Szramka 1998.11.03.
 Zarys ekonomiki leśnictwa prof. Tadeusz Marszałek, prof. Mieczysław Podgórski  podręcznik
PODSTAWY EKONOMIKI PRODUKCJI LEÅšNEJ.
Zakres produkcji leśnej.
W gospodarstwie leśnym w odróżnieniu od innych działów gospod. narodowej wyróżnia się dwa zakresy:
1. Zakres produkcji leśnej  przy pniu (Ppp)  przy drzewie. Należy tu rozumieć wielkość (miąższość) pozy-
skiwanych i wyrabianych rokrocznie sortymentów drzewnych.
2. Produkcja leśna  na pniu (Pnp)  na drzewie. Należy tu rozumieć wielkość (miąższość) rocznego przyrostu
bieżącego miąższości d-stanów.
Wielkość Ppp mierzy się wielkością stosowanego rocznego rozmiaru użytkowania (Ru)  w Polsce ok.
19.000.000 m3.
Wielkość Pnp mierzy się wielkością rocznego przyrostu bieżącego d-stanów (Pb)  w Polsce ok. 32.000.000 m3.
(4  7 m3/ha) x 8.500.000 ha; w Lasach Państwowych 6.800.000 ha. Czyli 12.000.000  13.000.000 m3. co roku
w lasach naprawdÄ™ przyrasta.
Pb  Ru = Zz (zmiana zapasu drzewnego na pniu) = 12.000.000  13.000.000 m3.
Wielkość i wartość zmiany zapasu drzewnego na pniu traktowana jest w ekonomice leśnictwa jako re-
zultat działu zagospodarowania lasu i zdaniem wielu ekonomistów wartość Zz powinna wchodzić do wartości
produkcji globalnej leśnictwa (obecnie nie wchodzi).
Okresy produkcji leśnej.
Wymienione wyżej zakresy produkcji leśnej związane są ściśle z odpowiednimi okresami produkcji le-
śnej.
Ppp związany jest z rocznym okresem produkcji leśnej, bo corocznie pozyskuje się, wyrabia i przeznacza do
sprzedaży określone sortymenty. Ten roczny okres trwa od momentu ścinki drzewa aż do momentu zmagazyno-
wania pozyskanego i wyrobionego drewna w lesie (w ekonomice przyjęto tu okres 1 roku kalendarzowego, choć
można to zrobić w kilka godz.).
Pnp związany jest z okresem wieloletnim i trwa od momentu wysiewu nasion do momentu uzyskania wieku ręb-
ności, czyli do ścinki i wyróbki. Umownie przyjęto, że okres ten trwa 100 lat.
[W ekonomicznej interpretacji przez pojęcie gospodarstwa leśnego rozumie się realizację obu zakresów produk-
cyjnych Ppp i Pnp].
Czynniki produkcji leśnej (zasoby produkcyjne).
zarówno Ppp jak i Pnp (podobnie zresztą jak każda produkcja) jest wypadkową współdziałania odpowiednich
czynników produkcyjnych, tj. środków produkcyjnych i zasobów ludzkich.
Schemat sił wytwórczych czy zasobów produkcyjnych jest następujący:
SIA
Y WYTWÓRCZE
LUDZIE ÅšRODKI PRODUKCJI
ÅšRODKI PRACY PRZEDMIOTY PRACY
MAJ
TEK NIERUCHOMY MAJ
TEK RUCHOMY LAS MATERIAA
Y SUROWCE
1
Podstawowym środkiem produkcyjnym jest sam las. Jest on zarówno środkiem, jak i przedmiotem pracy.
Przedmiotem pracy jest las w trakcie wykonywania wszystkich czynności gospodarczo-leśnych zarówno w dzia-
le użytkowania i zagospodarowania lasu (zagospodarowanie  wszystko poza użytkowaniem czyli: gospodarka
szkółkarska, odnowienia, zalesienia, plantacje, zadrzewienia, pielęgnowanie lasu, ochrona, łowiectwo, turystyka,
remonty dróg, mostów, budynków, melioracje i urządzanie).
Åšrodkiem pracy jest las w trakcie procesu wzrastania drzew.
We współczesnym gospodarstwie leśnym bardzo ważnym czynnikiem prod. leśnej są środki trwałe
(majątek trwały) zaangażowane w procesach produkcyjnych, np. budynki, budowle, maszyny, urządzenia, drogi.
Wg. danych z 1995 r. w LP środków trwałych było 3592 mln. zł., z czego 3062,6 mln. zł. stanowiły budynki i
budowle.
Cechą charakterystyczną majątku trwałego gosp. leśnej jest fakt, że tzw. nieruchomy majątek stanowi ok. 85%
ogółu majątku trwałego LP.
Środek trwały  taki środek który posiada określoną wartość (2000 zł.) i jest użytkowany co najmniej przez 1
rok.
Zasoby ludzkie są tym czynnikiem produkcji, który wprowadza do produkcji pozostałe czynniki prod.
Ogół pracowników dzieli się w różnych przekrojach (układach). Najpowszechniej dzielą się na grupy:
1. Eksploatacyjną tj. bezpośrednio i pośrednio związaną z procesem produkcji (robotnicy i administracja)
2. Pozaeksploatacyjną związaną z obsługą tej grupy eksploatacyjnej (służby socjalne).
W LP ogół pracowników można podzielić tak:
1. Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach nierobotniczych
a. zaliczeni do służby leśnej
b. nie zaliczeni
2. Robotnicy.
Koszty produkcji leśnej.
Koszty produkcji:
1. To wartość nakładów poniesionych na wytworzenie (pozyskanie) określonych produktów (wyrobów)
2. To wartość zużytych środków pracy, przedmiotów pracy i czynnika ludzkiego w procesie produkcyjnym.
(Szerszym pojęciem od kosztu jest wydatek  ogół wydanych środków pieniężnych w określonym czasie przez
daną jednostkę gospodarczą. Do wydatków oprócz kosztów wchodzą tzw. elementy kosztopodobne takie jak
oprocentowanie kredytów, podatki, opłaty stałe typu ZUS)
np. reklama, czynsz, dzierżawa, delegacje
1. Ogół kosztów dzieli się na koszty materialne ( C ) i niematerialne ( V )
2. Inny podział kosztów:
a. koszty własne produkcji (Kw = C + V) Zużyte w procesie produkcji środki produkcyjne tj. materiały,
surowce, paliwa & , oraz wartość zużytego czynnika ludzkiego w postaci płac jako koszty niematerial-
ne ( C + V = koszty własne)
b. społeczne koszty produkcji (Ks = C + V + m) [m  nadwyżka finansowa] Koszty własne powiększone
o nadwyżkę finansową przeznaczoną do budżetu państwa.
Nadwyżka finansowa  produkt dla społeczeństwa  obowiązkowe świadczenia przekazywane w formie podat-
ków do budżetu państwa oraz zysk pozostający do dyspozycji przedsiębiorstwa.
Budżet państwa z nadwyżki finansowej finansuje głównie niematerialną sferę gospodarki narodowej.
3. Podział kosztów wg. miejsc powstania, pozyskania, ścinki, wywozu, zrywki, remontów &
4. Podział inny to rodzajowy układ kosztów:
a. koszty paliw, surowców, materiałów, energii  koszty materialne,
b. koszty płac i inne k. niematerialne  koszty niematerialne.
5. a. koszty bezpośrednie  bezpośrednio związane z produkcją  koszty pozyskania i wyrobu drewna & (ro-
bocizny)
b. koszty pośrednie  pośrednio związane z produkcją  koszty ogólno administracyjne i ogólno produkcyj-
ne (nadleśnictwo  biuro)
6. a. koszty stałe (koszty istnienia)  nie reagują na zmianę wielkości produkcji, np. koszty amortyzacji, admi-
nistracji,
c. koszty zmienne (proporcjonalne)  zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji np. paliwo, robo-
cizna, materiały.
2
7. Kalkulacyjny podział kosztów  stosowany w analizach ekonomicznych. Polega on na tym, że poszczególne
kategorie kosztów przelicza się na jednostkę czasu, produktu, usługi, powierzchnię, np. koszty zagospoda-
rowania 1 ha lasu/rok.
Wartość produkcji leśnej.
Wartość to kategoria ekonomiczna występująca wszędzie tam, gdzie istnieje produkcja i wymiana towa-
rów. W sensie ogólnoekonomicznym wartość jest to społeczna praca ludzka ucieleśniona w towarze.
Ponieważ w leśnictwie istnieje produkcja towarowa  istnieje też kategoria wartości produkcji leśnej.
Produkcja towarowa w leśnictwie to rezultaty działu użytkowania lasu  corocznie pozyskiwane sortymenty
drzewne i użytki uboczne. Wartość tak rozumianej produkcji leśnej określa się sumą nakładów (kosztów) wy-
datkowanych na gospodarstwo leśne w okresie roku, z którego pochodzi produkcja, czyli:
W prod. leś. = ( C + V ) wydatkowane na gospodarstwo leśne.
Słuszność takiego sposobu obliczania wartości produkcji leśnej uzasadnił Sudaczkow na przykładzie umownego
100 ha jednogat. obrębu leśnego zagospodarowanego w 100 letniej kolei rębu.
W tym 100 ha obrębie 1 ha to zrąb , a pozostałe 99 ha to d-stany od 1 do 99 lat.
zasobność
99 1 ha
Zadał Sudaczkow pytanie:
- Co jest produkcją leśną tego obrębu?
Odp. Produkcją leśną jest ilość drewna pozyskana z tego 1 ha zrębu.
Zadał drugie:
- Jaka jest wartość tego drewna ze zrębu?
- Wartość tego drewna wynosi tyle, co suma kosztów wydatkowanych na cały obręb.
