Ekonomika wykład 1
Agrobiznes definiujemy jako zespolenie ze sobą tych działalności człowieka, które bezpośrednio lub pośrednio uczestniczą w
wytwarzaniu finalnych produktów żywnościowych, począwszy od pozyskania surowców pierwotnych a na gotowej żywności
skończywszy.
Pojęcia tego po raz pierwszy użyli i wprowadzili do literatury J.H Davis oraz R.A Goldberg.
W definicji agrobiznesu ważne są argumenty:
1. Agrobiznes nie jest strukturą monolityczną tzn. nie jest super przedsiębiorstwem a pewnym systemem zintegrowania
wielu niezależnych od siebie i ekonomicznie wyodrębnionych przedmiotów
2. Agrobiznes nie jest też arytmetyczną sumą działów gosdporaki narodowej ale jest swoistą formą zespolenia ludzi, którzy
wytwarzają żywność i są ze sobą pionowo zintegrowane, jest więc sumą tych działalności lub ich części, które
bezpośrednio tworzą żywność lub pośrednio uczestniczą w jej powstawaniu( skup, wytwarzanie środków produkcji itp.)
3. Agrobiznes należy rozumieć jako społeczny proces wytwarzania żywności, gdyż praktycznie wszystkie działy i gałęzie
gospodarki narodowej w nim uczestniczą, choć w różnym zakresie.
4. Poszczególne działy agrobiznesu są ze sobą związane, powiązania te mają charakter osmotyczny gdyż wszystkie części
gospodarki narodowej wzajemnie się przenikają, a związki między nimi są wielopłaszczyznowe.
Powiązania ze światem dokonują się przede wszystkim kanałami rynkowymi (eksport, import) ale nie tylko.
Innymi formami powiązań są:
�� Przepływy kapitałów, obejmujące kredyty udzielane przez banki zagraniczne oraz inne inwestycje finansowe,
ubezpieczenia międzynarodowe, transfery zysków i płatności
�� Inwestycje bezpośrednie podejmowane przez zagraniczne podmioty gospodarcze
W skład agrobiznesu wchodzą:
1. Przemysły wytwarzające środki produkcji dla rolnictwa oraz związane z nimi usługi
2. Przemysły wytwarzające środki przemysłu spożywczego oraz związane z nim usługi.
Branża=przemysł
Mikrofirma przemysłu spożywczego  do 9 osób
Małe firmy - 10-99 osób
3. Rolnictwo rozumiane jako wytwarzanie surowców do produkcji żywności oraz gotowej żywności.
4. Rybołówstwo, leśnictwo i inne nierolnicze jednostki gospodarcze, które wytwarzają surowce do produkcji żywności
oraz związane z nim usługi.
5. Przetwórstwo rolno-spożywcze obejmujące przemysł spożywczy i rzemiosło spożywcze wraz z usługami
6. Obrót surowcami rolnymi oraz finalnymi produktami żywnościowymi; obejmujące zwłaszcza handel hurtowy i
detaliczny.
7. Usługi materialne świadczące prze inne gałęzie i działy gospodarki narodowej na rzecz jednostek strefy agrobiznesu
(transport, łączność, budownictwo, nauka, oświata)
Polska klasyfikacja działalności
Dział- dwucyfrowy podzielony na 88 rodzajów działalności
grupa- trzycyfrowy, obejmuje 272 grupowania działalności
Klasa- czterocyfrowy, obejmuje 615 grupowań
Dział 10  produkcja artykułów spożywczych:
�� 10.11.Z przetwarzanie i konserwowanie mięsa z wyłączeniem mięsa z drobiu
�� 10.12.Z przetwarzanie i konserwowanie mięsa z drobiu
�� 10.13.Z produkcja wyrobów z mięsa, wyłączając wyroby z mięsa drobiowego
�� 10.20.Z Przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków
�� 10.31.Z przetwarzanie i konserwowanie ziemniaków
�� 10.32.Z produkcja soków z owoców i warzyw
�� 10.39.Z pozostałe przetwarzanie i konserwowanie owoców i warzyw
�� 10.4. Produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
�� 10.4.Z produkcja olejów pozostałych tłuszczów płynnych
�� 10.42.Z produkcja margaryny i podobnych tłuszczów jadalnych
�� 10.51.Z przetwórstwo mleka i wyrobów serów
Ekonomika, wykład 2, 9 paz
dziernika 2012
10.52.Z Produkcja lodów
10.6 Wytwarzanie produktów przemiału zbóż, skrobi i wyrobów skrobiowych
10.61.Z Wytwarzanie produktów przemiału zbóż
10.62.Z Wytwarzanie skrobi i wyrobów skrobiowych
10.71.Z Produkcja pieczywa; produkcja świeżych wyrobów ciastkarskich i ciastek
10.72.Z Produkcja sucharów i herbatników; produkcja konserwowanych wyrobów ciastkarskich i ciastek
10.73.Z Produkcja makaronów, klusek, kuskusu i podobnych wyrobów mącznych
10.81.Z Produkcja cukru
10.82.Z Produkcja kakao, czekolady i wyrobów cukierniczych
10.83.Z Przetwórstwo herbaty i kawy
10.84.Z Produkcja przypraw
10.85.Z Wytwarzanie gotowych posiłków i dań
10.86.Z Produkcja artykułów spożywczych homogenizowanych i żywności dietetycznej
10.89.Z Produkcja pozostałych artykułów spożywczych, gdzie indziej niesklasyfikowana
10.91.Z Produkcja gotowej paszy dla zwierząt gospodarskich
10.92.Z Produkcja gotowej karmy dla zwierząt domowych
Dział 11. Produkcja napojów
11.01.Z Destylowanie, rektyfikowanie i mieszanie alkoholi
11.02.Z Produkcja win gronowych
11.03.Z Produkcja cydru i pozostałych win owocowych
11.04.Z Produkcja pozostałych, niedestylowanych napojów fermentowanych
11.05.Z Produkcja piwa
11.06.Z Produkcja słodu
11.07.Z Produkcja napojów bezalkoholowych; produkcja wód mineralnych i pozostałych wód butelkowych
POLSKI PRZEMYSA
SPOŻYWCZY
(Branże w ujęciu tradycyjnym)
Należy do sektora przetwórczego. Przeważają mikro i małe firmy. Zaczątek tkwi w folwarkach, tam zaczęto przetwarzać
surowce.
Branża mięsna
Zakłady produkujące i zajmujące się:
�� Ubojem zwierząt rzez
nych
�� Produkcją różnego rodzaju wyrobów
Typy zakładów:
�� Ubojnie trzodowe, bydlęce, dla owiec, konie
�� Zakłady przetwórstwa mięsnego
Ponad 25% z przychodów całego przemysłu jest z branży mięsnej. Wołowiny spożywamy do 5kg/os/rocznie.
Branża jajczarsko-drobiarska
Jednostki zajmujące się:
�� Produkcją
�� Skupem jaj i drobiu
�� Segregacją i przerobem jaj
�� Ubojem drobiu
�� Produkcją przetworu
�� Produkcją konserw drobiowych
�� Produkcją wędlin
�� Produkcją masy jajowej i proszku
�� Działalnością handlową
Miejsce zajmujące w produkcji:
1.Brojlery kurze
2.Brojler indyczy
3.Brojler kaczy
4.Brojler gęsi
5.Brojler perliczy
Mięso drobiowe substytuuje mięso wieprzowe i wołowe ze względu na tańszą cenę. Tańsze mięso, bo tańszy proces produkcji 
tańsza, krótsza, masowa produkcja.
1,5mln ton brojlerów kurzych w Polsce.
Branża rybna
Zakłady produkcyjne:
�� Wytwarzanie konserw i prezerw
�� Filetów rybnych
Po wejściu do Unii mniejsze kwoty połowowe dla Polski, bo w zeszłych latach  złowiliśmy za dużo .
W Polsce połowy śródlądowe dotyczą łososia, pstrąga i karpia.
Prezerwy  do szybkiej konsumpcji lub przerobu.
Produkcja:
�� Ryb wędzonych i solonych
�� Marynat
�� Wyrobów garmażeryjnych
�� Produkcja mączki rybnej
Branża mleczarska
Jednostki produkcyjne zajmujące się skupem i przetwórstwem skupionego mleka na produkty mleczarskie.
Kwotowanie produkcji mleka w ramach UE:
�� Kwoty hurtowe
�� Kwoty bezpośrednie-kilkadziesiąt mln litrów mleka (wyprodukowane w gospodarstwie do własnego użytku)
Ok. 9mld litrów kwoty dla Polski.
