Historia Rosji - serwis historyczny Page 1 of 5
Czytelnia | Postacie | Dynastie | y
ródła | Inne | Aktualności | Kontakt
KONFLIKT W MANDśURII I KOREI - WOJNA ROSYJSKO-JAPOC
SKA 1904-
1905
[Darkol]
flaga carskiej Rosji i flaga cesarstwa Japonii
Słowo wstępne
W marcu i pod koniec maja bie\
ącego 2005 roku, upłynęła niepostrze\
enie okrągła
rocznica pewnych bitew, we wrześniu zaś upłynie tak\
e okrągła rocznica
zakończenia pewnej wojny, wojny która być mo\
e te\
jest ju\
nieco zapomniana, a
która odegrała znaczący wpływ nie tylko na historię Europy, ale i na dalsze losy
całego świata. Był to największy konflikt zbrojny na ówczesne czasy. Mowa tutaj o
bitwie lądowej pod Mukdenem i bitwie morskiej pod Cuszimą, które miały miejsce
podczas wojny rosyjsko-japońskiej, od której minęło właśnie równo 100 lat.
Obie te krwawe batalie były jednymi z największych starć w historii wojen i
największymi w ówczesnym czasie (przed I wojną światową). Ten zbrojny konflikt
był z jednej strony wielką kompromitacją i upokorzeniem dla europejskiego
mocarstwa - carskiej Rosji, dla której był to hiobowy początek i zwiastun jej
rychłego i szybkiego upadku, z drugiej zaś strony był wielkim triumfem potomków
samurajów - cesarskiej Japonii, "kopciuszka" świata, które od tej pory bardzo
szybko wyrastało do roli liczącego się mocarstwa światowego i niekwestiowanego
lidera w jego azjatyckiej części. W związku z powy\
szym podjÄ…Å‚em siÄ™ przybli\
yć
nieco tamte wydarzenia, które jak mi się wydaje powoli odchodzą w krąg
zapomnienia i niebytu, a które są te\
raczej mało znane polskim czytelnikom i
pasjonatom historii.
( P.S. - WSZYSTKIE ZAWARTE W TEKÅšCIE DATY DLA UA
ATWIENIA I
UPROSZCZENIA TEGO NIECO ZAWIA
EGO, JAK DLA MNIE (HEH) DZIWACTWA,...
S
PODANE W OBOWIAZUJ
CYM STANDARCIE CHRONOLOGICZNYM, CZYLI W/G
KALENDARZA GREGORIAC
SKIEGO, A NIE JULIAC
SKIEGO OBOWI
ZUJ
CEGO W
ÓWCZESNEJ ROSJI).
"Ten, kto panuje na morzu, w pewnym sensie panuje tak\
e na lÄ…dach,
przynajmniej tych, które sąsiadują z morzem. Jako \
e wedle swej woli
mo\
e wzniecać i kończyć wojny gdzie, kiedy i na jakich warunkach mu
odpowiada..."
Joseph Gander
"Chwała Jej Najświętszej Mości Królowej Anny w Królewskiej Marynarce Wojennej"
(1703 r.)
Przyczyny konfliktu
Spór pomiędzy Japonią i Chinami o zwierzchnictwo nad Półwyspem Koreańskim,
który nominalnie podlegał zwierzchnictwu chińskiemu doprowadził do wojny
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/wojna1905.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 2 of 5
między tymi państwami (1894-1895). Japończycy zatopili zaczarterowany przez
Chiny brytyjski statek. Stało się to bezpośrednim powodem wybuchu wojny. W
czasie jej trwania okazało się, \
e chińska flota i armia nie dorównuje siłom
japońskim. Japończycy zajęli Port Artur, Dairen i Wej haj Wej. Agresja Japonii
wywołała protesty innych państw i próby pośrednictwa. 17.05.1895 roku słaby
rząd cesarski Chin podpisał pokój w Simonoseki, godząc się na rezygnację ze
zwierzchnictwa nad KoreÄ… i uznania jej niezale\
ności, zapłacenie kontrybucji i
odstÄ…pienie Japonii wysp Formozy (Tajwan) i Peng-hu-lietao (Peskadory) oraz
Półwysep Liaotung z Port Artur (Lüshun, Lüszun). Wskutek interwencji Rosji,
Francji i Niemiec Japonia musiała zrezygnować z Płw. Liaotung. W wojnie tej
Japonia po raz pierwszy pokazała światu swą rodzącą się siłę militarną.
