Ekonomia 1 5.10.2011r.
Czym zajmuje się ekonomia?
- jest nauką badającą naturę i przyczyny bogactwa narodów  A. Smith
- jest nauką o prawach rządzących produkcją i podziałem dóbr materialnych
wytworzonych przez ludzi  D. Ricardo
Ekonomia- definicja:
1. Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób ludzie wykorzystują ograniczone
zasoby będące w ich dyspozycji, w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb
materialnych i niematerialnych
2. Ekonomia bada i formuje prawa i teorie ekonomiczne, które mają zastosowanie w
polityce gospodarczej
3. Ekonomia traktuje gospodarkę jako żywy organizm o określonej strukturze i
sposobie funkcjonowania
Potrzeba:
- chęć posiadania czegoś
- zaspokojenie pragnienia
Czynniki produkcji:
Ziemia Praca Kapitał (finansowy i rzeczowy)
-� Ziemia uprawna -� Umiejętności -� Budynki
-� Grunty pod zabudowę -� Kwalifikacje -� Maszyny
-� Tereny rekreacyjne -� Zdolności itd. -� Urządzenia
-� Drogi -� Środki transportu
-� Lasy -� Surowce
-� Woda itd. -� Środki pieniężne
-� Papiery wartościowe
redystrybucja
Rzadkość- gdy potrzeba jest większa od zdolności produkcyjnej
Granica (krzywa) możliwości:
Mikroekonomia:
Koncentruje się na wyborach dokonywanych przez poszczególne podmioty
gospodarcze: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd oraz zajmuje się
badaniem zjawisk i procesów zachodzących w różnych fragmentach gospodarki, na
poszczególnych rynkach.
Makroekonomia:
Zajmuje się badaniem gospodarki narodowej jako całości, odnosi się do  ogólnego
obrazu gospodarki, a nie szczegółów działalności gospodarczej
W ekonomii występują dwa rodzaje sądów:
- pozytywne- obiektywne objaśnianie reguł funkcjonowania gospodarki, poprzez
przedstawienie rzeczywistości takiej jaką jest, a nie takiej jaka powinna być
Jak jest? Dlaczego tak jest?
- normatywne- zbiór ocen i zaleceń opartych na subiektywnym wartościowaniu
zjawisk
Jak powinno być?
W jaki sposób, jakimi środkami można osiągnąć pożądany stan?
Prawo ekonomiczne jest to stale powtarzające się zależności między zjawiskami
ekonomicznymi
Trzy cechy praw ekonomicznych:
- obiektywność
- historyczność
- statystyczność, stochastyczność
Klasyfikacje praw:
- prawa ogólne- prawo reprodukcji społecznej
- prawa rynkowe  prawo popytu i podaży
- specyficzne- prawo renty feudalnej
- prawo zysku
Ekonomia pozytywna- jaka jest rzeczywistość?
Ekonomia normatywna- jaka powinna być rzeczywistość?
Funkcje ekonomii:
- poznawcza:
- dostarcza informacji (wiedzy) o zjawiskach i procesach, o rządzących nimi
prawidłowościach oraz ich przyczynach i skutkach
- analizując zjawiska i procesy oraz interpretując je odsłania funkcjonujące
mechanizmy i pozwala odpowiedzieć na pytanie:
Co, jak i dla kogo produkować?
- aplikacyjna:
- polega na tym, iż wnioski i ustalenia badawcze dostarczają wskazówek przydatnych
w działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa, związków
zawodowych, itd.
- wskazówki te dostarczają, ułatwiają podejmowanie decyzji, a tym samym
oddziaływanie na przebieg procesów gospodarczych
Rynek:
- to miejsce, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający w celu dokonania transakcji
handlowej
- konkretne miejsce fizyczne, jak i nie fizyczna- np. światowa sieć telekomunikacyjna, przy
pomocy, której są nabywane i zbywane akcje,
- samo słowo  rynek wywodzi się od niemieckiego  ring określającego miejsce, w którym
odbywa się wymiana handlowa (targ)
- z perspektywy ekonomii to pewien proces, w ramach, którego kupujący i sprzedający
określają ceny i ilość dóbr, które mają być sprzedane i kupione; inaczej mówiąc to całokształt
transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają, funkcjonuje on, zatem
jako nieprzerwanie działający system informacji i wymiany
Ekonomia 2 wykład 12.10.2011
Podstawy teorii rynku
Rynek:
�� to miejsce, gdzie spotykają się kupujący i sprzedający w celu dokonania transakcji
handlowej,
�� konkretne miejsce fizyczne, jaki i nie fizyczne- np. światowa sieć telekomunikacyjna,
przy pomocy, której są nabywane i zbywane akcje,
�� samo słowo  rynek wywodzi się od niemieckiego  ring określającego miejsce, w
którym odbywa się wymiana handlowa (targ),
�� z perspektywy ekonomii to pewien proces, w ramach, którego kupujący i sprzedający
określają ceny i ilości dóbr, które mają być sprzedane i kupione inaczej mówiąc to
całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają,
funkcjonuje on, zatem jako nieprzerwanie działający system informacji i wymiany.
Barter- wymiana towaru za towar
Mechanizm rynkowy (polega na alokacji zasobów dla poszczególnych łańcuchów
produkcyjnych):
�� W gospodarce rynkowej jest podstawowym mechanizmem alokacji zasobów do
poszczególnych dziedzin wytwarzania,
�� Składa się z oddalonych procesów dostosowawczych między zgłaszającymi
zapotrzebowanie z występującymi z ofertą towarową,
�� Ma charakter integralny, oznacza to, iż aby w pełni działał współcześnie muszą
funkcjonować wszystkie rynki: produktów gotowych i usług, siły roboczej, ziemi,
kapitałowy.