Produkcja globalna w Polsce to 12,8mln ton.
Teraz mamy 190 podmiotów przetwarzających mleko.
Po 2015 roku kwotowanie przestanie obowiązywać.
Branża młynarska i makaronowa
Cel branży:
�� Skup
�� Przetwórstwo
�� Kondycjonowanie
�� Suszenie
�� Segregacja
�� Przechowywanie zboża
Produkcja globalna od 22-32 ton zbóż. Zależna od pogody, gleby.
Dominuje pszenica, nie ma niestety warunków do produkcji pszenicy durum. Na miejscu drugim jest jęczmień  na paszę, browar
i kasze. Na III miejscu owiec, a na IV żyto.
Produkcja nierównomiernie rozmieszczona w kraju.
Ekonomika Wykład 3 16.10.2009r
Branża młynarska i makaronowa
Cel branży:
�� Skup
�� Przetwórstwo
�� Kondycjonowanie
�� Suszenie
�� Segregacja
�� Przechowywanie zboża
Import pszenicy z Ukrainy i Kazachstanu.
220-230 t/doba przemiał w młynach. Współczesne młyny mają elewatory. Do niedawna w Krakowie były 4 młyny, został się
jeden przy ulicy Wieczystej. Przede wszystkim jest to młyn pszenny.
Rodzaje młynów:
�� Pszenne
�� Żytnie
�� Mieszane
�� Kaszarnie
�� Płatkarnie
Produkcja makaronowa 160 tys t/rok (Malma i Maspeks- Lubella to największe firmy). Do 3,0 (2,8-2,9) mln t/rok przemiał mąki
na pieczywo.
Mąka pytlowa-mąka jasna otrzymywana po przesianiu z mąki razowej. Nazwa pochodzi od worka po czesku.
Branża piekarska
Produkcja pieczywa i produkcja pieczywa półcukierniczego. Wyróżniamy piekarnie: średnie, małe i duże. Bardzo rozdrobniona
branża pare tys zakładów w Polsce.
Branża cukrownicza
Cukrownie zajmują się:
�� Organizacja upraw buraków
�� Skup i transport do cukrowni
�� Przerób na cukier
�� Usługi (suszenie)
1mln 500 tys t cukru produkujemy; Spożycie 32-33 kg/osoba/rok. Surowce do produkcji to burak cukrowy i trzcina cukrowa.
Produkty uboczne przy produkcji cukru: wysłodki (nadają się na pasze), melasa, wapno defekacyjne. Najwieksi producenci:
FRANCJA, Anglia, Niemny i Polacy.
Wahania temperaturowe przy uprawie buraka cukrowego powodują w nim spadek cukru.
Podczas produkcji zużywa się dużo wody, wapna palonego, węgla.
Występuje:
�� Werbkowice
�� Krasnystaw
�� Ropczyce
�� A
azy
Branża spirytusowa i drożdżowa
Zakłady zajmujące się:
�� Produkcją spirytusu surowego
�� Rektyfikacja spirytusu
�� Wytwarzanie wódek czystych
�� Wytwarzanie wódek gatunkowych
�� Wytwarzanie spirytusu
�� Produkcja drożdży piekarskich i paszowych
�� Inne (suchy lód, kwas mlekowy)
Surowce: zboża, ziemniaki, cukier buraka cukrowego. Polska wywalczyła miano wódki z innych surowców np. odpady bananów
i inne.
Wódki czyste 40%
Wódki gatunkowe o mniejszej mocy
Występuje:
�� Białystok
�� Sidlce
�� Lublin
�� Kraków
�� Stargard Gdański
�� Poznań
�� Zielona Góra
Branża ziemniaczana
Przerób ziemniaka przemysłowego:
�� Mąka ziemniaczana
�� Skrobia
�� Syrop ziemniaczany
�� Chipsy
�� Grys ziemniaczany
�� Inne
Polska potęga ziemniaczana, produkcja dawniej do 50 mln t/rok. Drugie miejsce w Europie po ZSRR. Ilość produktów z
ziemniaka to ok. 300 np. w farmacji lekarstwa, w przemyśle spożywczym skrobie modyfikowane i syropy, w kosmetycznym i
chemicznym.
10 mln t/rok obecnie produkcja ziemniaka w Polsce. 100kg na rok konsumpcja w Polsce na jednego mieszkańca.
Branża owocowo- warzywna
Jednostki produkcyjne:
�� Przetwórstwo owoców i warzyw [ kompoty, mrożonki, soki, syropy, konserwy, dżemy]
�� Produkcja polskich win owocowych
Ponad 6 mln t/rok produkcja warzyw w Polsce.
Warzywa gruntowe i pod osłonami. Polska kraj kapuściany, zagłębie w Małopolsce gmina Charsznica (uprawiana na
kilkunastu ha).
-Marchew, buraki czerwone, selery, pory pietruszka, ogórek, pomidory, kabaczki, dynia, cukinia, melony (amatorsko), strąkowe
gruboziarniste: fasola karłowa, tyczna (piękny Jaś), szparagowa, bób.
-Owoce: 3,5 i więcej mln ton. Konsumpcja 40kg owoców na rok na 1 mieszkańca
Jabłka (kotlina sandomiersk)- od lat 70 wprowadzono nowe odmiany. Wiśnie, czereśnie, śliwki, truskawki, maliny, bezkońcowe
jeżyny, borówka amerykańska, aronia, runo leśne
Występuje
�� Wielkopolska, Pudliszki,
�� Tymbark
�� małopolskie, Tenczynek
�� Dziwikozy
�� A
owicz
�� Góra kalwaria
�� Zięblice
�� Tarczyn
�� Dwikozy
�� Rzeszów
�� Białystok
Branża winiarska
�� Produkcja  polskich win owocowych
�� Produkcja wina gronowego
�� Rozlewanie win importowanych (winiarnie często łączone z przetwórniami owoców i warzyw)
W Polsce jelenia Góra i na północ była produkcja wina i uprawy winorośli. Ponad 30 ha winorośli Podkarpacie.
Branża piwowarska
Zakłady:
�� Słodownie
�� Browary
Spożycie piwa 95litrów / rocznie na osobę.
Browary:
�� Poznań  lech
�� Warka
�� Białystok
�� Tychy
�� Brzesko Okocim- calsberg
�� Żywiec
Branża olejarska
�� Produkcja oleju surowego
�� Rafinacja oleju
�� Wytwarzanie gotowych olejów
�� Przerób nasion oleistych
�� Wytwarzanie margaryny
2,5-3mln ton zbiera się z uprawy rzepaku rocznie
Uprawa występuje:
�� Katowice (Szopienica)
�� Brzeg
�� Bielsko biała
�� Warszawa
�� Gdańsk
�� Kruszwica-Kujawy
Egz!!!!!!!!!!!. Ta branża jest bardzo skoncentrowana (jakby było podać przykład takiej branży)
5 zakładów w Polsce, przerabiają głównie rzepak ozimy.
Branża cukiernicza
�� Produkcja cukierków
�� Produkcja czekolady
�� Wyroby czekoladowe
�� Pieczywo cukiernicze trwałe
Występowanie:
�� Warszawa
�� Kraków- Wawel
�� Poznań
�� Gdańsk
�� Brzeg
�� Jarosław- San
�� Skawa
Ekonomika wykład 4 23.10.2012r.
Dane produkcji:
�� Makarony 180 tys. Ton
�� Mąka żytnia 205 tys. ton
�� Mąka pszenna 2 350 tys. Ton
�� Pieczywo świeże 1700 tys. Ton
�� Drożdże 80 tys. Ton
�� Wódka czysta 107 mln litrów
�� Spirytus ratyfikowany 135 mln litrów
�� Wino gronowe 7 mln litrów
�� Miody pitne 10 tys. Hektolitrów
�� Piwo 37 mln hektolitrów
�� Słód 340 tys. Ton
Branża napojów mineralnych i bezalkoholowych
�� Napoje gazowane
�� Soki pitne owocowe i warzywne
�� Wody stołowe
�� Wody z
ródlane
�� Wody mineralne
�� Napoje typu cola
Występowanie wód mineralnych ma charakter równoleżnikowy w Polsce.
