np. piryt, malachit
24
2012-02-21
Ze względu na barwę dzielimy minerały na :
2. Bezbarwne (achromatyczne) nie posiadajÄ…ce
własnej barwy  większość minerałów
skałotwórczych np.: kwarc, skalenie
3. Zabarwione (allochromatyczne) 
minerały bezbarwne z domieszkami
substancji (minerałów lub związków
chemicznych) barwiÄ…cych  np.: kwarc
dymny (morion)
Rzeczywisty kolor minerału, nie zmieniony przez domieszki i
zaburzenia optyczne pokazuje rysa minerału.
Rysa to barwa sproszkowanego minerału.
Tylko minerały barwne mają barwne rysy. Minerały bezbarwne i
zabarwione mają rysę białą.
Rysa to silnie diagnostyczna cecha, jeden minerał może wykazywać
tylko jednÄ… jej barwÄ™.
25
2012-02-21
Dwa minerały, które mają bardzo podobne kolory, mogą mieć różną
barwÄ™ po sproszkowaniu.
Np. minerały hematyt i galena mają ciemnoszary, ołowiany kolor. Można je
jednak łatwo i bezsprzecznie rozróżnić, gdyż rysa hematytu jest
krwistoczerwona natomiast rysa galeny ciemnoszara.
Przezroczystość jest to sposób, w jaki światło  współpracuje z
powierzchnią minerału. Istnieją 3 możliwe sposoby tej współpracy:
1. jeżeli światło przechodzi przez minerał we względnie niezmieniony
sposób, mówimy że minerał jest przezroczysty.
2. jeżeli światło przechodzi przez minerał lecz w silnie zmieniony sposób,
mówimy że minerał jest półprzezroczysty.
3. jeżeli światło nie penetruje minerału, lecz całkowicie odbija się od jego
powierzchni, mówimy że minerał jest nieprzezroczysty.
26
2012-02-21
Halite
Gypsum
Minerały przezroczyste
Annabergite
Celestine
Gypsum
Fluorite
Minerały
Quartz
półprzezroczyste
27
2012-02-21
Malachite
Bixbyit
Minerały
Cassiterite
nieprzezroczyste Gold
Połysk to sposób, w jaki powierzchnia minerału odbija światło.
Opis połysku jest najczęściej opisem jak wygląda dany minerał.
Trzy podstawowe rodzaje połysku to:
" Metaliczny
" Półmetaliczny Połysk metaliczny
 wyglÄ…d metalu
" Liczna grupa połysków zwyczajnych
28
2012-02-21
Najczęściej spotykane połyski zwyczajne:
Diamentowy 
bardzo efektowne
kryształy błyszczące
jak diamenty
Perłowy  wygląd masy perłowej
Szklisty  o wyglądzie szkła, jeden z
najczęściej spotykanych połysków
Najczęściej spotykane połyski zwyczajne:
A także:
" lustrzany
" matowy
" jedwabisty
" ziemisty
TÅ‚usty / Woskowy -wyglÄ…da jak
przetłuszczony papier śniadaniowy
" włóknisty
" smolisty
29
2012-02-21
Twardość jest to opór, jaki stawia minerał sile starającej się naruszyć
jego powierzchnię (zarysować). W badaniach minerałów chodzi nam o
twardość zadrapania w odmienności od stosowanej w inżynierii
twardości zniszczenia.
W warunkach laboratoryjnych istnieje wiele różnych metod badania
bezwzględnej twardości (wyrażonej w liczbach). Natomiast w
warunkach polowych określa się twardość minerału poprzez
porównanie go z minerałami wzorcowymi z tzw. Skali Mohsa. Uznaje
się, że dwa minerały mają taką samą twardość wtedy i tylko wtedy, gdy
wzajemnie siÄ™ rysujÄ…. .
Skala twardości Mohsa to 10 minerałów o charakterystycznej
twardości, uszeregowanych od najbardziej miękkiego talku (1) do
najtwardszego diamentu (10).