W tym schemacie Sudaczkowa mamy do czynienia z wartością odtworzeniową, a nie wytworzeniową. Uza-
sadnił on też, że w tak długim okresie (100 lat) nie można sumować kosztów, a tym samym i ustalać wartości
wytworzeniowej danego dobra.
Wywody Sudaczkowa oparte sÄ… na podstawie lasu normalnego.
W analizach ekonomicznych wykorzystuje siÄ™ szereg wskaz
ników ekonomicznych charakteryzujących pewne
części gospodarki leśnej. Najważniejsze to te cztery:
(C +ðV )zagospod.lasu
1. Wskaz
nik kosztu własnego produkcji 1m3 drewna na pniu Km3np. =
Pb
[Pb  przyrost bieżący]
(C +ðV ) pozysk.drewna
2. Wskaz
nik kosztu własnego pozyskania 1m3 drewna Km3pd =
Ru
[Ru  rozmiar użytkowania]
(C +ðV )gosp.leÅ›
3. Wskaz
nik wartości 1m3 pozyskanego drewna Wm3pd =
Ru
(C +ðV )zagosp.lasu
4. Wskaz
nik kosztu zagospodarowania 1 ha powierzchni leśnej Wha =
Powierzchnia
3
1998-11-10
Cena produkcji leśnej (Cpl)
- podobnie jak każdej innej produkcji jest przekształconą formą wartości i obejmuje
koszty produkcji oraz nadwyżkę finansową.
- jest to wartość produktu wyrażona w pieniądzu.
W warunkach rynkowych cena = wartości tylko w szczególnych przypadkach, ponieważ o cenie danego produk-
tu decyduje rynek.
1. Globalna cena produkcji leśnej Cpl = C + V + m
C +ðV +ð m
2. Jednostkowa cena produkcji leśnej Cpl =
Ru
Teoretyczne podstawy ustalania cen na drewno.
Chcąc ustalić ceny poszczególnych sortymentów drzewnych należy najpierw ustalić cenę średnią 1m3 drewna.
C +ðV +ð m
Teoretyczna cena średnia 1m3 Cśr =
Ru
m  nadwyżka finansowa
Ru  rozmiar użytkowania
C  koszty materialne, V  koszty niematerialne (dotyczą całego gospodarstwa leśnego (nadleśnictwa), a więc są
to koszty związane z realizacją obu zakresów produkcyjnych, łącznie z kosztami pośrednimi związanymi z ad-
ministracjÄ… i zarzÄ…dzaniem)
C1 * M1 +ð ... +ð Cn * M
n
Można też cenę średnią wyliczyć tak Cśr =
åðM
C  cena poszczególnych sortymentów
M  miąższość poszczególnych sortymentów
Powyższe obliczenia przyjęło się robić co roku, ale można to sobie regulować wg. potrzeb.
Różnicowanie cen sortymentowych.
Chcąc określić cenę poszczególnych sortymentów należy znać:
1. Cenę średnią 1m3 drewna
C +ðV +ð m
Teoretyczna cena średnia 1m3 Cśr =
Ru
2. Wskaz
niki wartości użytkowej poszczególnych sortymentów (Wsort)  opracowane zostały przez IBL i są
uzależnione od:
a) rodzaju/gatunku drewna
b) wymiarów drewna
c) jakości technicznej drewna
d) względów gospodarczych (polityki gospodarczej)  powodujących, że wskaz
niki wartości na niektóre
sortymenty są zawyżone po to, by zachęcić lasy do produkcji danego sortymentu.
4
 Wartość Wsort ma charakter czasowy (zmienia się w czasie). Dziś wygląda to tak jak przedstawia to
poniższa tabela, której na szczęście nie trzeba znać:
Sortyment Wskaz
nik
IGLASTE
tartaczne 1,00
okleina 4,00
sklejka 2,50
drewno zapałczane 1,80
kopalniak 1,05
papierówka 1,07
szczapy i wałki użytkowe 0,80
żerdzie i słupki 0,90
szczapy i wałki opałowe 0,40
LIÅšCIASTE
tartaczne 1,50
okleina 6,00
sklejka 3,30
zapałczane 2,10
papierówka 1,07
szczapy i wałki użytkowe 1,20
żerdzie i słupki 1,25
3. Średnioważony wskaz
nik wartości użytkowej dla całej produkcji (Wśr)
W1 * M1 +ð ... +ðWn * M
n
Wśr =
åðM
W  wskaz
nik wartości użytkowej sortymentów
M  Miąższość poszczególnych sortymentów
Mając te trzy elementy można ustalić cenę poszczególnych sortymentów w danej jednostce gospodar-
czej (od nadleśnictwa do LP)
Csort Wsort Wsort
WychodzÄ…c z proporcji, że =ð dochodzi siÄ™ do Csort =ð Csr *
Csr Wsr Wsr
PodstawÄ… do negocjacji cenowych z odbiorcami jest wyliczona (teoretyczna) cena drewna oraz warunki
i zasady sprzedaży drewna. Za względu na te warunki i zasady wyróżnia się następujące rodzaje cen:
1. Ceny loco las  oznaczajÄ… ceny na miejscu w lesie
a) przy pniu  oznacza, że koszty ścinki i wyróbki drewna ponosi producent (n-ctwo)
b) na pniu  oznacza, że koszty ścinki i wyróbki drewna ponosi odbiorca
Obecnie w LP zalecana jest cena loco las przy pniu po zrywce
2. Ceny franco  oznaczają miejsce, do którego koszty i odpowiedzialność ponosi producent
a) cena franco wagon stacja załadowania
b) cena franco wagon stacja przeznaczenia
c) cena franco wagon granica państwa
d) cena franco statek port załadowania
e) cena franco &
Podstawą wszelkich kalkulacji jest: cena średnia, mechanizm, a potem decyduje rynek.
5
Produkcja globalna (wartość globalna)
Jest to rezultat pracy określonej jednostki produkcyjnej. Wyrażana jest wartościowo, tzn., że jest to wartość wy-
tworzonych produktów i świadczonych usług.
Produkcja globalna leśnictwa  suma wartości pozyskanego drewna, użytków ubocznych, zwierząt łow-
nych oraz pozostałej produkcji i usług wykonanych przez LP.
- wartość:
1. pozyskanych, wyrobionych i przeznaczonych do sprzedaży w danym roku sortymentów drzewnych
2. pozyskanych, wyrobionych i nie przeznaczonych do sprzedaży w danym roku sortymentów drzewnych, tzw.
remanenty drzewne
3. pozyskanych i przeznaczonych do sprzedaży użytków ubocznych i legalnie pozyskanej zwierzyny łownej
4. świadczonych usług (remonty, transport & )
Jaka jest wartość produkcji globalnej? W Pglob = C + V + m (oczywiście teoretycznie)
Produkcja czysta.
(Jest to już pojęcie historyczne) Jest to część produkcji globalnej pozostająca po odliczeniu wartości środków
materialnych zużytych na jej wytworzenie.
Pczysta = Pglob  C = V + m
Wartość produkcji czystej danego działu gospodarki narodowej jest sumą produkcji czystych wszyst-
kich przedsiębiorstw należących do tego działu. Suma produkcji czystej wszystkich działów gospodarki narodo-
wej stanowiła dochód narodowy danego państwa (dziś już tego pojęcia nie ma  dziś jest PKB). Wraz z dosto-
sowywaniem się Polski do standardów światowych (1991) zamiast dochodu narodowego używa się pojęcia Pro-
duktu Krajowego Brutto, ale nie jest to dokładnie to samo.
PKB stanowi sumę wartości dodanej wszystkich działów gospodarki narodowej. Wartość dodana poszczegól-
nych działów gospodarki narodowej = wartości globalnej pomniejszonej o zużycie pośrednie poniesione w
zwiÄ…zku z jej wytworzeniem, czyli:
W dodana = P globalna  zużycie pośrednie
Zużycie pośrednie obejmuje (bardzo ogólnie) koszty zużycia materiałów, surowców, energii, paliw, koszty usług
obcych, wydatki na podróże służbowe, inne: reklama, czynsz, dzierżawa & Czyli zużycie pośrednie jest większe
od wydatków materialnych ( C ). Więc wartość dodana jest mniejsza od produkcji czystej, a zatem PKB ma niż-
szą wartość niż dochód narodowy (produkcja czysta)
Udział poszczególnych działów Udział podstawowych działów gospodarki
gospodarki narodowej w narodowej w tworzeniu PKB
tworzeniu produkcji globalnej.
Wyszczególnienie 1996 [%] 1996 [%]
ogółem 100 100
rolnictwo, leśnictwo i łowiectwo 8 6
leśnictwo 0,46 0,5
przemysł 41,1 27,1
budownictwo 7,4 5,3
handel i naprawy 15,2 14,7
transport i łączność 6,3 5,4
Produkcja globalna leśnictwa w 1996 r. wynosiła 3432 mln. zł. a
Zużycie pośrednie leśnictwa w 1996 r. wyniosło 1720,9 mln. zł.  b
Wartość dodana leśnictwa w 1996 r. wyniosła 1711,1 mln. zł. c
6
Rzeczywista i prawidłowa wartość produkcji leśnej
Rzeczywista  wartość produkcji leśnej, która jest ustalana zgodnie z obowiązującymi przepisami.
E E
Prawidłowa  rzeczywista skorygowana o współczynnik albo
Ru u
E
Wpawidł = Wrzeczyw *
u
E  etat użytkowania lasu  to jest wielkość wyliczona na podstawie możliwości produkcyjnych siedlisk leśnych
w zakresie pozyskania drewna
u  rozmiar użytkowania  to jest to ile rocznie pozyskaliśmy drewna
E
Jeśli pozyskaliśmy więcej niż wyliczyliśmy to < 1
u
Przyjmuje się, że różnica między wartością rzeczywistą, a prawidłową pochodzi z  nadrębów (pozyskano wię-
cej niż teoretycznie można).
