Rozdz. 5 Style i instrumenty polityki społecznej.
Style realizacji polityki społecznej:
- styl wyzwalający  okaże się skuteczny wówczas, gdy jedynym problemem adresatów
programu, mających właściwe aspiracje i kompetentnych, jest to, że nie mogą oni
realizować swych zamierzeń, że na ich drodze życiowej pojawiły się bariery; działania w
tym stylu dają wolność jednostkom, są wyrazem zaufania do ich kompetencji.
- styl opiekuńczy  winien być aplikowany tam, gdzie głównym powodem braku zachowań
pożądanych jest brak umiejętności i możliwości (ludzie, nawet jeśli chcą postępować we
właściwy sposób, to nie potrafią bądz
nie mogą; jeżeli zaś nie chcą, może to być wtórny
przejaw adaptacji do nieusuwalnego stanu niemożności, może to więc wynikać z
rezygnacji). Adresaci programów opartych na tym stylu są traktowani jak ludzie w jakimś
sensie niepełnosprawni, wymagający wsparcia  przejściowego (aż do przywrócenia
sprawności, która uczyni ich ludz
mi kompetentnymi i wolnymi od ograniczeń) lub nawet
trwałego.
- Styl bodz
cowy  wychodzi z założenia, że ludzie potrafią i mogą wstrzymać się od
zachowań potępianych lub podjąć zachowania pożądane, ale nie chcą, dopóki nie dostaną
nagrody. Zachowania sprzeczne z ich chęciami można od nich uzyskać, oferując w zamian
dobra, które naprawdę chcą zdobyć ( np. dochody w zamian za wykonywanie nielubianej
pracy); kontrakty te mogą być tzw. propozycjami nie do odrzucenia, jednak pozostawią
pewną wolność wyboru nawet słabszym stronom umowy.
- Styl rygorystyczny  najmniej przyjemny dla odbiorców; zestaw instrumentów dopasowany
do założenia, że adresaci programu potrafią i mogą ale nie chcą wstrzymać się od zachowań
potępianych; że niechciane zachowania można wymóc na nich jedynie pod presją strachu
przed dolegliwymi sankcjami.
Instrument polityki społecznej  służą do modyfikacji zachowań ludzi, ułatwiania im zachowań
pożądanych i utrudniania zachowań uznanych za szkodliwe dla tych osób bądz
dla otoczenia.
1. Ekonomiczne
" polityka konsumpcyjna, kształtowanie dostępu do dóbr konsumpcyjnych przez
regulowanie:
- dostępu do pracy zarobkowej
- zasad wynagradzania za pracÄ™
- zasad opodatkowania dochodów
- polityki cen
- zasad i praktyki udzielania kredytów
- ochrony konsumenta
- uprawnień do świadczeń społecznych
- możliwości i warunków wytwarzania dóbr konsumpcyjnych w gospodarstwie
domowym na własny użytek (prosumpcja)
" kształtowanie stosunków własnościowych przez regulowanie:
- warunków dostępu obywateli do własności majątku konsumpcyjnego
- praw właścicieli tych zasobów
- ochrony wszelkich praw własności
2. Prawne
" prawa i wolności obywatelski
" prawa socjalne
" akty prawne chroniÄ…ce przed dyskryminacjÄ…
" prawo pracy
" prawo rodzinne
" prawo cywilne
" prawo procesowe
" prawo karne
3. Informacyjne
ć% informacje przekazywane za pośrednictwem systemu szkolnego
ć% informacje publikowane za pośrednictwem mass mediów
ć% poradnictwo indywidualne
4. Instrumenty kadrowe  kapitał ludzki
5. Instrumenty przestrzenno -czasowe
Cechy dóbr publicznych
- korzyści płynące z istnienia tych dóbr wykraczają daleko poza korzyści poszczególnych
jednostek, ich pozytywne efekty zewnętrzne są udziałem większych zbiorowości ludzi, a
także społeczeństwa i gospodarki jako całości
- korzystanie z nich odbywa się zbiorowo, ponieważ one same i ich efekty są niepodzielne
- trudno kogoś wykluczyć ze zbiorowości ich użytkowników, toteż wymagają
współfinansowania w miarę możliwości przez wszystkich
- rynek nie jest w stanie ich wytworzyć wcale albo w odpowiedniej ilości
Rozdz.6 Sektory, podmioty, poziomy i organizacja polityki społecznej.
Sektory polityki społecznej:
- publiczny  obejmujący administrację państwową i samorządową oraz instytucje jej
podlegajÄ…ce
- prywatny  na który składa się całość działalności komercyjnej, nastawionej na osiąganie
zysku ekonomicznego i opierającej się na kapitale własnym
- non-profit  ogół organizacji pozarządowych, które działają społecznie
Podmioty polityki społecznej
Międzynarodowe:
- globalne  ONZ i jej agendy
- europejskie  Rada Europy, Unia Europejska
Krajowe
- ustawodawcze  Sejm i Senat
- wykonawcze  Prezydent, administracja centralna, organy administracji terenowej
- sądownicze  sądy i trybunały
- kontrolne  NIK, RPO, PIP, PIS
Rozdz.7 Diagnoza i diagnozowanie w polityce społecznej.
Diagnoza społeczna
- w szerszym znaczeniu  wszelkie społeczne badania empiryczne, w których zbiera się dane
szczegółowe, porządkuje je i interpretuje w celu udzielenia odpowiedzi na pytania:  Jak
jest? Co to jest? Dlaczego tak jest? Badania te mają charakter zarówno poznawczy
(naukowy), jak i praktyczny
- w węższym znaczeniu  rozpoznanie zdarzeńi sytuacji społecznych ze względu na ich
dotkliwość i potrzebę zmian; efektem tak rozumianej diagnozy społecznej są przede
wszystkim wnioski i zalecenia dla społecznej praktyki.
Diagnozowanie  jest częścią procesu formułowania diagnozy i oznacza te jego etapy, na których
zbiera siÄ™ i analizuje dane.
Rodzaje badań diagnostycznych
- ze względu na charakter gromadzonych danych - podział na ilościowe i jakościowe;
- ze względu na statyczne lub dynamiczne podejście do przedmiotu badania  przekrojowe
(badanie cech, zjawisk w wybranym momencie w wyniku jednorazowego pomiaru) i
dynamiczne (badanie zmian w czasie, procesów);
- ze względu na sposób doboru badanych obiektów  całościowe, badania na próbach
badawczych oraz badania monogrficzne.
Cechy diagnozy w nauce o polityce społecznej
- wielodyscyplinarność  oznacza, że nauka o polityce społecznej korzysta z terminologii,
dorobku teoretycznego i diagnostycznego pokrewnych dziedzin wiedzy; diagnoza w nauce o
polityce społecznej polega na prowadzeniu własnych badań empirycznych, podczas których
gromadzone są pierwotne dane, oraz na wtórnej analizie danych i wykorzystaniu wcześniej
zgromadzonych informacji
- wielowarsztatowość  prowadzenie badań przy wykorzystaniu róznych, w tym
niekonwencjonalnych, metod i technik badawczych, zbierania danych z różnorodnych
z
ródeł, stosowania zróżnicowanych schematów badawczych
- praktyczność  polega na ustalaniu praktycznych zastosowań poznanych praw nauki, tak
aby służyły racjonalnemu przekształcaniu rzeczywistości; cechą specyficzną prowadzonych
badań jest odwoływanie się do jakiegoś stanu pożądanego. Diagnoza społeczna odpowiada
zatem też na pytanie  Czy jest tak jak być powinno?
Przedmiot badań diagnostycznych w polityce społecznej:
- potrzeby ludzkie,
- środki zaspokojenia tych potrzeb,
- wybrane typy stosunków społecznych,
- oceny i opinie ludzi,
- polityka społeczna,
-  otoczenie polityki społecznej  czynniki oddziaływające na politykę społeczną
Metody badawcze w diagnozie społecznej:
- wywiady,
- ankiety,
- obserwacje,
- analiza dokumentów urzędowych i osobistych.
y
ródła danych w diagnozie:
- sprawzdania i inned dokumenty urzędowe,
- zbiory danych statystycznych,
- wypowiedzi respondentów ankiet i wywiadów,
- obserwacja,
- przekazy informacyjne,
- dokumenty osobiste.
Wskaz
niki społeczne  mierniki statystyczne i dane ilościowe z badań socjologicznych służące
opisowi i ocenie zjawisk oraz procesów społecznych demograficznych i ekonomicznych
związanych z warunkami bytu, poziomem i jakością życia danego społeczeństwa oraz stosowane do
oceny procesów rozwoju społecznego.np
HDI  wskażnik rozwoju społecznego, służy do oceny poziomu społecznego rozwoju danego kraju
lub regionu na tle innych obszarów jak i oceny dynamiki rozwoju społeczności zamieszkującej
wybrany obszar
Rozdz.8 Ewaluacja i analiza polityki społecznej. (posłusznie streszczam bełkot, sama niewiele z
tego rozumiejÄ…c)
Rodzaje systematycznych dociekań na podstawie ogólnych celów:
- badanie  ma na celu odkrywanie i opisywanie faktów empirycznych, testowanie hipotez
stwierdzających tego rodzaju fakty lub powiązania między nimi,
- ewaluacja  systematyczne dociekania, które mają nam dać ocenę jakości i wartości
przedmiotu dociekań,
- analiza  nastawiona na sformułowanie rekomendacji i zaleceń dot. tego co zostało ocenione
Ewaluacji i analizie podlegają najczęściej strategie, programy i projekty a nie sama poltyka.
Strategia  określa kierunki działań i ogólne cele jakie chcielibyśmy osiągnąć
program  przedkłada ogólne cele strategii na cele bardziej szczegółowe i konkretne oraz określa
ogólne sposoby ich osiągania w danych warunkach
projekt  szczegółowe zadania do wykonania i szczegółowo określony plan ich realizacji oraz
konieczne do tego zasoby
Schemat programu:
zasoby=>działania=>produkty=>klienci/uczestnicy/odbiorcy programu=>wyniki w krótkim
okresie=>wyniki w średnim okresie=>wyniki w długim okresie
zasoby  wszystko to czego potrzebujemy do danych działan,
działania  wszytsko to co musi być zrobine zeby otrzymac produkt
produkt  przeznaczony do odbiorcy programu
Kryteria ewaluacji:
- kryteria oparte na wartościach np. sprawiedliwość, wolność, bezpieczeństwo
- kryteria prakseologiczne np. efektywność, skuteczność, użyteczność, trwałość,
Rodzaje ewaluacji:
- wg fazy procesu programu  ex ante (przed przystÄ…pieniem do realizacji) interim (w trakcie)
ex post (po zakończeniu programu)
- wg celu  podsumowujÄ…ca, usprawniajÄ…ca, kontrolna, poznawcza, nieetyczna
- wg liczby kryteriów  jednokryterialna, wielokryterialna
- wg z
ródła kryteriów  określone z góry, odkrywane
- wg pozycji ewaluatora wobec programu  wewnętrzna, zewnętrzna
- wg udziału personelu, klientów  współzarządzana, uczestnicząca, nieuczestnicząca
- wg składników programu  planu, zasobów, działań, produktu
- wg rodzaju wyników  w krótkim, średnim lub długim okresie
Metodologia ewaluacji nie jest tożsama z metodologią dociekań badawczych. Polega ona na
procedurze dobierania kryteriów ewaluacji programu, wskażników do kryteriów, skal pomiarowych
do wskazników, określeniu ważności kryteriów o wskażników, przypisaniu ocen do skal
pomiarowych, agregacji ocen czÄ…stkowych.
POLITYKA SPOA
ECZNA
ROZDZIAA
14.
1. Jakie przeobrażenia dokonują się współcześnie w sferze zatrudnienia?
PRZYCZYNY PRZEOBRAŻEC
SKUTKI PRZEOBRAŻEC

üð Uwarunkowania polityczne
Otwarcie rynków krajowych
Wzrost:
üð Uwarunkowania demograficzne np.:
" Konkurencji
" Wkraczanie na rynek pracy bardzo
" Wydajności pracy
licznych roczników młodzieży
" Produkcji światowej
" Handlu międzynarodowego
- Uwarunkowania instytucjonalne np.:
" Inwestycji zagranicznych
" Sztywność rozwiązań
- Zmiana struktury produkcji i
instytucjonalnych w odniesieniu
zatrudnienia
do rynku pracy
- Zmiana popytu na pracÄ™ i
charakteru pracy
- Uwarunkowania kulturowe
- Spadek zapotrzebowania na
siłę roboczą:
- Procesy globalizacji
" Potrzebne dobra
wytwarza mniejsza liczba
- Rewolucja naukowo-techniczna:
pracowników
" Szybki postęp techniczny
" Maszyny zastępują pracę
" Automatyzacja
ludzkÄ…
" Wprowadzenie nowoczesnych technologii
" Ogranicza siÄ™ zatrudnienie
informatycznych i telekomunikacyjnych
przy prostych pracach
" Rozwój:
fizycznych i umysłowych
-mikroelektroniki:
- Ubywa pracy w jej
-Internetu
dotychczasowym, tradycyjnym
-biotechnologii
rozumieniu
" Upowszechnienie wiedzy i
- Nowe oblicze bezrobocia
umiejętności
(bezrobocie technologiczne)
- Bezrobocie przekształciło się
ze zjawiska przejściowego,
stanowiÄ…cego skutek kolejnych
kryzysów gospodarczych, w
trwałe zjawisko strukturalne
2. Jaka powinna być obecnie rola państwa wobec zjawisk zachodzących na rynku pracy?
" Aktywność państwa wobec zjawisk zachodzących na rynku pracy powinna realizować się w sferze
społecznej, która ma na celu:
- zmniejszenie skali bezrobocia,
- skrócenie okresu pozostawania bez zatrudnienia
- ograniczenie negatywnych skutków społecznych braku pracy
" Aktywność państwa wynika z potrzeby ochrony pracowników, którzy maja słabszą pozycję na
rynku pracy.