Skala Mohsa
Bezwzględne twardości
1. talk
" 1 talk
2. gips
" 3 gips
3. kalcyt
" 9 kalcyt
4. fluoryt
" 21 fluoryt
5. apatyt
" 48 apatyt
6. ortoklaz
" 72 ortoklaz
7. kwarc
" 100 kwarc
8. topaz
" 200 topaz
9. korund
" 400 korund
10. diament
" 1600 diament
30
2012-02-21
Twardości niektórych substancji wg skali Mohsa:
2,5 : paznokieć
2,5  3 : srebro, złoto
4  4,5 : platyna
4  5 : żelazo
5,5 : ostrze noża
6 - 7 : szkło
Ponad 7 : hartowana stal
W badaniach terenowych często stosuje się uproszczone
(orientacyjne) sprawdzanie twardości minerału. Polega ono na
porównaniu twardości minerału z twardością paznokcia oraz ostrza
stalowego (lub fragm. szkła) i oszacowaniu przedziału twardości do
jakiego badany minerał należy.
paznokieć ostrze stalowe
b. miękki 0  2,5 + + + +
miękki 3 - 4 - + +
twardy 4,5  5,5 - +
b. twardy > 5,5 -
-
31
2012-02-21
A
upliwość jest to zdolność kryształów do pękania pod wpływem
uderzenia lub nacisku wzdłuż płaskich powierzchni  płaszczyzn łupliwości.
Jest to jedna z najważniejszych cech minerałów gdyż płaszczyzny
łupliwości są równoległe do płaszczyzn sieciowych kryształów najsłabiej ze
sobÄ… zwiÄ…zanych.
Zależnie od stopnia gładkości płaszczyzn łupliwości wyróżniamy
łupliwość:
- doskonałą
- dokładną;
- wyraz
nÄ…;
- niewyraz
nÄ…
- bardzo niewyraz
nÄ… (brak).
Ten sam minerał może mieć niejednakową łupliwość względem różnych
swych ścian. Stąd może być ona jedno- lub wielokierunkowa.
Brak łupliwości:
Doskonała łupliwość
KWARC
MUSKOWIT
OLIWIN
BIOTYT
32
2012-02-21
Brak łupliwości:
oliwin
Doskonała łupliwość
HALIT
OLIWIN
halit
Obrazy mikroskopowe
łupliwość
1-kierunkowa
łupliwość 2-kierunkowa
brak
łupliwości
33
2012-02-21
płaskie powierzchnie
Oznaki łupliwości:
równoległe  nacięcia
dwuwymiarowe
 schodki
trójwymiarowe
 schodki
prostoliniowe
pęknięcia
wewnÄ…trz
minerału
Minerały charakteryzujące się niewyraz
nÄ… lub bardzo niewyraz
na
łupliwością pękają wzdłuż nierównych powierzchni  przełamu.
Kształt przełamu również może być charakterystyczny dla minerału, np.:
muszlowy, haczykowaty, zadziorowaty, włóknisty, nierówny lub ziemisty.
34
2012-02-21
Pokrój jest to kształt kryształu, zależny od własności krystalograficznych
oraz warunków, w jakich kryształ powstawał. W odpowiednich warunkach
kryształy narastają we właściwych minerałowi proporcjach.
