Zajęcia 5
" Warunkowanie instrumentalne
" prawo efektu Thorndike a
" kształtowanie reakcji (shaping)
" Skinnera trójczłonowa zależnośd
" wzmocnienia pozytywne
" wzmocnienia negatywne
" kary pozytywne (bodz
ce awersyjne, reprymendy)
" kary negatywne (koszt reakcji, time-out)
" Porównanie warunkowania klasycznego i
instrumentalnego
" Interakcje warunkowania klasycznego i instrumentalnego
Badania Thorndike a (1898, 1911)
" Warunkowanie instrumentalne w ujęciu Thorndike a,
Guthrie go, Konorskiego, Millera, to psychologia S-R
Prawo efektu (Thorndike, 1898)
" Spośród kilku reakcji wykonanych w danej
sytuacji, te, którym towarzyszy lub wkrótce po
nich występuje zadowolenie (satisfaction)
zwierzęcia, przy stałych innych czynnikach, będą
silniej połączone z tą sytuacją i gdy ona ponownie
wystąpi, jest bardziej prawdopodobne, że i one
wystąpią
" Zachowania, którym towarzyszy lub wkrótce po
nich występuje dyskomfort zwierzęcia, przy
stałych innych czynnikach, będą słabiej połączone
z tą sytuacją i gdy ona ponownie wystąpi, jest
mniej prawdopodobne, że one wystąpią
1
Prawo efektu i zachowania
zabobonne (przesądne)
" Skinner (1948): eksperyment nad
przesądnością (superstition experiment)
" Przypadkowe wzmacnianie prowadzi do utrwalenia
zachowao  przesądnych , bo nie mających żadnego
związku z wydarzeniami środowiskowymi oprócz
styczności w czasie
Zachowania zabobonne
" Aparatura: kamera Skinnera z podajnikiem ziarna, bez krążków do
dziobania
" Obiekt badania: 8 gołębi deprywowanych pokarmowo do 75% wagi
początkowej
" Procedura: rozkład wzmocnieo FT 15s; wzmocnienie: 5s dostępu do
jedzenia
Zachowania zabobonne - wyniki
Skinnera
" 6 spośród 8 gołębi wykazywało znaczne
zmiany w zachowaniu:
" 1x Kręcenie się odwrotnie do ruchu wskazówek
zegara
" 1x Gołąb wsadzał głowę w kąty klatki
" 1x Ruch głową w górę i w dół
" 2x Wahadłowy ruch ciała (kiwanie się)
" 1x Gołąb  pozorował dziobanie w podłogę i
 zamiatał głową klatkę
2
Zachowania (reakcje) dodatkowe
" Staddon i Simmelhag (1971): żadne przesądy
ale reakcje dodatkowe (adjunctive behaviors)
 stereotypowe, wrodzone zachowania, które
nasila pojawianie się nagród
 Zachowania tymczasowe (Interim behaviors)  na
długo przed nagrodą
" dwiczenie? czyszczenie?
 Zachowania koocowe (Terminal behaviors)  tuż
przed nagrodą
" warunkowanie klasyczne (autoshaping)
Kształtowanie reakcji metodą
kolejnych przybliżeo
" Stosowane, gdy brak w repertuarze pożądanej formy
zachowania
" Nagradzanie zachowao zbliżonych w formie do
pożądanego
" Stopniowe zwiększanie wymagao co do podobieostwa
formy zachowao nagradzanych i zachowania
pożądanego
Kształtowanie reakcji metodą
kolejnych przybliżeo
3
Podstawy warunkowania instrumentalnego
" Funkcja: uczenie się o możliwości wywoływania
zmian w środowisku i dostosowywanie
zachowania do tych zmian, czyli efektów
" Procesy analogiczne do warunkowania
klasycznego:
 Nabywanie
 Wygaszanie
 Odrodzenie (resurgency)  powrót starego
zachowania, uprzednio wygaszonego, np. po
wygaszeniu nowej, póz
niej nauczonej (wzmacnianej)
reakcji
 Generalizacja i różnicowanie bodz
ca i reakcji
Warunkowanie
instrumentalne vs sprawcze
INSTRUMENTALNE SPRAWCZE
" Thorndike, Guthrie, " Skinner, Herrnstein,
Konorski Staddon, Rachlin i inni
" Głównie zainteresowanie " Głównie zainteresowanie
uczeniem nowych reakcji regulacją reakcji obecnych
" Wzmocnienie wzmacnia " Wzmocnienie wzmacnia
związek bodz
ca z reakcją reakcję je poprzedzającą
" Reakcja instrumentem do " Reakcja sprawia zmiany w
zdobycia nagrody środowisku (konsekwencje);
środowisko zależy od reakcji
Podstawowe zależności sprawcze
Wzmacnianie Karanie
częstośd rośnie częstośd maleje
pozytywne negatywne pozytywne negatywne
ucieczka unikanie koszt reakcji time out