" Rola państwa powinna być ograniczona, ponieważ:
- kształtowanie stosunków pracy odbywa się coraz częściej na podstawie dialogu oraz współpracy
partnerów społecznych,
- postępuje proces deregulacji tj. zwiększanie swobody działania zgodnie z hasłem  więcej rynku
na rynku pracy
- rozbudowa ochrony pracy prowadzi do zwiększenia sztywności rynku pracy oraz staje się
przeszkodą w tworzeniu nowych miejsc pracy, a więc barierą wzrostu zatrudnienia ( pracodawcy,
zamiast zatrudniać nowych pracowników, wykorzystują nadgodziny, racjonalizują proces
produkcji, wprowadzajÄ… nowÄ… technologiÄ™ i zmieniajÄ… organizacjÄ™ pracy).
3. Jakie zmiany zachodzą w dziedzinie stosunków pracy?
- Rozwój elastycznych form zatrudnienia
- praca świadczona w nietypowych warunkach lub formach organizacyjnych
- praca w specyficznym wymiarze lub rozkładzie czasu pracy
- pozwala to obniżyć koszty siły roboczej i koszty kapitału, zwiększyć mobilności, ułatwić
relokację pracy, zwiększyć wydajność pracy, dostosować zatrudnienie do indywidualnych potrzeb
i możliwości
- obniżenie bezpieczeństwa socjalnego pracowników w zamian za dostęp do pracy
- nasilenie się procesu segmentacji rynku pracy: podział na dobre i złe miejsca pracy
- nierówne szanse dostępu do dobrych miejsc pracy
- pojawia się nowy konflikt: pomiędzy pracownikami zatrudnionymi na stałe a pracownikami
zatrudnionymi czasowo
- pojawia się zjawisko biedy wśród zatrudnionych
4. Jakie sÄ… cechy charakterystyczne dla bezrobocia w Polsce?
- Masowe, trwałe bezrobocie
- Duże zróżnicowanie przestrzenne
- Zróżnicowanie związane z określonymi cechami społeczno-demograficznymi i zawodowymi
- Charakterystyczne grupy społeczne silniej narażone na bezrobocie:
- kobiet, młodzież, ludzie w starszym wieku, osoby bez kwalifikacji zawodowych, byli pracownicy
PGR
" Duża skala bezrobocia długotrwałego
" Zjawisko dziedziczenia bezrobocia
5. Jakie są zadania polityki społecznej w walce z bezrobociem?
" Zmniejszenie rozmiarów bezrobocia - cel zatrudnieniowy
" Lepsze dostosowanie struktury zatrudnienia - cel strukturalny
" Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego - cel socjalny
- świadczenia społeczne (pasywna polityka)
- kompensują one brak dochodów z pracy, chronią egzystencję bezrobotnych, pozwalają także
ograniczyć zagrożenia rozwoju psychospołecznego jednostki oraz nie dopuścić do jej marginalizacji
i wykluczenia społecznego
- Aktywizacja zawodowa i tworzenie nowych miejsc pracy( aktywna polityka)
- ma za zadanie przerwać, choć na jakiś czas bezczynność zawodową bezrobotnych
ROZDZAIAA
15
1. Jakie są przyczyny bogactwa i nędzy narodów?
- Główne determinanty rozwoju narodów:
üð Åšrodowisko naturalne:
-bogactwa naturalne
- położenie geograficzne
üð Czynniki kulturowe:
- etos pracy, który może wynikać z uwarunkowań religijnych, historycznych, etnicznych itp.
üð Ustrój spoÅ‚eczno-gospodarczy:
- demokracja polityczna
- społeczeństwo obywatelskie
- gospodarka rynkowa
üð Typ i jakość polityki gospodarczej
- Przyczyny nędzy narodów:
üð Niekompetentna ekipa rzÄ…dzÄ…ca
üð NiesprzyjajÄ…cy ustrój gospodarczy
üð Brak czynników umożliwiajÄ…cych rozwój paÅ„stwa
2. Omów sposoby pomiaru dobrobytu(poziomu rozwoju) społeczeństw oraz wady i zalety
poszczególnych mierników.
- Mierniki szczegółowe m.in.: (mierząc wybrane, szczególne zjawiska, można wyrokować o
ogólnym poziomie rozwoju społeczeństwa)
üð Stopa bezrobocia
üð Wskaz
nik umieralności niemowląt
üð Wskaz
nik liczby lekarzy na 1000 mieszkańców
üð Wskaz
nik liczby różnego rodzaju dóbr trwałego użytku przypadających na gospodarstwo
domowe
- Syntetyczne(agregatowe) są zbudowane z kilku mierników szczegółowych, odpowiedni
dobranych i wagowanych:
üð PKB per capita
- umożliwia porównania międzynarodowe
- śledzenie kierunku i tempa zmian zamożności
- jest miara Å‚atwo osiÄ…galnÄ…
- niewiele jednak mówi o zróżnicowaniu materialnym społeczeństwa i o poziomie zaspokajania
potrzeb pozamaterialnych
- miernik ten nie uwzględnia różnic międzynarodowych w społecznym podziale pracy
- Istnieją dwa rodzaje mierników bazujące na PKB per capita:
1. PKB w przeliczeniu na USD według kursu walut
2. PPS$ - PKB w przeliczeniu na USD według siły nabywczej
üð HDI  wskaz
nik postępu społecznego bazujący na:
- przeciętne dalsze trwanie życia
- przeciętna liczba lat nauki w szkole osób w wieku 25 lat i starszych
- wskaz
nik umiejętności czytania i pisania
- PPS$
- Mierniki ilościowe- w jednostkach naturalnych
- Mierniki jakościowe- w jednostkach pieniężnych
- Mierniki obiektywne
- Mierniki subiektywne
3. Wyjaśnij dystans dzielący Polskę od krajów wysoko rozwiniętych, omów skalę i kierunki
zmian.
" Polska należy do najuboższych krajów UE
" Wskaz
nik Rozwoju Społecznego (HDI) w Polsce na tle innych krajów w 2004:
üð 37 miejscu w Å›wiecie
" W rankingu państw według PKB PPS$ (PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPP w
roku 2004) Polska znajduje się na 48 miejscu na świecie.
" Polska jest jednak w bardzo korzystnym okresie rozwoju
" Wzrasta zamożność społeczeństwa, systematycznie, choć bardzo powoli, maleje dystans w
stosunku do najbogatszych krajów europejskich.
4. Jaki jest stopień wewnętrznego zróżnicowania rozwoju Polski na tle innych krajów? Czy to
zróżnicowanie rośnie czy maleje?
" Polska charakteryzuje się dużym stopniem zróżnicowanie wewnętrznego:
üð Najlepiej rozwiniÄ™te województwo: mazowieckie
üð NajsÅ‚abiej województwo: podkarpackie
üð Duże zróżnicowanie na duże miasta i resztÄ™ kraju
" W raz z rozwojem gospodarczym zróżnicowanie wewnętrzne Polski niestety rośnie
" Jednak w porównaniu z innymi krajami Polska jest zróżnicowana w sposób nieodbiegający od
reguły
5. Które funkcje świadczeń społecznych są obecnie w Polsce najważniejsze?
- Funkcja zabezpieczająca- ochrona przed skutkami różnych rodzajów ryzyka
socjalnego(NAJWAŻNIEJSZA)
- Funkcja egalitaryzująca- wyrównywanie szans życiowych różnych grup społecznych
- Funkcja edukacyjna
- Funkcja integracyjna
6. Jakie powinny być główne cele reformowania systemu świadczeń społecznych w Polsce?
" Podniesienie poziomu świadczeń społecznych
" Zmiana charakteru polityki społecznej
" Odejście od pasywnego systemu świadczeń na rzecz systemu aktywnego
" Ograniczanie nie tylko skutków biedy, ale przede wszystkim jej z
ródeł
ROZDZIAA
16
1.  Edukacja przez całe życie - jak rozumiesz to hasło? Jakie konsekwencje dla systemów
edukacji płyną z tak sformułowanego postulatu?
" Pytanie indywidualnych przemyśleń w związku z tym zamieszczę uniwersalną definicję OECD,
którą można się posiłkować:
üð  Ta koncepcja uczenia siÄ™ obejmuje rozwój indywidualny i rozwój cech spoÅ‚ecznych we
wszystkich formach i wszystkich kontekstach  w systemie formalnym, tj. w szkołach,
placówkach kształcenia zawodowego, uczelniach i placówkach kształcenia dorosłych, oraz
w ramach kształcenia nieformalnego, a więc w domu, w pracy i w społeczności. W tym
podejściu uwzględnia się cały system, koncentrując się na standardach wiedzy i
umiejętności, które powinni opanować wszyscy, niezależnie od wieku. Podkreśla się w nim
potrzebę przygotowywania i zachęcania wszystkich dzieci do nauki przez całe życie już od
wczesnego wieku oraz ukierunkowuje działania w taki sposób, by zapewnić odpowiednie
możliwości wszystkim pracującym i bezrobotnym, osobom dorosłym, które muszą
przekwalifikować się lub podnieść swe kwalifikacje.
" Konsekwencje:
üð Jedno z najważniejszych wyzwaÅ„ zwiÄ…zanych z koncepcjÄ… uczenia siÄ™ przez caÅ‚e życie
polega na tym, że koncepcja ta zakłada kształcenie ludzi w sposób bardziej efektywny i w
ramach bardziej zróżnicowanych form w czasie, gdy wydatki publiczne są zmniejszane lub
utrzymywane na tym samym poziomie.
- Ułatwianie dostępu i rozszerzanie oferty w szkolnictwie wyższym
- Rozwój edukacji podstawowej.
2. Jak ułatwić absolwentowi start na rynku pracy? Przedstaw własne propozycje rozwiązań
üð Przygotowanie praktyczne
üð Poradnictwo zawodowe
üð Biura karier
3. Trzy modele kształcenia obowiązkowego- zastanów się nad ich zaletami i wadami.
" Model póz
nej selekcji  długi okres nauki w szkole podstawowej(ma to pozwolić na lepsze
poznanie ucznia przez wychowawcę oraz nie naraża dziecka na stres związany ze zmiana
środowiska.
" Model wczesnej selekcji- krótki okres nauki w szkole podstawowej, następnie w zależności od
uzdolnień dziecka przejście do różnego typu szkół drugiego stopnia(zalety- oddzielenie młodszych
dzieci od dorastającej młodzieży oraz wczesne wyłonienie uczniów bardziej zdolnych)
" Model pośredni  krótki okres nauki w szkole podstawowej, następnie przejście do szkoły
drugiego stopnia jednego typu.
4. Przedyskutuj konsekwencje zasady  pieniądz podąża za uczniem .( Trochę ciężko jest cos
przedyskutować jednoosobowoLð
- Budżet szkoły byłby wielokrotnością liczby uczących się w niej młodych ludzi.
- W rękach obywateli znalazłyby się pochodzące z ich podatków publiczne środki na edukację i od
tego momentu to oni, a nie jak dotychczas urzędnicy, bezpośrednio mogliby decydować o ich
oświatowym wykorzystaniu.
- Lepsze szkoły maja więcej uczniów, gorsze zostałyby wyeliminowane
- Większa konkurencja na rynku edukacyjnym- szkoły rozszerzałyby swoją ofertę, aby zachęcić do
siebie uczniów.
- Zwiększyłaby się efektywność zarządzania placówkami edukacyjnymi.
5. Rozważ wady i zalety rezygnacji z jednego podręcznika na rzecz swobodnego wyboru.
" Nauczyciel, który sam wybiera podręcznik dostosowuje go do poziomu wiedzy swoim uczniów i
ich predyspozycji.
" Z tak bogatej oferty podręczników trudno jest wybrać najlepszy
" Jeden podręcznik, z góry narzucony nie zawsze był akceptowany przez nauczycieli i uczniów(pod
przymusem wiedzÄ™ przyswaja siÄ™ trudniej)
6. Przedyskutuj argumenty za wprowadzeniem odpłatności za studia i przeciw niemu.
" Szkoły płatne: - szkoły płatne są szansą dla uczniów, którzy nie dostali się na studia państwowe
üð Niższy prestiż
üð Gorsza kadra wykÅ‚adowców
üð Niższy poziom nauczania
" Szkoły bezpłatne:
üð Lepsza kadra dydaktyczna
üð Szansa dla ubogich uczniów
üð Wyższy poziom studentów
7. Czy szkoła powinna ograniczać się jedynie do przekazywania wiedzy, czy tez jej zadaniem jest
także wychowywanie uczniów? Przedstaw argumenty za wybranym przez siebie stanowiskiem.
" Szkoła, jako najbardziej kwalifikowana i upowszechniona instytucja pedagogiczna ma największe
możliwości kształtowania i przekształcania osobowości młodego człowieka.
" Ważną rolę obok zajęć dydaktycznych, w pracy opiekuńczej szkoły odgrywa organizowanie zajęć
wspomagających rozwój dzieci i młodzieży, organizowanie im czasu wolnego, ograniczanie
patologii.
Zadania te szkoła realizuje najczęściej przez:
üð Prowadzenie Å›wietlic, bibliotek, czytelni, klubów, różnych zespołów i kół zainteresowaÅ„,
organizacje uczniowskie, masowe formy pracy kulturalnej, inspirowanie uczestnictwa w
zajęciach prowadzonych przez pozaszkolne placówki oświatowe, obozy i kolonie letnie,
wycieczki.
" Szkoła, jako placówka realizująca zadania w dziedzinie kształcenia i wychowania musi równolegle
rozwijać działalność opiekuńczą.
8. Czy  równe szanse edukacyjne dla wszystkich to realna możliwość, czy tylko chwytliwe
hasło? Przedyskutuj ten problem.
" Moim zdaniem to tylko chwytliwe hasło, ponieważ nawet, jeśli państwo będzie starało się za
wszelką cenę wyrównać szanse uczniów, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej to i tak
dzieci z rodzinny zamożniejszych będą na uprzywilejowanej pozycji gdyż ich rodzice zapewne będą
ich posyłać na różne płatne zajęcia dodatkowe.
" Nie da się także nie zauważyć, że szanse osób niepełnosprawnych w dostępie do edukacji nie SA na
takim samym poziomie, co osób w pełni sprawnych.
" Być może  równe szanse edukacyjne dla wszystkich zmienia się z marzycielskiego postulatu w
rzeczywistość, ale moim zdaniem nie stanie się to możliwe przynajmniej w ciągu najbliższych 10
lat.
ROZDZIAA
17
1. Omów uwarunkowania dyskryminacji jednostek i grup we współczesnym świecie, stare i nowe
oblicza różnicowania ludzi i ich następstwa społeczne, ekonomiczne i kulturowe.