Krytyczna ocena metodyki obliczania produkcji globalnej w leśnictwie.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami za wartość produkcji globalnej leśnictwa przyjmuje się efekt
jednego zakresu produkcji tj. Ppp. Czyli de facto przyjmuje się wartość pozyskania sortymentów drzewnych.
Rachunek taki nie uwzględnia rezultatów drugiego zakresu produkcji tj. Pnp.
Synonimami Ppp są prace związane z użytkowaniem lasu, bądz
faza pozyskiwania drewna. Synonima-
mi Pnp są pojęcia: prace związane z zagospodarowaniem lasu, bądz
faza wytwarzania drewna.
Rezultatem Pnp jest wielkość rocznego przyrostu miąższości drewna, natomiast Ppp jest Ru.
Do produkcji globalnej leśnictwa nie można wliczyć dodatkowo całego przyrostu bieżącego miąższości, bo tyl-
ko część tego przyrostu jest pozyskiwana w postaci Ru.
Różnica między przyrostem bieżącym, a Ru nazywa się zmianą zapasu drzewnego na pniu Pb  Ru = Zz
Zdaniem wielu ekonomistów Zz powinna wchodzić do produkcji globalnej leśnictwa.
Zz można liczyć w powyższy sposób (przybliżony) lub dokładnie tak, jak w urządzaniu lasu: Zz = Zn - Zn-1
Zn  zapas na koniec okresu (np. roku)
Zn-1  zapas na poczÄ…tek roku
(w urządzaniu każdy pododdział tak liczą)
1998-11-17
Chcąc uwzględnić Zz w rachunku produkcji globalnej leśnictwa należy tą Zz wyrazić wartościowo (w zł.). Do
przeliczania ilości m3 na zł służą cztery wskaz
niki:
(C +ðV )zagosp.lasu
1. Wskaz
nik kosztu wÅ‚asnego produkcji 1m3 drewna na pniu Km3 =ð
Pb
2. Cena 1m3 drewna na pniu (w wersji loco las) Cm3 =ð Cpp -ð (C +ðV ) poz
np
= Cena 1m3 (loco las) przy pniu  koszty pozyskania
Zalecana w lasach jest cena loco las po zrywce.
Wpd -ð (C +ðV ) poz
3. Cena umowna 1m3 drewna (stosujÄ… jÄ… Niemcy i Czesi) Cum pd =ð
3
Ru
= wartość pozyskanego drewna  koszty pozyskania
rozmiar użytkowania lasu
7
4. Wskaz
nik wartości1m3 grubizny w korze wg. tablic wartości d-stanów (WTD). WTD podają m.in. wartość
1m3 grubizny w korze:
a) wg. gat. i wieku
b) wg. gat. i bonitacji siedliska
Km3
WZz = Zz* Cm3np.
Cum3pd
TWD
Gdyby przyjąć, że różnica między Pb (przyrostem bieżącym), a Ru daje Zz, to wartość Pb jest sumą Ru i warto-
ści Zz, co powinno się równać produkcji globalnej w leśnictwie (Pglob),
czyli krócej: jeżeli Pb  Ru = Zz, to WPb = Wru + Wzz = Pglob (Wglob), więc WPb jest to Pglob.
W obl. Pglob uwzględnia się tylko zakres prod. leśnej przy pniu.
O produkcji globalnej leśnictwa decydują:
1. Struktura własności lasów w Polsce
2. Struktura gatunkowa d-stanów
3. Struktura pozyskania drewna
4. Udział lasów gospodarczych w ogólnej powierzchni lasów w Polsce.
Struktura własności lasów w Polsce
1997.01.01. 1997.01.01.
Wyszczególnienie
[tys. ha] [%]
ogółem 8802 100,0
Lasy publiczne 7298 82,9
Własność skarbu państwa 7220 82,0
w tym
w ZarzÄ…dzie LP 6897 78,4
Parki Narodowe 180 2,0
inne 143 1,6
Własność gmin 78 0,9
Lasy prywatne 1504 17,1
w tym
osób fizycznych 1405 16,0
wspólnot gruntowych 68 0,8
rolniczych spółdzielni produkcyjnych 11 0,1
inne 20 0,2
Powierzchnia lasów wg grup rodzajowych drzew (1997.01.01)
Powierzchnia ogółem LP
Wyszczególnienie
tys. ha % tys. ha %
Ogółem 8779 100,0 6881 100,0
Igl. 6784 77,3 5395 78,4
So. i Md. 6057 69,0 4858 70,6
Åšw. 513 5,8 399 5,8
Jd. i Dg. 214 2,5 138 2,0
Liśc. 1995 22,7 1486 21,6
Db., Js., Kl., Jawor, Wz 548 6,2 454 6,6
Bk. 366 4,2 309 4,5
Gb. 37 0,4 21 0,3
Brz., Robinia, 530 6,0 378 5,5
Ol. 464 5,3 296 4,3
Os., Lp., Wb. 34 0,4 14 0,2
Tp. 16 0,2 14 0,2
8
Zasoby miąższości grubizny grup rodzajowych drzew (1997.01.01.)
Zasoby ogółem LP
Wyszczególnienie
mln. m3 % mln. m3 %
Ogółem 1606,6 100,0 1370,4 100,0
Igl. 1252,8 78,0 1079,6 78,8
So. i Md. 1072,1 66,7 940,9 68,7
Åšw. 125,8 7,9 103,1 7,5
Jd. i Dg. 54,9 3,4 35,9 2,6
Liśc. 354,1 22,0 290,5 21,2
Db., Js., Kl., Jawor, Wz 100,2 6,2 87,4 6,4
Bk. 89,8 5,6 78,9 5,8
Gb. 6,9 0,4 4,8 0,4
Brz., Robinia, 76,8 4,8 60,9 4,4
Ol. 72,3 4,5 52,9 3,9
Os., Lp., Wb. 5,6 0,3 3,4 0,2
Tp. 2,3 0,2 2,2 0,2
Rozmiar pozyskania grubizny wg rodzaju użytkowania (1997)
1. W rębniach zupełnych - 5097,4 tys. m3 - (26%)
2. W rębniach złożonych - 1852,7 tys. m3 (9%)
3. W użytkach przygodnych rębnych i pozostałych rębnych - 761,4 tys. m3 (4%)
4. W użytkach przygodnych przedrębnych - 3071,0 tys. m3 (15%)
5. W cięciach pielęgnacyjnych - 9159,4 tys. m3 (46%)
RAZEM - 19941,9 tys. m3 (100%)
Lasy w Polsce dzielą się na gospodarcze, w których prowadzi się normalną gospodarkę leśną oraz
ochronne, w których na pierwszym miejscu znajdują się funkcje ochronne. Lasów gospodarczych w Polsce jest
51,2%, a ochronnych 48,8%.
Struktura lasów ochronnych w LP (BULiGL   97)
Kategoria ochronności tys. ha %
glebochronne i GPW 183,7 2,7
wodochronne 722,0 10,5
strefy górnej granicy lasu 2,1 -
uzdrowiskowo  klimatyczne 73,7 1,1
strefy zieleni wysokiej 171,8 2,5
masowego wypoczynku 592,7 8,6
krajobrazowe 671,2 9,8
w strefie oddziaływania przemysłu 932,2 13,6
RAZEM 3349,4 48,8
PODSTAWY, ZASADY I METODY SZACOWANIA WARTOÅšCI LASU I WARTOÅšCI D-STANU.
Statyczne metody szacowania wartości lasu.
Statyka leśna  nauka o ocenianiu wartości lasu i rentowności gospodarstwa leśnego (z XIX w.). Mery-
toryczną jej podstawą był model lasu normalnego tj. gospodarstwa leśnego składającego się z jednogatunkowych
obrębów leśnych zagospodarowanych zgodnie z koncepcją lasu normalnego. Las normalny w ujęciu statyków
leśnych, to las o odpowiedniej modelowej strukturze tj. normalnym (prawidłowym) ustosunkowaniu powierzch-
ni klas wieku, a tym samym normalnym zapasie, przyroście, etacie użytkowania itd.
Wg statyków leśnych las normalny miał gwarantować trwałość, ciągłość i równomierność użytkowania, a tym
samym trwałość, ciągłość i równomierność dochodów z gospodarstwa leśnego.
9
Model gospodarczy lasu normalnego w dużym stopniu przyczynił się do ukształtowania modelu organizacyjne-
go gospodarstwa leśnego (podział na oddziały, leśnictwa, obręby i nadleśnictwa) oraz zdecydował o podstawach
i metodach szacowania wartości lasu.
W ujęciu statyków leśnych las przedstawiał kapitał jak gdyby umieszczony w banku na procent prosty lub skła-
dany, przy czym zakładano, że kurs pieniądza pozostaje bez zmian w okresie całej kolei rębu (100 lat). za cel
gospodarowania przyjmowano osiągnięcie max. czystego dochodu z lasu; czysty dochód z gospodarstwa leśnego
nazywano rentÄ….