W przyrodzie minerały najczęściej występują jako wieloosobnikowe
skupienia. Mówimy wówczas o tzw. postaci skupienia
Pokroje minerałów:
Izometryczne  wszystkie 3 wymiary
są zbliżone:
czworościenne
kostkowe
35
2012-02-21
Pokroje minerałów:
spłaszczone  jeden z wymiarów
wyraz
nie mniejszy
płytkowe: płaskie i cienkie
kryształy, cieńsze niż tabliczkowe
lecz grubsze niż blaszkowe
tabliczkowe: spłaszczone kryształy,
grubsze niż płytkowe
Pokroje minerałów:
spłaszczone  jeden z wymiarów
wyraz
nie mniejszy
blaszkowe: płaskie
i bardzo cienkie kryształy
o znacznej powierzchni
łuseczkowe: płaskie i bardzo cienkie, drobniutki kryształy
36
2012-02-21
Pokroje minerałów:
wydłużone  jeden z wymiarów
wyraz
nie większy od pozostałych
Przysadziste (krótki słupki):
nieco bardziej wydłużone niż
izometryczne
Graniaste (słupki): bardzo często
spotykane minerały w kształcie ołówka
Pokroje minerałów:
wydłużone  jeden z wymiarów
wyraz
nie większy od pozostałych
igiełkowe: wydłużone i cienkie,
najczęściej występują w dużych
skupiskach
włókniste: bardzo cienkie i długie kryształy,
również występują w skupiskach
37
2012-02-21
Pokroje minerałów:
Wydłużone i spłaszcone
Pokroje minerałów:
inne:
Fantomy (duchy): fantomy powstajÄ…, gdy
kryształ przestaje rosnąć, a potem z jakichś
względów zaczyna rosnąc od nowa. Podczas
przerwy malutkie mikrokryształki innych
minerałów mogąosadzaać się na powierzchni
kryształu. Kiedy główny kryształ zaczyna
ponownie rosnąć, obrasta kryształ
wewnętrzny wraz z warstewką
pokrywających go mikrokryształków.
38
2012-02-21
Pokroje minerałów:
inne:
Pseudomorfoza (fałszywokształtne): to
minerał, który zastępują chemicznie inny
minerał w jego formie krystalicznej. W efekcie
znajdujemy kryształ który wygląda jak jeden
minerał, a okazuje się być całkiem innym
minerałem.
Pokroje minerałów:
inne:
Berło: kryształy w formie berła powstają,
gdy minerał zatrzyma się w e wzroście a
potem z jakichś powodów zaczyna
ponownie rosnąć, lecz tylko w górnej
części kryształu.
39
2012-02-21
Formy skupienia:
Ziarniste
Masywne (zbite)
Formy skupienia:
Szczotka krystaliczna: może to
być część dużej geody
40
2012-02-21
Formy skupienia:
Geoda
Formy skupienia:
Promieniste
Rozetowe
41
2012-02-21
Formy skupienia:
Drzewiaste: charakterystyczne dla złota
Dendryty: formy podobne do drzewiastych,
lecz najczęściej płaskie, mniej rozgałęzione
Formy skupienia:
Inkrustacje
Skupienia
nerkowate
(bÄ…blowe):
42
2012-02-21
Formy skupienia:
Stalaktyty, stalagmity i inne formy naciekowe
W przypadku, gdy w skale występują minerały wielkości
niedostrzegalnej gołym okiem nie da się opisać ich cech fizycznych.
Na podstawie własności szczególnych, można stwierdzić
występowanie w skale niektórych minerałów lub grup minerałów,
nawet jeżeli są one niewielkich rozmiarów.
Sprawdzamy
zapach po Jest zapach Występują
zwilżeniu  mokrej ściany minerały ilaste
(chuchnięciu)
Sprawdzamy smak
Jest smak słony lub Występuje
po potarciu
gorzki (ohydny) halit lub sylwin
zwilżonym palcem
43
2012-02-21
Skała jest bardzo
Sprawdzamy Występują
twarda (nie da siÄ™
twardość ostrzem minerały
zarysować, lub
stalowym krzemionkowe
ostrze się ściera)
Sprawdzamy
natychmiastowa Występuje
reakcjÄ™ z kwasem
burzliwa reakcja kalcyt
solnym
Sprawdzamy występuje burzliwa
reakcję z kwasem reakcja lub wydziela się Występuje
solnym po intensywnie dolomit lub
sproszkowaniu żółty/pomarańczowy syderyt
skały osad
44