W opinii Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dyskryminacja oznacza różnicujące traktowanie, jeśli nie jest
ono obiektywne ani usprawiedliwione realizacją prawnie uzasadnionego celu lub jeżeli środki służące osiągnięciu
takiego celu są nieproporcjonalne. Dyskryminacja może mieć charakter pośredni lub bezpośredni.
Polski Kodeksu Pracy mówi, że dyskryminacja bezpośrednia istnieje wtedy, gdy dana osoba jest lub mogłaby być
traktowana w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inna osoba jest, była lub byłaby traktowana w takiej
sytuacji.
Przykładem takiego traktowania jest przypadek, gdy kobieta zarabia mniej niż mężczyzna na tym samym lub
porównywalnym stanowisku albo, gdy pracodawca nie zatrudnia na danym stanowisku kobiety, chociaż ta ma
kwalifikacje wyższe od mężczyzny. Typowym przykładem jest niezatrudnianie kobiet w ciąży czy zwalnianie
kobiet starszych przy restrukturyzacji przedsiębiorstwa.
Dyskryminacja pośrednia występuje wtedy, gdy pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki stosowane są na
równi wobec wszystkich, ale w sposób szczególny dotykają konkretną grupę, np. płciową lub wiekową, a nie mogą
zostać obiektywnie uzasadnione.
Dyskryminacją pozytywną natomiast nazywamy utrzymanie lub wprowadzenie przez państwo czasowych
rozwiązań i środków prawnych wyrównujących szanse osób o np. odmiennym pochodzeniu etnicznym, religii czy
niepełnosprawnych w celu zmniejszeniu faktycznych nierówności, których mogą doświadczać takie osoby.
Dyskryminacja może być uwarunkowana: uprzedzeniami i stereotypami istniejącymi w danej kulturze,
dyskryminacja z powodu takich czynników jak: poglądy polityczne, cechy demograficzne i biologiczne, status
ekonomiczny, pochodzenie i obywatelstwo.
Kulturowe uwarunkowania różnicowania ról społecznych( dyskryminacja ze względu na płeć)
Socjobiologowie sugerują, że wszystkie organizmy mają tendencje do preferowania osobników podobnych
genetycznie, oraz wyrażania strachu i nienawiści wobec niepodobnych, nawet, gdy te nie uczyniły im nic złego.
Niemniej nie ma pewności czy są one wynikiem biologii czy kultury.
Następstwem społecznym dyskryminacji: może być marginalizacja grupy lub jednostki, która podlega
dyskryminacji.
Dyskryminowana jednostka lub grupa znajduje się zazwyczaj w gorszej sytuacji ekonomicznej niż grupa
dyskryminujÄ…ca, tacy ludzie majÄ… mniejsze szanse na rynku pracy a w zwiÄ…zku z tym gorszÄ… pozycje w hierarchii
społecznej.
Skutkiem dyskryminacji może być także nietolerancja odmiennej kultury, niechęć do niej, separacja  odmieńców ,
a w skrajnych przypadkach może prowadzić do chęci unicestwienia innej kultury (dyskryminacja etniczna).
Polityczne skutki dyskryminacji mogą doprowadzić do tego, że grupy dyskryminowane nie będą miały równych
szans w dostępie do normatywnych uprawnień.
2. Jakie są instrumenty polityki społecznej wobec jednostek i grup dyskryminowanych;
uwarunkowania skuteczności/nieskuteczności polityki społecznej.
" Dystrybucja świadczeń socjalnych
" Przeciwdziałanie stygmatyzacji odbiorców świadczeń społecznych poprzez uznawanie
uniwersalności praw socjalnych i tworzenie gwarancji ich przestrzegania.
" Kreowanie ustawodawstwa społecznego
" Tworzenie infrastruktury umożliwiającej realizacje decyzji politycznych odnoszących się do
kategorii ludności doświadczającej dyskryminacji
" Pomoc w integracji
" Promowanie idei jednakowych szans
" Ewolucja działań polityki społecznej wobec jednostek i grup dyskryminowanych, ocena programów
społecznych, instytucji i urządzeń społecznych z punktu widzenia ich skuteczności i zgodności z
przyjętymi zasadami i wartościami
" Nieskuteczne, ponieważ:
üð Duża różnorodność stanowisk krajowych systemów polityki spoÅ‚ecznej wobec problemów
związanych z nierównym traktowaniem i dyskryminacją
üð Niespójna ocena wpÅ‚ywu praktyk dyskryminacyjnych na charakter z
ródeł utrzymania, wysokość
dochodów, dostęp do edukacji i usług społecznych.
üð Istotne różnice w postrzeganiu przez system polityki spoÅ‚ecznej roli czynnika kulturowego
dyskryminacji.
3. Omów rolę uprzedzeń i stereotypów w nierównym traktowaniu kobiet i mężczyzn w pracy
zawodowej i życiu publicznym.
- Najczęściej spotykana dyskryminacja ze względu na płeć to:
üð Odmowa zatrudnienia kobiety ze wzglÄ™du na możliwość zajÅ›cia w ciążę w okresie
zatrudnienia;
üð Przyznanie kobiecie niższego niż mężczyz
nie wynagrodzenia za wykonanie pracy o tej
samej wartości;
üð Molestowanie seksualne w miejscu pracy przez przeÅ‚ożonego lub współpracownika.
- Stereotypowa kobieta to przede wszystkim żona i matka, i tak jest też postrzegana jej rola w
społeczeństwie. Macierzyństwo utrudnia kobietom zdobycie pracy, stanowi czynnik utrudniający
awans na stanowiska kierownicze, a przerwy w pracy zawodowej z powodu opieki nad dzieckiem, 
jako okresy nieskładkowe-różnicują wysokość świadczeń emerytalnych kobiet i mężczyzn.
- Z powodu stereotypu kobiety, jako matki słaba rozwinięte usługi opiekuńcze takie jak żłobki czy
przedszkola.
- Gotowość mężczyzn do korzystania z przerwy zawodowej w związku z opieką nad dzieckiem
należy do rzadkości.
4. Równość i różnica a dorebność? Wymień pułapki segregacji i dyskryminacji osób
niepełnosprawnych.
üð MówiÄ…c o niepeÅ‚nosprawnoÅ›ci mamy na wzglÄ™dzie relacjÄ™ miÄ™dzy zdrowiem czÅ‚owieka
(uwzględniając jego wiek, płeć i wykształcenie), a społeczeństwem i środowiskiem, które go otacza.
üð Åšwiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadza nastÄ™pujÄ…ce pojÄ™cia niepeÅ‚nosprawnoÅ›ci,
uwzględniając stan zdrowia człowieka:
" Niesprawność - każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy
funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub
anatomicznym;
" Niepełnosprawność (disability) - każde ograniczenie bądz
niemożność (wynikające
z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym za
typowe dla człowieka;
" Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (handicap) - ułomność określonej osoby
wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca
pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi
i kulturowymi uwarunkowaniami.
üð SpoÅ‚eczny kontekst tematyki niepeÅ‚nosprawnoÅ›ci zostaÅ‚ omówiony w MiÄ™dzynarodowej
Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia, przyjętej podczas Światowego
Zgromadzenia na rzecz Zdrowia w 2001 roku. Dokument ten podkreśla, że niepełnosprawność
dotyczy całej ludzkości, nie można obarczać problemami związanymi z niepełnosprawnością
mniejszości społecznych - każdy człowiek może doświadczyć pogorszenia stanu zdrowia i stać się
osoba niepełnosprawną.
üð Åšwiatowy Program DziaÅ‚aÅ„ na rzecz Osób NiepeÅ‚nosprawnych promuje również postulat równego
traktowania. Zakłada on, że osoby niepełnosprawne powinny korzystać z takich samych praw jak
pozostała część społeczeństwa, oraz z poprawy warunków bytowych wynikających ze społecznego
i gospodarczego rozwoju kraju. W taki sposób osoby niepełnosprawne powinny być traktowane we
wszystkich państwach, bez względu na poziom ich rozwoju.
ROZDZIAA
18
1. Jakie działania podejmują instytucje państwowe i organizacje społeczne w celu zapobieganiu
przestępczości.
- System zapobiegania przestępczości:
6. Polityka kryminalna:
o Prewencja:
- zasadnicza( dotyczy z
ródeł przestępczości i powinna usuwać jej głębokie
przyczyny)
- wtórna(ma na celu powstrzymanie osób gotowych popełnić przestępstwo od
dokonania tego czynu, powinna także chronić potencjalna ofiarę przed powtórną
wiktymizacjÄ…)
- prewencja trzeciego stopnia(polega na odpowiednim postępowaniu z
przestępcami, aby zapobiec recydywie)
7. Zapobieganie ogólnospołeczne:
o System szeroko pojętej polityki społecznej, obejmujący przedsięwzięcia o
charakterze ekonomicznym, politycznym, ideologicznym, organizacyjnym itp.
8. Zapobieganie przedprzestępcze
9. Zapobieganie poprzestępcze
- Podział działań zapobiegawczych wg. Brunona Hołysta:
üð Profilaktyka kryminalistyczna - to zespół metod i Å›rodków majÄ…cych na celu
uniemożliwienie lub utrudnienie popełnienia przestępstwa
üð Profilaktyka kryminologiczna  obejmuje wczeÅ›niejsze studia genezy i etiologii czynu
przestępczego
üð Polityka karna  jej celem jest takie dostosowanie kary do rodzaju i okolicznoÅ›ci
przestępstwa oraz osobowości sprawcy, aby spełniła ona zadanie ochrony społeczeństwa,
a jednocześnie, jeśli to możliwe, gwarantowała powrót skazanego do społeczeństwa.
üð Profilaktyka penitencjarna  sprowadza siÄ™ do problemu wykonywania kary. Ma na celu
takie ukształtowanie warunków jej przebiegu, aby w optymalny stopniu zrealizować
funkcje resocjalizacji.
2. Jakie problemy wiążą się z realizacja działań w zakresie zapobiegania przestępczości?
- Brak planowej koordynacji działań zapobiegania przestępczości.
- Wymagane są przedsięwzięcia wielopłaszczyznowe
- Konieczna jest aktywizacja czynnika społecznego
3. Jakie mogą być przyczyny wzrostu przestępczości w Polsce?
" Zmiana systemu wartości: z kolektywizmu i solidarności na indywidualizm, komercyjność,
wzorce zachowań zapożyczone z krajów zachodnich  chaos normatywny sprzyjający
relatywizacji postaw wobec przestrzegania przepisów prawa
" Zmiany na rynku pracy:
- Bezrobocie
- Rywalizacja w miejscu pracy
- W efekcie pogorszenie kondycji psychicznej jednostki może nastąpić kryzys w kontaktach z
otoczeniem, zanik więzi, agresja
- Zasady finansowania szkół preferujące duże placówki oraz polityka kadrowa wpływająca na negatywna
selekcję nauczycieli - prowadzi to do osłabienia wychowawczo- opiekuńczej funkcji szkoły
- Likwidacja bibliotek, świetlic, domów kultury
4. Scharakteryzuj najważniejsze tendencje dotyczące przestępczości w Polsce.
" Większa przestępczość w dużych aglomeracjach
" Wzrost kradzieży i przestępstw przeciwko mieniu
" Częstsze przestępstwa gospodarcze, zabójstwa wieloofiarowe
" Powstanie przestępczości zorganizowanej
" Brutalizacja czynów przestępczych
" Kryminalizacja nieletnich
5. Porównaj przestępczość w Polsce z przestępczością w innych krajach.
" Niski wskaz
nik odsetek przestępstw rejestrowanych( Polska- ok. 40% UE- ok. 60%)
" Polska- krajem o średnim poziomie przestępczości
" Polska- krajem o wysokim poziomie przestępczości przeciwko mieniu
" Duże różnice w poziomie wykrywalności poszczególnych typów przestępstw pomiędzy Polską
a innymi krajami.(Wykrywalność zabójstw- ok. 90%, wykrywalność kradzieży samochodów-
ok10%)
" Niska skuteczność policji
19 Polityka mieszkaniowa
Na początek co to w ogóle jest mieszkanie?
Jest to lokal składający się z jednej lub kilku izb, połączony z pomieszczeniami pomocniczymi,
wybudowany do celów mieszkalnych, do którego prowadzi niezależne wejście.
Mieszkanie ma kilka funkcji:
-pozwala na gromadzenie dóbr
-schronienie
-możliwość niezależnej egzystencji,niezależność
-generalnie potrzeby wyższego rzędu
HISTORIA
W przeszłości (od 1918r) Polska nie prowadziłą zbyt udanej polityki mieszkaniowej i była to
domena wolnego rynku. Z ważniejszych aktów prawnych warta zauważenia jest ustawa z 1924
która ograiczała eksmisje. Paradoksalnie z pomocą przyszła wojna, bo choć takie miasta jak
Warszawa zostały kompletnie zniszczone to Górny Ślask wyszedł bez  większego szwanku a do
tego zyskaliśmy ziemie zachodnie gdzie była stosunkowo dobra infrstruktura, w szczególności jeśłi
porówna się ją do infrestruktury kresów wschodnich.Po wojnie polityka mieszkaniowa nie służyła
zaspokojeniu problemów mieszkaniowych a raczej pokazowi propagandy,czego przykładme jest
Nowa Huta. Od lat 70-tych nastąpił boom mieszkaniowy i własne mieszkanie dostawalo około
200tys ludzi rocznie. Dlaczego? Mieszkania nie spełniały standardów, a część kosztów ponosili
sami lokatorzy, technologie domów wielkiej płyty zakupione zostały od NRD i ZSRR (no
comments)
Pytania z końca rozdziału:
1.Czy mieszkanie powinno być traktowane jak normalne dobro konsumpcyjne?
Zwolennicy interwencjonizmu utrzymują,że nie bo spełnia ono kluczową rolę w życiu człowieka i
jest tzw dobrzem szczególnym. Liberałowie uważają, że jest to dobro niczymnie różniące się od
innych towarów i powinno podlegać prawom rynku w 100%,choć w Europie trudno znalez
ć kraj z
podobnymi poglÄ…dami.
2.Na ile problem mieszkaniowy (wg danych statystycznych) jest problemem poważnym?