1998-11-24
W okresie statyki leśnej wykształciły się dwa kierunki szacowania wartości lasu:
1. W oparciu o rachunek procentowy (procent). Wyróżniono dwa rodzaje procentu, tzw. procent prosty i pro-
cent składany:
a) szacowanie wartości lasu w oparciu o rachunek procentu prostego. Schemat rachunku procentu prostego w
szacowaniu wartości lasu w ujęciu statyków leśnych był następujący: jeżeli kapitał (las) Ko wypożyczony
został na n lat przy stopie procentowej p, to odsetki od tego kapitału dn wynoszą: dn = Ko * 0,0p *n
r p r
StopÄ™ procentowÄ… obliczali z proporcji =ð stÄ…d =ð 0,0 p
Ko 100 Ko
r  roczny dochód netto (z lasu)
Taki sposób określania stopy procentowej możliwy jest do obliczenia, jeżeli mamy r i Ko, czyli dopiero po
fakcie. W praktyce z góry zakładano, ile powinien wynosić, czy to się zgadzało, to już inna sprawa& Zgod-
nie z regułą procentu prostego końcowa wartość kapitału (lasu) Kk po upływie n lat równa się wartości po-
czątkowej kapitału Ko oraz wartości n-letnich odsetek, czyli dn
Kk = Ko + dn = Ko + Ko * 0,0p * n = Ko (1+0,0p *n)
Znając końcową wartość lasu (kapitału) można obliczać początkową jego wartość wg formuły:
1 Kk
Ko =ð Kk * =ð
1+ð 0,0 p * n 1+ð 0,0 p * n
Ale tego się w zasadzie nie robi, bo po co mi wartość uprawy sprzed stu lat?
Wg zasad rachunku prostego wartość końcowa kapitału wzrastała co roku o tę samą wartość, czyli o
wartość odsetek dn
b) szacowanie wartości lasu w oparciu o rachunek procentu składanego
W okresie statyki leśnej, w szacowaniu wartości lasu dominował rachunek procentu składanego. Założenia
były następujące: jeżeli Ko zostaje oddany na zasadzie procentu składanego, to co roku wzrost wysokości
tego kapitału (lasu) wynosi nie tylko odsetki od kapitału początkowego, lecz także odsetki od odsetek przy
danej stopie procentowej.
Jeżeli Ko oddane zostaje na procent składany, na n lat przy stopie procentowej p, to wartość końcowa (Kk)
wynosi Kk = Ko * 1,0pn
Dowód:
po pierwszym roku
Kk 100 +ð p
=ð =ð 1,0 p stÄ…d Kk = Ko * 1,0p
Ko 100
po drugim roku
Kk = Ko * 1,0p *1,0p = Ko * 1,0p2
po n latach
Kk = Ko * 1,0pn
Obecnie w bankach jest procent składany (z tym, że czasem dolicza się nie co roku, a co pół roku, czy
co kwartał).
Znając Kk można również wyliczyć Ko wg formuły:
1
Ko =ð Kk * - wzór na Ko wg procentu skÅ‚adanego
1,0 pn
10
Równanie na Kk w postaci Kk = Ko * 1,0pn nazywano równaniem prolongowania.
1
Równanie na Ko w postaci Ko =ð Kk * nazywano równaniem dyskontowania.
1,0 pn
Z równań prolongowania i dyskontowania obliczano odsetki (Dn) w następujący sposób: jako różnicę mię-
dzy Kk, a Ko, czyli Dn = Kk  Ko = Ko * 1,0pn  Ko = Ko (1,0pn  1) Znając odsetki (Dn) od kapitału (lasu)
oddanego na % składany statycy obliczali początkową wartość kapitału (lasu) z następujących wzorów:
Dn 1
Ko =ð lub Ko =ð Dn*
1,0 pn -ð1 1,0 pn -ð1
1
Wyrażenia 1,0pn nazywano czynnikami prolongowania, a nazywano czynnikami dyskontowania.
1,0 pn
Oba te czynniki oraz wielkości odsetek (Dn) wg rachunku procentu składanego zestawiane były w specjalnych
tab. ułatwiających szacowanie wartości lasu.
2. W oparciu o rachunek rentowy (renta)  szacowanie wartości lasu wg rachunku rentowego.
Renta leśna w ujęciu statyków oznaczała kwotę (dochód czysty), która w równych wysokościach i w równych
odstępach czasu wpływała do kasy n-ctwa. W zal. od częstości wpływania dochodów, renty dzielono na roczne i
okresowe, a ze wzgl. na długość trwania (okres wpływu dochodu) na wieczne i skończone. Do szacowania war-
tości lasu stosowano dwie metody rachunku rentowego:
1998-11-24
a) bezpośrednia, za pomocą której oddzielnie szacowano glebę leśną i d-stany  teoria renty gruntowej  za
kapitał zakładowy traktowała grunt leśny oraz związane z gospodarstwem leśnym środki trwałe. D-stany
traktowała jak kapitał obrotowy z uwagi na długotrwały cykl dojrzewania d-stanu. W oparciu o tak sformu-
łowane założenia wartość lasu obliczano tzw. metodą składnikową, to jest: osobno obliczano dochodową
wartość gleby leśnej i osobno dochodową wartość d-stanów.
Wg teorii renty gruntowej dochód daje grunt leśny. Natomiast w teorii renty leśnej za kapitał zakładowy
uważa się las, tj. grunt leśny wraz z d-stanami. W drugiej poł. XIX w nastąpił dynamiczny rozwój statycz-
nych metod wyceniania wart. lasu. W okresie tym powstały różne szkoły (systemy) szacowania wart. lasu w
oparciu o rentÄ™ gruntowÄ….
Szkoła Preslera  Heyera. Wg tej szkoły rachunek na dochodową wartość gruntu leśnego (gleby wraz z d-
stanami) opiera się na założeniu, że u podstaw gospodarki leśnej stoi nie gotowy dany przez naturę d-stan,
lecz ziemia nie zalesiona podobna do zrębu zupełnego, którą przeznacza się do zalesienia. Stąd założenie, że
odsetki od kapitału adm.(ludzi)  V, a także odsetki od kapitału odnowień (upraw leśnych)  c, stanowią
koszty wytwórcze, które powinny być pokryte przez dochód czysty obliczony z różnicy dochodów i wydat-
ków sprolongowanych na koniec kolei rębu  U. Założenie to wyrażono w tzw. równaniu równowagi go-
spodarczej, które miało postać:
Au + Da * 1,0pu-a + ... + Dn * 1,0pu-n = (B + V)(1,0pu-1) + c * 1,0pu
/ dochody / / koszty wytwórcze /
Au  wartość użytków rębnych
Da, Db, Dc, ... Dn  wartość użytków przedrębnych pobranych odpowiednio w wieku a, b, c, ..., n
u  wiek rębności (kolej rębu)
a, b, ..., n  wiek, w którym użytki będą pobierane
B  odsetki od kapitału gruntu leśnego
V  odsetki od kapitału administracyjnego (koszty administracyjne)
c  koszty założenia upraw.
Z uwagi na fakt, że dochody i wydatki ponoszone były w różnych okresach, powstała konieczność sprowadzenia
ich na jeden czasowy punkt odniesienia. Za pkt. taki uznano wiek kolei rębu.
Wzór Faustmana na szacowanie gruntu leśnego  nie trzeba go umieć
Wartość spodziewaną d-stanów liczono wzorem Preslera  Heyera, też nie trzeba go znać
11
Prof. Studniarski dokonał uproszczeń wzorów Faustmana i Preslera  Heyera na szacowanie wartości gruntów i
wartości d-stanów i te uproszczone wzory mają postać:
Au +ð Dn -ð (C +ðV )
Bu =ð m  wiek pobrania (szacowania)
1,0pu -ð1
Dm  wartość użytków rębnych w wieku pobrania
Au +ð Dm -ð (B +ðV )
HEm =ð
1,0pu-ðm
W ujęciu teorii renty gruntowej wartość lasu = wartości gruntów i spodziewanej wartości d-stanu.
W lasu = Bu + HEm
Teorię czystego dochodu z gruntu w ujęciu Preslera  Heyera poddał krytyce Glaser, który za kapitał
zakładowy gospodarstwa leśnego uważał las, tj. grunt leśny razem z d-stanami, natomiast za kapitał obrotowy
uważał wpływy i wydatki. Glaser reprezentował kierunek maksymalnej renty leśnej, czyli maksymalnego do-
chodu z lasu. Za cel gosp. leśnego przyjmował osiągnięcie najwyższego czystego dochodu z lasu z jednostki
powierzchni.
Wg Glasera maksimum dochodu z lasu ma miejsce, gdy przeciętny roczny czysty dochód z lasu zrówna
się z bieżącym rocznym czystym dochodem z lasu. Przeciętny roczny czysty dochód z lasu był uważany przez
statyków leśnych za pewną cenzurę (granicę), której nie należało przekraczać w znormalizowanym gospod. le-
śnym dla zachowania trwałości, ciągłości i równomierności użytkowania lasu.
Współzależność między bieżącym rocznym dochodem, a przeciętnym rocznym dochodem wykorzystywana była
przez statyków do określania wieku rębności d-stanów.
W końcowym okresie swej działalności Glaser odstąpił od szacowania wartości lasu za pomocą metod statycz-
nych, na rzecz uproszczonych metod empirycznych.
W okresie rozwoju metod empirycznych, gdy zachodziła konieczność szacowania wartości gruntu Glaser obli-
czał ją za pomocą wzoru Faustmana. Natomiast wartość d-stanów szacował w zal. od stadia rozwojowego d-
stanu.
Pierwotnie Glaser wyróżniał dwa stadia rozwojowe:
1. D-stany dojrzałe  posiadające wartość sprzedażną
2. D-stany niedojrzałe  nie posiadające wartości sprzedażnej.
Póz
niej Glaser wśród d-stanów niedojrzałych dodatkowo wyróżnił d-stany najmłodszych klas wieku upraw i
młodników. Wartość d-stanów obliczał za pomocą empirycznej sumy kosztów na założenie pielęgnowanie i
ochronę upraw i młodnika.
Wi = åð wyÅ‚ożonych kosztów
Wartość d-stanów średnich klas wieku (powyżej młodnika do wieku rębności) Glaser zaczął obliczać w nast.