Bieszczady, Tatry, pasm Sudecki, dalej na północ mamy mank lawy Kraków- wody mineralne mają właściwości lecznicze (
wykorzystał te właściwości Andrzej Mateczny w sanatorium na Matecznym), pasm środkowej Polski- Lubelszczyzna, Busko;
północna- Włocławek, Połczyn Zdrój
Branża chłodnicza
Chłodni składowe- długoterminowe przechowywane produktów po ich właściwej obróbce ( regulowane warunki klimatyczne)
530 tys. Ton / rok mrożonek warzywnych
Branża koncentratów spożywczych
Zakłady produkujące uszlachetnione, nowoczesne wyroby spożywcze o wysokich walorach odżywczych przygotowane w dużym
stopniu do bezpośredniego spożycia lub po dokonaniu prostych zabiegów kulinarnych. Prekursorem tej branży jest wojsko
Ośrodki:
�� Kotlin �� Płock �� Bydgoszcz
�� Kalisz �� Poznań �� Gdańsk
Korporacje transnarodowe działające w Polskim przemyśle spożywczym
2007r.
Produkcja mięsa i drobiu
�� Smithfield Foods (USA)
�� Danish Crown (Dania)
�� L.D.C. (Francja)
Przetwórstwo ryb
�� Orkla Foods (Norwegia)
Przetwórstwo mleka z lodami
�� Danone( Francja(
�� Nestle (Szwajcaria)
�� Hochland (Niemcy)
�� Dr. Oetker (Niemcy)
Produkcja tłuszczy roślinnych
�� Bunge Investment (USA)
�� A.D.M. (USA)
�� Unclever (Holandia/Wielka
Brytania)
Przetwórstwo owoców i warzyw
�� Orkla Foods S.A. (Norwegia)
�� H.J. Heinz Ricard (Francja)
�� Pepsi co (USA)
�� Bonduelle (Francja)
�� Coca Cola (USA)
�� Novartis (Szwajcaria)
�� Royal Nimico (Holandia)
Produkcja pasz
�� Cargill (USA)
�� Provimi Holding B.V. (Holandia)
�� Mars Inc. (USA)
�� Nestle S.A. (Szwajcaria)
�� Smithfield Foods (USA)
Produkcja cukru
�� British Sugar Overseas Ltd. (W.
Brytania)
�� Sudzucker AG (Niemcy)
�� Nordzucker (Niemcy)
Produkcja słodyczy
�� Pepsi Co (USA)
�� Nestle S.A. szwajcaria
�� Kraft Foods (USA)
�� Cadbury Schwepps (W. Brytania)
�� Mars in. (USA)
�� Danone (Francja)
�� Ferrero Group (Włochy)
�� Wm Wrigley (USA)
�� Lindt&Sprungli (Szwajcaria)
�� Storek (Niemcy)
Koncentraty dodatków, kawy i
�� Tchibo (Niemcy) , H.J. Company
pozostałej żywności
(USA)
�� Nestle S.A.
�� Kraft Foods
�� Sara Lee Doure Egberts
�� Orkla Foods
�� Elite
�� Dr Oetker
�� Royal nimico
�� Tata Group
Piwa
�� Heineken international B.V.
(Holandia)
�� Sab Miller (W. Brytania)
�� Carlsberg AS (Dania)
Napoje bezalkoholowe
�� Coca cola
�� Pepsi Co
�� Nestle S.A.
�� Gervels Danone (Francja)
�� Cadbury Schweeppes
Produkcja i dystrybucja napojów
�� Diageo (W. Brytania)
spirytusowych
�� Phillip Bererage company (USA)
�� Pernod Ricard (Francja)
�� Vin and Spiryt AB (Szwecja)
�� Brown-Rorman (USA)
Udział korporacji transnarodowych w wartości przychodów ze sprzedaży poszczególnych branż przemysłu w 2006 r.
Branża (firmy powyżej 9 osób) Udział korporacji transnarodowych w
przychodach branży % 2006r
Tytoniowy 97,2
Piwowarski 83,5
Olejarski 86,5
Cukierniczy 72,3
Koncentratów spożywczych 68,1
Cukrowniczy 47,1
Spirytusowy 46,6
Napojów mineralnych i bezalkoholowych 46,1
Paszowy 32,1
Przemysł owocowo- warzywny 19,3
Mleczarski 14,4
Mięsny 13,8
Młynarski i makaronowy 13,5
Ryby 5,6
Piekarski, winiarski Brak danych
Kluczowe obowiązki przedsiębiorców żywnościowych i paszowych
1. Bezpieczeństwo- przedsiębiorcy nie powinni wprowadzać do obrotu szkodliwej żywności czy paszy
2. Odpowiedzialność- przedsiębiorcy są odpowiedzialni za bezpieczeństwo żywności i paszy, które produkują,
transportują, przechowują lub sprzedają
3. Możliwość śledzenia produktu- przedsiębiorcy powinni mieć możliwość natychmiastowego ustalenia danych każdego
dostawcy bądz
odbiorcy
4. Przejrzystość- przedsiębiorcy powinni bezzwłocznie powiadomić właściwe władze jeżeli mają powody sądzić że ich
żywność lub pasza nie jest bezpieczna
5. Sytuacje wyjątkowe- przedsiębiorcy powinni bezzwłocznie wycofać z obrotu żywność lub paszę, jeżeli mają powody
sądzić że nie jest ona bezpieczna
6. Zapobieganie- przedsiębiorcy powinni określić i systematycznie poddawać ocenie punkty krytyczne w swoich
procedurach i zadbać o przeprowadzenie kontroli w tych punktach
7. Współpraca- przedsiębiorcy powinni współpracować z właściwymi władzami w podejmowaniu działań mających na
celu zmniejszenie ryzyka ( Państwowa Inspekcja Sanitarno- Weterynaryjna)
Wydajność- jest to ilość dóbr lub usług wytworzonych przez pracownika w jednostce czasu.
Wartość dodana przemysłu spożywczego i rolnictwa w MLD zł w 2009r.
Przemysł spożywczy 37,5
W tym produkcja artykułów spożywczych i napojów 35,7
Rolnictwo 39,7
Liczba firm (2009r ) Liczba pracy 2009r Produkcja sprzedana
Ogółem 15686 ( w 2000r. 21997) 446,1 154,9
Duże 283 165 82,7
Średni 1207 126,5 40,8
Małe 4596 95,5 22,4
Mikro 9600 89,1 9
Wydajność pracy (tys. zł) na 1 zatrudnionego
2009r Zmiana% 2009r./2000r.
Mierzone produkcją sprzedaną 372,4 187,1
Wartością dodaną 88,3 185,1
Wydajność pracy mierzona wartością produkcji sprzedanej (tys. zł/ zatrudnionego) w cenach stałych z 2010r.
Mięso 344,9
Drób 443,1
Mleko 605,2
Ryby 376,8
Zboża i skrobia 555,6
Oleje 1401
Cukier 968,5
Owoce i warzywa 328,9
Soki 584,2
Napoje bezalkoholowe 527,0
Pasze 1193,2
Pieczywo 151
Słodycze 434,6
Kawa i herbata 521,6
Koncentraty 472,7
Spirytus 781,4
Przemysł spożywczy 454,4
Ekonomika, wykład 5 , 30.10.2012
Korporacja transnarodowa  spółki akcyjne o ograniczonej odpowiedzialności. Maja zróżnicowany kapitał. Powstają jako etap
umiędzynarodowienia lub globalizacji. Są wspieraną formą podczas wchodzenia na rynki.
Jesteśmy beneficjentami netto. (Polska) Więcej dostajemy od unii, niż do niej wkładamy.
Budżety niektórych korporacji to jest 1/3 dochodu narodowego Polski.
Udział korporacji transnarodowych w poszczególnych branżach na rynku Polskim( obecne dane za ostatni rok):
�� Przemysł tytoniowy -99,8%
�� Przemysł piwowarski  86% ( grozi tej branży oligopol)
�� Branża olejarska  93%
�� Przemysł cukierniczy  71,2% transnarodowego kapitału
�� Cukrowniczy  61% ( grozi tej branży oligopol)
�� Koncentraty spożywcze  43% ( spadek w stosunku do poprzednich lat)
�� Przemysł spirytusowy -41% (spadek udziału transnarodowych korporacji)
�� Branża wód mineralnych, napojów  62%
�� Przemysł paszowy  50%
�� Branża owocowo-warzywna  21% ( przyrost kapitału obcego)
�� Przemysł mleczarski  19% ( również lekka tendencja wzrostowa)
�� Przemysł mięsny  16% (wzrost)
�� Przemysł młynarski i makaronowy  10% ( spadek)
�� Przemysł rybny  4% (spadek)
Wydajność pracy w przemyśle spożywczym - mierzona wartością produkcji sprzedanej czyli rynkowej, towarowej w przeliczeniu
na jedną osobę zatrudnioną w danej branży.