W wyniku klęski w tej wojnie Chiny zostały osłabione, co wykorzystały
skrupulatnie inne mocarstwa, jak Niemcy, Rosja, Anglia, Francja i nawet Japonia,
które rozpoczęły wymuszać na Chinach korzystne dla tych państw porozumienia i
traktaty polityczno-gospodarcze. Wiązało się to tak\
e z zajmowaniem wa\
nych
strategicznie portów i miast na wybrze\
u chińskim. Doprowadziło to do wybuchu w
Chinach tzw. powstania bokserów (1899-1901), które przy poparciu wojsk
europejskich potęg zostało krwawo stłumione. Przyczyniło się to do jeszcze
większego uzale\
nienia się Chin i osłabienia ich pozycji na arenie
międzynarodowej. W wyniku interwencji zbrojnej mocarstw, ugruntował się podział
Chin na strefy wpływów: m.in. Wlk. Brytania zapewniła sobie kontrolę nad
obszarami wzdłu\
rzeki Jangcy, Niemcy nad Półwyspem Szantung, Francja nad
prowincjami: Junnan i Kuangsi-Czuang, Japonia nad prowincjÄ… Fucien, Rosja zaÅ› w
Mand\
urii.
W kwietniu 1896 roku Rosja otrzymała od Chin koncesję na budowę w Mand\
urii
Kolei Wschodnio-chińskiej, celem połączenia jej, z budowaną od 1891 roku Kolei
Transsyberyjskiej. Równocześnie zawarto wspólną umowę, na mocy której oba
państwa na wypadek wojny winne były wystąpić wspólnie przeciw Japonii. W dwa
lata póz
niej Rosja wydzier\
awiła od Chin na okres 25 lat Półwysep Liaotuński z
twierdzÄ… i portem Port Artur, uzyskujÄ…c dodatkowo koncesjÄ™ na eksploatacjÄ™
zasobów leśnych w północnej Korei (1902). W wyniku tych wszystkich umów i
traktatów Rosja wprowadziła swoje wojska na tereny Mand\
urii. Japonia wraz z
AngliÄ… \
ywo interesowała się rokowaniami chińsko-rosyjskimi. Państwa te nie
mogły się zgodzić na warunek Rosji by Chiny nie udzielały koncesji w Mand\
urii
państwom trzecim. Wzrost rosyjskiej ekspansji gospodarczej i militarnej na
Dalekim Wschodzie powa\
nie zaniepokoił Anglię, która od tej pory uwa\
ała Rosję
za głównego konkurenta i przeciwnika w Azji. 30.01.1902 r. zawarto traktat
sojuszniczo-wojskowy pomiędzy Japonią a Wlk. Brytanią, który zobowiązywał do
udzielenia pomocy drugiej stronie w razie wojny z kilkoma państwami. Pakt ten
zawarto na 5 lat i był głównie zwrócony przeciw Rosji. (W 1905 r. został on
przedłu\
ony.) Zaniepokojona tym faktem Rosja ustępuje i zgadza się w trzech
etapach wycofać z Mand\
urii własne wojska.