Sytuacja Polski należy do najtrudniejszych w Europie (334 mieszkania na 1000 mieszkańców) co
daje nam średnio około 3 ludzi na mieszkanie.Gorzej jest tylko na Słowacji. Mimo to nasza sytuacja
powoli się poprawia bo w 2002 mieliśmy mieszkań na 1000 osób 325 więc jest progres. Buduje się
u nas (dane 2003) 4,3 mieszkania na 1000 ludzi rocznie, liderami są Hiszpania i Grecja- powyżej 11
mieszkań. Co do regionu to najwięcej buduje się na Mazowszu,Pomorzu i Wielkopolsce a najmniej
na ÅšlÄ…sku i Opolszczyz
nie. Z tym,że w pierwszej grupie buduje się głównie na wsiach, a druga
grupa owych wsi ma niewiele stąd jej słaby wynik.
3Jak oceniaszzmiany mieszkaniowe w Polsce po 1989?
Z rzeczy wartych odnotowania w ostatnich 20 latach dokonał się znaczny postęp jeśli chodzi o
jakość mieszkań. W 1995 wodociąg miało 89% mieszkań teraz to 95%, łazienkę77% a teraz 86%,
aa centralne ogrzewanie 68% a obecnie 77% . Naturalnie wszystkie wskaz
niki sÄ… lepsze dla miasta
niż wsi, ale to wieś zanotowała największy postęp.
4.Jak oceniasz sytuacje mieszkaniową Polski natle innych państw.
y
le-patrz punkt nr1 tamsą dane. Do tego dodam,że w krajach dawnego bloku wschodniego nie
dosyć,że mieszkania nie spełniają standardów (kto tapetował mieszkanie wie o co chodzi) to jeszcze
mamy najmniejszą w Europie liczbę metrów kwadratowych na mieszkańca. Do tego wg badań duża
ilość mieszakń w tym regionie kwalifikuje się do remontu.
5.Jak oceniasz szansę narozwiązanie problemów mieszkaniowych w Polsce?
Co można zrobić?
-ulgi budowlane
-prostsze prawo(zagospodarowanie przestrzenne)
-większa aktywność samorządu (przekazanie terenów pod mieszkalnictwo)
-zatrudnianie cudzoziemców
20 Migracje
Migracja-zmiana miejsca pobytu i zamieszkania (obecnie różne definicje ze względu na brak
obowiÄ…zku meldunkowego)
Pytania z końca rozdziału:
1.Jakie są związki migracji z polityką społeczną?
Polityka społeczna powinna być zaangażowana w problem migracji z wielu powodów, przykład
migracji wahadłowych (z pracy do domu, czy też z domu do szkoły) sprawia,że rolą polityki jest
np. zapewnienie dzieciom dojazdu do szkoły. Jeśłi chodzi o migracje edukacyjną to rolą ps jest
zapewnienie mieszkania by zapobiec negatywnym skutkom pobytu w nowym miejscu. Z
wymienionych w książce zadań ps względem migracji jest:
-poznanie
-informacja
-edukacja
-doradzanie
-ochrona
-interwencja
2.Określ współczesne kierunki rozwoju i zmian migracji.
Obecnie w Polsce rośnie rola migracji zarobkowych (zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych)
,jak i migracjia edukacyjna(studia).
3 Scharakteryzuj Polskę jako kraj zmieniającej się struktury migracji zewnętrznych i
wewnętrznych.
W Polsce nasila się proces emigracji zarobkowej, szczególnie do Wielkiej Brytanii. Po otwarci
granic UE wg różnych danych z Polski wyprowadziło się ok 1 do 2 mln osób. W tem sensie ten
proces stale postępuje ale zmienił się kierunek, gdyż niegdyś były to głównie Niemcy.
Co do migracji wewnętrznych zmieniła się struktura, mianowicie zaraz po wojnie były to migracje
definitywne (repatriacje+urbanizacja) obecnie są to głównie migracje czasowe, bądz
migracje
wahadłowe, mamy większą mobilność więc obecnie dojazd kilkunastu kilometró do szkoły czy
pracy nie jest tak uciążliwiy i to właśnie ten rodzaj migracji jest obecnie najbardziej istotny.
4.Omów międzynarodowe ujęcia procesó migracyjnych ze szczególnym zwróceniem uwagi na
UE.
Sprawami migracji zajmują się na świecie Międzynarodowa Organizacja Pracy, Rada Europy, i UE.
Szczególnie ważne jest stanowisko tej ostatniej która jest za prawem swobodnego poszukiwania
pracy na terenie całej Unii.Wyjątki są kraje które zastosowały tzw okres przejściowy (Austria).
Część imigrantów to uchodz
cy, ich sprawami prócz kraju w którym przybywają zajmuje się
Uwysoki Komisarz ds. uchodz
ców przy ONZ (UNHCR).
5 Przedstaw swoistościmigracji uchodz
czych.
Owe swoistości to:
-represje religijne
-społeczne
-polityczne
-ekonomiczne
6 Podaj znaczenie i rodzaje migracji edukacyjnych
Rodzaje:
-czasowe (po studiach wracajÄ…do domu)
-definitywne (zostajÄ…)
Znaczenie:
-drenaż mózgów (za granicą studiuje około 20tys Polaków a w polsce o wiele mniej
obcokrajowców bo około 9 tys)
-rozwój nauki i współpracy międzynarodowej (programy wymiany studentów)
21 Wykluczenie społeczne,marginalność i ubóstwo
1.Dlaczego podział standartów poziomu życia na minimu egzystencji i minimum socjalnym
nie pokrywa się z podziałem ubóstwa na relatywne i absolutne?
Wyjasnienie co jest co. Ubóstwo relatywne to brak pewnych dóbr które (obiektywnie patrząc) nie
prowadzą do zniku minimum biologicznego (prasa, telefon) a ubóstwo absolutne to ubóstwo gdzy
nie mamy podstawowych środków niezbędnych takich jak żywność. A dlaczego się nie pokrywa z
minimum? Dwa powody, po pierwsze nikt nie wie na jakiej podstawie akurat kwot X miałaby
miałaby być wystarczająca na życie a nie kwota Y, po prostu nie da się tego obiektywnie policzyć.
A po drugie jak odróżnić produkty niezbędne od zbędnych?
2.Zastosuj listę cech grup marginalnych Freda Mahlera do przedstawieia sytuacji Polaków
przed zaborami a także robotników i kobiet w XX w.
Owe cechy które pozwalają nam na sprawdzenie czy dana grupa jest marginalizowana to:
-pozbawienie władzy i dostępu do decyzji
-mniej praw a więcej obowiązków
-brak wyboru,tylko ograniczenia
-niższa pozycja ekonomiczna
-mniej możliwości edukacyjnych,wypoczynku
-większe narażenie na skutki kryzysów
-dyskryminacja prawna
-społeczne napiętnowanie
Sami oceńcie kto jest marginalizowany.
3.Porównaj pojęcia ubóstwa i wykluczenia społecznego.
-ubóstwo odnosi się do jednostek podczas gdy wykluczenie do grup
-ubodzy nie mają dóbr materialnych wykluczeni politycznych
-ubodzy są poszkodowani tymczasowo, wykluczeni przez wiele pokoleń
-ubóstwo jest jednowymiarowe (pieniądze),wykluczenie niesie ze sobą więcej konsekwencji
-ubóstwo jest łatwo mierzalne, wykluczenie nie
-ubóstwem zajmuje się ekonomia, wykluczeniem socjologia
4.Który model polityki społecznej najlepiej radzi sobe z wykluczeniem, dlaczego?
Generalnie istenijÄ… 4 modele:
-liberalny (UK)
-konserwatywno-korporacyjny(Niemcy+Francja)
-socjaldemokratyczny(Skandynawia)
-rodzinny (Południe Europy)
Najlepiej radzi sobe model skandynawski bo wiele osób ma pracę a to najlepszy sposób na
uniknięcie ubóstwa, choć liberalne państawsą bogatsze to owe bogactwo jest mniej równo
podzielone.
22 Spory wokół socjalnych zadań państwa
Jako,że w tym rozdziale pytania są bardziej światopoglądowe i nieostre to może streszczę po prostu
ten rozdział.
Generalnie rozdział opwiada o dwóch koncepcjach znanych z WPM.
LIBERALIZM Państwo -stróż nocny czyli wojsko, polityka zagraniczna i minimum
wtrącania się w rynek, ale to co będzie nas interesować bardziej to państwo socjalne bo ono ma
swoje funkcje i instrumenty realizacji owych funkcji:
Funkcje:
-edukacja
-zatrudnienie
-zabezpieczenie społeczne
-dialog społeczny
-mieszkalnictwo
Instrumenty realizacji:
-prawne
-organizacyjne
-finansowe
Liberałowie są przeciwni państwu socjalnemu ponieważ:
-płaca minimalna sprawia,że wiel osób (najbiedniejszych) straci pracę bo skoro nie można zatrudnić
studenta za 500zł a trzeba za1000zł to wilu pracodawców po prostu z nich zrezygnuje
-by płacić zasiłki trzebamieć pieniądze z wyższych podatków
-zasiłki zachęcają do bierności
-skoro zwiÄ…zki zawodowe protestujÄ… przeciw zwolnieniom to pracodawcy nikogo niezatrudniajÄ… bo
po w przypadku recesji czy też kryzysu będą musieli ich utrzymywać
Do dyskusji włączył się i kościół który ma 5 głównych zasad a propos społecznej nauki:
1. Zasada dobra wspólnego-przeciwstawienie się interesom grupowym w polityce
2. Zasada solidarności-współpraca grup społecznych dla rozwoju społeczeństwa
3. Zasada pomocniczości-postulat oddania władzy państwowej na jak najniższy szczebel
4. Zasada uczestnictwa-odrucenie marginalizacji i zachęcenie do aktywności obywatelskiej
5. Zasada proporcjonalnego rozwoju-sprzeciw wobec dysproporcji np. regiony takie jak Polska
B
Przykładem socjalnej gospodarki rynkowej były powojenne Niemcy, ich PKP było 40% niższe
niż w 1913 do tego pełnozniszczeń i inflacja zachęcająca do wymiany bezpośredniej towarów.
Co zrobili Niemcy? Wprowadzili w życie takie zasady:
-zasada państwa socjalnego-państwobirze nasiebie zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego
obywateli
-pomocniczość-  Tyle społeczeństwa ile to możliwe,tyle władzy ile trzeba
-solidarność
-finansowanie zadań z budżetu socjalnego-RFN ma od lat 60-tych specjalny budżet tylko na cele
socjalne
23 Polityka społeczna na szczeblu lokalnym
Tu w pytanich każą mi omówić konkretną gminę, nie będę was zanudzał danymi z Wodzisławia
Śłąskiego więc streszczę po krótce o czym jest ten rozdział.
Decentralizacja polityki społecznej:
-podmioty lokalne lepiej wiedzą na co potrzebują pieniędzy
-chęć ograniczenie władzy centralnej
-społeczeństwo obywatelskie
-sprzeczności społeczne i konflikty gaszone w zarodku a nie potęgowane
Dane Polskie:
-na oświatę w 2005 roku z budżetu centralnego zostało wydanych 1,2mld zł a z samorządu 35,1mld
-na kulturę 1mld z centralnego budżetu a 3,4mld zsamorządów
-na sport 0,2 mldz centralnego budżetu a 1,7mld z samorządu
To pokazuje skalę i rozmach z jakim samorządy inwestują w politykę społeczną, należy zwrócić
uwagę iż województwo również było brane pod uwagę jako samorząd.
Ze 103mld złotych w2005 roku
-gminy wydały 45 mld
-powiaty 36mld
-województwa 7mld
To pokazuje,że im niższy szzczebel tym więcej wydawane jest na politykę społeczną
Modele polityki lokalnej:
-środowiskowy o polityce decyduje struktur danej społeczności, dane środowisko)
-polityczny, politycy urzeczywistniajÄ… swoje cele i zamiary
-biurokratyczny, dominująca rola urzędników
-kultury politycznej,decyduje poziom ludzi i ich wrtości to one wyznaczają ich politykę i wskazują
ich decyzje
POLITYKA SPOA
ECZNA
POLITYKA SPOA
ECZNA
ROZDZIAA
24
ROLA TRZECIEGO SEKTORA W POLITYCE SPOA
ECZNEJ
Trzeci sektor= sektor non-profit= trzeci system= przedsiębiorstwo społeczne =organizacje
pozarządowe= gospodarka społeczna
Termin organizacje non-profit utarł się na przełomie lat 70 i 80 XX w w piśmiennictwie
brytyjskim i amerykańskim. Pojawiły się wtedy instytucje trzeciego typu - niezależne od państwa,
zaspokajające potrzeby zbiorowe. Sektor non-profit określa trzecią formę instytucjonalną w sferze
usług społecznych łączącą w sobie cechy dynamizmu i skuteczności przedsiębiorstw prywatnych
oraz altruizm i wartości charakterystyczne dla samorządnych organizacji, a równocześnie
odznaczających się zupełnie odmiennym stylem organizacji w porównaniu z instytucjami
rynkowymi oraz administracją państwową.
Cechy charakteryzujÄ…ce organizacje non-profit:
- Dobrowolność członkowstwa
- Trwałość
- Odrębnośc strukturalna od aparatu państwa
- Zakaz dystrybuowania zysków między własnych członków/założycieli/pracowników
- Samorządność/kolegialność
- Przeznaczanie Ew. nadwyżki na cele statutowe
Formy prawno-organizacyjne organizacji non-profit w Polsce
- Stowarzyszenia
- Fundacje
- Organizacje pracodawców
- ZwiÄ…zki zawodowe
- Partie polityczne
- Organizacje samorzÄ…du gospodarczego i zawodowego
- Pozostałe świeckie organizacje ( np. PCK )
- Jednostki kościołów i związków wyznaniowych prowadzące działalność świecką ( np.
Caritas)
Funkcje trzeciego sektora
" Funkcja reprezentowania interesów i praw( rzecznictwo), adresowane do państwa, rynku
lub/i społeczeństwa
" Funkcja redystrybucyjna, umożliwiająca wykorzystanie w celach dobra wspólnego
zasobów, które inaczej nie byłyby wykorzystane do zaspokojenia potrzeb społecznych
" Funkcja produkcyjna, ukierunkowana na zaspokajanie potrzeb lokalnych w zakresie usług,
w tym umożliwienie tego grupom, które nie mogą zakupić ich na rynku
W krajach o modelu liberalnym polityki społecznej (np. USA ) ma miejsce komercjalizacja
trzeciego sektora, natomiast w krajach europejskich, bez względu na model polityki społecznej,
organizacje trzeciego sektora się współfinansowane przez sektor publiczny oraz nastawione na
rzecznictwo praw o potrzeb.