�� Przemysł piwowarski  1mln 900tys zł na jednego zatrudnionego
�� Przemysł olejarski (najbardziej skoncentrowany przemysł) 1mln 340tys zł / jednego zatrudnionego
�� Przemysł cukierniczy  305tys zł /jednego zatrudnionego
�� Przemysł cukrowniczy  810tys zł /jednego zatrudnionego
Są to branże o bardzo wysokim stopniu globalizacji
�� Przemysł koncentratów spożywczych - 352tys zł /jednego zatrudnionego
�� Przemysł spirytusowy, drożdżowym  630tys zł /jednego zatrudnionego
�� Branża napojów mineralnych i bezalkoholowych  451tys zł /jednego zatrudnionego
�� Paszowy  1mln zł /jednego zatrudnionego
�� Przemysł owocowo-warzywny  291tys zł /jednego zatrudnionego ( co świadczy o dużym zatrudnieniu i rozdrobnieniu
�� Przemysł młynarski - 600tys zł /jednego zatrudnionego
�� Przemysł mleczarski  524tys zł /jednego zatrudnionego
�� Przemysł mięsny  358tys zł /jednego zatrudnionego
�� Przemysł rybny  336tys zł /jednego zatrudnionego
Wydajność przemysłu w cenach realnych ( po uwzględnieniu inflacji) wynosiła 377tys zł .
Są to jedne z niższych wskaz
ników wśród starej Unii. Mamy rozproszony przemysł, o niskim stopniu skoncentrowania. Z punktu
widzenia ekonomii jest z
le, ale plusem jest zróżnicowany asortyment.
SPECYFIKA przemysłu spożywczego - Szczególne warunki realizacji produkcji w przemyśle rolno-spożywczym
1. Nietrwałość surowców rolnych i ich duża podatność na zepsucie
2. Rozproszenie przemysłu rolno-spożywczego, tj. jego względnie niski stopień koncentracji.
3. Terytorialne rozmieszczenie przemysłu spożywczo-rolnego
4. Wahania sezonowe podaży surowca i popytu na wyrobu gotowe
5. Niezgodność między czasem produkcji a czasem konsumpcji
6. Niezgodność między miejscami produkcji rolnej a miejscami konsumpcji
7. Unikanie transportu na duże odległości ( ze względu na koszty produktu)
8. Rozproszenie bazy surowcowej oraz tendencja do przerobu surowca na miejsce ograniczają w znacznym
stopniu celowość koncentracji produkcji
9. Koncentracja przejawia się w sposób umiarkowany i jest uzależniona od rejonizacji i specjalizacji produkcji
Z związku z tendencją do natychmiastowego przerobu oraz ze względu na wahania sezonowe podaży surowca  przemysł
spożywczy powinien być wyposażony w zdolności produkcyjne dostosowane do szczytowych dostaw surowca, a niekiedy popytu
(przykład: jeżeli mam mleczarnie na danym rejonie i mam skupić 10 mln litrów mleka, a szczytowe dostawy koncentrują się na
60 dni, to musze dostawać zdolności do tych 60 dni.) Szczytowe dostawy muszą być zagospodarowane, a niewykorzystane
maszyny mszczą się kosztami amortyzacji.
Odnośnie rozproszenia przemysłu:
Wskaz
niki:
�� Wartość produkcji
�� Wielkość zatrudnienia
Przypadające na 1 zakład, przedsiębiorstwo  niewykorzystane w stosunku do innych gałęzi przemysłu.
Stopień koncentracji lub rozproszenia zróżnicowany w zależności od specyfiki i charakteru określonej branży.
Głowna przyczyną tendencji do koncentracji w przemyśle spożywczym jest efektywność produkcji jako podstawy
konkurencyjności.
Odnośnie rozmieszczenia przemysły rolno-spożywczego;
Rozmieszczenie przemysłu jako element infrastruktury oraz jako czynnik aktywizacji gospodarczej regionów (rejonów).
Od przestrzennych analiz z uwzględnieniem aspektu statycznego i dynamicznego mogą służyć np.
�� Współczynnik lokalizacji florence a  F  mówi o dopasowaniu dwóch zjawisk np. zgodności produkcji surowca, a
zdolnościami przetwórczymi danego rejonu
W oparciu o teorię lokalizacji ogólnej ( opartej na analizie kosztów transportu, rodzaju surowca i gotowego produktu) , zakłady
przemysłu rolno spożywczego można podzielić na 3 grupy:
I. ORIENTACJA SUROWCOWA [surowce łatwo psujące, stanowiące dużą masą trudną do przewozu  ubojnie,
cukrownie, z przerobu ziemniaków, przetwórstwo owoców i warzyw]
Lokalizacje tych zakładów: wiązać z istniejącą lub potencjalna bazą surowcową
II. ORIENTACJA KONSUMPCYJNA  zakłady silne powiązane z ośrodkami konsumpcji [rachunek kosztów
transportów]
Zakłady te cechuje ścisły związek z ośrodkami konsumpcji.
ORIENTACJA OBOJ
TNA - [nie wykazuje cech poprzednich grup przemysłu]
Uwzględnić należę takie przesłanki jak:
o Aktywizacja terenów zacofanych ( odstające od wzorców terenów w miarę rozwiniętych)
o Polityka zatrudnienia
o Wykorzystanie istniejących obiektów
Rozmieszczenie przestrzenne zakładów przemysły spożywczego powinno uwzględniać następujące zasady:
a) aspekty ekonomiczne  optymalizacja struktury agrobiznesu, w tym rejonizację produkcji oraz rozmieszczenie ośrodków
konsumpcji
b) aspekty społeczne dotyczące wyrównania dysproporcji poza branżowych w poziomie i warunkach życia ludności oraz
aktywizacji rejonów słabo rozwiniętych
Z powyższych zasad wynikają następujące wskazania(dyrektywy):
1. tworzenie nowych terytorialnych powiązań poprzez integrację przemysłu spożywczego z rolnictwem w układach
przestrzennych o określonej specjalizacji terytorialnej
2. kojarzenie z ośrodkami spożycia, a szczególnie z wielkimi aglomeracjami miejskimi przetwórstwa, które związane jest
bezpośrednio z zaopatrzeniem konsumentów [piekarnictwo, piwowarstwo, produkcja mięsa]
3. lokalizacja zakładów z uwzględnieniem właściwej ekonomiki transportu
4. uwzględnienie roli przemysłu spożywczego jako istotnego czynnika wzrostu gospodarczego małych wsi i miast.
Zapewnienie ścisłej koordynacji rozmieszczenia nowych zakładów z działaniami w zakresie ochrony kształtowania
środowiska naturalnego
Wahania sezonowe to wahania występujące i powtarzające się w kolejnych okresach. [kształtują się pod wpływem czynników
przyrodniczych, a czasami i czynników społecznych]
Odnośnie wahań sezonowych podaży surowca i popytu na wyroby gotowe:
Ze względu na charakter wyróżnia się czynniki:
�� Ekonomiczne [zapasy, ceny]
�� Organizacyjne [kontraktacja(jest to forma umowy cywilno-prawnej), logistyka, dostawy, harmonogramy dostaw]
Skupienie nasilenia wahań sezonowych w przemyśle rolno-spożywczym należy określać w sposób wymierny
Można wyznaczyć przeciętne odchylenie względne i wyrazić je liczbowo:
| |
V= / 100
Xi  udział wartości kolejnych m-cy w stosunku do wielkości rocznej
Xr  wielkość wartości rocznej, przyjęta za 100%
EKONOMIKA 6.11
Odnośnie wahań sezonowych podaży surowca i popytu na wyroby:
Przeciętne odchylenie względne określa o ile % od średniej miesięcznej przyjętej na 100 odchyla się przeciętnie każdy
miesiąc w danym roku, jest ono wyrażone w %
Przeciętne odchylenie względne (miesięczne)
V= | Xi  1/12 Xr | :100
Xi  udział wartości kolejnych miesięcy miesięcy stosunku do wielkości rocznej
X r- wielkość wartości rocznej, przyjęta za 100 %
Względna amplituda  W jest miarą graniczą rozpiętości przebiegu zjawiska
W= X max : X min
Xmax  najwyższa podaż surowca (m-c)
Xmin- najniższa --||--
Klasyfikacjia siły wahań sezonowych  V wg branż
1.branże o bardzo wysokiej rytmice produkcji (V<10%) -zbożowo-młynarska -koncentratów spożywczych, przemysł
paszowy)
2.branże o istotnych wahaniach sezonowych (10%chłodnicza -mleczarska
3.branże o bardzo silnych wahaniach sezonowych (10%4.branże kompanijne (V>50%): -cukrownicza -ziemniaczana
Możliwość redukcji wahań sezonowych dostaw surowca do przemysłu spożywczego
�� Odprowadzenie odmowy oraz termin wysiewu lub sadzenia
�� Intensyfikacja i racjonalizacja produkcji zewnętrznej
�� poprawienie działalności organizacyjnej, uzgodnienie w zakresie harmonogramów dostaw
�� doskonalenie instrumentów ekonomicznych min. prowadzenie właściwej polityki cen w zależności od sezonu
�� rozwijanie opracowanej międzysezonowej produkcji
Baza surowcowa przemysłu spożywczego-to pewien rejon, w którym wykorzystując optymalne warunki przyrodnicze i
ekonomiczne, prowadzi się uprawę roślin lub zwierząt chów w celu zaspokojenia potrzeb surowcowych określonego zakładu
produkcyjnego.