4
Podstawowe
Rodzaj konsekwencji
zależności
Pozytywne Negatywne
sprawcze
bodz
ce bodz
ce
(apetytywne) (awersyjne)
Wzmacnianie Karanie
Dodanie bodz
ca
pozytywne pozytywne
Rodzaj działania
Zabranie Karanie Wzmacnianie
bodz
ca negatywne negatywne
Warunkowanie klasyczne
vs sprawcze
Klasyczne Sprawcze
" nabywanie " nabywani
" wygaszanie " wygaszanie
" samoistne odnowienie " odrodzenie
" generalizacja i różnicowanie " generalizacja i różnicowanie
bodz
ca bodz
ców i reakcji
" funkcja adaptacyjna: " funkcja adaptacyjna:
przewidywanie środowiska kształtowanie środowiska
" mięśnie gładkie i gruczoły, " mięśnie prążkowane, ale
ale czasem mięśnie czasem mięśnie gładkie i
prążkowane (autoshaping) gruczoły (biofeedback)
Warunkowanie klasyczne i
sprawcze
Klasyczne Sprawcze
" reakcje wywoływane przez " reakcje utrzymywane przez
bodz
ce konsekwencje
" bodziec bezwarunkowy " wzmocnienie pojawia się tylko,
pojawia się bez względu na jeśli wykonana zostanie reakcja
reakcję
" nieograniczona liczba reakcji
" biologicznie, genetycznie rozwijających się za życia, chod z
zaprogramowana liczba pewnymi ograniczeniami
reakcji
" biologiczne ograniczenie w " biologia stanowi pewne
postaci biologicznej ograniczenia (np. dryfowanie w
gotowości (biological kierunku instynktu, instinctual
preparedness) drift)
5
Współwystępowanie efektów
warunkowania klasycznego i
warunkowania sprawczego
" Autoshaping i negatywny autoshaping
" Warunkowa reakcja emocjonalna i warunkowe
tłumienie
" Inne specyficzne interakcje warunkowania
klasycznego i warunkowania sprawczego
Autoshaping i negatywny autoshaping
Autoshaping oraz
negatywny
autoshaping
6
Warunkowe tłumienie
" Zachowania sprawcze mogą byd przerywane,
utrudnione (warunkowe tłumienie -
conditioned suppression), przez odruchy
warunkowe, np. silne emocje (conditioned
emotional response, CER)
" Prezentacja bodz
ca warunkowego
skojarzonego z bodz
cami awersyjnymi hamuje
aktualnie wykonywana reakcje sprawczą
tempo reagowania z CS
współczynnik tłumienia = ---------------------------------------
temp. r. bez CS + temp. r. z CS
Szczególne przypadki interakcji
" CS wywołujący reakcje emocjonalne może byd
wzmocnieniem lub karą w procedurach
warunkowania sprawczego
 jeśli jakiś dz
więk (np. słowo  y
le !) poprzedzał
bodz
ce bólowe stał się CS dla lęku; gdy pojawia się,
jako konsekwencja jakiejś czynności powadzid
będzie do jej tłumienia i odczucia przykrych emocji
 jeśli jakiś bodziec (np. słowo  Dobrze !) stał się CS
dla emocji pozytywnych, to będzie podtrzymywał
czynności prowadzące do jego wystąpienia i
towarzyszącego mu poczucia zadowolenia
Szczególne przypadki interakcji
" Warunkowanie klasyczne może zajśd przy okazji
procesu warunkowania sprawczego
 bodz
ce różnicujące i zachowania poprzedzające
wzmocnienie (które wywołuje np. pozytywne emocje)
mogą stad się CS dla tych emocji
" Np., gdy widok prezentu z naszym imieniem i czynnośd jego
rozpakowywania już powodują silne emocje pozytywne zanim
jeszcze zobaczymy co jest w środku (o ile w przeszłości po
rozpakowaniu prezentów czuliśmy radośd)
" Behawioralne rozumienie motywacji wewnętrznej: zachowania
poprzedzające wzmocnienie (początkowo pierwotne, potem
społeczne) i towarzyszące im pozytywne odczucia, stają się z
czasem CS dla tych emocji  póz
niej, gdy podejmujemy te
czynności odczuwamy zadowolenie
7
Konkluzja
" Całe nasze funkcjonowanie, wszystkie nasze
reakcje zewnętrzne i wewnętrzne, kierowane jest
poprzez równolegle działające i wchodzące ze
sobą w interakcje procesy uczenia oparte o
warunkowanie klasyczne i warunkowanie
sprawcze
" Może zatem byd modyfikowane przez procedury
oparte na procesach uczenia
" Dlatego psychologia behawioralna (analiza
zachowania) jest tak optymistyczna!
8