Zajęcia 2
" Wprowadzenie do analizy zachowania i jej
poszczególnych części (eksperymentalna,
stosowana i konceptualna analiza zachowania)
" Założenia radykalnego behawioryzmu Skinnera
" Kontrowersje wokół radykalnego behawioryzmu
" Elementy metodologii badao analizy
zachowania
Filozoficzne podstawy  radykalny
behawioryzm
" Filozoficzne podstawy kierunku sformułował
B.F. Skinner - tzw. radykalny behawioryzm
" Wierzył, że jeśli psychologia ma byd nauką, musi założyd,
że jej przedmiot ma charakter deterministyczny
  To have a science of psychology at all, we must adopt the
fundamental postulate that human behavior is a lawful datum,
that it is undisturbed by the capricious acts of any free agent 
in other words, that it is completely determined. (1947,
 Experimental psychology , w: W. Dennis (red.),  Current
trends in psychology , s. 23)
Filozoficzne podstawy  radykalny
behawioryzm
" Zdaniem Skinnera, celem psychologii jako
nauki jest przewidywanie i kontrola
zachowania, którym rządzą prawa
  We undertake to predict and control the behavior of the
individual organism (1953,  Science and human
behavior , s. 35)
  If we have achieved a true scientific understanding of
man, we should be able to prove this in the actual
prediction and control of his behavior. (1972,  Cumulative
record (3rd ed.) , s. 259)
1
Filozoficzne podstawy  radykalny
behawioryzm
" Wszystkie fenomeny psychologiczne, włączając
w to tzw.  zdarzenia prywatne (private events),
takie jak myśli i uczucia, podlegają analizie
zachowania;
 taka analiza zwiększa możliwośd zrozumienia,
przewidywania i, kiedy jest to społecznie pożądane,
kontrolowania tych fenomenów
" zatem dla radykalnego behawiorysty człowiek
jest czymś znacznie więcej, niż niepenetrowalną
czarną skrzynką
Filozoficzne podstawy  radykalny
behawioryzm
" Szczególne zainteresowanie zachowaniami
swobodnie wytwarzanymi (emitowanymi)
przez organizm (w przeciwieostwie do
odruchów wywoływanych przez określone
bodz
ce)  zachowaniami sprawczymi (operant
behaviors)
" Podstawowa jednostka analizy  relacja
między zachowaniem i jego konsekwencjami 
" radykalny behawioryzm nie jest psychologią
bodz
ca-reakcji (S-R)
Filozoficzne podstawy  radykalny
behawioryzm
" Zachowania podlegają kontroli przez wywoływane
przez nie konsekwencje
" poziom wykonywania reakcji regulują przeszłe
doświadczenia dotyczące bezpośrednich
konsekwencji zachowania, a nie obecnośd
bodz
ców, na które  bezwolny organizm musi
zareagowad w ustalony sposób
" człowiek nie jest  zewnątrzsterowny ale
 historiosterowny lub  doświadczeniosterowny
2
Filozoficzne podstawy  radykalny
behawioryzm
" Zachowanie jest tak ważnym, interesującym i
praktycznie znaczącym zjawiskiem, iż zasługuje na
uczynienie z niego podstawowego przedmiotu
poszukiwao badawczych
" Zachowanie  podstawowy i jedyny obszar badao
" Zarówno zachowanie proste, jak i złożone
 dlaczego miałyby rządzid nimi różne mechanizmy?
 Jak odróżnid zachowanie proste od złożonego?
 gdzie jest granica? Może jej nie ma&
Skinner o zachowaniu, jako
przedmiocie badao psychologii
"  If psychology is a science of mental life  of
the mind, of conscious experience  then it
must develop and defend a special
methodology, which it has not yet done
successfully. If it is, on the other hand, a
science of behavior of organisms, human or
otherwise, then it is part of biology, a natural
science for which tested and highly successful
methods are available. (1963,  Behaviorism
at fifty , Science, 140, s. 951)
Filozoficzne podstawy  radykalny
behawioryzm
" Badane eksperymentalnie zjawiska i
budowana teoria pozostają na tym samym
poziomie obserwowanych i kontrolowanych
fenomenów
" Zachowania nie redukuje się do poziomu
fizjologii
" Zachowania nie traktuje się jako przejawu
ukrytych, wewnętrznych przyczyn działania
3
Skinner o redukcjonizmie
"  *The physiologist of the future+ will be able to
show how an organism is changed when
exposed to contingencies of reinforcement
and why the changed organism then behaves
in a different way, possibly at much later date.