Między zakładem przemysłu rolno-spoż. a bazą surowcową występują związki natury:
F� przestrzennej- wyrażają się w tym, że zakład przetwórczy najczęściej jest położony na terenie bazy
F� organizacyjnej-polegają na współdziałaniu zakładów przetwórczych i gospodarstw rolnych w kształtowaniu wielkości i
struktury surowców; rozmieszczeniu jej w przestrzeni i w czasie; przepływie surowców z rolnictwa do przemysłu
F� produkcyjnej- to ingerencja zakładu przetwórczego w produkcję surowca oraz we wzajemnym uwarunkowaniu
procesów wytwórczych w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym
F� ekonomicznej-między producentami-rolnikami a odbiorcami przemysłowymi wyrażają się w polityce cen i jej wpływie
na rozmiary i strukturę produkcji; gwarancjach finansowych zapewniającą zbyt i opłacalność tej produkcji.
Przedsiębiorstwo- podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową polegające na
przetwarzaniu czynników wytwórczych w dobra lub usługi służące do zaspokajania potrzeb społecznych, głównym motywem jest
chęć zysku.
Majątek trwały obejmuje- maszyny, urządzenia produkcyjne, budynki, środki transportu.
Cechy środków trwałych:
-� Nie zużywają się w jednym cyklu tylko przez długi okres
-� Zużywają się stopniowo i powoli tracą swoją wartość użytkową
-� Służą do produkcji wielu wyrobów, zachowując przez cały okres użytkowania swoją naturalną postać
-� Przedstawiają wysoką wartość pieniężną, której odpowiednie części, są stopniowo przenoszone na wytyczne za ich
pomocą
Zaliczamy do nich: Pewne wartości, niematerialne będące własności przedsiębiorstwa np. patenty, rozwiązanie techniczne i
organizacyjne, obligacje.
Środki obrotowe( majątek obrotowy): zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym i całkowicie przekładają wartość na produkt.
ż� Materiały
ż� Paliwo i energia
ż� Produkcja w toku
ż� Wyroby gotowe (niesprzedane)
ż� Przedmioty nietrwałe
ż� Środki pieniężne (gotówka w kasie, na koncie w banku, które przypadają przedsiębiorstwu od jego kontrahentów)
Cały majątek trwały i obrotowy będący do dyspozycji przedsiębiorstwa określa się jako aktywa, gdyż biorą czynny udział w
procesach realizacji zadań gospodarczych przedsiębiorstwa.
Majątek przedsiębiorstwa może być finansowany w różny sposób, y
ródła finansowania dzielimy na:
o Fundusze własne- równowartość wkładu finansowego przy przedsiębiorstwach prywatnych lub wyposażenie
majątkowe otrzymane z budżetu państwa powiększonego o część zysku, która przeznaczona jest na rozwój
przedsiębiorstwa.
o Fundusz obcy- kredyty bankowe, pożyczki i zobowiązania wobec dostawców oraz innych instytucji
Fundusz własny + obcy = pasywa, nie odgrywają aktywnej roli w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Każdy element majątku przedsiębiorstwa ma z
ródło finansowania, dlatego suma wszystkich aktywów musi się równać sumie
pasywów czyli z
ródeł ich pochodzenia.
Bilans przedsiębiorstwa- usystematyzowane zestawienie wszystkich elementów majątku i z
ródeł ich pochodzenia, sporządzone
na określony dzień i w określonej formie.
Wynik operacyjny- różnica między dochodami, uzyskanymi w wyniku sprzedaży wyrobów i usług a kosztem ich wytworzenia
stanowi wynik ze sprzedaży, czyli tzw. wynik operacyjny.
Zysk operacyjny= dodatni wynik operacyjny
Strata operacyjna= ujemny wynik operacyjny
Przedsiębiorstwo może uzyskać zyski i straty nadzwyczajne, nie związane bezpośrednio z działalnością produkcyjną.
Zyski nadzwyczajne- wynik przeszacowania materiałów kupionych taniej we wcześniejszym okresie , karne odsetki od
zobowiązań płacone przez wierzycieli przedsiębiorstwa.
Straty nadzwyczajne- straty losowe, kary i grzywny płacone przez przedsiębiorstwo z tytułu obniżenia jakości,
przeterminowania obecnego towaru, czy zanieczyszczenia środowiska naturalnego, karne opłaty na rzecz budżetu.
Zysk bilansowy= ostateczny wynik działalności finansowej przedsiębiorstwa
Zysk bilansowy= zysk operacyjny + zyski nadzwyczajne  straty nadzwyczajne
Zysk netto= zysk bilansowy  podatek dochodowy
Część zysku otrzymują właściciele (dywidenda), część przeznaczona jest na finansowanie rozwoju firmy, a część trafia do
pracowników (np. w postaci udziału w akcjach przedsiębiorstwa czy też nagród z zysku).
Uproszczona wersja rachunku wyniku finansowego:
1. przychód ze sprzedaży 2500000
2. koszt własny produkcji sprzedanej 1400000
3. zysk operacyjny 1100000
4. zyski nadzwyczajne 60000
5. straty nadzwyczajne 50000
6. zysk bilansowy 110000
7. podatek dochodowy 210900
8. zysk netto 899100
Rotacja środków obrotowych
Ruch środków obrotowych- przechodzenie z jednej postaci w drugą jest ruchem okrężnym od pieniądza do pieniądza. Ciągłość
procesu gospodarczego powoduje nieustanne krążenie, czyli rotacje środków.
W przedsiębiorstwie przemysłowym rotacja ma przebieg:
P M Pr W' P'
P- pieniądz,
M- materiały,
Pr  proces produkcyjny,
W'- wyroby gotowe,
P'- środki pieniężne powiększone o zysk
W przedsiębiorstwie usługowym rotacja ma inny obieg: P M Pr P'
Produkcja usług jest równoważna z jej sprzedażą.
W przedsiębiorstwie handlowym: P T P' T- towary
Cykl rotacyjny trwa określony czas i można go obliczyć.
Szybkość krążenia środków obrotowych ma duże znaczenie dla efektywności działania:
-� Przy tym samym stanie środków obrotowych uzyskać większy efekt
-� Ten sam efekt uzyskać przy mniejszym zaangażowaniu środków obrotowych
-� Przyspieszenie obiegu środków obrotowych osiąga się różnymi drogami mający wpływ na skracanie procesu
gospodarczego
-� W przedsiębiorstwie przemysłowym powinno się skracać występowanie środków obrotowych w postaci zapasów
materiałowych produktów niezakończonych, jak i produktów gotowych
Czynniki wywierające wpływ na przyspieszenie rotacji środków obrotowych:
-� Upłynnienie zbędnych zapasów
-� Usprawnienie produkcji
-� Szybkie przygotowanie produktów gotowych do wysyłki
Ekonomika wykład 7, 13.11.2012
Produkcja wyrobów jest to działalność polegająca na wydobywaniu surowców mineralnych bądz
przetwarzaniu surowców i
materiałów na wyroby gotowe.