Rodzaje rynku:
�� Podział ze względu na zasięg geograficzny(terytorialny):
o Lokalny
o Regionalny
o Krajowy
o Zagraniczny
o Krajów UE
o Światowy
o Międzynarodowy
�� Podział według ujęcia branżowego:
o Poszczególnych towarów (np. mięsa, maszyn, węgla)
o Pieniężno-towarowy
o Rynek papierów wartościowych
�� Podział według przedmiotu wymiany:
o Dóbr konsumpcyjnych (towarowy)
o Dóbr produkcyjnych (czynników: ziemi, pracy, kapitału)
o Rynek usług
�� Wolny rynek (swobodny przepływ ilości dobra i ceny)
o Sprzedawcy i nabywcy mają pełną swobodę w określaniu ilości dóbr
sprzedawanych i nabywanych oraz cen, po jakich dokonują wymiany,
o Na rynku tym  władza gospodarcza nie sprawuje bezpośredniej kontroli,
�� Rynek regulowany (gospodarka centralnie planowanej, limity produkcyjne,
regulowana podaż):
o Sprzedawcy i nabywcy nie mają pełnej swobody,
o  władza gospodarcza sprawuje nad takim rynkiem bezpośrednią kontrolę
poprzez np. licencji, ceny minimalne, maksymalne, reglamentację.
Popyt
Popyt- ilość dobra, jaką nabywcy SA wstanie nabyć w określonym czasie przy danym
poziemnie cen.
Wielkość popytu-zależność między konkretną ilością i konkretną ceną.
Rodzaje popytu
�� Popyt efektywny- to taki, przy którym chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem
odpowiedniego ekwiwalentu- np. pieniądza.
�� Popyt potencjalny- pragnienie nabycia określonego dobra nie jest poparta
możliwościami dochodowymi
Wraz z poprawą sytuacji dochodowej nabywcy popyt potencjalny przekształca się w
efektywny!!!
Rodzaje popytu (w zależności od motywacji nabywców)
�� Popyt funkcjonalny-wynika z cech jakościowych danego dobra, zależy od jego
wartości użytkowej tj. całokształtu fizycznych i chemicznych właściwości towaru,
dzięki którym może on zastąpić określoną potrzebę- kategoria obiektywna. Zależy od
cech użytkowych.
�� Popyt niefunkcjonalny- wynika z oddziaływań tzw.  efektów zewnętrznych na
użyteczność tj. subiektywnej przydatności danego dobra dla konkretnego nabywcy,
oznacza to, że użyteczność danego dobra może ulegać zmianie w zależności od
zachowania innych nabywców. Efekty możemy podzielić na produkcyjne i
konsumenckie, pozytywne i negatywne.
�� Popyt spekulacyjny- wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w
przyszłości
Rodzaje zachowań nabywców (efektów zewnętrznych)
1. Efekt  veblenowski snobizmu, bogactwa- dla dóbr luksusowych.
2. Paradoks Giffena- ubóstwa dotyczy dóbr podstawowych polega na tym, że mimo, że
rośnie cena to popyt nie maleje (chleb, podstawowe produkty spożywcze).
3. Paradoks spekulacyjny- w obawie że coś zdrożeje kupujemy na potęgę.
Czynniki kształtujące popyt (cena i determinanty pozacenowe popytu)
�� Poziom realnych dochodów ludności
�� Cena dóbr substytucyjnych (zamienników)
�� Cena dóbr komplementarnych (uzupełniających)
�� Preferencje i gusta nabywców
�� Oczekiwania, co do przyszłej ceny danego dobra
�� Oczekiwania, co do przyszłej ceny dobra substytucyjnego
�� Oczekiwania, co do przyszłego poziomu dochodów
�� Warunki sprzedaży ratalnej
�� Reklama
�� Czynniki losowe (wiek, pleć, wykształcenie itp.)
Popyt, a cena (krzywa popytu)
Zależność pomiędzy popytem, a ceną jest na ogół
zależnością odwracalną!!!
�� Wzrost ceny P1 do P2 spowoduje spadek ilości
nabywanego produktu z Q2 do Q1
�� Spadek ceny z P2 do P1 spowoduje wzrost ilości
nabywanego produktu z
Q1 do Q2
Prawo popytu- jeżeli ceny idą w górę popyt na dane dobro
maleje.
Zmiana ceny wywołuje zmianę wielkości popytu, czemu odpowiada ruch po krzywej
popytu!!!
Popyt, a pozacenowe determinanty popytu
�� Konsumenci są w stanie nabyć więcej przy każdej danej cenie tj. Q3 zamiast Q2 przy
cenie P1
�� Konsumenci są w stanie nabyć mniej przy każdej danej cenie tj. Q1 zamiast Q2 przy
cenie P1
Zmiana któregoś z czynników poza cenowych (przyjętych za ceteris Paribas- czynniki
objęte tą zasadą są stałe) powoduje zmianę popytu i przesunięcie całej krzywej popytu!!!
Cenowa elastyczność popytu
popyt
popyt
cena
cena
Krzywa popytu ilustruje reakcję popytu na zmianę ceny. Silę tej reakcji możemy mierzyć za
pomocą współczynnika cenowej elastyczności popytu!!!