Główne typy przedsiębiorstw reintegracji społecznej i zawodowej
- samowystarczalne wspólnoty samopomocowe- skierowane do osób głęboko niesprawnych
społecznie i zawodowo
- programy socjalno- edukacyjne  adresowane do osób, które skończyły szkołę podstawową i są
długotrwale bezrobotni. Wszelka pomoc socjalna ( np. wyżywienie, nocleg, odzież, etc.) jest
związana z uczestnictwem w zajęciach przyuczenia zawodowego i edukacji ogólnej.
- programy pomocy w zatrudnieniu i tworzenia miejsc pracy- uczestnicy programów są zatrudniani
w ramach leasingu pracowniczego przez współpracujące z Fundacją Barka firmy.
-program dostępnego budownictwa- dla tych absolwentów programów, którzy już znalez
li pracÄ™ i
maja możliwość pokrycia kosztów utrzymania mieszkania
Zalety udziału trzeciego sektora w publicznej prowizji usług wg L. Salamona
- sygnalizowanie najbardziej dotkliwych luk w usługach,
- monitorowanie potrzeb lokalnych
- prowadzenie projektów pilotażowych w zakresie usług społecznych
- wypełnianie funkcji usługodawcy realizującego kontrakty publiczne,
- świadczenie usług odpłatnych adresowanych do grup w rynków niszowych
- umacnianie więzi społecznych we wspólnotach lokalnych
Organizaje trzeciego sektora przyczyniają się do przezwyciężenia mankamentów rynku i państwa w
zakresie
10. Zaspokojenia potrzeb konsumentów nimogących opłacić usług ani uzyskać ich z sektora
publicznego
11. Dostarczania dóbr zbiorowych, których wymaga społeczeństwo
12. Tworzenia nowych miejsc pracy
7,00%
0,061
6,00%
0,051
5,00%
4,00%
3,00%
Kolumnowy 3-W 1
2,00%
1,20% 1,20%
1,00%
0,00%
Polska 1997 średnia z 5 Średnia z 5 Średnia z 5
krajów Europy krajów innych krajów
Śr. Ameryki rozwiniętych
A
acińskiej
Udział sektora non-profit w zatrudnieniu najemnym, pozarolniczym w Polsce oraz innych krajach
ROZDZIAA
25
DIALOG SPOA
ECZNY A POLITYKA SPOA
ECZNA
Dialog społeczny-relacje między partnerami społecznymi, przede wszystkim między związkami
zawodowymi i organizacjami pracodawców oraz ich stosunki dwustronne lub trójstronne z
organami państwowymi. Przedmiotem tak pojmowanego dialogu społecznego jest wspólne
kształtowanie stosunków zawodowych, warunków pracy, płac, świadczeń socjalnych, a także
innych obszarów z zakresu polityki społecznej i gospodarczej. Relacje te mogą być kształtowane
przez negocjacje, konsultacje, zawieranie układów i porozumień oraz rozwiązywanie sporów
zbiorowych metodami pokojowymi ( mediacje, koncyliacje), bÄ…dz
przez stosowanie legalnych
środków presji ( strajk).
Dialog społeczny2 ( współcześnie)  obejmuje Komunikowanie się przedstawicieli
wyodrębnionych grup czy kategorii społecznych, przyjmujące najczęściej zinstytucjonalizowaną
formę, którego celem jest wynegocjowanie konkretnych rozwiązań, bądz
polityk zmierzajÄ…cych do
rozwiązania określonych problemów.
Najważniejszym z
ródłem prawa regulującym zasady dialogu społecznego jest Konstytucja RP,
która określa dialog społeczny jako jedną z konstytucyjnych zasad naszego ustroju. Określa ona
także najważniejszych uczestników dialogu: państwo, związki zawodowe i organizacje
pracodawców.
Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych
Powstała na mocy uchwały Rady Ministrów w 1994r. W jej skład weszli przedstawiciele strony
rządowej( przedstawiciele Rady Ministrów), strony pracowników ( oddelegowani przestawiciele
reprezentowanych organizacji związkowych), strony pracodawców. Komisja miała stanowić
płaszczyznę wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawie kierunków i instrumentów polityki
społeczno-gospodarczej państwa przez rzetelny i odpowiedzialny dialog. Była ona wyposażona w
wiele uprawnień o charakterze opiniodawczo- doradczym.
Dialog społeczny odbywać się może na różnych poziomach: regionalnych, ogólnopaństwowym,
europejskim.
Ko mitologia - system procedur zmierzających do wypracowania wspólnych decyzji na poziomie
Unii Europejskiej, polegający na stałym , regularnym konsultowaniu się przedstawicieli państw
członkowskich w ramach rad i komitetów na tematy dotyczące spraw społecznych i gospodarczych.
ROZDZ.26
Reformy wprowadzające mechanizmy rynkowe do polityki społecznej.
Mechanizmy rynkowe- Pozwalają na kształtowanie się cen, płac i stóp procentowych zgodnie z
prawami popytu i podaży. Działania wszystkich podmiotów opierają się na rachunku
ekonomicznym, dążą do podnoszenia efektywności ekonomicznej i innowacyjności.
Efektywność ekonomiczna- działanie jest efektywne, gdy stosunek wyników do poniesionych
kosztów jest większy od jedności. Efektywność rośnie, gdy przy danych efetach zmniejsza się
koszty uzyskania albo gdy przy danych kosztach zwiększa się ich efekty.
Innowacyjność- polega na wzbogacaniu oferty rynkowej o nowe, lepsze lub po prostu inne
produkty.
Reprezentanci podaży= producenci i organizatorzy obrotu towarów.
Chęć zdobycia większej ilości nabywców składnia firmy do tańszego wytwarzania dóbr, aby móc je
sprzedawać po cenach niższych niż konkurencja.
Konkurując o nabywcę oferuje się mu albo niższą ceną, albo lepsza jakość, bądz
złudzenie nowości
i lepszej jakości.
Konsumeryzm- ruch ochrony i samoobrony konsumentów
Gospodarka
W krajach o tzw. gospodarce rynkowej rynek jest głównym, ale nie jedynym sposobem
regulowania życia gospodarczego. Drugim ważnym regulatorem jest państwo., które w inny niż
rynkowy sposób alokuje zasoby i dzieli dochody.
Obszary, w który na których rynek najczęściej wykazuje słabość, zawodność, czy wręcz
niewydolność zdominowane zostały przez nierynkowe instytucje publiczne świadczące ważne dla
ludzi usługi. Uznanie pewnym dóbr za dobra publiczne jest głównym argumentem tłumaczącym
potrzebe deko modyfikacji pewnym usług rynkowych
Komercjalizacja założycielska- pojawianie się obok dotychczas działających podmiotów
działających na podstawie decyzji państwa- podmiotów nowych, dostarczających dóbr i usług z
zakresu polityki społecznej na zasadach w pełni rynkowych.
Do pozytywów komercjalizacji niewątpliwie należy pojawienie się konkurencji dla
dotychczasowych instytucji co wymusza na nich  aby ekonomicznie uzasadnić swoją egzystencję
 większą gospodarność , podniesienie jakości świadczonych usług , lepsze dostosowanie się do
wymagań rynku(Ideałem byłoby współistnienie usług prywatnych i publicznych polegające na
stałej wzajemnej inspiracji odrębnych placówek publicznych i komercyjnych)
Kolejnym plusem może być zwiększony dostęp do dóbr i usług dotychczas dla niego prawie
nieosiągalnych , bo odległych w przestrzeni.
Złym zjawiskiem jest natomiast wykluczenie pewnych osób  ze względu na brak możliwości
płatniczych- z konsumpcji usług świadczonych przez nowe prywatne i działające dla zysku
placówki.
Patrząc na statystyki można zauważyć, że społeczeństwu dużo łatwiej jest zaakceptować pojawienie
się instytucji komercyjnych w tych dziedzinach, w których wydatki SA postrzegane jako pewna
inwestycja dająca zyski w niedalekiej przyszłości( np. prywatne uczelnie, prywatne przychodnie)
Dużo trudniej natomiast jest przekonać konsumentów do korzystania z komercyjnych form usług,
których rezultaty SA odległe i niepewne( np. ubezpieczenia emerytalne)
Komercjalizacja siły roboczej i płac
Jednym z istotnych skutków urynkowienia płac, odzwierciedlających relacje między popytem i
podażą na rynku pracy, jest znaczne zróżnicowanie wynagrodzeń. Polityka płacowa ogranicza się
obecnie do regulacji wysokości plac minimalnych. Ponadto, pośrednio na wysokość płac
pobieranych przez pracowników wpływają podatki i zasady naliczania składek ubezpieczeniowych.
Zróżnicowania te nie odzwierciedlają użyteczności społecznej wykonywanych prac- doświadczają
tego pielęgniarki, nauczyciele, pracownicy socjalni, czy policjanci ( wszystkie te zawody opłacane
są przez sektor państwowy i nie uczestniczą w grze rynkowej)
Działanie mechanizmów rynkowych w ramach sektora publicznego
1.Komercjalizacja  ukryta przed usługobiorcą- instytucja publiczna może utrzymać nieodpłatność
usług, ale będzie kontraktować te usługi, dotychczas świadczone przez siebie, wybierając w
przetargu najlepszego prywatnego wykonawcÄ™.
Komercjalizacja ujawniona- sektor publiczny ogranicza swoją działalność do refundowania
kosztów poniesionych przez konsumenta w placówce komercyjnej. Państwo zostaje wtedy
sprowadzone do roli bankomatu.
2. Instytucja publiczna może wprowadzić dla konsumentów częściową odpłatność usług.
3. Instytucja publiczna może dopuszczać świadczenie usług w pełni płatnych po godzinach
Decentralizacja  zmiana sposobu finansowania dóbr i usług społecznych-  od dołu , a nie  od
góry , co wiążę się z przeniesieniem ciężaru finansowania z budżetu centralnego na budżety
lokalne; przeniesienie kompetencji prowadzenia polityki na szczebel terytorialny, bliższy
obywatelowi. Zdobył przychylność polityczną, społeczną, ścisły związek z zasadą subsydiarności
(oddanie kompetencji podmiotom bliżej obywatela ). Zmniejsza także niewydolność centralnych,
publicznych instytucji, które realizowały zadania społeczne w sposób biurokratyczny
(niewiarygodne). Odpowiedzialność spada na niższe szczeble.
18.Prywatyzacja , komercjalizacja i ekonomia społeczna
Proces przesunięcia funkcji socjalnej państwa w kierunku innych podmiotów , jak od co najmniej
dwóch dekad ma miejsce, dokonuje się także w kierunku zwiększania indywidualnej
odpowiedzialności oraz komercyjnego funkcjonowania instytucji usług społecznych. Następuje
prywatyzacja odpowiedzialności , jak to ujął John Rodger, piszą o tym co wyznacza aktualne
przekształcenia w polityce społecznej. Prywatyzacja odpowiedzialności w pierwszym rzędzie
oznacza odchodzenie od rozwiązań uniwersalnych adresowanych do wszystkich członków
społeczeństwa i wyłączanie grup zamożniejszych z szerokich programów zabezpieczenia
społecznego. Dokonuje się pod hasłem adresowania (targeting). Polityka społeczna staje się
polityką dla grup niezamożnych oraz grup specjalnego ryzyka socjalnego. Polityka tego rodzaju
prowadzi jednak do skutków społecznych postrzeganych jako zagrażające ładowi społecznemu.
Sprzyja bowiem stygmatyzacji i osłabia świadczoniobiorców, a przy tym przyczynia się do
społecznej dezintegracji i w konsekwencji- zagraża demokracji.
Inny rodzaj prywatyzacji w sferze społecznej polega na przesunięciu na rynek niektórych funkcji
społecznych, które zaspokajane są przez dobra o charakterze bardziej luksusowym, ponieważ
korzystają z nich grupy zamożniejsze. Poszczególne dziedziny usług społecznych dzielone są na
grupy standardowe i tzw. standard podstawowy pozostawia siÄ™ w sferze publicznej, a produkcjÄ™
dóbr ponad standardowych kieruje się na rynek. Widoczne jest to w ochronie zdrowia i podziale na
tzw. koszyk usług podstawowych oraz koszyk ponadstadardowy dla którego istnieją dodatkowe
ubezpieczenia. W edukacji następuje komercjalizacja usług wykształcenia wyższego , ponieważ
studenci są głównie zamożni , a studentów uboższych można wspierać poprzez stypendia.
Problemem w komercjalizacji jest tworzenie odpowiednich standardów które nawet po stworzeniu
łatwo mogą być naruszane i dezakutaulizowane ( patrz reforma zdrowia w Polsce i ciągły problem
koszyk usÅ‚ug Jð ). Zakres komercjalizacji usÅ‚ug jest różny i zależy od dobrobytu kraju oraz
akceptacji dla wartości społecznych oraz tradycji instytucjonalnych.
Trzeci kierunek to wprowadzenie do sektora publicznego tzw. rynku wewnętrznego. Oznacza ona
komercjalizację placówek produkujących świadczenia społeczne, mimo zasilania ich ze środków
publicznych. Powstały więc urzędy opłacane z funduszy publicznych a nastawione na zysk. Efekt
musiał być marny. Rynek wewnętrzny zachwycił profesjonalistów w sferze usług społecznych , bo
ich wynagrodzenia nabrały wartości rynkowej, ale przeraził policy makers, bo ich możliwości
kontroli kosztów były bardzo ograniczone. Wycofano się więc z koncepcji rynku wewnętrznego ,
najlepiej widać to w brytyjskiej służbie zdrowia.
Reformy pod hasłem prywatyzacji odpowiedzialności i komercjalizacji przyniosły ograniczone
efekty w stosunku do oczekiwanych . Okazało się , że efektywne rozwiązania wymagają
subtelnych regulacji i wysokich kosztów transakcyjnych.