What he discovers cannot invalidate the laws
of a science of behavior, but it will make the
picture of human action more nearly
complete. (1974,  About behaviorism , s.
215)
Radykalne jest:
" twierdzenie, że wszystkie zachowania (także
wewnętrzne) podlegają tym samym prawom
" twierdzenie, że myśli, uczucia, itp., nie kierują
naszym zachowaniem, lecz podlegają tym
samym prawom (też są zachowaniem, tylko
wewnętrznym)
" twierdzenie, że prawdziwe powody
(przyczyny) zachowania leżą w środowisku (np.
efekt wzmacniania)
Dlaczego wielu osobom trudno zaakceptowad tezy
radykalnego behawioryzmu?
Radykalny behawioryzm Tradycja i przyzwyczajenie
przekonanie o determinizmie wiara w wolną wolę
przekonanie o decydującej roli genów i wiara w  homunkulusa oraz sprawczą
środowiska w kształtowaniu zachowania moc  umysłu
przekonanie o potrzebie badania przekonanie o konieczności  badania
zachowania wewnętrznych (mentalnych,
hipotetycznych) mechanizmów
zachowania
zwracanie uwagi, iż człowiek aktywnie przekonanie, iż radykalny behawioryzm
zmienia świat, ale świat zmienia też traktuje człowieka jak automat bezmyślnie
człowieka (wpływa na jego zachowanie) reagujący na bodz
ce ze środowiska
przekonanie, iż myślenie i uczucia to także przekonanie, iż radykalny behawioryzm
zachowania, wymagające wyjaśnienia oraz odziera człowieka z myślenia i uczuć
badań tak, jak inne zachowania
4
Uwaga!
Nie trzeba akceptowad filozofii
radykalnego behawioryzmu, by
z pożytkiem stosowad w
praktyce prawa zachowania i
procedury wypracowane w
ramach analizy zachowania!
B.F. Skinner Richard Herrnstein
(1904-1990) (1930-1994)
Howard Rachlin (1935-) John Staddon (1937-)
Krytyka dwóch głównych
reformatorów
" Rachlin: w wielu przypadkach konkretnych reakcji nie
ma sensu dociekad o ich przyczynach sprawczych
(bodz
cach poprzedzających, bodz
cach wzmacniających),
bo nie da się ich ustalid i trzeba będzie coś wymyślad (np.
bodz
ce wewnętrzne)
" Staddon:  skóra czyni istotną różnicę ; to co dzieje się
wewnątrz to nie bodz
ce i reakcje ale stany wewnętrzne;
Skinner zatrzymał rozwój behawioryzmu i skazał go na
porażkę sprzeciwiając się wprowadzaniu teorii
wychodzącej poza obserwacje
5
Jak widzą rozwój behawioryzmu?
" Rachlin:
 nie analizujemy przyczyn sprawczych każdej reakcji,
ale rozciągnięte w czasie wzorce aktywności
 pojedyncze zachowanie nic nie znaczy, może pasowad
do wielu wzorców; tylko analiza rozciągniętych w
czasie wzorców zachowania mówi z czym mamy do
czynienia
" Staddon:
 budujmy weryfikowalne, dynamiczne teorie
uwzględniające stany wewnętrzne wynikające z
dziejących się wciąż w życiu organizmu, nowych
doświadczeo
Wybrane książki
Rachlina
1970
1994
2000
Behawioryzm teleologiczny a pojęcia
mentalne
" Behawioryzm teleologiczny nie odrzuca (jak czyni to
behawioryzm skinnerowski) pojęd mentalnych. Ale
nadaje znaczenie pojęciom mentalnym, takim jak
np. przekonania, uczucia, itp., poprzez
zastosowanie ich jako określeo na pewne stałe
wzorce zachowania
" Bez obserwowalnych aktów zachowania
rozciągniętych w czasie nie mają sensu i znaczenia
żadne pojęcia odnoszące się do umysłu
6
Behawioryzm teleologiczny a pojęcia
mentalne
" Np.  kochad kogoś bardzo znaczy cokolwiek tylko
wtedy, gdy potraktujemy to jako nazwę rozciągniętego
w czasie wzoru zachowania, na który składa się
przynoszenie kwiatów, pisanie wierszy, obejmowanie,
mówienie miłych słów, itp. Gdy na dobre znikają te
obserwowane zachowania, znika też miłośd. Gdy
występują między nimi krótkotrwałe przerwy (np.