�� Jest to stosunek procentowej (względnej) zmiany popytu na dane dobro do
procentowej (względnej) zmiany jego ceny
�� Określa stopień reakcji popytu na zmianę ceny
Cenowa elastyczność popytu
�� popyt sztywny(doskonale nieelastyczny) oznacza to, że zmiana cen nie
powoduje żadnych zmian popytu
�� popyt proporcjonalny oznacza to, że wzrost ceny o 10% spowoduje spadek
popytu o dokładnie 10%
�� popyt nieelastyczny oznacza to, że wzrost ceny o 10%spowoduje
spadek popytu o 5% t współczynnik wynosi 1/2 , In bliżej zera to tym mniejsza
elastyczność
�� popyt elastyczny oznacza to, że wzrost ceny o 10% spowoduje zmianę
popytu więcej niż o 10%
�� popyt doskonale elastyczny przy danej cenie wielkość popytu może
przybrać dowolne rozmiary
Mieszana cenowa elastyczność popytu
Popyt na dane dobro reaguje nie tylko na zmianę ceny tego dobra, lecz także na zmianę cen
dóbr substytucyjnych bądz
komplementarnych!!!
�� Reakcją popytu na dobro A na zmianę ceny dobra substytucyjnego bądz

komplementarnego (dobro B) nazywamy mieszaną cenową elastycznością
�� - procentowa (względna) zmiana popytu na dobro A
�� - procentowa (względna) zmiana ceny dobra B pozostającego do dobra A w
sytuacji bądz
komplementarnych
Mieszana cenowa elastyczność popytu
�� -informuje ,że są to dobra komplementarne, gdyż dla tych sanych dóbr zmiany
cen i popytu są różnokierunkowe np. cena samochodów wzrasta to maleje popyt na
benzynę i odwrotnie
�� -informuje o substytucyjności dóbr, gdyż dla tych dóbr zminany ceny i popytu
odbywają się w tym samym kierynku np. wzrasta cena masla to rośnie popyt na
margarynę i na odwrót
Podaż
Podaż- ilość dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w
określonym czasie.
Czynniki kształtujące podaż (cena i determinanty pozacenowe podaży)
�� Cena czynników produkcji (koszty)
�� Cena dóbr komplementarnych (uzupełniających)
�� Zmiana opłacalności produkcji innych dóbr
�� Stosowane technologie produkcji (postęp technologiczny)
�� Cel działalności przedsiębiorstwa (dążenie do osiągnięcia zysku, ryzyko, strategia)
�� Czynniki losowe
�� Podatki, subsydia (pogoda)
�� Sezonowość
�� Dotacje
Podaż, a cena (krzywa podaży)
Między ceną danego dobra, a wielkością podaży zachodzi zależność dodatnia!!!
Wzrost ceny PB do P A spowoduje wzrost
��
ilości produkowanego dobra z QB do QA
Spadek ceny z PA do PB spowoduje spadek
��
ilości produkowanego dobra z QA do QB
Zmiana ceny wywołuje zmianę wielkości podaży, czemu odpowiada ruch po krzywej
podaży!!!
cena
podaż
cena
podaż
Cenowa elastyczność podaży
Krzywa podaży ilustruje reakcję podaży na zmianę ceny. Siłę tej reakcji możemy mierzyć za
pomocą współczynnika cenowej elastyczności podaży!!!
�� Jest to stosunek procentowej (względnej) zmiany podaży na dane dobro do
procentowej (względnej) zmiany jego ceny
�� Określa stopień reakcji podaży na zmianę ceny
Cenowa elastyczność podaży
�� podaż elastyczna oznacza to, że zmiana ceny o 1% powoduje zmianą podaży o
więcej niż 1%
�� podaż nieelastyczna oznacza to, że zmiana ceny o 1% spowoduje zmianę
podaży o mniej niż 1%
�� podaż proporcjonalna procentowa zmiana podaży jest taka sama, jak
procentowa zmiana ceny
Cena równowagi rynkowej
Cena równowagi rynkowej to cena przy której występuje zróżnicowanie wielkości
popytu i podaży!!!
�� Cena minimalna
Podaż >popyt nadwyżka
�� Cena maksymalna
Popyt> podaż niedobór
Punkt przecięcia krzywej popytu z krzywą podaży wyznacza cenę równowagi rynkowej!!!
Krzywa popytu, a cena równowagi
Osiągnięta równowaga rynkowa może zastać
zakłócona przez zmiany poza cenowe czynników
determinujących popyt!!!!!!
�� Wzrost dochodu spowoduje d2------------d3
�� Utrzymanie ceny równowagi na p2 spowoduje s d, należy zatem p2-------------p3
�� Co spowoduje, że s=d przy ilości dobra Q3
Krzywa popytu, a cena równowagi
Osiągnięta równowaga rynkowa może zostać zakłócona przez zmiany poza cenowe
czynników determinujących popyt!!!
�� Spadek dochodu spowoduje d2----------------d1
�� Utrzymanie ceny równowagi na p2spowoduje snależy zatem : p2-------------------p1
�� Co spowoduje, że s=d przy ilości dobra Q1
Krzywa podaży, a cena równowagi
Osiągnięta równowaga rynkowa może zostać zakłócona
przez zmiany poza cenowe czynników determinujących
podaż!!!