Istotnym zabiegiem jest poszukiwanie alternatywnych sposobów prowadzenia gospodarki rynkowej
opartej na filozofii gospodarki społecznej (ekonomii społecznej1). Gospodarka społeczna polega
na działaniu różnorodnych podmiotów- przedsiębiorstw społecznych, spółdzielni socjalnych
(kooperatyw), organizacji pozarządowych działających również gospodarczo ( w tym stowarzyszeń
i fundacji), towarzystw v świadczeń wzajemnych , które mają na celu działać na rzecz ludzi
(członków, podopiecznych), a nie tylko i wyłącznie dla zysku. Ideą gospodarki społecznej jest
zaspokajać te potrzeby grup społecznych których z różnych powodów nie jest w stanie zaspokoić
państwo lub inne podmioty gospodarcze. Rozwój gospodarki społecznej, popieranej m.in. przez
instytucje UE , może przyczynić się do zmian myślenia o polityce społecznej. W ramach
gospodarki społecznej realizuje się z powodzeniem usługo zdrowotne, pielęgnacyjne, kulturalne,
aktywizuje bezrobotnych , pomaga niepełnosprawnym we Włoszech. Analiza zmian legislacyjnych
w Polsce i programowanie funduszy UE pokazują ,że w naszym kraju mamy do czynienia z
1
Grewiński pisze o gospodarce społecznej , podczas gdy Zarzeczny o ekonomii społecznej. Dla zachowania
porządku przyjmuje nomenklaturę Grewińskiego, przy czym daję znać że pojęcia są tożsame.
postępującym wdrażaniem filozofii gospodarki społecznej chociaż w sposób powolny.
ROZDZIAA
27
RODZAJE I FORMY AKTYWNEJ POLITYKI SPOA
ECZNEJ
W polityce społecznej państw Europy następuje zmiana funkcji organizowanych w ramach systemu
pomocy społecznej z zabezpieczenia dochodów ( gwarancja bezpieczeństwa socjalnego) na
aktywizowanie klientów (gwarancja partycypacji w życiu społecznym i ekonomicznym).
Kształtowanie się modelu aktywnej polityki społecznej związane jest z kryzysem państwa
opiekuńczego. Proces ten dzielił się na 4 fazy:
- dekada lat 80- okres krytyki państwa opiekuńczego z pozycji neoliberalnych i radykalnych
prób jego demontażu. W wielkiej Brytanii powstaje koncepcja underclass- jeśli państwo ma
obowiązek dostarczania obywatelom niezbędnych świadczeń i usług bez względu na
zaangażowanie tychże obywateli w tworzenie wspólnego dobra i ich realne możliwości
samodzielnego rozwiązywania własnych problemów , to przynajmniej część z nich będzie
przyjmowało postawę biernych świadczoniobiorców. W rozbiciu państwa opiekuńczego
przysłużył się tatcheryzm na który składały się 3 elementy:
" wzrost znaczenia mechanizmów konkurencji w organizacji usług społecznych-
urynkowienie
" wzrost znaczenia organizacji pozarządowych w świadczeniu usług- powstanie i rozwój
sektora prywatnego
" powrót do idei łączenia prawa do świadczeń socjalnych z obowiązkiem pracy- koncepcja
workfare (neologizm powstały z połączenia słów  work oraz  welfare ) - praca zamiast
zasiłku- państwo skłaniające do pracy
- dekada lat 90- okres reform socjalnych w większości krajów europejskich pod wpływem
krytyki z fazy poprzedniej, podejmowanych przez rządy o różnej orientacji politycznej-
Podwaliny położyli Niemcy którzy wprowadzili decentralizację zadań publicznych i
zasadę pierwszeństwa organizacji sektora obywatelskiego w świadczeniu usług
społecznych przy wykorzystaniu środków publicznych. W Europie na Południu ( Francja
Belgia, Hiszpania) jak i Północy (Dania Szwecja Finlandia) nastąpił wzrost znaczenia
ekonomii społecznej. Szło to w parze z wzrostem zatrudnienia w trzecim sektorze.
Pomocniczość państwa dla sektora ekonomii społecznej wyraża się w wsparciu
finansowym:
- współfinansowaniu przez państwo i samorządy lokalne programów integracyjnych
- subsydiowanie zatrudnienia w spółdzielniach i innych prawnych formach
przedsiębiorczości
- zakupywanie przez samorządy usług i produktów tworzonych w sektorze ekonomii
społecznej
- lata przełomu wieków- faza przeformułowania stanowiska obrońców państwa
opiekuńczego : budowanie koncepcji  trzeciej drogi przez europejską  nową lewicę
Sformowany w Wielkiej Brytanii program Tonego Blaira przy współpracy z A. Giddensem.
Kluczowymi elementami programu sÄ…:
- aktywne społeczeństwo obywatelskie
- inwestycje społeczne
- polityka odrodzenia społeczności
- państwo i społeczeństwo obywatelskie powinno działać jak partnerzy , ułatwiając sobie
nawzajem, ale i kontrolujÄ…c swe funkcjonowanie.
- Rozwijanie przedsiębiorczości społecznej i ekonomii społecznej
- Budowa kontroli społecznej na poziomie lokalnym
- pierwsza dekada XXI wieku- trwajÄ…ca obecnie faza syntezy nowych koncepcji ,
poszukiwanie tożsamości europejskiej polityki społecznej i próba budowania modelu
aktywnej polityki społecznej w ramach UE, opartego na metodzie otwartej koordynacji. W
realizowanej w Europie polityce społecznej wyróżnia się 10 idei :
- idea decentralizacji i wzrost roli samorządów lokalnych
- zasada pomocniczości i wzrost znaczenia sektora obywatelskiego
- uznanie przez państwo podmiotowości wspólnot lokalnych i znaczenia więzi społecznych dla
budowania kapitału społecznego
- utrzymywanie równowagi finansów publicznych i zgoda na ograniczenie redystrybucji funkcji
programów socjalnych
- rozwój paktów trójstronnych i dialogu obywatelskiego
- rola edukacji jako instrumentu inwestowania w kapitał ludzki
- znaczenie sektora ekonomi społecznej, zatrudnienia socjalnego i zatrudnienia subsydiowanego
dla realizacji pełnego zatrudnienia
- przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu przez pomoc w podjęciu pracy
- dowartościowanie wolontariatu
- działania aktywizujące nie tylko jednostki ale całe społeczności
Jak zatem można dostrzec powyższy model welfare mix (aktywnej polityki społecznej) koncentruje
się głównie wokół kwestii zatrudnienia i pracy. Państwem które w największym stopniu
urzeczywistnia nowe podejście w polityce społecznej jest Dania.
workfare stosuje instrument bodz
ców ekonomicznych wymuszających pewne zachowanie.
Zmiana polityki z welfare state na workfare staty związana była m.in. ze wzrostem bezrobocia i
bierności zawodowej. Gdy mniej ludzi pracuje fundusze na świadczenia mają oczywiście mniejsze
wpływy, a większe wydatki( mniejsza ilość osób łaci podatki i składki, przybywa natomiast osób
uprawnionych do pomocy).
Za czynniki dezaktywujÄ…ce uznano:
-zasiłki dla bezrobotnych- zastępuje część wynagrodzenia za pracę osobą do niej zdolnym,
czego skutkiem jest zniechęcenie do poszukiwania pracy i życie z zasiłku łączone z
dorywczą lub stałą pracą w sektorze nieformalnym( szara strefa). Przy dłuższym okresie
pozostawania bez pracy nabywa się prawo do zasiłków i dodatków rodzinnych.
-renty dla osób niezdolnych do pracy- termin  niezdolny do pracy , wbrew temu, co
mogłaby się wydawać , oznacza jedynie częściową niezdolność do wcześniej wykonywanej/
wyuczonej pracy. Osoba taka najczęściej byłaby zdolna do pracy w innej branży. Czyli
łatwo można sbie wyobrazić sytuację, w której robotnik budujący domu doznaje urazu
kręgosłupa i nie może w związku z tym dz
wigać cegieł. Otrzymuje on orzeczenie o
niezdolności do pracy oraz sporą rentę, co dezaktywuje go w poszukiwaniu innej pracy,
choć nie ma żadnych przeciwwskazań, by pracował on w każdym innym, niefizycznym
zawodzie.
Poprawę  zatrudnialności osiąga się przez: edukację, szkolenia, dokształcanie, rehabilitację,
pascho i socjoterapię, a także zatrudnienia subsydiowane , chronione i socjalne w trzecim sektorze.
W tej perspektywie Aktywna Polityka Społeczna to system pozytywnych i negatywnych
bodz
ców adresowanych do niższych warstw społeczeństwa, które mają zniechęcać do życia ze
świadczeń socjalnych i zachęcać do aktywności zawodowej i odzyskania samodzielności
ekonomicznej.
USA stanowi najbardziej wyrazisty i zdecydowany model APS. Założenie jest takie, że praca nie
powinna być jedną z dostępnych obywatelowi opcji do wyboru, ale sposobem na życie, który
państwo popiera w swojej polityce , czyli słowami prezydenta Wiliama Clintona każdy, kto tylko
może, musi pracować
Po reformie polityki społecznej ustalono, że ostateczny limit czasowy w ciągłym udzielaniu
pomocy finansowej wynosi 5 lat. Ustanowione zostały również warunki obowiązkowej
aktywności określane w liczbie godzin an tydzień. Obejmowały one m.in. szkolenie zawodowe do
12 miesięcy, praktyki i staże, prace na rzecz społeczności lokalnej, opiekę nad dziećmi z podobnych
rodzin, poszukiwanie pracy do 6 tygodni. System pomocy jest bardzo zindywidualizowany, opiera
się na diagnozie konkretnej sytuacji klientów i wyznaczaniu indywidualnego planu ich aktywizacji.
Z drugiej strony jednak zwiększono nakłady na usługi opieki nad dziećmi dla ubogich rodzin,
umożliwiono korzystanie ze świadczeń zdrowotnych do roku po podjęciu pracy i usamodzielnieniu
się, podniesiono nakłady na system kredytów podatkowych
Polska-  programy specjalne przeciwdziałania bezrobociu kierowane do grup ryzyka( m.in.
osoby : pozostające bez pracy ponad 12 miesięcy, samotnie wychowujące dzieci, , bez zawodu lub
o niskich kwalifikacjach zawodowych, pozostające bez pracy wyniku likwidacji państwowego
przedsiębiorstwa gospodarki rolnej będące absolwentami, bezrobotne niepełnosprawne, bezrobotni
powyżej 50.roku życia.
Osoba, , której skończył się okres wypłacania zasiłku dla bezrobotnych, a korzysta jeszcze ze
świadczeń pomocy społecznej może być skierowana do  prac społecznie użytecznych
organizowanych przez gminy.Prace te nie trwają dłużej niż 10 godzin w tygodniu, a osoba
pracująca dostaje za to wynagrodzeniew w wysokości 240 zł. Jeśli jednak osoba skierowana do
takiej pracy nie zgłosi się, opuści ją lub będzie naruszała porządek i dyscyplinę, to organizator ma
obowiązek zgłosić ten fakt do kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej, a ten może odmówić
przyznania zasiłków uchylić decyzję lub zawiesić ich wypłacanie.
Kategorie instrumentów aktywizacyjnych
- społeczno-zawodowe - roboty publiczne, prace społecznie użyteczne, zatrudnienie
socjalne, zatrudnienie w spółdzielniach socjalnych i organizacjach pozarządowych,
szkolenia i kursy
- edukacyjne- podjęcie nauki, uzupełnianie wykształcenia, zmiana wyuczonego zawodu, w
tym edukacja dzieci
- zdrowotne- badania profilaktyczne i zawodowe, podjęcie terapii rodzinnej, programy
korekcyjne w razie stosowanie przemocy w rodzinie, stacjonarna terapia odwykowa
- społeczne  uczestnictwo w ośrodkach dziennego wsparcia, świetlicach, klubach, udział w
warsztatach terapii zajęciowej i środowiskowych domów samopomocy, etc)
ROZDZIAA
28
EUROPEJSKI MODEL SOCJALNY
European social model
J. Deolors uważał, że pzyspieszenie politycznej I ekonomicznej integracji europejskiej może być
dobrym środkiem do zachowania  europejskiego modelu społeczeństwa w obliczu presji
wywieranej przez kraje, które wkraczają na drogę intensywnego rozwoju przemysłowego.
Europejski model społeczeństwa- cechy charakterystyczne
-silne instytucje demokratyczne
-wysoce produktywna gospodarka
-rozwinięte instytucje dialogu społecznego
-równe szanse dla wszystkich
-solidarność
-wysoki poziom ochrony socjalnej;
-zapewnienie wszystkim dostępu do kształcenia i ochrony zdrowia
Europejski model socjalny wg definicji Rady Europejskiej:
 europejski model socjalny oparty jest na wydajnej gospodarce, wysokim poziomie ochrony
socjalnej i na edukacji i dialogu społecznym
Rodzaje modeli w Europie
" brytyjski
" skandynawski
" niemiecki( kontynentalny)
" śródziemnomorski
" byłe kraje socjalistyczne Europy wschodniej i środkowej.
Traktat Rzymski z 1957r
Najważniejszymi zadaniami EWG jest: stopniowe urzeczywistnianie swobody migracji siły
roboczej, łącznie z zapewnieniem świadczeń socjalnych migrującym pracownikom,
zagwarantowanie równego wynagrodzenia za taką samą prac e dla mężczyzn i kobiet, popieranie
ścisłej współpracy między krajami członkowskimi, zmierzającej do harmonizacji poszczególnych
polityk krajów w sferach: zatrudnienia, prawa d pracy, warunków pracy, zabezpieczenia
społecznego, kształcenia zawodowego. Ochrony zdrowia, etc.
Karta socjalna EWG z 1989 r.
Minimalne standardy socjalne obejmujÄ…ce 12 grup praw socjalnych
- swobodny przepływ siły roboczej w Obszarze EWG
- swobodnego wyboru i wykonywania zawodu
- poprawy warunków życia i pracy
- ochrony socjalnej
- wolności zreszania się pracobiorców i pracodawców
- równego traktowanie kobiet i mężczyzn
- informacji, konsultacji i współudziału pracobiorców w zarządzaniu przedsiębiorstwami, w
tym zwłaszcza o charakterze wielonarodowym
- ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy
- ochrony dzieci i młodzieży
- odpowiedniego standardu życia oraz pomocy socjalnej i medycznej dla emerytów
- zapewnienia niepełnosprawnym środków ułatwiających im integrację społeczną i zawodową
Zasada sprawiedliwości społecznej- prawo do pomocy dla każdego obywatela, który znalazł się w
ciężkiej sytuacji życiowej= istnienie systemu minimalnych gwarancji dochodowych, obejmujących
wszystkich obywateli.