Gdy nadszedł termin drugiej ewakuacji wojsk Rosja powróciła do początkowych
\
ądań. Japonia po zwycięskiej wojnie z Chinami (1894-1895) dą\
yła do
rozszerzenia swych wpływów w Chinach, a głównie w Korei. Głównym terenem
spornym z Rosją była właśnie Korea. W rokowaniach prowadzonych w 1903 roku,
Japonia majÄ…c zapewnione poparcie Anglii, w wyniku niedawno podpisanego z niÄ…
traktatu, domagała się uznania przez Rosję jej praw i interesów w Korei i
Mand\
urii. Rosja nie chciała się na to zgodzić. Odrzucenie japońskich propozycji
podziału stref wpływów na Dalekim Wschodzie (Korea - japońska, Mand\
uria -
rosyjska) od jesieni 1903 roku zaogniało i tak ju\
napiętą sytuację. Japonia
gotowa była do rozpoczęcia kroków militarnych. Rosja początkowo zajmująca
nieugięte i nieustępliwe stanowisko, gotowa była pójść na ustępstwa. Władze
carskie nie przygotowane w sposób zadowalający do wojny, W nocie z 03.02.1904
roku zaproponowały Japonii szereg powa\
nych ustępstw, w szczególności w Korei,
ale było ju\
za póz
no na uniknięcie konfliktu zbrojnego. Japonia była ju\

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/wojna1905.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 3 of 5
zdecydowana na rozstrzygnięcie tych zatargów poprzez działania militarne.
Wojny chciały obie strony. Ró\
niła je jednak taktyka przygotowań. Japonia
przygotowała się do wojny bardzo starannie. Jej stocznie były w stanie budować
nowoczesne i du\
e okręty wojenne, zaś armia lądowa wyszkolona była przez
najlepszych w świecie niemieckich instruktorów i wypróbowana w kampanii
chińskiej. Nader skuteczna była równie\
japońska dyplomacja. Anglicy zapewnili,
\
e w razie wojny rosyjsko-japońskiej pozostaną neutralni, a w przypadku
przyłączenia się do wojny Francji lub innego sojusznika Rosji, przystąpią do wojny
po stronie japońskiej. Korzystna dla Japonii była te\
polityka Stanów
Zjednoczonych. Poparcie Anglii i USA umo\
liwiło Japonii przyspieszyć
przygotowania do wojny. Tymczasem Rosja poprzestawała na własnej pewności
siebie. Dla rosyjskiego dowództwa było niemal oczywiste, \
e Japonia - mały kraj -
z taką potęgą, jak Rosja, nie mo\
e wygrać.
Moment rozpoczęcia wojny był bardzo korzystny dla Japonii - sojusz z Anglią
wzmocnił jej presti\
, miały tak\
e poparcie ze strony USA. Oba te państwa wierzyły,
\
e przez Japonię osłabią Rosję, ich konkurenta na terenie Chin. Rosja w
nadchodzącym konflikcie była całkowicie osamotniona - sojusznicza Francja
udzieliła jej drobnego wsparcia finansowego i była kompletnie nieprzygotowana do
wojny (program rozbudowy floty dopiero rozpoczęty, siły lądowe wymagały
radykalnych zmian). Przewaga logistyczna była po stronie Japonii - działania
wojenne toczyć się miały w pobli\
u jej granic, Rosja mogła przerzucać i wzmacniać
własne wojska tylko jedną istniejącą i nie do końca jeszcze ukończoną linią
kolejową, która liczyła tysiące kilometrów.
Reasumując głównym powodem tej wojennej awantury były wzrastające dą\
enia
Japonii do uzyskania koncesji gospodarczych i politycznych w Korei i Chinach,
gdzie zderzyły się one z podobnymi aspiracjami ekonomicznymi Rosji.
Plany, zamiary i rozmieszczenie sił
Plan rosyjski zakładał prowadzenie walk obronnych do chwili skoncentrowania
posiłków (tj. w okresie 6 miesięcy), następnie przejście do działań zaczepnych.
Armia rosyjska na Dalekim Wschodzie liczyła w styczniu 1904 roku tylko ok.