Ai i Au *i
sposób: =ð stÄ…d Ai =ð Pierwsza wersja wzoru Glaser a
Au u u
Ai  wartość spodziewana d-stanu w wieku i
Au  sprzedażna wartość d-stanu w wieku u (rębności)
i  wiek szacowania
u  wiek rębności
Wzór ten dawał zawyżone wartości d-stanów szczególnie dla młodszych. Stąd przyjął drugie założenie:
Ai i2 i2
=ð stÄ…d Ai =ð Au * Druga wersja wzoru Glaser a
Au u2 u2
Z kolei ten wzór dawał zaniżone wyniki. W celu usunięcia niedogodności wzoru drugiego zaproponował po-
prawkę, by w wart. spodziewanej d-stanów uwzględnić koszty odnowienia powierzchni 1 ha lasu  c
i2
Ai =ð (Au -ð c) +ð c Trzecia wersja wzoru Glaser a
u2
12
Wartość d-stanów rębnych i przeszłorębnych Glaser proponował obliczać za pomocą wartości sprzedażnej d-
stanów w postaci: Am = A m  kp
Am  wartość d-stanu rębnego netto
A m  wartość d-stanu rębnego brutto
kp  bezpośrednie koszty pozyskania sortymentów drzewnych
A m obliczał za pomocą nast. formuły: A m = (m1c1 + ... + mncn)
m1 ... mn  masy poszcz. sortymentów
c1 ... cn  ceny poszcz. sortymentów
kp = kp1 + ... + kpn
Glaserowskie empiryczne metody szacowania są rozpowszechnione i stosowane w szeregu państw. W Polsce
metody Glaserowskie dostosował do naszych warunków prof. Świąder.
b) pośrednia, która wartość lasu (grunt + d-stan) wyliczała z dochodu, jaki ten las przynosi  teoria renty le-
śnej (metoda składnikowa) (szacowanie wartości lasu z dochodu). Met. ta jest met. pośrednią wnioskującą o
r p r
wart. lasu z dochodu w myÅ›l reguÅ‚y: =ð =ð 0,0 p
Ko 100 Ko
r  renta roczna;
Ko  wart. kapitału;
p  stopa procentowa.
1 r
Ko =ð r * Ko =ð
0,0p 0,0 p
KonsekwencjÄ… takiego schematu rach. jest fakt, że wysokość dochodu (renty) można obliczyć: r =ð Ko *0,0p
r 1
Równanie Ko =ð nosiÅ‚o nazwÄ™ równania kapitalizacji, a wyrażenie: nazywaÅ‚o siÄ™ współczynni-
0,0 p 0,0 p
kiem kapitalizacji, po dziś dzień tak się nazywa.
Współczynnik kapitalizacji, który jest odwrotnością przyjętej stopy % nazywany bywa mnożnikiem wartościo-
wania. Mnożnik wart. jest odwrotnością wielkości stopy %.
1
Jeżeli p = 0,01 to =ð 100
0,01
1
p = 0,02 to =ð 50
0,02
1
p = 0,03 to =ð 20
0,02
Mnożniki wart.(współcz. kapitalizacji) zestawione były w odpowiednich tabelach ułatwiających szacowanie
wart. d-stanu. Mówi się, że leśna stopa procentowa wynosi ok. 2%. Wg. statyków dochód czysty (rentę) z gosp.
leśnego wyliczana za pomocą nstp. formuły: r = Au + D  (C + uv)
Au  wartość dochodów z użytków rębnych
D  wartość dochodów z użytków przedrębnych
v  koszty zarządu i administracji na powierzchniach podlegających corocznie użytkowaniu głównemu,
Å‚Ä…cznie z kosztami pozyskania i wyrobu drewna
C  koszty założenia upraw na powierzchniach przypadających corocznie użytkowaniu głównemu.
u  wiek rębności
Po podst. za r = Ko * 0,0p
Au +ð D -ð (C +ð uv)
Ko =ð
0,0p
13
Powyższa formuła odnosi się do renty rocznej wiecznej. Zgodnie z twierdzeniem, że jeżeli renta roczna wieczna
( r ) wpływa pod koniec każdego roku w równej wysokości i powtarza się w nieskończoność, to kapitał począt-
r
kowy tej renty Ko =ð .
0,0 p
Mamy tu do czynienia z rachunkiem rentowym z zastosowaniem rachunku procentu prostego. Gdyby był zasto-
R
sowany wzór na procent skÅ‚adany, to wzór na rentÄ™ prostÄ… ma postać: Ko =ð
1,0pm -ð1
R  renta roczna wieczna.
1998-12-01
Współczesne empiryczne metody szacowania wart. d-stanów w Polsce
Modyfikację metod glaserowskich dla potrzeb polskich dokonał prof. Świąder. Wartość d-stanów szacował w
zal. od wieku. Przyjął następujący schemat podziału d-stanów:
gatunki
Wyszczególnienie
iglaste liściaste
Uprawy i młodniki do 20 lat do 30 lat, Db do 40 lat
D-stany do wieku rębności (średnich klas wieku) od 21 lat od 31 lat, Db od 41 lat
D-stany rębne i przeszłorębne w zależności od przyjętego wieku rębności
Dla każdej z wymienionych grup wiekowych d-stanów przyjął inną metodę szacowania wartości:
1. Dla upraw i młodników  metoda kosztów reprodukcji Wr = (Kj + Kk * n + Ko * i ) * z * p * BWP
Kj  koszt jednorazowy założenia uprawy
Kk  koszt kilkakrotny związany z pielęgnacją uprawy/młodnika
n  czynnik powtarzalności zabiegów (ilość zabiegów)
Ko  koszt ochrony i administracji
i  wiek uprawy/młodnika
z  zadrzewienie (gdy nie da się określić to zwarcie)
p  powierzchnia
BWP  bonitacyjny współczynnik przeliczeniowy
Cały nawias powyższego wzoru to średnie koszty przeliczone na 1 ha z okresu trzech lat obliczone w skali
Regionalnej Dyrekcji. Przyjęto założenie, że średnie koszty (to w nawiasie) odpowiadają wartości upra-
wy/młodnika rosnących na najsłabszym siedlisku. W celu nadania wyższej wartości uprawie/młodnikowi rosną-
cych na lepszym siedlisku zaproponował wykorzystać BWP  obliczany jako stosunek zasobności d-stanu ręb-
nego rosnącego na danym siedlisku, na danej bonitacji, do zasobności d-stanu rębnego rosnącego na najsłabszym
siedlisku.
BWP obliczane na podstawie tablic zasobności i przyrostu d-stanów (Szymkiewicza) dla podstawowych gat. la-
sotwórczych są następujące:
Bonitacja
Gatunek Ia I II III IV V
Wiek
rębności
Sosna 100 3,4 2,9 2,4 1,9 1,4 1,0
Jodła 100 - 3,3 2,6 2,0 1,5 1,0
Åšwierk 100 - 3,2 2,5 1,9 1,4 1,0
Buk 100 - 3,7 3,0 2,4 1,7 1,0
DÄ…b 120 - 2,3 1,9 1,4 1,0 -
Brzoza 80 - 2,3 1,8 1,4 1,0 -
(Czyli np. w przypadku So. Ia bonitacja, to wartość z bonitacji V przemnożona przez 3,4)
14
i2
2. Dla d-stanów średnich kl. wieku  metoda wartości spodziewanej Ai = (Au  c) * z * p - tak zwana
u2
czwarta wersja wzoru Glasera
Ai  wartość spodziewana d-stanu w wieku i
Au  wartość sprzedażna d-stanu w wieku u
c  koszty założenia 1 ha uprawy
i  wiek szacowania uprawy
u  wiek rębności
z  zadrzewienie
p  powierzchnia
3. Dla d-stanów rębnych i przeszłorębnych  metoda wartości sprzedażnej
Au = (M1 * C1 + ... +Mn * Cn)  Kp
Au  wartość sprzedażna d-stanu w wieku rębności
M  miąższości poszczególnych sortymentów
C  ceny poszczególnych sortymentów
Kp  koszty pozyskania tychże sortymentów
Tablice wartości drzewostanów
W celu ułatwienia i przyspieszenia szacowania wartości d-stanów jak i strat w d-stanach w 1968 roku
opracowano w Polsce wydanie tablic wartości d-stanów. Tablice te opracowali w IBL-u prof. Tadeusz Partyka i
prof. Tadeusz Trampler. Do dziś ukazało się kilka ich wydań. Najnowsze opublikowano w Monitorze Polskim
Nr 3 z 1996 roku.
Tablice te podają wartość na pniu 1 ha d-stanu o pełnym zadrzewieniu (1,0) w jednostkach przeliczeniowych.
Tym przelicznikiem jest 1m3 drewna tartacznego iglastego średniej jakości (trzeba wziąć średnią z kl. A, B, C,
D). Tablice te podają wartość:
1. Spodziewaną d-stanów wg nakładów niezbędnych na ich wytworzenie (Wi)
2. Sprzedażną sortymentów drzewnych wg ceny sortymentów (Wspi)
3. D-stanów wg wyłożonych kosztów (Wki)
Wcześniejsze tabele podawały:
1. Wartość 1m3 grubizny w korze na pniu wg gatunku i wieku d-stanów.
2. Wartość 1m3 grubizny w korze na pniu wg gatunku i bonitacji
Tablice zostały opracowane dla następujących gat. drzew:
So - wiek rębności 120 lat
So - wiek rębności 100 lat
Jd - wiek rębności 120 lat
Św - wiek rębności 120 lat
Św - wiek rębności 100 lat
Bk - wiek rębności 120 lat
Db - wiek rębności 160 lat
Db - wiek rębności 140 lat
Ol - wiek rębności 80 lat
Os - wiek rębności 80 lat
Brz - wiek rębności 80 lat
Gb - wiek rębności 80 lat
15
Wartości Wi, Wspi i Wki podane są w zależności od bonitacji z odstopniowaniem co 5 lat do przyjętego wieku
rębności. Wartość gatunków, dla których nie opracowano tablic szacuje się w następujący sposób:
Md. Ä…ð jak So.