POLITYKA SPOA
ECZNA W KRAJACH NORDYCKICH
Polityk Spo łeczna jest najbliższa europejskim standardom. System świadczeń i usług socjalnych,
który istnieje w Skandynawii, gwarantuje bezwarunkowo wszystkim obywatelom nie tylko
minimalny, ale w większości przypadków normalny standard życia. Władze publiczne, a nie system
rynkowy, są głównym gwarantem dobrobytu i bezpieczeństwa socjalnego obywateli. Wydatki na
cele socjalne należą dlatego do najwyższych na świecie.
Taka polityka skutkuje bardzo niskim wskaz
nikiem niedostatku i nierówności społecznej, a także
wysoką aktywnością zawodową kobiet i mężczyzn-oraz niskimi wskaz
nikami długoterminowego
bezrobocia.
POLITYKA SPOA
ECZNA W KRAJACH ANGLOSASKICH
Posiada wiele cech wspólnych modelem liberalnym. Wielka Brytania i Irlandia posiadają bardzo
wysoki stopień aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn przy jednoczesnym ograniczeniu
wydatków socjalnych i wzroście róznic społecznych( dochodowych)
Odpowiedzialność państwa ogranicza się tu jedynie do zagwarantowania minimalnego standardu
zaspokojenia potrzeb, przy czym pomoc przysługuje tylko najuboższym
POLITYKA SPOA
ECZNA W MODELU KONTYNENTALNYM
Kraje Europy kontynentalnej są w stani zapewnić wszystkim obywatelom wysoki standard życia,
nie mogą jednak zagwarantować każdemu miejsca w społecznym podziale pracy. Wysokie koszty
pracy( wysokie płace i wysokie składki na ubezpieczenia społeczne) powodują znaczne osłabienie
poytu na pracę, a bardzo rozbudowany system ochrony pracowników utrudnia dostęp do
zatrudnienia osobom pozostającym poza rynkiem pracy, w szczególności ludziom młodym i
kobietom z dziećmi. W dodatku znaczna ilość osób przechodzi na wcześniejsze emerytury. W
rezultacie stopa aktywizacji zawodowej jest w krajach europy kontynentalnej niższa niż w
Skandynawii i w krajach anglosaskich, natomiast stopa bezrobocia znacznie wyższa.
PERSPEKTYWY EUROPEJSKIEGO MODELU SOCJALNEGO
Istnieją dwa możliwe scenariusze rozwoju w Europie
Pierwszy przewiduje ograniczenie aktywności socjalnej państwa, tak aby zgodnie z zaleceniami
formułowanymi przez neoliberalnych ekonomistów-zapewnić odpowiednio wysoką
konkurencyjność gospodarek krajów ) UE
Drugi scenariusz można nazwać scenariuszem obrany dotychczasowych europejskich standardów
socjalnych, zakłada podjęcie przez UE działań, które wymuszałyby przestrzeganie tych standardów na
w miarę jednolitym, wysokim poziomie przez wszystkich jej członków.
Internalizacja polityki spoÅ‚ecznej, czyli jej umiÄ™dzynarodowianieJð
Pod redakcją Sebastiana Zakrzewskiego ; wyd. Home & Me Wrocław grudzień 2008
Internalizacja polityki społecznej.
Umiędzynarodowienie polityki społecznej związane jest z kilkoma ważnymi
czynnikami. Po pierwsze z postępującą i wszechobecna globalizacją, integracją Europejską i
regionalną. Integracje z UE Polska ma już za sobą ,ale niewątpliwie wpłynęły one na internalizacje
naszej polityki społecznej. Tendencje takie nasiliły się w dwóch ostatnich dekadach, w Polsce
głównie z transformacją i przejściem do kolejnej , bardziej intensywnej fazy globalizacji.
Badania nauk społecznych, w tym także polityki społecznej, cechuje przywiązanie do
związków i działań związanych i występujących w ramach państw narodowych. Metodologia ta jest
obecnie poddawana krytyce, ze względu na zachodzące procesy transnarodowe- dlatego takie
podejście do badań polityki społecznej wydaje się być coraz bardziej anachroniczne.
Umiędzynarodowienie polityki społecznej, przy uwzględnieniu podanych przeze mnie przyczyn,
widoczne jest na co najmniej czterech, poniższych płaszczyznach:
- mniejsza szczelność granic, intensywniejszy przepływ kapitału, towarów, usług i ludzi ,wpływa na
zmianę warunków życia ,a także polityki społecznej w krajach- duży wpływ ma otoczenie
zewnętrzne.
-państwa na całym świecie mają przed sobą do rozwiązania bardzo podobne problemy ,jak :
strukturalne bezrobocie, starzenie się społeczeństw, dlatego też zasadne i pożyteczne jest
wykorzystanie wzorców, często sprawdzonych w innych krajach, do rozwiązania owych
problemów- problemów ten sposób tworzy się globalny model polityki społecznej(np. europejski
model społeczny).
-dodatkowym problemem są nowe kategorie kłopotów  światowych kwestii społecznych- które
mimo tego ,że nie dotykają wszystkich krajów bezpośrednio wymagają zaangażowania całej
społeczności międzynarodowej do ich rozwiązania. Są to np. zagrożenia i klęski ekologiczne,
dysproporcje rozwojowe i socjalne, wielkie epidemie, dziura ozonowa.
-umiędzynarodowione są obecnie różne formy współpracy w dziedzinie polityki społecznej i nie
tylko, dotyczÄ…cej platform jedno- i wielostronnych. Znajduje to odbicie w tworzeniu
wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych , umów, konwencji, strategii działań
międzynarodowych.
Globalizacja, pośród wielu sporów o jej pozytywny, czy negatywny charakter, jest zjawiskiem
zdecydowanie negatywnym (dla zagadnień polityki społecznej)ponieważ ogranicza autonomie
realizacji przez państwo funkcji socjalnych, maksymalizacji zatrudnienia i rozwoju gospodarczego.
Otwarty charakter gospodarek wpływa na ograniczenie stosowania Keynesowskich
metod ożywienia gospodarki(poprzez wzrost popytu wewnętrznego) powiązanego z aktywną
polityką społeczną. Rozbudowane programy socjalne, zwiększające deficyt budżetowy ,nie byłyby
efektywne ze względu na łatwość zaspokojenia popytu wewnętrznego dobrami z importu.
Dodatkowo globalizacja narusza konstrukcje państwa opiekuńczego- wielu badaczy
twierdzi ,że z natury jest ono państwem narodowym. Rozwinięte funkcje redystrybutywne
wymagają bowiem wysokiego poziomu solidarności społecznej, którą zapewnia silne poczucie
tożsamości narodowej- w dobie globalizacji zagrożone poprzez utratę tej tożsamości.
Globalizacja powoduje także omijanie przez kapitał państw, w których działalność
gospodarcza i zatrudnienie są wysoko opodatkowane, a siła robocza mocno chroniona. Kapitał
może także znacznie łatwiej uciekać za granicę przed opodatkowaniem, aniżeli zatrudnieni
pracownicy. Prowadzi to do spadku wpływów budżetowych, budżetowych których finansowana
jest polityka społeczna. Sytuacje komplikują tutaj takie czynniki jak : migracje ludzi z określonymi
obowiązkami fiskalnymi, kłopoty z ustaleniem miejsc, gdzie powstają jednostki objęte
zobowiązaniem podatkowym m.in. funkcjonowanie rajów podatkowych jak Karaiby,
Lichtenstein ,czy Luksemburg, powodujÄ…cych uciekanie z podatkami za granice przez tzw. dziury
podatkowe.
Najniebezpieczniejszym czynnikiem globalizacji dla polityki społecznej, jest nasilająca
się konkurencja na rynku światowym. Wymusza ona redukowanie wysokich podatków, kosztów
produkcji, redukcje zatrudnienia, ogranicza poziom płac. Jednakże takie rozumowanie można
kwestionować: nie zawsze uproszczenie niższych kosztów pracy jest na miejscu, bo jej realnym
koszcie decyduje miedzy innymi wydajność i jakość pracy; poza tym twarda konkurencja powoduje
zmniejszenie liczby miejsc pracy kadry wysoko wykwalifikowanej mogącej zapewnić w dłuższej
perspektywie wyższą konkurencyjność produktów na rynku. ; swoisty dumping socjalny może
wpłynąć na podobne reakcje w innych krajach, co wywołałoby powszechny spadek bezpieczeństwa
socjalnego, bez wyraz
nej poprawy pozycji innych konkurencyjnych krajów. Ostatecznie również,
redukcja plac i zatrudnienia może ostatecznie zrujnować rynek konsumentów, co może mieć
opłakane skutki dla poziomu życia ludzi, a także dla całej gospodarki.
Wpływ globalizacji na politykę społeczną w różnych państwach jest wielokierunkowy i nie do
końca jednoznaczny. Wpływa na to konkurencyjność w gospodarce światowej ,a przez co na
wszelkie cięcia w produkcji. Niższe płace i świadczenia społeczne podwyższają konkurencyjność
na rynku światowym, ale jednocześnie osłabiają siłę przetargową związków zawodowych.
Obniżenie wpływów do budżetu państwowego, stawia globalizacje w świetle czynnika
kryzysogennego tradycyjnego państwa opiekuńczego. Z kolei dysproporcje dochodowe i
nierówności społeczne , bezrobocie powodowane ucieczką miejsc pracy za granice powodują
wzrost presji na socjalne funkcje państwa, nie tylko te doraz
ne w formie pomocy materialnej, ale
także te dotyczące dostosowania i regulacji rynku pracy.
Globalizacja zwiększa popyt na świadczenia socjalne od państwa ,a jednocześnie
,paradoksalnie, zmniejsza jego realne możliwości zapewnienia odpowiednich świadczeń i
usług.
Konsekwencją globalizacji jest niewątpliwie pogłębianie się dysproporcji dochodowych i
nierówności społecznych w wymiarze konkretnych krajów, ale także ogólnoświatowym.
Konkurencja wpływa na powstawania problemów ekskluzji społecznej  zepchnięcia na margines
wielu grup życia społecznego tj. bezrobotnych , imigrantów. W skali światowej coraz bardziej
widoczna jest luka pomiędzy rozwojem państw wysoko uprzemysłowionych oraz państw  trzeciego
świata . Luka gospodarcza i socjalna pomiędzy tymi krajami pogłębia się w ostatnich dekadach. W
XX w. widoczne są jednak wyniki rozwoju i poprawy bytowania całej ludzkości  jeśli mierzyć
wzrost PKB per capita. Jednak podział dochodów miedzy wyżej wymienione grupy państw jest
niższy niż przed ćwierć wiekiem. Podobna przepaść dzieli jakość życia w tych krajach.
Globalizacja nie prowadzi, jak do tej pory, do równoważenia dochodów w skali ogólnoświatowej.
Optymistyczne prognozy specjalistów mówiące, że kraje rozwinięte będą przenosić część kapitału
do krajów biednych i wykorzystywać tanią siłę roboczą w pracy ,czy podczas produkcji, a także siła
robocza będzie migrować w odwrotnym kierunku. Okazuje się jednak, że kraje rozwinięte
utrzymują poważne ograniczenia w imporcie towarów niskoprzetworzonych, artykułów rolnych ,ale
także imigrującej siły roboczej. Biedne kraje zaś nie są w stanie przyciągnąć poważnych
zagranicznych kapitałów ze względu na słabości instytucjonalne, niedostateczną skuteczność
rządzenia i jej jakość. Obecnie widoczne będzie pogłębianie się tych czynników i w humanitarnym
geście leży podjecie szeroko zakrojonych działań mających na celu eliminacje światowego ubóstwa
,co jest interesem polityki społecznej.
Zjawiskiem charakterystycznym w ostatnich latach jest kształtowanie się globalnego rynku pracy i
usług. Proces ten jednak napotyka duże bariery i ograniczenia powodowane ograniczeniami w
przepływie ,swobodnym przepływie, siły roboczej. Tanie koszty transportu sprzyjają migracją
międzynarodowym, ale możliwości osiedlania się w tych krajach i podejmowania pracy są jednak
ograniczane prawnie przez poszczególne kraje. Najbardziej mobilni są pracownicy kadry
menedżerskiej związanej z wielkimi międzynarodowymi instytucjami. Kraje rozwinięte jednak
stawiają obecnie na przepływ towarów, produktów, niż siły roboczej. Wyjątkiem w tej regule jest
UE , która gwarantuje swobodny przepływ siły roboczej e granicach wspólnoty. Kraje będące
docelowymi miejscami migracji takie jak USA, Kanada, Australia prowadzą dość selektywna
politykę zatrudnieniową związana z siłą napływającą z zewnątrz, faworyzując krewnych swoich
obywateli. W krajach Zachodnio Europejskich rozwinęła się ostatnimi czasy dyskusja dotycząca
nowej polityki imigracyjnej związana z nową sytuacją na rynkach pracy i słabnącą wydolnością
systemów emerytalnych np. Niemcy. Jednocześnie bogate kraje tego regionu prowadzą dość
restrykcyjne działanie dotyczące nielegalnej imigracji zarobkowej, zaostrzając także kryteria
dotyczÄ…ce przyznawania statusu uchodz
cy.
Intensywne migracje wewnątrzeuropejskie rozwijają nowe formy ruchliwości zarobkowej: migracje
wahadłowe mające postać okresowych dojazdów do pracy, bez trwałego osiedlenia się zagranicą.
Związane także z obniżeniem kosztów transportu powszechne są zjawiska zatrudniania się do pracy
zagranicą tylko w dni robocze powrót do domu na weekend, jak również praca tylko w czasie
weekendu. Zjawisko takie będzie coraz bardziej się upowszechniać wraz z postępem eliminowaniu
barier dostępu do zachodnioeuropejskiego rynku pracy oraz liberalizacji unijnego rynku usług.
Nowym zjawiskiem w dobie globalizacji, które nie wymaga od pracowników fizycznego
przemieszczania się jest tzw. telepraca. Zwiększa to możliwości wykonywania pracy na duże
odległości przy wykorzystaniu rozwoju telekomunikacji oraz Internetu szczególnie w zakresie usług
oświatowych. Podobnym zjawiskiem jest tzw. telemedycyna  udzielanie konsultacji medycznych
za pośrednictwem łączy telekomunikacyjnych; popularne w klinikach amerykańskich.