100.000 \
ołnierzy. Wojska rozproszone były na du\
ym obszarze, odczuwały brak
artylerii ciÄ™\
kiej i górskiej oraz nowoczesnych dział polowych. Twierdza rosyjska
Port Artur nie była przygotowana do obrony. Stacjonująca na Dalekim Wschodzie 1
Flota Pacyfiku ustępowała flocie japońskiej (7 pancerników przeciw 6 japońskim, 4
krÄ…\
owniki opancerzone przeciw 8 japońskim, 7 lekkich krą\
owników przeciw 12
japońskim, 6 kanonierek przeciw 8 japońskim, 36 torpedowców przeciw 46
japońskim).
Naczelnym wodzem wszystkich rosyjskich sił zbrojnych na Dalekim Wschodzie był
namiestnik, wiceadmirał Eugeniusz Aleksiejew. Wojska lądowe i marynarka miały
jeszcze oddzielnych dowódców: armią lądową dowodził od 20.02.1904 roku
generał Aleksy Kuropatkin, dotychczasowy (1898-1904) minister spraw
wojskowych, siłami morskimi - wiceadmirał Stiepan (Stefan) O. Makarow. Jest
rzeczÄ… wielce charakterystycznÄ…, \
e zarówno podczas trwania samej wojny, jak i
znacznie póz
niej, w ujęciach historyków konsekwentnie utrzymywała się i nadal
utrzymuje właściwie ta sama ocena wątpliwych umiejętności i działań całego
sztabu rosyjskiego dowództwa.
Kuropatkin był \
ołnierzem rzeczywiście dobrze wyszkolonym i miał za sobą
powa\
ne doświadczenie bojowe. Uwa\
ano go za zdolnego administratora i
uznawano jego talent do opracowywania nawet szeroko zakrojonych koncepcji
strategicznych. Gorzej było z podejmowaniem decyzji i egzekwowaniem ich - słaba
wola i niezdecydowanie wykluczały właściwie mo\
liwość skutecznego działania na
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/wojna1905.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 4 of 5
najwy\
szym stanowisku. Admirała Makarowa natomiast ceni się niemal najwy\
ej
spośród ówczesnych dowódców. On tak\
e miał za sobą długi okres pracy łączonej
z badaniami naukowymi i ekspedycjami geograficznymi (odbył podró\
dookoła
świata), zasłu\
ył się w badaniach okolic polarnych, zajmował się intensywnie
problematyką budownictwa okrętowego, napisał szereg prac naukowych. Talentów
Makarowa nie zdołano w pełni wykorzystać - zginął zbyt wcześnie (o tym będzie
mowa poni\
ej).
Raczej z lekcewa\
eniem wyra\
ano się o umiejętnościach wojskowych Aleksiejewa i
ju\
pierwszy okres wojny potwierdził tę ocenę. Większość pozostałych generałów
armii lądowej i dowódców floty nie reprezentowała specjalnych zalet. Byli wśród
nich ludzie starzy i nie nadajÄ…cy siÄ™ do prowadzenia operacji bojowych, byli to te\

dowódcy zrutynizowani, z uporem trzymających się nieskutecznych ju\
metod
dowodzenia, byli wreszcie tak\
e tacy, którzy nie potrafili wykazać się odpowiednią
wytrzymałością i których potępiono póz
niej za tchórzostwo, a nawet sądzono za
zdradÄ™.
Znacznie lepiej w tej materii reprezentowało się dowództwo japońskie, które
zamierzało niespodziewanym uderzeniem zdobyć panowanie na morzu, uchwycić
inicjatywę i rozbić armię rosyjską przed zakończeniem jej koncentracji na Dalekim
Wschodzie. Japońscy generałowie realizowali swoje zadania operacyjne i bojowe w
sposób zdecydowany i konsekwentny, bezwzględnie wykorzystywali wszelkie błędy
swoich rosyjskich przeciwników. Dowództwo rosyjskie nie doceniło gotowości
bojowej i przygotowania Japończyków do prowadzenia nowoczesnej wojny.