Dg. Ä…ð Jd.
Js. Ä…ð Db.
Kl, Wz, Jawor Ä…ð Bk.
Lp, Ak, Tp. Ä…ð Ol.
Ol.sz. Ä…ð Os. (przy IV bonitacji)
Ki
Wi obliczono za pomocÄ… poprawionego wzoru Partyki Wi =ð (Wur +ðWup) -ðWupi
Ku
Wur - wartość użytków rębnych
Wup - wartość użytków przedrębnych pozyskanych z całego wieku rębności
Ki - koszt produkcji (hodowli) d-stanu do wieku u (rębności)
Wupi - wartość użytków przedrębnych pozyskanych do wieku i
Wspi = (M1 * C1 + ... + Mn * Cn)
M - miąższości poszczególnych sortymentów
C - ceny na pniu poszczególnych sortymentów
Wki = (Kj + Kk*n + Ko*i)
Przykładowe zestawienie
Klasa bonitacji d-stanu
Wiek [lat] Symbol Ia I II III IV V
Przeliczniki m3 drewna tartacznego iglastego na 1ha
Wi 60,5 51,3 41,8 33,2 17,4 9,5
1
Wspi 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Wi 233,3 189,9 154,9 123,7 64,7 35,5
25
Wspi 46,5 33,7 21,1 8,7 0,0 0,0
Wi 259,8 233,2 184,8 147,4 85,9 47,1
50
Wspi 159,2 126,4 84,4 60,2 37,4 19,8
Wi 272,1 234,4 194,2
75 ? ? ?
Wspi 245,4 ? 155,9
Wi
100 ? ? ? ? ? ?
Wspi
Przy konstrukcji tabel przyjęto założenie, że w przyjętym wieku rębności wartości Wi i Wspi są sobie równe.
Wspi dla młodszych d-stanów nie jest wykazywana, gdyż one takiej wartości nie posiadają. Dla młodszych d-
stanów, dla których wartość sprzedażna jest niższa od Wki, do szacowania wartości stosuje się wartość Wki.
Kiedy stosować Wki? Do momentu, gdy jest ona wyższa od Wspi, a potem stosuje się Wspi.
Szacując wartość d-stanów jednogatunkowych za pomocą tab. wart. d-stanów, należy odczytaną wartość tabli-
cową przemnożyć przez cenę średnią drewna iglastego tartacznego, przez zadrzewienie i przez powierzchnię.
Wi = Wi tab * Cśr dr.t.igl. * z * p
Szacując d-stany wielogatunkowe każdy gat. oblicza się oddzielnie, np.:
8So, 2Db Ä…ð Wi = Wi tab * CÅ›r * z * p * 0,8 - dla So
Ä…ð Wi = Wi tab * CÅ›r * z * p * 0,2 - dla Db
Gdy danego gat. w składzie gat.jet poniżej 6%, to się nie liczy.
16
Szacowanie strat w drzewostanie.
1998-12-08
Potrzeby wyceny strat w d-stanach wynikajÄ… m.in. z:
1. Strat na przyroście d-stanów, które na skutek zniszczenia lub przedterminowego wyrębu nie osiągnęły wie-
ku kulminacji przeciętnego przyrostu rocznego.
2. Strat od pożarów, huraganów i innych takich.
3. Strat związanych z przedterminowym wyrębem, np. pod budowę autostrad
4. Strat na przyroście powodowanych przez czynniki biotyczne i abiotyczne.
W związku z szacowaniem strat na przyroście d-stanów, które na skutek zniszczenia lub przedterminowego
wyrębu nie osiągnęły kulminacji przeciętnego przyrostu rocznego opracowano dwie metody szacowania tych
strat. Czynnikiem różnicującym te metody jest fakt, czy dana powierzchnia będzie odnawiana po usunięciu
szkód, czy nie.
Natychmiastowe odnowienie pow. leśnej następuje z zasady po zniszczonym d-stanie. Natomiast zasadę nieod-
nawiania pow. leśnej odnosi się z reguły do pow. leśnej po przedterminowym wyrębie d-stanu (przekazanie lasu
pod budownictwo inwestycyjne) - w tej sytuacji wielkość strat na przyroście szacuje się następująco:
SiI = (Pk * k - Pi * i) * z * Cśr * p
SiI - wartość strat na przyroście
Pk - wielkość przeciętnego przyrostu rocznego d-stanu w okresie kulminacji / ha
k - wiek kulminacji przeciętnego przyrostu rocznego d-stanu
Pi - wielkość przeciętnego przyrostu d-stanu w wieku i (w wieku szacowania, czy też tuż przed wyrębem)
z - zadrzewienie
Cśr - cena średnia drewna tartacznego
p - powierzchnia
(Gdyby we wzorze nie było Cśr, to byłby to wzór na wielkość [m3] strat, a tak to jest to wielkość strat [zł])
Wg tej formuły wielkość strat na przyroście d-stanu jest różnicą między zasobnością d-stanu w wieku kulminacji
(zasobność - Pk * k), a zasobnością d-stanu tuż przed wyrębem (Pi * i). Ta sytuacja ma miejsce, gdy pow. nie
zostaje odnawiana.
Przyrost
Strata
6,0
4,0
50 70 Wiek
i strata k
(szacunek) (kulminacja)
Rachunek strat na przyroście w odniesieniu do d-stanów, które na skutek zniszczenia nie osiągnęły wieku kul-
minacji przeciętnego przyrostu rocznego, a pow. po zniszczonym d-stanie podlega natychmiastowemu odnowie-
niu, jest następująca:
SiII = (Pk - Pi) * i * z * Cśr * p
Wg powyższego wzoru wielkość strat na przyroście jest różnicą zasobności d-stanu w wieku kulminacji prze-
ciętnego przyrostu rocznego sprowadzona do wieku szacowania (Pk * i), a zasobnością d-stanu w wieku szaco-
wania (Pi * i). Na skutek zniszczenia d-stan nie osiąga wieku kulminacji przeciętnego przyrostu rocznego, nastę-
puje więc przerwa w produkcji masy drewna, stąd we wzorze mamy hipotetyczną wielkość przeciętnego przyro-
17
stu rocznego Pk, oraz wiek szacowania d-stanu i, stąd też zasobność d-stanu w wieku kulminacji sprowadza się
do wieku szacowania i. Przyjmuje się tu założenie, że nowopowstały po zniszczeniu d-stan rozpoczyna produk-
cję i w ten sposób rekompensuje straty na przyroście.
Graficzny obraz tej sytuacji wygląda następująco:
tylko tu sÄ… straty
nowa uprawa przyrasta i rekompensuje powstałe straty
6,0
4,0
50 70
Przyjmując, że dla So o III bon. Pk = 5,3 m3 / ha
Pi = 4,7 m3 / ha
k = 70 lat
i = 50 lat
z = 1,0
pow. = 1 ha, to wg wzoru SiI wielkość strat wynosi 136 m3, a SiII - 30 m3.
Szacowanie strat w d-stanach przeprowadzać można za pomocą met. klasycznych (jakichś tam wzorów
i tablic).
Szacowanie strat metodami klasycznymi
1. Szacowanie strat w przypadku zniszczenia d-stanu. Wartość straty = wartości d-stanu obliczonej jedną z me-
tod w zależności od wieku pomniejszonej o wartość możliwego do odzyskania drewna. Wyceny dokonuje
się za pomocą zmodyfikowanych formuł glaserowskich:
a) w przypadku zniszczenia uprawy/młodnika wartość straty oblicza się za pomocą metody kosztów re-
produkcji:
Str = Wr = (Kj * Kk * n + Ko * i) * z * p * BWP - ten wzór był na poprzednim wykładzie
Kj  koszt jednorazowy założenia uprawy
Kk  koszt kilkakrotny związany z pielęgnacją uprawy/młodnika
n  czynnik powtarzalności zabiegów (ilość zabiegów)
Ko  koszt ochrony i administracji
i  wiek uprawy/młodnika
z  zadrzewienie (gdy nie da się określić to zwarcie)
p  powierzchnia
BWP  bonitacyjny współczynnik przeliczeniowy
Zakładamy tutaj, że nic się nie odzyska.
18
b) w przypadku zniszczenia d-stanu średnich klas wieku wartość straty oblicza się za pomocą metody war-
tości spodziewanej:
i2
Str = Ai = (Au  c) * z * p
u2
Ai  wartość spodziewana d-stanu w wieku i
Au  wartość sprzedażna d-stanu w wieku u
c  koszty założenia 1 ha uprawy
i  wiek szacowania uprawy
u  wiek rębności
z  zadrzewienie
p  powierzchnia
W odniesieniu do d-stanów, które na skutek zniszczenia nie osiągnęły wieku kulminacji dodatkowo dolicza się
wartość strat na przyroście wg wzoru SiII. Zatem całkowita wartość strat:
Str = Ai + SiII
Gdy d-stan został zniszczony po osiągnięciu k (70 lat), to SiII się nie dodaje.
c) w przypadku zniszczenia d-stanu rębnego i przeszłorębnego wartość straty oblicza się za pomocą meto-
dy wartości sprzedażnej wg wzoru:
Str = Au = (M1 * C1 + ... +Mn * Cn)  Kp
M  miąższości poszczególnych sortymentów
C  ceny poszczególnych sortymentów
Kp  koszty pozyskania tychże sortymentów
Au  wartość sprzedażna d-stanu w wieku rębności
2. Szacowanie strat związanych z przedterminowym wyrębem d-stanu (przekazanie pow. leśnej na inne cele):
a) w przypadku usunięcia uprawy/młodnika wartość straty = wartości Wr pomniejszonej o wartość moż-
liwego do odzyskania drewna:
Str = Wr - Wsort
b) w przypadku przedterminowego wyrębu d-stanów średnich klas wieku wartość strat sprowadza się do
wartości strat na przyroście jeżeli d-stan nie osiągnął wieku kulminacji przeciętnego przyrostu roczne-
go:
Str = SiI
Pozyskane i wyrobione sortymenty drzewne pozostajÄ… w dyspozycji przekazujÄ…cego powierzchniÄ™ (n-ctwa), w
zwiÄ…zku z czym nie stanowiÄ… przedmiotu wyceny.
c) w przypadku d-stanów rębnych i przeszłorębnych przekazujący (n-ctwo) podobnie jak w przypadku
powyższym ma obowiązek pozyskać i wyrobić sortymenty drzewne i pozostają one do jego dyspozycji.