Taka forma pracy pozwala na zatrudnienie wysoko wykwalifikowanej kadry z krajów wysoko
rozwiniętych, ale również tańszych specjalistów z uboższej części świata (np. import usług
softwarowych z USA do Indii, które stają się również dobrym zapleczem biurowym ze względu na
niskie płace urzędniczek, sekretarek, księgowych, czy telefonistek).
Procesy globalizacji gospodarczej oddziałują na krajowe i regionalne rynki pracy, przede
wszystkim na zewnętrzne migracje zarobkowe, poziom bezrobocia, wysokość płac, czy zakres
uprawnień i świadczeń społecznych.
Grupy społeczne, których interesy ekonomiczne narusza globalizacja, to przede wszystkim grupy
pracowników niewykwalifikowanych i rolników z krajów wysoko rozwiniętych, dla których
zagrożeniem jest tańsza siła robocza i artykuły rolne pochodzące z krajów uboższych. Wzrost
importu oraz odpływ miejsc pracy za zagranice jak również imigracja z uboższego południa
prowadzi do stagnacji płac robotników w USA i Australii oraz wzrostu bezrobocia w Europie
Zachodniej (w latach 1970-90 spadł popyt na mniej wykwalifikowanych pracowników w krajach
bogatych o ponad 20%). Podobne konkluzje tyczÄ… siÄ™ zasady wolnego handlu. Postulaty dotyczÄ…ce
handlu sprawiedliwego , nie obciążonego nieuczciwą konkurencją , są traktowane jako swojego
rodzaju protekcjonizm.
Pogląd stanowiący o zasadności i powinności swobodnego przepływu czynników produkcji
powinien mieć pełny komplementarny zakres poczynając od towarów, kapitału, poprzez usługi ,a
na sile roboczej kończąc. Rodziłoby to jeszcze większe konsekwencje i nierówności pomiędzy
krajami rozwiniętymi i tymi które są na znacznie niższym poziomie.
Instytucjonalizowanie międzynarodowej polityki społecznej.
Pierwszy ważny krok do instytucjonalizacji polityki społecznej to utworzenie w 1919 roku
Międzynarodowej Organizacji Pracy(MOP) na konferencji pokojowej w Paryżu. Jej zadaniem było
wypracowywanie wielostronnych konwencji ,regulujÄ…cych szeroki zakres praw pracowniczych,
standardów zabezpieczeń społecznych , warunków pracy, uprawnień przysługujących specyficznym
grupom zawodowym. Dziś około 200 przyjętych wtedy konwencji stanowi międzynarodowy
kodeks pracy. Z czasem MOP zajmowała się cora to bardziej wychodzącymi poza normotwórcze
kompetencje zadaniami. Rozwijała różne formy dotyczące wspierania zatrudnienia- doradztwo,
szkolenia. Od 1946 r. jest jedna z wielu wyspecjalizowanych agencji ONZ. ONZ obejmuje dziÅ›
kilkadziesiąt organizacji, funduszy i programów zajmujących się wybranymi kwestiami
społecznymi: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Organizacja NZ ds. wyżywienia i rolnictwa
(FAO), Organizacja NZ ds. oświaty, nauki i kultury (UNESCO), Fundusz NZ pomocy dzieciom
(UNICEF), UrzÄ…d Wysokiego Komisarza NZ ds. uchodz
ców (UNHCR), Program NZ ds. ochrony
środowiska (UNEP), Program Rozwoju ONZ (UNDP), Fundusz NZ ds. działalności ludnościowej
(UNFPA), Rada Gospodarczo-Społeczna (ECOSOC) wraz z podlegającymi jej społeczno-
gospodarczymi komisjami regionalnymi, jak np. Komisje Rozwoju Społecznego, czy Komisje ds.
Statusu Kobiet. Wszystkie te instytucje i inne związane z ONZ wspierają ogólnoświatowy rozwój
polityki społecznej w trzech wymiarach podstawowych:
- wypracowywują globalne programy działania, określone koncepcje i sposoby rozwiązywania
konkretnych kwestii społecznych
- tworzą społeczne standardy prawne (Pakty Praw Człowieka, czy np. Konwencja Praw Dziecka)
- organizują szeroką działalność operacyjną udzielając pomocy rozwojowej, jak i doraz
nej pomocy
humanitarnej w przypadku klęsk żywiołowych, epidemii, czy konfliktów lokalnych.
Obecnie dzięki globalizacji następuje dalsza instytucjonalizacja międzynarodowej
polityki społecznej na szczeblu regionalnym w ramach Rady Europy, czy UE, jak i globalnym. Na
tym pierwszym poziomi ważny jest rozwój wspólnotowej polityki społecznej, na drugim zaś
kształtuje się globalna polityka społeczna oparta na trzech podstawowych elementach:
- mechanizm globalnej redystrybucji i transferów społecznych w postaci różnych funduszy
- globalne regulacje społeczne, np. standardy pracownicze, czy normy jakości żywności
- globalne prawa społeczne ustanawiane, monitorowane i wcielane w życie przez, np. ONZ.
W odniesieniu do wymiaru regionalnego i globalnego używa się też określenia transnarodowej
polityki społecznej, która mówi o potrzebie wypracowania globalnych kontraktów społecznych
wspieranych przez korporacje transnarodowe, ponieważ krajowa polityka społeczna i umowy
społeczne n szczeblu narodowym nie są w stanie rozwiązać kwestii społecznych w dobie
globalizacji.
Kolejnym założeniem internalizacji polityki społecznej ma być rozwój globalnej polityki
publicznej polegającej na ściślejszej współpracy państw narodowych z korporacjami
transnarodowymi i organizacjami pozarządowymi w ramach reżimów międzynarodowych.
Gwarantowałoby to większą skuteczność i wyższy stopień legitymizacji. Wiele firm
transnarodowych uznało obowiązek przestrzegania konwencji Praw Pracowniczych w krajach,
które ich nie ratyfikowały.
Powstaje wiele konkretnych propozycji pogłębienia globalnych działań redystrybucyjnych,
które postulują m.in. rewizję Karty Narodów Zjednoczonych i przebudowę systemu ONZ,
zwiększenie uprawnień WTO, powołanie Światowej Agencji Ochrony Środowiska, reformę
Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego. Proponuje się wprowadzenie tzw.
podatku Tobina od międzynarodowych transakcji finansowych, które były by swoistą karą za
globalne spekulacje, a uzyskane pieniÄ…dze wydano by na projekty rozwojowe, ekologiczne,
pomocowe. Jednak że odróżnienie transakcji spekulacyjnych od normalnych transakcji finansowych
jest trudne, a wręcz niemożliwe, poza tym inwestorzy i tak mogliby uniknąć płacenia takiego
podatku. Propozycjami w zakresie globalnego opodatkowania są także podatek od emisji CO2, czy
francuska propozycja podatku od transakcji dotyczących ruchu lotniczego, która zastała poparta
przez wiele krajów. Istnieje taki pomysł, aby kraje wysoko rozwinięte gospodarczo przekazywał
0,7% PKB na rzecz pomocy rozwojowej krajów ubogich.
Jeffrey Sachs, wybitny ekonomista uważa, że Międzynarodowy Fundusz Inwestycyjny i
Bank Światowy z racji na niską skuteczność niwelowania globalnych nierówności powinien zostać
przekształcony w globalną agencję rozwoju gospodarczego, która oprócz kredytów udzielałaby
grantów finansujących rozwój nowoczesnych technologii, opieki zdrowotnej i edukacji. Obecnie
wiele pożyczek Banku Światowego idzie do kieszeni krajów legitymujących się wiarygodnością
kredytowÄ…, a nie tych potrzebujÄ…cych.
George Soros, finansista i filantrop, skłania się ku całkowitej przebudowie systemu pomocy
finansowej dla krajów rozwiniętych. Uważa on, że programy pomocy powinny rywalizować ze
sobą o pieniądze donatorów na swego rodzaju rynku. Pod egidą Międzynarodowego Funduszu
Inwestycyjnego miałby powstać międzynarodowy zarząd kwalifikujący, nadzorujący i oceniający
trzy rodzaje programów pomocowych. Po pierwsze globalne fundusze powiernicze działające w
sferze dóbr publicznych np. zwalczanie AIDS. Po drugie sponsorowane przez rządy programy
rozwojowe mające na celu zwalczanie ubóstwa. Po trzecie pozarządowe projekty wspierające
rozwój społeczeństwa obywatelskiego, szczególnie użyteczne w krajach skorumpowanych, bądz

rządzonych represyjnie. Punktem wyjścia dla tych programów miła by być krytyczna ocena
instytucji międzynarodowych powołanych z myślą o dobru publicznym (utrzymanie pokoju,
ochrona środowiska, łagodzenie ubóstwa, poprawa stanu opieki zdrowotnej, warunków pracy, czy
przestrzegania międzynarodowych konwencji prawnych).
Wspólnotowa polityka społeczna
W UE coraz większe znaczenie w procesach integracyjnych zajmuje problematyka socjalna.
Do połowy lat 70 dominowały ekonomiczne cele integracji, jednak w następnych latach stawały się
coraz bardziej widoczne społeczne aspekty tego procesu. Swobodny przepływ siły roboczej na
obszarze państw członkowskich był głównym bodz
cem rozwoju wspólnotowej polityki społecznej.
Kolejnymi czynnikami jej rozwoju stały się chęci przeciwdziałania dumpingowi socjalnemu,
potrzeba zrównoważenia procesów gospodarczych i społecznych, dążenie do wspólnego
rozwiązywania takich kwestii społecznych jak bezrobocie, czy nierówność i dyskryminacja oraz
niepełne respektowanie praw człowieka. Z biegiem lat znacznie polityki społecznej rosło.
Przybywało dużo regulacji prawnych, wiele działań Komisji Europejskiej i Rady Ministrów (od
1996 r. Rady UE), a także orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Podstawowymi elementami wspólnotowej polityki społecznej są: eliminowanie przeszkód w
swobodnym przepływie pracowników na terenie krajów UE, harmonizowanie licznych standardów
pracowniczych i socjalnych poprzez stanowienie minimalnych norm w wielu działach polityki
społecznej za pomocą dyrektyw, koordynowanie polityki zatrudnienia oraz innych działań państw
służących rozwiązywaniu kwestii społecznych, zachęcanie krajów członkowskich do upodabniania
krajowych polityk społecznych, propagowanie pozytywnych i nowatorskich doświadczeń w sferze
socjalnej prawa UE, antycypowanie społecznych konsekwencji procesów restrukturyzacji i
wspieranie koniecznych dostosowań dotyczących głównie rynku pracy.
W rozwoju wspólnotowej polityki socjalnej można wyodrębnić cztery podstawowe procesy:
- lata 1957-73, to okres, w którym głownie zapewniano swobodę przepływu tylko i wyłącznie
pracowników na obszarze wspólnoty
- lata 74-84, to przede wszystkim harmonizacja prawa pracy i ustawodawstwa społecznego, ale
jednocześnie rezerwa, a w końcówce tego okresu, nawet stagnacja w Europejskiej polityce
społecznej
-lata 85-97, to głównie działalność koncepcyjna, regulacyjna i praktyczna w sferze polityki
społecznej
- od 97 do dzisiaj, to widoczna koncentracja aktywności Unii na wspieraniu zatrudnienia,
zwalczaniu bezrobocia i wykluczenia społecznego przy zastosowaniu nowej metody otwartej
koordynacji.
Dawniej i obecnie działalności wspólnotowej polityki społecznej funkcjonują trojakiego
rodzaju instrumenty:
- instrumenty polityczno-koordynacyjne: zastosowanie tych narzędzi prowadzi do konwergencji w
polityce społecznej państw członkowskich poprzez wymianę informacji, doświadczeń, uzgadnianiu
wspólnych priorytetów  następuj systematyczne upodabnianie się owych polityk społecznych przy
jednoczesnym braku całkowitej homogenizacji zwłaszcza dotyczących szczegółowych rozwiązań i
metod osiągania podobnych celów. Wspólne projekty badawcze i analizy porównawcze sprzyjają
zbliżaniu się wzajemnych strategicznych działań w polityce społecznej (wzrost stopy zatrudnienia,
eliminowanie wykluczenia społecznego, czy edukacja, to zasadnicze priorytety państw
członkowskich UE)
- instrumenty prawne: ich celem jest ujednolicenie zasad i harmonizacja wybranych przepisów
prawa socjalnego (prawo pracy i ubezpieczeń społecznych) na całym obszarze UE. Następuje to
poprzez wydawanie rozporządzeń, wydawanie dyrektyw, scalanie krajowych systemów prawnych
w konkretnych fragmentach ustawodawstwa, czy koordynacje przepisów prawnych. Mówi się
również o tzw. refleksyjnym prawie i harmonizacji w polityce społecznej. Polega to na zmierzaniu
do ujednolicania wspólnotowej polityki społecznej poprzez ustanawianie reguł minimalnych,
zawierania umów oraz korzystania z najlepszych doświadczeń zagranicznych przy jednoczesnym
zachowaniu autonomicznych procesów dostosowań
- instrumenty finansowe: pochodzą głównie z Europejskiego Funduszu Społecznego, służą wspieraniu
różnorodnych projektów socjalnych, socjalnych tym samym do fragmentarycznej redystrybucji
dochodów w skali UE. Redystrybucji tej podlegają stosunkowo nieduże kwoty pieniężne i opiera się ona
głównie na kryteriach regionalnych. Oznacza to możliwość skorzystania ze wsparcia socjalnego EFS
poprzez zamieszkiwanie w regionie opóz
nionym w rozwoju lub zagrożonym degradacją, a nie faktyczną
sytuacją bytową człowieka, gospodarstw domowych lub rodzin. Główne znaczenie EFS sprowadza się
do wspierania i pobudzania działań krajowych promujący rozwój zasobów ludzkich, wzrost
zatrudnienia, modernizacje systemów edukacji i szkolenia, zwalczanie wykluczenia społecznego oraz
dyskryminacji i nierówności w dostępie do rynków pracy. Instrumenty finansowe wspólnotowej polityki
społecznej pełnią rolę stymulującą, a nie samodzielnego czynnika eliminującego społeczne nierówności.