Podział produkcji ze względu na:
1) Stopień gotowości:
�� Produkcja w toku
�� Półfabrykaty
�� Produkty gotowe
2) Znaczenie i rola wyrobów w przedsiębiorstwie
�� Produkcja podstawowa
�� Produkcja pomocnicza (uzupełniająca produkcję podstawową np. produkcja energii elektrycznej)
�� Produkcja uboczna
3) Dominujący rodzaj nakładów ponoszonych w czasie produkcji
�� Produkcja kapitałochłonna
�� Produkcja pracochłonna
�� Produkcja materiałochłonna
�� Produkcja energochłonna
4) Ilość jednocześnie produkowanych wyrobów tego samego rodzaju
�� Produkcja jednostkowa
�� Produkcja seryjna
�� Produkcja masowa
Schemat kalkulacyjny
Materiały bezpośrednie
Koszty materiałowe
Materiały pomocnicze
Techniczny koszt wytworzenia
Płace bezpośrednie
(TKW) Koszt własny
Inne koszty bezpośrednie Koszty przerobu
sprzedaży
Koszty wydziałowe
Koszty ogólnozakładowe
Koszty sprzedaży Koszt sprzedaży
Kalkulacyjny układ kosztów
1) Materiały bezpośrednie
2) Paliwo i energia elektryczna
3) Koszty zakupu
4) Płace bezpośrednie wraz z narzutami
5) Narzędzia i przyrządy specjalne
6) Koszty przygotowanej produkcji
7) Obróbka obca
8) Koszty wydziałowe
9) Koszty ogólnozakładowe
10) Strata na brakach
11) Koszty sprzedaży
Proces produkcji  obejmuje całokształt wzajemnie ze sobą powiązanych działań ludzi i środków pracy, których rezultatem są
określone procedury.
Proces technologiczny jest to określony zespół celowych działań, które zmierzają bezpośrednio do wytworzenia (wydobycia)
określonych produktów.
Cykl produkcyjny obejmuje okres od momentu pobrania materiałów z magazynu do momentu przekazania produktów gotowych
do magazynu wyrobów gotowych.
Koszt- coś co musimy poświęcić, ponieść, wydatkować, aby otrzymać coś innego. Wyrażone w pieniądzu, celowe i dające
użyteczny efekt gospodarczy zużycie środków pracy, przedmiotów pracy, wynagrodzenie za pracę w określonym czasie oraz inne
elementy uznane za koszty na podstawie przepisów związane z:
-� Wytworzeniem określonego produktu
-� Określonym zakresem i rodzajem działalności przedsiębiorstwa
Techniczne koszty
wytwarzania
Fabryczne koszty wytwarzania
Całkowity koszt wytwarzania
Koszty są kategorią ekonomiczną węższą od wydatków, przez które rozumiemy każde wydatkowanie środków finansowych, bez
względu na cel ich ponoszenia
Koszty należą do grupy najważniejszych mierników oceny działalności przedsiębiorstwa ze względu na to, że obejmują całą
działalność, znajduje w nich wyraz jakość pracy, system powinności podatkowych przedsiębiorstwa itp.
Koszty nie są pojęciem jednorodnym i powinny być rozpatrywane z różnych punktów widzenia, które są jednocześnie kryteriami
ich klasyfikacji.
Liczba i charakter kryteriów zależą od celów planowania, analizowania, kontroli, obliczania podatków, podejmowania decyzji
itp.
Podział kosztów wg określonego kryterium klasyfikacyjnego pozwala poznać i kształtować ich strukturę oraz poziom
ż� W układzie rodzajowym zgrupowane są jednorodne koszty (z punktu widzenia ich rodzaju) bez
uwzględniania ich zależności od wielkości typów produkcji.
ż� Jedna pozycja kosztów rodzajowych może równocześnie zawierać koszty zależne od wielkości
produkcji oraz koszty o charakterze względnie stałym.
-� Koszty rodzajowe grupowane są w oderwaniu od miejsc ich postępowania (wydziałów, faz produkcji) oraz nośników
kosztów (wyrobów)
Układ rodzajowy pozwala na:
-� Planowanie, analizowanie i kontrolę struktury rodzajowej kosztów dla zarządzania zmianami udziału poszczególnych
rodzajów w całości kosztów własnych produkcji
-� Badania dynamiki zmian poziomu kosztów poszczególnych składników rodzajowego układu kosztów na tle zmian np.
produkcji, sprzedaży, wartości majątku całkowitego itp.
-� Pełniejsze ich wykorzystanie i ocenę pracy przedsiębiorstwa.
Klasyfikacja kosztów w przekroju rodzajowym:
1. Amortyzacja
2. Zużycie materiałów i energii
3. Usługi obce
4. Wynagrodzenia
5. Świadczenia na rzecz pracowników
6. Podatki
7. Opłaty
8. Pozostałe koszty
Kalkulacyjny układ kosztów własnych:
�� Pozwala na badanie i kształtowanie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych produktów.
�� Jego istotą jest określony sposób odnoszenia kosztów na jednostkę kalkulacyjną.
�� Koszty pośrednie układu kalkulacyjnego dotyczą co najmniej kilku produkowanych wyrobów
�� Nie można ich wprost odnieść do określonych jednostek kalkulacyjnych na podstawie dokumentów z
ródłowych (koszty
wydziałowe, ogólnozakładowe, sprzedaży)
�� W celu rozliczenia kosztów pośrednich stosuje się różne klucze podziałowe (klucze: koszty wynagrodzeń bezpośrednich,
techniczny koszt wytworzenia, maszynogodziny oraz koszt przerobu będące sumą kosztów wynagrodzeń bezpośrednich
i kosztów wydziałowych).
Podział kosztów układu kalkulacyjnego:
I. Bezpośrednie koszty:
a) Materiały bezpośrednie i surowce
b) Paliwo i energia technologiczna
c) Płace bezpośrednie i narzuty na płace
d) Inne (specjalne) koszty bezpośrednie:
-� Koszty zużycia narzędzi i specjalnych przyrządów
-� Koszty przygotowania produkcji
-� Koszty obróbki obcej
-� Koszty delegowania pracowników do montażu urządzeń u odbiorców
-� Wynalazki, ekspertyzy techniczne
II. Koszty pośrednie (wspólne)
(powstające w różnych fazach zaopatrzenia, produkcji, sprzedaży)
a) Wydziałowe
b) Koszty ogólnozakładowe:
-� Koszty administracyjno-gospodarcze
-� Koszty ogólnoprodukcyjne (koszty utrzymania obiektów wspólnych dla całego przedsiębiorstwa, magazynów,
służby przemysłowej, koszty nieprodukcyjne itp.)
c) Koszty zakupu (załadunku, przewozu, wyładunku, sortowania)
d) Koszty sprzedaży (koszt przewozu, opakowania wysyłkowego, podatek akcyzowy, marketing itp.) koszt opakowania
jednostkowego koszt bezpośredni!!!!!!!
Układ funkcjonalny- ujmuje koszty wg miejsc powstania, którymi są rodzaje i elementy procesu gospodarczego. Rozróżnia się tu
koszty:
I. Koszty działalności operacyjnej
a) Koszty działalności podstawowej na która składają się:
-� Koszty działalności produkcyjnej
-� Koszty działalności usługowej
-� Koszty działalności handlowej
b) Koszty działalności pomocniczej (koszty komórek remontowych, transportowych, agregaty prądotwórcze,
laboratoria mikrobiologiczne, chemiczne. Uboczna produkcja-melasa, wysłodki w cukrowni)
c) Koszty ogólnego zarządu
II. Pozostałe koszt operacyjne (koszty niezwiązane ze zwykłą działalnością przedsiębiorstwa) są to:
-� Koszty związane z likwidacją środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
-� Koszty odpisania należności przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych
-� Koszty aktualizacji wartości rzeczowych środków majątku obrotowego
-� Koszty odszkodowań, kar i darowizn
III. Koszty finansowe obejmują
-� Odsetki i prowizje bankowe
-� Ujemne różnice kursowe i straty na sprzedaży papierów wartościowych
-� Dyskonto przy sprzedaży weksli
-� Straty związane z udzielanymi gwarancjami poręczeń
�� Grupowanie kosztów w układzie funkcjonalnym jest niezbędne w tych przedsiębiorstwach, w których występuje
znaczniejszy wachlarz działalności gospodarczej
�� Układ ten pozwala tym podmiotom na pełniejszą analizę wielkości ponoszonych kosztów w poszczególnych rodzajach
działalności i na tym tle podejmowania właściwych decyzji gospodarczych
�� Układ funkcjonalny kosztów pozwala ustalić również w drodze kalkulacji koszt wytwarzania poszczególnych
produktów, robót i usług.