podczas snu)  miłośd trwa
" Jeśli mężczyzna przez okres małżeostwa nieustannie
bije swoją żonę i krzywdzi swoje dzieci to ich nie kocha,
nawet jeśli fMRI wykazuje niebywale silną aktywnośd
przypuszczalnego ośrodka miłości w jego mózgu!
Behawioryzm teleologiczny a pojęcia
mentalne
" Ważna uwaga: pojęcia mentalne, chod obecne w
behawioryzmie teleologicznym (Skinner je odrzucał
całkowicie), nie mają statusu wyjaśniającego.
" Dawanie kwiatów nie wynika z tego, że ktoś kogoś
kocha. Dawanie kwiatów jest elementem kochania
kogoś, jako określenia odnoszącego się do całego
szeregu czynności rozciągniętych w czasie (wzoru
zachowania).
" Dawanie kwiatów (jako jeden z elementów wzoru
zachowania:  kochad ) konstytuuje kochanie kogoś.
Główne różnice - podsumowanie
Rachlin
Staddon
Skinner
" optymistyczne założenie,
" podejście optymistyczne z " podejście optymistyczne
że ma sens badanie
natury: zachowanie co do zmiany, ale:
przyczyn sprawczych
można zmienid! można
" pesymizm co do poznania
(bodziec-reakcja) na
określid przyczyny
szczegółów mechanizmów
prostych organizmach, a
sprawcze: bodz
ce i
zachowania (przyczyn
z czasem pojawią się
wzmocnienia
sprawczych) bo są tak
odpowiedzi na bardziej
złożone
złożonym poziomie
" bez pojęd mentalnych " pojęcia mentalne to
" bez pojęd mentalnych
zewnętrzne zachowania
" terminy teoretyczne =
" bez terminów
" terminy teoretyczne jako
parametry funkcji
teoretycznych
konstrukty abstrakcyjne
7
Główne różnice - podsumowanie
Rachlin
Staddon
Skinner
" wszystko zewnętrzne, " stany wewnętrzne,
" zachowania
żadnych zmiennych
zmienne pośredniczące?
wewnętrzne i
pośredniczących
zewnętrzne, ale bez " w wyjaśnianiu
" w wyjaśnianiu bezpośrednie
odwoływanie się do
zmiennych
odwoływanie się do historii
stanów wewnętrznych
pośredniczących
wzmocnieo
reprezentujących historię
" podejście molekularne:
" podejście molarne: badanie
wzmocnieo
badanie relacji jednej
wzorców aktywności w
reakcji i jej " podejście molekularne:
czasie; zależności między
badanie prostych
konsekwencji w danym
wzorcem reagowania i
układów bodziec 
środowisku
powiązanym z nim wzorcem
reakcja  konsekwencja
zmian w środowisku
w perspektywie
dynamicznej
Metodologia analizy zachowania
" Podstawowym celem jest poznanie prawidłowości
występujących w relacji środowisko-zachowanie
  We undertake to predict and control the behavior of the
individual organism. This is our  dependent variable  the
effect for which we are to find the cause. Our
 independent variables  the causes of behavior  are the
external conditions of which behavior is a function.
Relations between the two ... are the laws of a science.