Strat na przyroście nie oblicza się, ponieważ d-stany takie są już po kulminacji, zatem strata = 0
Str = 0
Szacowanie strat za pomocą tablic wartości d-stanów (TWD)
1. Szacowanie strat w przypadku zniszczenia d-stanu. Wartość straty = wartości spodziewanej Wi odczytanej z
tablic:
Str = Wi * z * p (Wi w tablicach podane jest w przelicznikach, więc faktycznie Wi = Wi tab. * Cśr)
Za pomocą powyższego rachunku ustala się straty dla wszystkich klas wieku.
19
2. Szacowanie strat w przypadku częściowego zniszczenia d-stanu:
Str = (Wiu - Wi) * (Zi * Zs) * p
Wiu - wartość spodziewana d-stanu w wieku u (rębności)
Wi - wartość spodziewana d-stanu w wieku i (wystąpienia strat, szacowania& )
Zi - wskaz
nik zadrzewienia w wieku i (tuż przed powstaniem szkody)
Zs - spodziewany wskaz
nik zadrzewiania (jakie pozostanie po stracie)
p - powierzchnia
3. Szacowanie strat w przypadku przedterminowego wyrębu:
a) w przypadku d-stanów młodszych, w których brak wartości sprzedażnej (Wspi), lub jest ona niższa od
wartości wg wyłożonych kosztów (Wki), odszkodowanie za straty stanowi wartość wg wyłożonych
kosztów (Wki).
Str = Wki * z * p
b) w przypadku szacowania strat pozostaÅ‚ych d-stanów (starszych Ä…ð powyżej progi Wki = Wspi), wartość
strat oblicza siÄ™:
Str = (Wi - Wspi) * z * p
(to nie są przeliczniki z tab., ale już przeliczone z tabl. wartości)
c) w przypadku d-stanów rębnych straty nie ma.
Str = 0, bo Str = (Wi - Wspi) = 0
4. Szacowanie strat powstałych na skutek obniżenia się przyrostu bieżącego d-stanu:
Str = Pbi * n * [z - z * (1,0 - x)] * p
Pbi - przyrost bieżący 1 ha tuż przed powstaniem szkody (w wieku i)
n - ilość lat, okres w którym obniżył się przyrost
z - zadrzewienie przed powstaniem szkody
z - zadrzewienie po powstaniu szkody
x - wskaz
nik obniżenia się przyrostu bieżącego / ha (np. o 0,1; 0,2; 0,3)
p - powierzchnia d-stanu.
Chcąc uzyskać wartość tej straty należy przemnożyć ją przez wskaz
nik wartości 1m3 grubizny w korze z tabl:
WStr = Str * Wm3tabl
Gospodarcza wartość lasu.
W 1976 roku Henryk Ostrowski opublikował pracę pod tytułem  Dwie wartości lasu (Sylwan Nr1).
Od tego czasu w Polsce ukazało się szereg opracowań o poza gospodarczych funkcjach lasu. Wg Ostrowskiego
gospodarcza wartość lasu powinna być obliczana dla lasów stanowiących pełne gospodarstwo leśne . Ze wzglę-
dów praktycznych za jednostkę gospodarczą Ostrowski proponuje przyjąć odpowiednie jednostki administracyj-
ne, takie jak n-ctwo, RDLP, GDLP. Do obliczania gospodarczej wartości lasu Ostrowski wykorzystuje znaną ze
statyki leśnej współzależność, że wartość gospodarcza lasu jest wprost proporcjonalna do jego dochodowości. W
związku z tym proponuje on obliczanie gospodarczej wartości lasu wg statycznego równania kapitalizacji:
r
Ko =ð
0,0 p
20
Równanie kapitalizacji w klasycznym ujęciu odnosiło się do  lasu normalnego . Ponieważ współczesne gospo-
darstwa leśne nie odpowiadają koncepcji lasu normalnego, Ostrowski w oparciu o równanie kapitalizacji zapro-
ponował następujący sposób szacowania gospodarczej wartości lasu:
R
Wg =ð ( +ðWst) * s
0,0 p
Wg - wartość gospodarcza
R - roczny dochód netto
p - stopa procentowa
Wśt - wartość środków trwałych zaangażowanych w produkcję
s - wskaz
nik jakości gospodarstwa leśnego
R - proponował obliczać wg wzoru:
R = Dc + (E - U) * Cśrnp + z * k
Dc - roczny dochód czysty wg danych z rachunkowości
E - etat użytkowania lasu (też tylko grubizny)
Cśrnp - cena średnia 1m3 na pniu (rosnącego)
z - powierzchnia zalesień inwestycyjnych (bez zalesień zrębów bieżących)
k - średni koszt zalesienia 1 ha pow. leśnej
Dochód czysty (Dc) ustalony jest tak:
Dc = Wglob - (C + V) (C i V - oczywiście globalne)
Zaletą proponowanej formuły jest to, że elementy rachunkowe są łatwo dostępne w ewidencji jednostek LP. Wy-
jaśnienia jednakże wymagają dwa elementy: p i s
1. Rzeczywistą (prawidłową) wielkość stopy procentowej oblicza się tak:
r P
=ð =ð 0,0 p
Ko 100
Chcąc w ten sposób obliczyć p, trzeba znać wartość renty r i kapitału (lasu) Ko. W przypadku braku informacji
choćby o jednym z tych elementów, leśną stopę procentową w przybliżony sposób można obliczyć z porównania
etatu i zapasu, bÄ…dz
wielkości użytkowania lasu i zapasu, bądz
z relacji przyrostu bieżącego do wielkości zapasu,
czyli:
E U Pb
0,0 p =ð ; ;
z z z
Wg Ostrowskiego wielkość leśnej stopy procentowej dla LP wynosi 3% (0,03)
Wg Podgórskiego wielkość leśnej stopy procentowej dla LP wynosi 1,5 - 2%
2. Wskaz
nik jakości gospodarstwa leśnego s Ostrowski ustala w oparciu o dwa kryteria:
a) stan sanitarny lasu
b) stopień zainwestowania w gospodarstwie leśnym
Ustalone przez niego przykładowe wskaz
niki jakości gosp. leśnego dla Polski wynosiły 0,8 - 1,2
Poprawna pod wzgl. rachunkowym i merytorycznym formuła na gospodarczą wartość lasu wg Ostrowskiego
może być stos. w praktyce pod warunkiem istnienia równowagi ekonomicznej między wartością produkcji le-
śnej, a kosztamy wydatkowanymy na prowadzenie tego gosp. leśnego. W przypadku braku równowagi prof.
Podgórski zaproponował, by w miejsce rocznego dochodu netto wprowadzić do wzoru Ostrowskiego wartość
etatu użytkowania lasu. Zatem wzór na gospodarczą wartość lasu przyjąłby postać:
W
E
Wg =ð ( +ðWst) * s
0,0 p
21
WE - wartość etatu - można wyliczyć wykorzystując wskaz
niki
E * Km3 - koszt produkcji 1m3 na pniu
WE = E * Cśrnp -cena średnia 1m3 na pniu
E * Cum3 - cena umowna 1m3 na pniu
E * Wm3 - wskaz
nik wartości 1m3 grubizny w korze z TWD
Gospodarczą wartość lasu oprócz wyżej wymienionych sposobów można obliczać jedną z poznanych wcześniej
metod, tj. met statycznych, met. tablicowych.
1998-12-15
Społeczna wartość lasu
Wg Ostrowskiego funkcjom gospodarczym i społecznym odpowiadają ich wartości finansowe. Finan-
sową wartość społecznej wartości lasu Ostrowski proponuje obliczać wg wzoru:
Ws = Wg * a * b * c
Ws - wartość społeczna
Wg - wartość gospodarcza
a - mnożnik za walory kulturalne lasu
b - mnożnik za walory ochronne
c - mnożnik za walory turystyczne i rekreacyjne
Przyjął założenie, że wartość mnożnika musi być większa od 1. Ostrowski uważa, że lasy spełniają wszystkie te
trzy funkcje w różnym zakresie i nie da się ich rozdzielić. Zaproponował klasyfikację społecznych funkcji lasu,
oraz 5 stopniową skalę i skali tej przypisał odpowiednie mnożniki.
Wg prof. Marszałka w leśnictwie mamy do czynienia z kompleksową wartością lasu, która uwzględnia gospo-
darczą wartość lasu i infrastrukturalną wartość lasu:
KWL = GWL + IWL
KWL - kompleksowa wartość lasu
GWL - gospodarcza wartość lasu
IWL - infrastrukturalna (społeczna, pozagospodarcza& ) wartość lasu
IWL - wartość lasu o nadzwyczajnym charakterze, który polega na zdolności danego kompleksu leśnego do
świadczenia usług o charakterze pozagospodarczym (infrastrukturalnym, ochronnym, zdrowotnym, kulturowym
itp.)