Koszty stałe np. amortyzacja w pewnych granicach.
Ekonomika wyk.8 20.11.2012
Wskaz
nik gospodarowania zasobami stałymi: jest to grupa charakteryzująca aktywność gospodarczą przedsiębiorstwa w
wykorzystywaniu zasobów (potencjał ludzki, aktywa trwałe)
Wydajność pracy =
Efekty pracy mogą być mierzone:
�� Mierniki ilościowe [t, sztuki, m2, m3]
�� Mierniki wartościowe ( produkcja całkowita, towarowa, sprzedana)
�� Mierniki pracochłonności: odnoszą się do czasu pracy pracowników, wyróżnia się:
o Kalendarzowy czas pracy: liczba godzin jaką mogą maksymalnie przepracować pracownicy przy
nieprzerwanym procesie produkcji i stałym 8h dniu pracy
o Nominalny czas pracy = czas kalendarzowy- przerwy ustawowe + godziny nadliczbowe
o Efektywny czas pracy = nominalny- przestoje i straty spowodowane wadliwą organizacją pracy, awariami,
brakiem zleceń, nieobecnością z powodu choroby i zdarzeń losowych
Wydajność pracy na 1 zatrudnionego =
Wydajność pracy na 1 roboczogodzinę =
Przychody netto ze sprzedaży produktów, materiałów, towarów = wartość dodana
Wydajność pracy na 1 zatrudnionego =
Stopień wykorzystania zasobów ludzkich w przedsiębiorstwie można nazwać również ich produktywnością
Produktywność pracy =
Produktywność pracy =
Produktywność oblicza się głównie dla rzeczowych aktywów trwałych
Produktywność środków trwałych brutto =
Produktywność środków trwałych brutto =
Kalkulacja kosztów w przemyśle spożywczym
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami
Etapy sporządzania kalkulacji podziałowej ze współczynnikami sprowadzają się do określenia:
1. Sumy poniesionych kosztów w danym okresie sprawozdawczym
2. Ilości wyprodukowanych wyrobów w ciągu okresu sprawozdawczego
3. Współczynnika dla każdego wyrobu
4. A
ącznej liczby jednostek przeliczeniowych
5. Koszty wytworzenia jednostki współczynnikowej
6. Jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobów, który uzyskuje się przez pomnożenie kosztu jednostki współczynnikowej
przez współczynnik kalkulowanego wyrobu
Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie
Surowce i materiały Wydziałowe
Nośniki energii Ogólnozakładowe
Koszty robocizny bezpośredniej Sprzedaży
oprzyrządowanie
Kalkulacja doliczeniowa
Stosowana w produkcji złożonej przechodzącej skomplikowane i wielostopniowe procesy technologiczne w wielu wydziałach.
produkowane wyroby składają się z wielu elementów wytwarzanych w jednym lub kilku wydziałach, zależnie od organizacji
wydziałów produkcyjnych, które mogą być tworzone według struktury przedmiotowej lub technologicznej
Koszty pośrednie- rozlicza się w wymaganych przekrojach metodą pośrednia zwykle za pomocą tzw. klucza podziałowego. Do
kosztów tych zalicza się :
�� Koszty pośrednie produkcji
�� Koszty pośrednie obrotu
Wskaz
nik narzutu: Wn =
"
Koszt wydziałowy:
Koszt ogólnozakładowy:
Rozliczenie pośrednie kosztów sprzedaży:
"
Koszt sprzedaży przypadający na poszczególne wyroby:
Podstawa = robocizna bezpośrednia i koszty wydziałowe przypadające na i-ty wyrób
Rozliczenie kosztów sprzedaży:
Kalkulacja opłacalności przedsięwzięcia
Na początku każdego przedsięwzięcia jest człowiek i jego pomysł na nowy produkt ( nowy, tańszy, lepszy). Realizacja pomysłu
ma na celu osiągnięcie zysku oraz wymaga poniesienia kosztów związanych z inwestycją. Technolog musi sobie zdawać sobie
sprawę z konieczności przeprowadzenia analizy ekonomicznej i ustalenia czy jest możliwe uruchomienie opłacalnej produkcji
oraz jaki będzie czas zwrotu poniesionych kosztów.
Opłacalność przedsięwzięcia:
Wykazanie opłacalności przedsięwzięcia
W najprostszym przypadku kiedy zakład istnieje i mamy do dyspozycji aparaturę, ewentualnie potrzebne są tylko drobne
przeróbki możliwe do wykonania we własnym zakresie.
Analizę opłacalności zaczynamy już w fazie badań lub przed podjęciem decyzji o badaniach. Kolejne opracowania znajdują się w
projekcie procesowym i założeniach technologiczno- ekonomicznych. W miarę potrzeb opracowuje się specjalne materiały jak
analiza wykonalności czy biznesplan. Ostatecznym opracowaniem zwykle zajmują się specjaliści.
Podstawą opracowania jest opłacalność procesu dlatego technolog musi sam rozwiązać wiele problemów ekonomicznych. Trudno
przekonać inwestora bez wizji opłacalnego procesu.
Koszt inwestycji:
�� Badania: zależy od złożoności procesu i stanu wiedzy na jego temat
�� Marketing: badania rynkowe związane z wprowadzeniem produktu na rynek, promocję i sprzedaż
�� Inwestycje: dostosowanie istniejącej instalacji (najtańsze), budowa nowej lub budowa nowego zakładu (najdroższe)
�� Projekt: zależny od wariantu inwestycji
�� Kredyt
Zysk brutto = przychód  koszty produkcji
Zysk netto = zysk brutto  podatek
Dopóki spłacamy zaciągnięte kredyty, odpowiednia część zysku brutto jest zwolniona od podatku
Wykorzystanie zysku netto:
�� Rozwój ( badania, inwestycje)
�� Konsumpcja (dywidendy)
Czas zwrotu poniesionych kosztów inwestycji: im krótszy tym atrakcyjniejsze przedsięwzięcie
Czas życia produktu: od pokazania się na rynku do zaprzestania produkcji
Próg rentowności- poziom działalności, który nie pozwala na realizację ani straty ani zysku, rezultat = 0
Obrót = wielkość produkcji*cena
wartość
Obrót
KD- koszt działalności= wartość produkcji*koszt
zysk
KS + KD jednostkowy
KS+KD= koszt całkowity
PR- próg rentowności
Aby obniżyć próg rentowności należy zredukować koszty stałe
Cena- zależy od polityki producenta i rynku. W stanie równowagi decyduje o niej prawo popytu i podaży
Zysk jest różnicą między ceną a poniesionymi kosztami
Ważnym elementem w kalkulacji ceny jest techniczny koszt wytworzenia (TKW) czyli ocena kosztów niezbędnych do
wytworzenia jednostki produktu
Uproszczona struktura kalkulacji [zł/kg]
1. Koszt surowców
2. Koszt robocizny
3. Narzuty (koszt wydziałowy)
4. TKW= 1+2+3
5. Zysk brutto= 6-4
6. Cena
7. Podatek
8. Zysk netto= 5-7
Szybkie określenie TKW:
Koszt surowców+ koszt robocizny + narzuty
Ekonomika, 27.11.2012, ostatni wykład
ZDOLNOŚĆ PRODUKCYJNA W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM
Zdolność produkcyjna to ilość produkcji o określonej strukturze asortymentowej możliwa do osiągnięcia przez daną jednostkę
wytwórczą w określonym czasie przy optymalnym wykorzystaniu czynników produkcji i przy zachowaniu jakości produktów
odpowiadającej obowiązującym normom.
Znajomość zdolności produkcyjnej pozwala:
�� Zaplanować najkorzystniejszą strukturę asortymentową
�� Wielkość produkcji i zatrudnienia
�� Pełnie wykorzystać potencjał produkcyjny
�� Osiągnąć najniższe koszty własne
Zdolność produkcyjna oblicza się dla okresów rocznych i wieloletnich. W niektórych przedsiębiorstwach obejmuje okresy
krótsze (kwartał czy miesiąc).
Określana jest wzorem:
Zp= V * Te
V - wydajność maszyn lub urządzeń w jednostkach produkcji na jednostkę czasu (szt, kg, t/dobę)
Te  jednostki czasu w ciągu roku  efektywny czas pracy
Lub w firmach, których istotną rolę odgrywa powierzchnia produkcyjna (dojrzewanie) stosuje się następującą formułę:
Zp= F*W*Te
F - rozmiary powierzchni produkcyjnej m^2
W- wydajność z 1 m^2 powierzchni produkcyjnej na jednostkę czasu.