�� Wzrost kosztów spowoduje s2----------------s3
�� Utrzymanie ceny równowagi na p2 spowoduje s>d należy zatem: p2-------------p3
�� Co spowoduje, że s=d przy ilości dobra Q3
Krzywa podaży, a cena równowagi
Osiągnięta równowaga rynkowa może zostać zakłócona przez zmiany poza cenowe
czynników determinujących podaż!!!
�� Spadek kosztów spowoduje: s2---------------s1
�� Utrzymanie ceny równowagi na p2 spowoduje snależy zatem: p2-------------p1
�� Co spowoduje, że s=d przy ilości dobra Q1
Es=2,5 zmiana ceny o 1% powoduje zmianę podaży o 2,5%
Cena maksymalna- korzystna dla konsumenta
Cena minimalna- korzystna dla producenta
WYKA
AD 3
STRUKTURY RYNKU
Rodzaj struktury rynku
KONKURENCJA KONKURENCJA
Kryterium MONOPOL OLIGOPOL
DOSKONAA
A MONOPOLISTYCZNA
Liczba
Wiele Jedno Wiele kilka
przedsiębiorstw
Stopień Jednorodny Unikatowy- brak Zróżnicowany  Różne warianty-
zróżnicowania standardowy substytutów bliskie substytuty zróżnicowany i
produktu niezróżnicowany
Tak (ograniczona 
Możliwość ze wzg. na spora
Nie Tak tak
kontroli cen ilość takich
przedsiębiorstw)
Swoboda wejścia
Tak Nie Tak ograniczona
do gałęzi
Producenci Przedsiębiorstwa
Sklepy detaliczne, Przemysł stalowy,
Przykłady pszenicy, użyteczności
restauracje samochodowy
tekstylia publicznej
Najłatwiej zaistnieć jest konkurencji doskonałej, a najtrudniej- monopolowi.
KONKURENCJA DOSKONAA
A - Struktura rynku na którym bardzo dużo przedsiębiorstw konkuruje
ze sobą. Każde z nich jest tak małe, że nie ma możliwości wpływu na cenę  jest biorcą ceny
MONOPOL  istnieje tylko jedno przedsiębiorstwo w danej gałęzi, a więc nie napotyka ono
konkurencji wewnątrz gałęzi. Monopol jest cenodawcą, ponieważ może kształtować cenę.
KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA  podobni jak w konkurencji doskonałej istnieje wiele firm
oraz swoboda wejścia do gałęzi, ale każde przedsiębiorstwo wytwarza zróżnicowany produkt, a więc
ma pewną kontrolę nad ceną.
OLIGOPOL  struktura rynku na której istnieje kilka przedsiębiorstw, które tworzą bariery
utrudniające wejście nowych przedsiębiorstw. ( bariery mogą być sztucznie tworzone, ale nie muszą)
W Oligopolu produkty mniej więcej tej samej klasy charakteryzuje się podobną ceną.
Założenia KONKURENCJI DOSKONAA
EJ to :
�� Bardzo duża liczba przedsiębiorstw
�� Pełna swoboda wejścia
�� Jednorodny produkt i doskonała wiedza na temat produktu i jego rynku zarówno wśród
producentów, jak i konsumentów ( wiedza konsumenta np. o cenie i pochodzeniu produktu,
a producenta o cenie konkurencji i zapotrzebowaniu)
W krótkim okresie nowe firmy nie maja możliwości wejścia na rynek, więc firmy mogą osiągać zyski
nadzwyczajne. W długim okresie zyski nadzwyczajne znikają przez pojawienie się nowych firm w
gałęzi.
Równowaga krótkookresowa przedsiębiorstwa występuje w punkcie, w którym cena ( określona
przez popyt i podaż) jest równa kosztom krańcowym (MC). Przy tej wielkości produkcji
przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk (czyli prościej jeżeli koszt końcowy da się wyznaczyć to wtedy
przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk)
Równowaga długookresowa ma miejsce w punkcie, w którym cena rynkowa jest równa
długookresowym kosztom przeciętnym przedsiębiorstwa. ( koszty przeciętne = AC)
Korzyści skrajne  są to czynniki które w pozytywny sposób wpływają na rozwój przedsiębiorstwa.
W warunkach konkurencji doskonałej nie można osiągnąć znacznych korzyści skali.
MONOPOL występuje tam , gdzie jest tylko jedno przedsiębiorstwo w gałęzi. W praktyce ciężko jest
stwierdzić czy istnieje monopol, gdyż zależy to od tego jak wąsko zdefiniowana jest gałąz
.
Bariery wejść dla nowych firm mogą skutecznie chronić monopol przed konkurencją. Bariery te to
min:
�� Korzyści skali
�� Kontrola nad podażą surowców
�� Lokalizacja
�� Licencje i patenty
�� Przejęcia lub agresywna reklama
Zyski monopolisty będą maksymalizowane gdy MR=MC (marginalne przychody = marginalnym
kosztom)
Jeżeli krzywe popytu i kosztów są takie same w monopolu i konkurencji doskonałej to monopol
będzie produkował mniej i po wyższej cenie niż gałąz
wolnokonkurencyjna.
Jednak zyski z korzyści skali są częściowo przekazywane klientom poprzez niższe ceny a zyski
nadzwyczajne mogą zostać przekazane na badania i rozwój oraz nowe inwestycje.
Groz
ba konkurencji jest tym wyższa im niższe są koszty wejścia do gałęzi. Jeżeli koszty wejścia i
wyjścia są zerowe to mówimy że rynek jest doskonale otwarty na konkurencję.
KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA - występuje tam gdzie jest możliwość wejścia do gałęzi i istnieje
dość duża liczba firm funkcjonujących niezależnie od siebie, przy czym każde z nich ma pewną siłę
rynkową wynikająca z wytwarzania zróżnicowanych dóbr i usług.
W krótkim okresie mogą występować zyski nadzwyczajne( bardzo ważne dla przedsiębiorstw) jednak
znikają one w długim okresie. Długookresowa równowaga przedsiębiorstwa występuje w punkcie
styczności krzywej popytu z długookresową krzywą kosztów przeciętnych.
W stanie równowagi długookresowej występują nie wykorzystane zdolności wytwórcze. Punkt
styczności krzywej popytu z długookresową krzywa kosztów LAC nie jest położony w samym dole
LAC. Istnieje więc możliwość zwiększania produkcji i obniżenia kosztów przeciętnych.
Koszty przeciętne
Krzywa LAC ( tworzy się ją poprzez połączenie min kosztów
przeciętnych)
Koszt przeciętny  inaczej koszt jednostkowy. Im więcej produkujemy tym koszt jednostkowy
mniejszy.
W praktyce zyski nadzwyczajne mogą występować również w długim okresie: przedsiębiorstwa mają
niedoskonałą informację, wejście do gałęzi może nie być doskonale nieograniczone; przedsiębiorstwo
stosuje konkurencje poza cenową.
Z powodu nadwyżki zdolności wytwórczej przedsiębiorstwa w konkurencji monopolistycznej mogą
mieć wyższe koszty, a więc i wyższe ceny niż przedsiębiorstwa w konkurencji doskonałej ale
konsumenci mają większy wybór produktów.
Firmy działające w konkurencji monopolistycznej maja zazwyczaj mniejsze korzyści aniżeli te z
monopolu oraz inwestują mniej w badania i rozwój, ale konkurencja obniża ceny poniżej poziomu cen
monopolowych.
OLIGOPOL - powstaje tam, gdzie istnieje tylko kilka przedsiębiorstw w gałęzi i są bariery wejścia dla
nowych firm. Przedsiębiorstwa zdają sobie sprawę z wzajemnych zależności.
Takich przedsiębiorstw jest mało ponieważ:
�� Istnieją bariery ekonomiczne, prawne
�� Występują współzależności pomiędzy nimi  jeśli u jednego coś się pojawi, zaraz pojawia się
również u kolejnych
Chcąc zmaksymalizować swoje zyski oligopoliści będą skłonni do zawierania porozumień ( jest 6
rodzajów porozumień: kartel, syndykat, trust, koncern, konglomerat, holding) w celu utrzymania
wysokich cen, z drugiej strony chcą uzyskać dla siebie jak największy udział w rynku.
To czy będą ze sobą konkurować czy porozumieją się zależy od specyfiki gałęzi. Porozumienie może
być jawne lub ciche.
Sformalizowane porozumienie nazywa się kartelem- kartel stara się działać jak monopol.
Ciche porozumienie może przybrać formę przewodnictwa cenowego, lub ustaleniu pewnych reguł
przy ustalaniu ceny.
Oligopoliści którzy się nie porozumieją, musza wypracować strategię cenową. Będzie to zależało od
ich podejścia do ryzyka i od założeń dotyczących postępowania rywali.
FORMY RYNKU OLIGOPOLISTYCZNEGO CZYLI POROZUMIENIA MONOPOLISTYCZNE
KARTEL jest to porozumienie producentów, które może dotyczyć rozmiarów produkcji w
poszczególnych formach, podziału rynku dla poszczególnych uczestników kartelu lub ustalenia ceny.
Porozumienie może obejmować wszystkie trzy elementy lub dowolną kombinację dwu z nich.
SYNDYKAT  stanowi wyższą formę umowy kartelowej, jest to porozumienie w sferze zbytu.
Syndykat spełnia rolę wspólnego biura sprzedaży a czasem również zakupu surowców. Prowadzi
scentralizowana politykę ceny i zbytu, wyznacza przedsiębiorcom limity produkcji, realizując politykę
regulowanej podaży.
TRUST  stanowi jeszcze wyższą aniżeli Kartel i Syndykat formę porozumienia, w której uczestnicy
tracą całkowicie swoją niezależność gospodarczą i prawną. Wnoszą oni do Trustu swoje kapitały, a ich
wkłady mają charakter podobny jak raport rzeczowy w spółce. Uczestnicy partycypują w zyskach
zależności od wniesionych udziałów.
KONCERN  jest przykładem koncentracji kapitału polegającej na ścisłej więzi produkcyjnej. W
przeciwieństwie do kartelu czy trustu przedsiębiorstwa należące do koncernu są często powiązane
pionowo. Obejmują pokrewne gałęzie przemysłu, najczęściej te które stanowią kolejna fazę obróbki
produktu.
KONGLOMERAT  forma ta polega na łączeniu ( w sensie własnościowym) przedsiębiorstw różnych
gałęzi, często w ogóle ze sobą nie powiązanych w sensie produkcyjnym czy rynkowym. Szukając
lokaty dla swoich kapitałów wykupowane są akcje w różnych gałęziach rynku a szczególnie tam gdzie
stopień koncentracji produkcji jest niewielki.
HOLDING - lub inaczej towarzystwo holdingowe  jest to nietrwała forma łączenia się firm w celu
wykonania konkretnego przedsięwzięcia gospodarczego. Holding polega na koordynacji działań
poszczególnych firm oraz na ustaleniu polityki cenowej wobec odbiorcy.