Rosjanie liczyli na to, \
e Japończycy mający doświadczenia z wojen w Chinach i
Korei, a więc tylko z wojen przeciw krajom zacofanym, nie będą groz
nym
przeciwnikiem. Według obliczeń generała Kuropatkina, Japonia była wstanie
postawić w tej wojnie armię liczącą 150.000 \
ołnierzy oraz armię terytorialną w
sile 400.000 ludzi.
Tymczasem w lutym 1904 roku armia japońska liczyła 850.000 ludzi, a ze
wszystkimi rezerwami (mobilizacja) mogła osiągnąć stan w liczbie 4.250.000 ludzi.
Rosyjskie dowództwo, opierając się na oświadczeniach generała Kuropatkina
zapewniało władze carskie o tym, \
e niemo\
liwe jest by flota wojenna poniosła
klęskę, jest tak\
e nieprawdopodobnym, by Japończycy wylądowali w Czemulpo i
Zatoce Laotung. Tak oto oceniano ze strony rosyjskiej mo\
liwości przeciwnika, jak
się wkrótce okazało zupełnie błędne. Armia japońska miała zdecydowaną przewagę
liczebną, bowiem do działań w Korei i Mand\
urii przeznaczono siły liczące 330.000
\
ołnierzy i 1.068 dział, pod ogólnym dowództwem marszałka Iwano Oyamy.
Równie\
japońska flota wojenna (dowódca admirał Heihachiro Togo) była znacznie
silniejsza od sił morskich Rosji stacjonujących na Dalekim Wschodzie. Na początku
wojny dysponowała ona liczbą 168 jednostek o łącznej pojemności 265.000 ton. W
jej składzie było: 6 pancerników, 2 pancerniki obrony wybrze\
a, 6 krÄ…\
owników
pancernych, 13 krÄ…\
owników lekkich i znaczna liczba kontrtorpedowców i
torpedowców. Ponadto wszystkie jej pancerniki i krą\
owniki były jednostkami
nowoczesnymi, które miały większą szybkość i silniejszą artylerię ni\
okręty
rosyjskie.
Japończycy mieli więc zdecydowaną przewagę nie tylko na lądzie, ale i na morzu,
zaś przygotowanie wojenne załóg na okrętach rosyjskich pozostawiało wiele do
\
yczenia. Samym poświęceniem i bohaterstwem \
ołnierza nie dało się wszystkiego
nadrobić. Mimo lekcewa\
Ä…cego stosunku, co do mo\
liwości przeciwnika, generał
Kuropatkin miał tu\
przez rozpoczęciem działań wojennych zbyt małe siły do
dyspozycji, by móc się zdecydować na działania ofensywne. Musiał czekać na
przybycie nowych oddziałów z Rosji europejskiej i dlatego w generalnym planie
uwzględniał przede wszystkim cele obronne (wspomniano o tym wcześniej).
Taktykę taką przyjęto tak\
e w kwaterze głównej Aleksiejewa mieszczącej się w
Mukdenie, co w znacznej mierze przyczyniło się do ułatwienia osiągnięcia
sukcesów Japończykom. W armii rosyjskiej stacjonującej na Dalekim Wschodzie
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/wojna1905.html 2008-04-06
Historia Rosji - serwis historyczny Page 5 of 5
słu\
yło wielu Polaków, pochodzących z zaboru rosyjskiego, powołanych i
wcielonych do szeregów. Dodać tutaj mo\
na jako ciekawostkÄ™, \
e ju\
22.02.1904
roku w Warszawie polscy magnaci zebrani u księcia Włodzimierza
Czetwertyńskiego postanowili ufundować pociąg sanitarny dla armii rosyjskiej
walczÄ…cej z JaponiÄ….
CI
G DALSZY TEKSTU...
Serwis Historyczny - Historia Rosji
http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/wojna1905.html 2008-04-06