CZYNNIKI OKREŚLAJ
CE ZDOLNOŚC PRODUKCYJN
:
1. Zainstalowane maszyny i urządzenia, wielkość powierzchni produkcyjnych
2. Obowiązujące normy techniczne i technologiczne
3. Efektywny czas eksploatacji maszyn i urządzeń oraz powierzchni produkcyjnych
4. Asortymentowy program produkcji  przy szerokim asortymencie nie osiągamy wysokiej wydajność, przy wąskim
asortymencie z reguły możemy osiągnąć większe zdolności
5. Jakość surowca
Czas efektywny Tp  stanowiący różnice miedzy czasem nominalnym, a czasem przeznaczonym na remonty i planowe przestoje
PODSTAWOWE OGNIWA czynniki wpływające na zdolność produkcyjną
W mleczarstwie: Tanki, wanny twarożkarskie, półki do serów, walce mlewnikow, obłuskiwacze, prażarki
W przemyśle mięsnym: stanowiska peklowania, napełniania, wędzenia, parzenia, dojrzewania.
WYKORZYSTANIE ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNEJ
Wz= P/Zp
P- produkcja (planowana, osiągnięta)
Zp  zdolność produkcyjna
PRZYCZYNY NIEWYKORZYSTANIA ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNEJ:
�� Dysharmonia podstawowych urządzeń składających się na całość procesu produkcyjnego, powodujące  wąskie
przekroje
�� Niewłaściwa technologia
�� Przestarzała organizacja pracy
�� Nieuzasadniona częstotliwość remontów
�� Brak surowców, energii
�� Kwalifikacje załogi
�� Niewykorzystany czas pracy
�� Sezonowość podaży surowca
Zadanie:
Obliczyć zdolność produkcyjną produkcji szynek. Ogólna powierzchnia peklowni wynosi 60m2 a dojrzewalni 220m2.
Obowiązujące normy:
�� W peklowni 400 kg/m2  okres peklowania 2 doby
�� W dojrzewalni  900kg/m2  okres dojrzewania 25 dób
�� Efektywny czas pracy w produkcji szynek wynosi 280 dni w ciągu roku.
Peklownia:
Zp= 60m2 * (400 kg/m2 : 2dni) * 280 dni = 3360000 kg = 3360 t w skali roku
Dojrzewalnia:
Zp= 220 m2 * (900 kg/m2 :25 dni) * 280 dni = 2217600 = 2217 t w skali roku.
Nie powinny być takie duże dysproporcje.
Wydajność techniczna urządzeń:
Vs = wyrażona w surowcu
V = wyrażona w produkcie gotowym
Jakie elementy wpływają na zdolność produkcyjną? PYTANIE!!!!
Czynniki wpływające na niewykorzystanie zdolności produkcyjnej  wybrać spośród kilku właściwe  PYTANIE !!!
ANALIZA SYTUACJI FINANSOWEJ PRZEDSI
BIORSTWA
Podstawa analizy  sprawozdania finansowe
Najważniejsze sprawozdania finansowe przedsiębiorstwa:
�� Bilans
�� Rachunek zysków i strat
Bilans jest dokumentem zawierającym zestawienie na określony dzień  w ujęciu wartościowym  stanu majątku firmy oraz
z
ródeł jego sfinansowania.
Składniki majątkowe (aktywa) uszeregowane są w bilansie w kolejności wskazującej na rosnący stopień ich płynności
finansowej.
Pozycje pasywów uszeregowane są w bilansie według stopnia pilności ich zwrotu.
Dzięki logicznej kolejności pozycji bilansu, wskazującej na sposób zaangażowania majątku w zależności od spełnianych funkcji
w działalności gospodarczej firmy, można łatwo ustalić stopień jego płynności.
Klasyfikacja z
ródeł finansowania majątku pozwala m.in. na określenie skali ryzyka finansowego.
Bilans wykazuje także osiągnięty przez przedsiębiorstwo w danym okresie zysk lub stratę, ale w jednej łącznej pozycji.
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT
Sprawozdanie to zawiera pozycje przychodów osiągniętych przez przedsiębiorstwo wg z
ródeł ich powstania, a także elementy
składające się na koszty uzyskania przychodów oraz obciążające przedsiębiorstwo podatki uiszczane od obrotów i od zysków.
W rezultacie rachunek wyników zamyka się zyskiem netto (lub stratą netto), którego wysokość powinna być w pełni zgodna z
danymi bilansu.
WSKAy
NIKOWA ANALIZA EFEKTYWNOŚCI FIRMY
Zestaw wskaz
ników , które mogą być konstruowane dla oceny efektywności ekonomicznej funkcjonowania firmy na podstawie
sprawozdań finansowych, jest szeroki. Przy ich pomocy można scharakteryzować różne aspekty działalności gospodarczej
przedsiębiorstwa.
W praktyce występuje zestaw kilkunastu standardowych wskaz
ników, spośród których dokonują wyboru partnerzy
przedsiębiorstwa (np. banki).
Przyjmując za podstawowe kryterium pokrewną treść ekonomiczną, to można wyodrębnić wskaz
niki charakteryzujące:
�� Zyskowność/rentowność
�� Płynność finansowa
�� Zdolność firmy do obsługi zadłużenia
�� Wskaz
niki rynku kapitałowego
Ważne, żeby wiedzieć do czego służą i o czym mówią!!!!!
WSKAy
NIKI ZYSKOWNOŚCI 
Służą do oceny zyskowności sprzedaży, majątku, kapitałów własnych a także stopnia opłacalności wykorzystania obcych
kapitałów.
Mogą być przyjmowane jako podstawowe, dla oceny realizacji celu strategicznego firmy, jakim jest zwiększanie jej wartości,
która w istotnej mierze zależy od zyskowności. Mówią o zyskowności sprzedaży.
WSKAy
NIKI BIEŻ
CJ PA
YNNOŚCI FINANSOWEJ
Charakteryzują zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania zobowiązań krótkoterminowych (bieżących) nie
przekraczających jednego roku.
WSKAy
NIKI ZDOLNOŚCI DO OBSA
UGI ZADA
UŻENIA
Niezależnie od charakterystyki bieżącej zdolności płatniczej firmy, pozwalają na ocenę perspektywicznych możliwości spłaty
zobowiązań. Ocena ta jest wiążąca szczególnie przy zaciąganiu pożyczek i kredytów długoterminowych.
WSKAy
NIKI RYNKU KAPITAA
OWEGO
Obrazują standing finansowych firmy, dotyczą szczególnie spółek akcyjnych, których akcje zostały wprowadzone do publicznego
obrotu.
Zakres materiału na zaliczenie:
�� Miejsce i rola przemysłu spożywczego w gospodarce narodowej Polski (zatrudnienie  ponad 400 tys. ludzi, )
�� Przemysł spożywczy i jego klasyfikacja  wydobywczy sektor, usług, handlu, przetwórstwa.
�� Nomenklatura przemysłu spożywczego  17 branż
�� Podstawowa wielkość produkcji w tych branżach
�� Umieć powiedzieć coś o każdej branży
�� Specyfika przemysłu spożywczego, z czego wynika (4 grupy specyficznych elementów)
�� Baza surowcowa przemysłu spożywczego  co to, jakie więzi występują (4 grupy) - pytania na prawda/fałsz
�� Przemysł spożywczy jako integrator  rola integracyjna z baza surowcowa i konsumentem  schemat blokowy
�� Produkcja w podstawowych branżach  owoców i warzyw, mięsa, drobiu, mleka, mąk, ziemniaka
�� Które branże podlegają kwotowaniu w ramach UE  mleka, cukru
�� Struktura przedsiębiorstw przemysłu według kryteriów zatrudnienia w zakładach  ile jest przedsiębiorstw  rząd
wielkości,
�� Jak wygląda stopień skoncentrowania z branżach
�� Branże o charakterze obojętnym, surowcowym, konsumpcyjne
�� Koszty  grupowane w przekroju rodzajowym, kalkulacyjnym, funkcjonalnym.
�� Układ funkcjonalny kosztów
�� Znajomość progu rentowności  moment przecięcia się utargów z kosztami całkowitymi, po przekroczeniu progu
osiągamy zyski.
�� Zdolności
�� Wąskie przekroje
�� Wydajność techniczna
�� Czas efektywny
�� I inne& .