WYKA
AD 4
TEORIA PRZEDSI
BIORSTWA
Stopień wykorzystania czynników produkcji ( efektywność)
wysoki niski
Działalność Działalność
skuteczna i efektywna wysoki
skuteczna ale
I nieefektywna
Stopień realizacji celów ( skuteczność
II
Działalność Działalność
nieskuteczna ale niski
nieskuteczna i
efektywna nieefektywna
III IV
rys. Efektywność i działalność przedsiębiorstwa
Najmniej porządana  IV  od tego przedsiebiorstwo chce się uchronić, zwykle wiąże się z likwidacją
gospodarstwa.
Najbardziej porządana  I  do tego dąży przedsiębiorstwo
II  w przedsiębiorstwie ponoszone zbyt duże kszty ( np.2 razy większe niż zakładano) np. budowa
drogi, buduja i buduja a efektów nie widać
III  poniesiono duże nakłady, ale bez skutków np. jeśli brak rynku zbytu. Dąży do poszukiwania
nowych rynków zbytu.
KOSZTY:
Klasyfikacja kosztów: ( 7 możliwości klasyfikacji)
1) Podział ogólny :
a. Społeczne np. podatek
b. Własne np. związne z
prowadzoną działalnością, cyklem produkcjyjnym (pracownicy, surowiec)
2) Z punktu widzenia nakładów:
a. Osobowe  to co musimy zapłacić
pracownikom
b. Materiałowe  surowiec, paliwo,
energia
c. Inwestyjne  środki trwałe 
maszyny, urządzenia
3) Ze względu na wpływ kosztów na
cenę:
a. Koszty bezpośrednie np. zakup
mąki drożdży w piekarni
b. Koszty pośrednie- podatki, woda,
energia
4) Ze względu na rozmiary
produkcji:
a. Stałe
b. Zmienne
5) Ze względu na rodzaj kosztów:
TC
a. Całkowite
TVC
TFC
b. Przeciętne
c. Krańcowe
6) Ze względu na czas:
a. W krótkim okresie
b. W długim okresie
7) Z punktu widzenia ich
ewidencjonowania:
a. Księgowe
b. Ekonomiczne
KOSZTY W KRÓTKIM OKRESIE:
�� Całkowite TC= TFC+TVC
�� Przeciętne AC=AFC+AVC
�� Krańcowe MC
Koszty całkowite składają się z :
�� Kosztu stałego TFC  bez względu
na to jak kształtuje się produkcja jest on stały, np. spłata kredytu, nie ważne czy produkujemy
1 czy 100 butelek co miesiąc płacimy tyle samo.
�� Kosztu zmiennego TVC
Koszty koszty
TFC
produkcja produkcja
rys. funkcja kosztu stałego rys. funkcja kosztów całkowitych i zmiennych
TVC  iloczyn liczby jednostek zmiennych czynników produkcji i jednostkowych cen tych czynników.
Koszty te zwiększają się wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.
Koszty przeciętne stałe ( jednostkowe)  iloraz kosztów całkowitych do rozmiarów produkcji
Koszty
ATC1
ATC2
AFC  funkcja
ATC3
ATC4
ATC5 przeciętnego kosztu stałego
produkcja
Koszty przeciętne zmienne- zależą od ceny zmiennych czynników produkcji.
Koszty Krańcowe  przyrost kosztów zmiennych całkowitych do przyrostu produkcji, związane z
kosztami zmiennymi.
koszty
MC ATC
AVC
AFC
produkcja
KOSZTY W DA
UGIM OKRESIE:
Charakteryzują się tym, że wszystkie czynniki produkcji mogą ulec zmianie.
przeciętne koszty
B
A
całkowite
wielkość produkcji niekorzyści skali
korzyści skali
min krzywej
Rys. wprowadzenie długookresowej krzywej kosztów przeciętnych.
Korzyści skali  pozytywne czynniki które wpływają na produkcję, ułatwiają funkcjonowanie np.
holding
Niekorzyści- ich stopień pływa negatywnie na funkcjonowanie np.