(1953,  Science and human behavior , s. 35)
Pragmatyzm metodologii AZ
" Bada się czynniki kontrolujące i zmieniające
zachowanie ludzi i zwierząt, dążąc do
stwierdzenia jakie prawidłowości występują w tej
interakcji
" Tylko poznanie tych prawidłowości gwarantuje
skuteczne przewidywanie i zmienianie
zachowania
" Wiedza ta ma stad się narzędziem praktycznym,
dającym możliwośd zmiany zachowania w
naturalnym środowisku, np. w praktyce
terapeutycznej
8
Metodologia badao AZ
" Prowadzi się badania zaplanowane jako
jednopodmiotowe schematy eksperymentalne
" Każdy z badanych osobników poddawany jest
działaniu wszystkich wartości zmiennej
niezależnej
" Każdy organizm stanowi replikację danego
eksperymentu
Generalizacja wyników badao
" Generalizacja efektów badawczych uzyskiwana
jest poprzez ich replikację:
 replikacja wprost (direct replication): badanie, lub
jego częśd jest powtarzana dokładnie tak samo
kilka razy u tego samego osobnika, lub u kilku
osobników
 replikacja systematyczna (systematic replication):
badanie jest powtarzane prawie tak, jak w
oryginale, ale ze zmianami typu: inne wartości
zmiennej niezależnej, inny typ wzmocnieo, inny
gatunek zwierząt
Metodologia badao
eksperymentalnych i stosowanych
" Pomiar początkowy: wyjściowy poziom
analizowanego zachowania (baseline
condition) - punkt odniesienia dla
następujących póz
niej zmian w zachowaniu,
zachodzących pod wpływem manipulacji
zmiennymi niezależnymi
" Zmiana w obserwowanym zachowaniu (w
stosunku do poziomu wyjściowego) musi byd
bardzo wyraz
na  analiza graficzna
9
Plany eksperymentalne
" Plany jakościowe  jakościowe zmiany ZN
" Plany ilościowe  zmiany ZN w szerokim
spektrum wartości z poszukiwaniem
matematycznej funkcji opisującej relacje ZN i
ZZ
Plan naprzemienny ABAB
(ang. ABAB design, reversal design)
" Plan ten bada efekt interwencji poprzez
wprowadzanie naprzemienne warunków
początkowych (faza A), gdzie nie ma
interwencji, i warunków interwencji (faza B)
" Efekty interwencji są jasne, jeśli zachowanie
poprawia się podczas pierwszej fazy
interwencji, powraca lub zbliża się do poziomu
wyjściowego, kiedy interwencja jest wycofana,
i poprawia się, kiedy interwencja jest
ponownie wprowadzona
A B A B
Sesje badawcze
Plan ABAB  plan, w którym osoby badane pozostawiane
są w fazie B, co ma szczególne znaczenie w badaniach
stosowanych, np. w terapii
10
Częstość
zachowania
Plany ilościowe  ilościowe
zmiany wartości ZN
Badane osobniki wystawiane są na działanie wielu wartości ZN
Często dąży się do matematycznego opisu obserwowanych zmian,
poprzez odkrycie funkcji, zgodnie z którą zmienia się zachowanie
Funkcja ta pozwala przewidywać jaką wartość (częstość) przyjmie
zachowanie dla dowolnej wartości ZN
IV
IV
Analiza wyników badao
" Przede wszystkim graficzna (zmiana w
zachowaniu - w stosunku do poziomu
wyjściowego - musi byd bardzo wyraz
na)
11
DV
Częstość
Zachowania (DV)
Elementy typowego wykresu
Graficzna analiza danych
" Zalety graficznej analizy danych
 Praktycznośd  względna łatwośd i szybkośd analizy
 Analiza danych  na bieżąco
 Użyta właściwie jest metodą konserwatywną
" Wady graficznej analizy danych
 Brak możliwości analizy dużych zbiorów danych,
zbieranych w różnych warunkach i przy złożonej
metodologii
 Brak akceptacji ze strony innych dziedzin nauki
 Brak formalnych reguł rządzących analizą danych
(możliwa subiektywnośd)
12