przeinwestowanie, biurokracja, błędne decyzje
ATC5
koszty koszty koszty
1 2 3
q q q
Największe korzyści  Monopol (1)
Umiarkowane korzyści skali  Oligopol, Konkurencja Monopolistyczna (2)
Najmniejsze korzyści  Konkurencja doskonała (3)
WAŻNE! Podział kosztów i czym charakteryzuje się krzywa długookresowa ( Może pojawić się na
egzaminie )
PRZYCHODY  inaczej UTARG
�� Przeciętne AR=p= = =p
�� Całkowite TR = p*q ( p- cena; q- ilość)
�� Krańcowe MR=
Przychody przeciętne i krańcowe (MR) cenobiorców (AR)
Utarg
cena
popyt na produkty firmy
AR=MR=p
sprzedaż
CENOBIORCA  konkurencja doskonała
CENODAWCA  monopol
Przychody całkowite(TR) cenobiorców
utarg
strata
TR
sprzedaż
Przychody przeciętne (AR) i krańcowe (MR) cenodawców (wartości MR mogą być ujemne)
Utarg
cena
sprzedaż
MR AR
Przychody całkowite (TR) cenodawców
utarg max TR
sprzedaż
jeżeli MR>0 to TR
jeżeli MR =o to TR = max
jeżeli MR<0 to TR
ZYSKI
4 podstawowe z
ródła. Zyski mogą wynikać z:
�� Prowadzenia działalności gospodarczej
�� Tytułu wykorzystania innowacyjności przedsiębiorczości danego przedsiębiorstwa
�� Pozycji monopolistycznej tego przedsiębiorstwa na rynku
�� Wyzysku pracowników z obcinania kosztów osobowych
Rodzaje Zysków:
Całkowity TG= TR- TC
Przeciętny AG=
Krańcowy MG =
Równowaga w konkurencji doskonałej:
1.Cenobiorca
Zysk max
2.Cenodawca
strata
Zysk max
Ekonomia, 2 listopada 2011, wykład 5
Pieniądz
�� jako towar  kupno, sprzedaż
�� jako różnego rodzaju środki płatnicze, wymiany, za pomocą, których realizujemy określone
transakcje
Funkcje pieniądza:
�� jako miernik wartości  cena za dany towar
cechy pieniądza na podstawie tej funkcji:
ż� pieniądz musi być akceptowany na danym terenie (złotówki, euro, funt)
ż� musi być podzielny na mniejsze jednostki
ż� łatwo przenośny
ż� trudny do podrobienia
�� środek płatniczy  jeśli regulujemy zobowiązania
�� środek wymiany
�� tezauryzacja  środek przechowywania bogactwa
Zasoby pieniądza w zależności od stopnia płynności (możliwości szybkiego zdobywania pieniędzy)
M2 M3
M1 L
M1  grupa, w której stopień płynności jest największy, zaliczmy tu gotówkę
M2  mniejszy stopień płynności, np. M2 + zobowiązania krótkoterminowe (czas oczekiwania na
lokatę 1 miesiąc)
M3  najmniejszy stopień płynności, np.: M2 + zobowiązania długoterminowe (obligacje  10 lat
czekamy)
L  fotyczny papierów wartościowych  akcji i obligacji
POPYT NA PIENI
DZ
ż� reprezentowany przez podmioty gospodarcze
ż� chęć posiadania przez podmiot ilości pieniądza
ż� uzależniony od stopy procentowej  im wyższa stopa %, tym popyt mniejszy
stopa %
realne zasoby pieniądza
ż� popyt transakcyjny  polega na utrzymaniu pieniędzy w gotówce w celu zrealizowania
konkretnych transakcji kupna dóbr i usług
ż� popyt przezornościowy  polega na tym, że utrzymujemy pieniądze w gotówce w celu
realizacji nieprzewidzianych wcześniej wydatków, np. dziadkowie
ż� popyt spekulacyjny  polega na tym, żę utrzymujemy pieniądze w gotówce w celu nabycia
dóbr stanowiących alternatywne z
ródło naszego dochodu  uzależniony jest od tego jak
wielki jest nasz dochód
ż�
PODAŻ
-� Bank centralny dostarcza pieniądze na rynek
-� wielkość, która nie zależy od stopy %
stopa %
realne zasoby pieniądza
-� zależy od:
o wielkości dochodu
o przewidywanego wzrostu cen
o szybkości krążenia pieniądza gotówkowego  V  ile razy w ciągu miesiąca wydamy
podstawową jednostkę pieniądza
PRAWO OBIEGU PIENI
DZA (RÓWNANIE FISHERA)
M * V = P * Y M* V  strona finansowa równania
P * Y  strona rzeczowa
M  ilość pieniądza w obiegu
V  szybkość obiegu pieniądza
P  poziom cen dóbr i usług
Y  ilość dóbr i usług dostępnych na rynku
V, Y  wielkości stałe
M*V > P * Y - globalny popyt > globalna podaż  ilość pieniądza jest zbyt duża w stosunku do dóbr i
usług  INFLACJA
M * V < P * Y - globalny popyt < globalna podaż  ilość pieniądza jest zbyt mała w stosunku do
towarów i usług dostępnych na rynku  DEFLACJA
BANK KOMERCYJNY
�� instytucja, która pośredniczy między kredytobiorcą, a danym baniem, z którego bierzemy
pieniądze
�� może założyć lokatę, konto, dać kredyt, pożyczkę, fundusz, ubezpieczenie
�� pełnią funkcję doradczą i inwestycyjną
�� nie mogą emitować pieniędzy, tylko w sposób pośredni  np. udzielając nam kredytu
KREDYTY
-� ze względu na czas
o krótkoterminowe  do 1 roku
o średnioterminowe  stosowane przez nas w dwu, trzyletnim okresie  inwestycyjne
o długoterminowe  handel zagraniczny
-� ze względu na formę zabezpieczenia
o hipoteczny  pod zastaw
o obligacyjny  formą zabezpieczenia są papiery wartościowe
o konsumpcyjny (ratalny)  np. pralka, zmywarka, lodówka, telewizor\
BANK CENTRALNY
�� emituje pieniądze  wprowadza je na rynek
��  bank banków  sprawuje kontrolę nad systemem finansowym, reguluje wewnętrzny obieg
pieniądza, jego cyrkulację tworzoną przez banki komercyjne
��  bank państwa  udzielna kredytu rządowi, obsługuje dług publiczny, realizuje politykę
dewizową  kursy walut
NARZ
DZIA BANKU CENTRALNEGO
v� stopa rezerw obowiązkowych  ustalona procentowa ilość pieniądza jaką banki komercyjne
muszą utrzymać w banku centralnym, w celu utrzymania swojej płynności finansowej
v� kredyt refinansowy  krótkoterminowy kredyt banku centralnego udzielany bankowi
komercyjnemu w celu utrzymania jego wypłacalności
v� operacje otwartego rynku  kupno lub sprzedaż papierów wartościowych
POLITYKA PIENI
ŻNA (MONETARNA) BANKU CENTRALNEGO
(element polityki finansowej państwa, obok polityki fiskalnej i walutowej)
ISTOTA Oddziaływanie na podaż pieniądza
RODZAJ Ekspansywna  polityka taniego Restrykcyjna  polityka
pieniądza,  miękka drogiego pieniądza,  twarda
KIEDY STOSOWANA W okresie dekoniunktury W okresach wzrostu inflacji i
gospodarczej lub recesji i groz
by załamania gospodarki
wysokiego bezrobocia (tzw. przegrzania koniunktury)
CEL Zwiększenie płynności Banków Zmniejszenie płynności Banków
komercyjnych i zwiększenie komercyjnych i ograniczenie
podaży pieniądza (globalnego podaży pieniądza (globalnego
popytu) w celu pobudzenia popytu) w celu zmniejszenia
aktywności podmiotów presji inflacyjnej (tzw.
gospodarczych schładzanie koniunktury)
ŚRODKI 1. obniżenie stopy rezerw 1. podniesienie stopy rezerw
obowiązkowych obowiązkowych
2. obniżenie stóp 2. podniesienie stóp % Banku
procentowych Banku Centralnego
Centralnego 3. Sprzedaż papierów
3. skup papierów wartościowych przez Bank
wartościowych przez Bank Centralny
Centralny
POLITYKA EKSPANSYWNA -  idzie wojsko i prze do przodu, zatem trzeba wszystko usunąć im spod
nóg  bank centrany wydłuża wtedy  smycz
POLITYKA RESTRYKCYJNA  skraca się smycz, robi się tak, aby bankom komercyjnym było trudniej,
klientom też jest trudniej
Wykład 6  Bezrobocie i inflacja
Kryteria oceny bezrobocia:
�� Zasoby siły roboczej Sr- obejmuję liczbę ludności w wieku produkcyjnym (kobiety 60,
mężczyz
ni 65 lat), które są gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach
dostępnych w danej gospodarce.
Sr=Z(zatrudnieni)+B(bezrobotni)
�� Współczynnik aktywności zawodowej  zależność pomiędzy zasobami sił roboczych a
liczbą ludności w wieku produkcyjnym; mówi jaka część zasobów sił roboczych
stanowi liczba ludności w wieku produkcyjnym. Az=
�� Stopa bezrobocia- relacja między liczbą bezrobotnych a zasobami sił roboczych; [%]
b=
Rodzaje bezrobocia:
1. Sezonowe
2. Dobrowolne
3. Strukturalne 9.Klasyczne
4. Naturalne
5. Koniunkturalne
6. Przymusowe 10.keynesowskie
7. Frykcyjne
8. Ukryte
Bezrobocie klasyczne:
Stawka płac
Bezrobocie dobrowolne Podaż pracy
Popyt na prace
Sr
Założenia:
1. Rynek, który jest samoregulujący zapewnia równowagę na rynku pracy
2. Może wystąpić bezrobocie dobrowolne.
3. Popyt na towary jest wystarczający- w gospodarce nie ma nadprodukcji.
4. Ingerencja państwa zabroniona(Państwo nie! )
Keynesiści:
1. Mechanizm rynkowy za słaby na przywrócenie równowagi, bo występuje nadwyżka
podaży siły roboczej nad popytem.
2. Może wystąpić bezrobocie przymusowe.
3. Popyt na towary niewystarczający.
4. Ingerencja państwa dopuszczalna (Państwo tak!)
Stawka płac
Podaż pracy
Popyt na prace
Bezrobocie
przymusowe
Sr
Polityka państwa:
1) Pasywna-zasiłki, odprawy
2) Aktywna
�� Z punktu mikroekonomii  poprawa funkcjonowania rynku pracy, np. szkolenia,
subsydiowanie zatrudnienia
�� Z punktu makroekonomii  stosowanie określonych instrumentów fiskalnych (np.
system podatkowy) i monetarnych (np. stopa procentowa)
INFLACJA-to spadek siły nabywczej pieniądza lub wzrost cen w danym czasie
DEFLACJA- więcej usług niż pieniędzy (obecnie np. w Hiszpanii, Irlandii)
Inflacja (podział ze względu na przyczynę):
�� Podażowa-związana z kosztami, jakie ponoszą producenci
�� Popytowa-występuje w okresie zagrożenia kraju np. wojny
�� Ukryta- związana z gospodarką niedoboru
�� Płacowa
�� Importowa-wzrost cen surowców importowanych
Inflacja(podział ze względu na rozmiary):
�� Pełzająca
�� Krocząca = kłusująca- do 10 %(dokładnie do 9,99%)
�� Galopująca 10-100%
�� Hiperinflacja 100-1000%
Skutki inflacji:
�� Spadek wartości krajowej waluty
�� Niestabilność życia gospodarczego
�� Niechęć do podejmowania ryzyka przez podmioty gospodarcze
�� Spadek realnych dochodów
�� Zmniejszenie produkcji
�� Dodatkowe koszty
KRZYWA PHILLIPSA:
Stopa inflacji
Długookresowa- nie uzależniona
od stopy inflacji
Stan bezrobocia
Krótkookresowa-zależy od
Niska inflacja wysokie bezrobocie