Marszałek w zakresie społecznej wartości lasu wyróżnia dwa pojęcia:
1. Wartość infrastrukturalnych funkcji lasu (WIFL) - najczęściej ustalana w przeliczeniu na jednostkę pow. lub
na okres 1 roku.
2. Infrastrukturalną wartość lasu (IWL) - z reguły wyliczana dla całej pow.
Między tymi dwiema wielkościami zachodzi ścisła współzależność.
Przegląd ważniejszych metod szacowania infrastrukturalnej wartości lasu
1. Metoda społecznego kosztu wytworzenia. Społeczny koszt wytworzenia każdego dobra składa się z 2 czę-
ści:
a) koszty własne - K
b) nadwyżka finansowa (produkt dodatkowy) - M
Zatem wg Marszałka: IWL = K + M
22
Ponieważ wartości infrastrukturalne lasu mają charakter niematerialny, dlatego prof. Marszałek zamiast nad-
wyżki finansowej M proponuje uwzględniać wskaz
nik użyteczności społecznej Q. (M = Q). Na koszty własne
wytworzenia infrastrukturalnej wartości lasu składają się dwa rodzaje kosztów:
a) koszt nakładów poniesionych w związku z kształtowaniem, ochroną i użytkowaniem danego obsza-
ru leśnego w celu spełniania infrastrukturalnych funkcji
b) koszt (wartość) utraconych korzyści gospodarczych , który wynika z całkowitej lub częściowej re-
zygnacji z użytkowania danego obszaru w związku z pełnieniem funkcji infrastrukturalnych
K = Kpn + Kuk
K - koszt wytworzenia infrastrukturalnej wartości lasu
Kpn - koszt poniesionych nakładów
Kuk - koszt utraconych korzyści
2. Metoda kosztów substytucyjnych. Powszechnie preferowana w Niemczech, posługuje się m.in. takimi kosz-
tami substytucji:
a) w odniesieniu do strat na produkcji drzewnej kosztami substytucyjnymi sÄ… koszty zwiÄ…zane z importem
drewna oraz produkcją substytutów drewna (np. plastykowe okna)
b) w odniesieniu do wpływu lasu na gospodarkę wodną kosztami substytucyjnymi są koszty budowy zapór
wodnych, urządzeń uzdatniających wodę i in. budowli
c) w odniesieniu do wpływu lasu na erozję gleb kosztami substytucyjnymi są koszty budowy technicznych
urządzeń ochronnych oraz koszty związane z intensyfikacją produkcji rolnej w celu wyrównania różnic
powstałych wskutek erozji gleby
d) w odniesieniu do rekreacyjnych funkcji lasu kosztami substytucyjnymi sÄ… koszty tworzenia i urzÄ…dzenia
parków wypoczynkowych, ośrodków rekreacyjnych &
e) w odniesieniu do naukowych funkcji lasu kosztami substytucyjnymi sÄ… koszty tworzenia i utrzymania
ogrodów botanicznych, arboretów itp. obiektów.
f) &
3. Metoda współczynników infrastrukturalnych funkcji lasu. Twórcą jest Ancukiewicz. Wysunął on propozy-
cję, aby wartość poszczególnych rodzajów infrastrukturalnych funkcji lasu obliczać jako iloczyn produk-
cyjności lasu i współczynnika odzwierciedlającego rolę i znaczenie infrastrukturalnych funkcji lasu.
Produkcyjność lasu mierzy prof. Ancukiewicz wartością przyrostu bieżącego miąższości na 1 ha.
WIFL = WPb * Sð współczynników (WPb - wartość przyrostu bieżącego)
Ancukiewicz proponuje następujące wartości dla poszczególnych współczynników:
a) współczynnik za funkcje klimatyczne - 0,1
b) współczynnik za funkcje sanitarno-higieniczne - 0,1
c) współczynnik za funkcje wodochronne - 0,2
d) współczynnik za funkcje glebochronne - 0,2
e) współczynnik za funkcje rekreacyjne I kategorii - 0,2
f) współczynnik za funkcje rekreacyjne II kategorii - 0,3
g) współczynnik za funkcje rekreacyjne III kategorii - 0,4
Różni autorzy mogą różnie wartościować poszczególne współczynniki, to jest do dogadania, ale każdy ma swoje zdanie,
więc się nie dogadają. Jeśli jadę w Bieszczady pstrykać zdjęcia, to społeczną wartość Bieszczad dla mnie można wyrazić w
pieniÄ…dzu sumujÄ…c wszystkie moje koszty zwiÄ…zane z tym wyjazdem.
Szacowanie infrastrukturalnych wartości lasu w parkach narodowych i innych obiektach chronionych.
Fakt, że dany obiekt leśny został wyłączony z lasów gosp., oraz dzięki swym walorom naturalnym speł-
nia określone funkcje infrastrukturalne, powoduje konieczność wyceny kompleksowej wartości danego obiektu
chronionego wg schematu:
KWL = GWL + IWL
Szacowanie wartości infrastrukturalnej obiektu chronionego:
IWL = Kpn + Kuk + Q
23
1. Szacowanie Kpn - wielkość nakładów (kosztów) wydatkowanych na ochronę i rozwój infrastrukturalnej
wartości lasu obiektu chronionego (wg Marszałka) szacować należy wg formuły:
Kpn = (Kpn1 + & + Kpnn) * t
Kpn1, Kpnn - cząstkowe składniki kosztów (bezpośrednich i pośrednich) związanych z ochroną, rozwojem, użyt-
kowaniem infrastrukturalnej wartości lasu w obiekcie chronionym
t - ilość lat od utworzenia obiektu chronionego
2. Szacowanie Kuk
Kuk = Ptow * (p1 * f1 + & + pn * fn) * t
Kuk - koszt utraconych korzyści
Ptow - produkcja towarowa przeciętna roczna / 1 ha w RDLP, na terenie której dany obiekt leży
p - powierzchnia leśna o różnym stopniu ograniczenia produkcji
f - wskaz
nik odzwierciedlający stopień ograniczenia produkcji leśnej
t - czas od utworzenia obiektu chronionego.
3. Szacowanie Q (wartości użyteczności społecznej) - jest trudne i bardzo złożone. Prof. Marszałek proponuje
obliczać je w sposób umowny, szacunkowy:
Q = (Kpn + Kuk) * (q1 + & + qn)
q - czÄ…stkowe wskaz
niki odzwierciedlające rolę i znaczenie poszczególnych infrastrukturalnych funkcji lasu
obiektu chronionego.
Wielkość poszczególnych wskaz
ników q Marszałek proponuje obliczać przede wszystkim w oparciu o teryto-
rialny zasięg oddziaływania poszczególnych funkcji danego obiektu chronionego. Wyróżnia on następujący za-
sięg oddziaływania poszczególnych q.
a) lokalny
b) regionalny
c) międzyregionalny
d) krajowy
e) kontynentalny
f) światowy
(Jeśli np. Wielkopolski Park Narodowy ma funkcję lokalną, to ma ileś tam punktów, a jeśli funkcja turystyczna
jest krajowa, to dostaje tych pkt. więcej)
Ekonomika pracy w gospodarstwie leśnym.
Podstawowe znaczenie dla organizacji i ekonomiki procesów produkcyjnych w gospodarstwie leśnym mają dwie
grupy czynników:
1. Zasoby materialne:
a) obręby leśne, które są przedmiotem i środkiem pracy
b) baza materialno - techniczna: bezpośrednio lub pośrednio zaangażowane w produkcji składniki majątku
trwałego (ruchomego i nieruchomego). Cechą charakterystyczną struktury majątku trwałego w LP jest
dominujący udział nieruchomego majątku trwałego (ok. 85%), natomiast w grupie majątku trwałego ru-
chomego dominujący udział mają środki transportowe.
- ocenÄ™ bazy materialno - technicznej dokonuje siÄ™ za pomocÄ… tzw. wskaz
ników technicznego wypo-
sażenia pracy (TWP).W praktyce gospodarczej wylicza się bezwzględne i względne wskaz
niki
TWP.
Bezwzględne wskaz
niki wylicza się z ilorazu wartości majątku trwałego (bądz
poszczególnych
grup majątku trwałego) do powierzchni:
Wstogól
Wst
TWP =ð może być TWPogól =ð &
pow pow
24
Względne wskaz
niki TWP wyliczone są z ilorazu wartości majątku trwałego (środków trwa-
łych) i przeciętnej liczby zatrudnionych:
Wstogól
Wst
TWP =ð może być TWPogól =ð
zatr zatr
Wstrobot
itd.&
TWProbot =ð
zatrrobot
- inny wskaz
nik, to tzw. wskaz
nik utechnicznienia pracy. Wylicza siÄ™ go z ilorazu kosztu material-
nego do kosztu niematerialnego (robocizny)
C
U =ð
pracy
V
CechÄ… charakterystycznÄ… LP jest niski wskaz
nik utechnicznienia pracy (1996 - 0,38)
2. Zasoby niematerialne (ludzkie) - jest to suma uzdolnień fizycznych i umysłowych człowieka, jakimi rozpo-
rządza on przy pracy o charakterze produkcyjnym. W gospodarstwie leśnym wykonuje się szereg prac zwią-
zanych bezpośrednio lub pośrednio zarówno z produkcją przy - jak i na pniu. Odpowiednio do tych zakre-
sów ewidencjonuje się i ocenia zasoby ludzkie. Ogół pracowników najczęściej dzieli się na:
a) grupę eksploatacyjną obejmującą bezpośrednio i pośrednio zatrudnionych w realizacji procesów pro-
dukcyjnych:
- robotnicy
- pracownicy inżynieryjno - techniczni
- administracja
b) grupę pozaeksploatacyjną obejmującą ludzi nie zaangażowanych ani bezpośrednio, ani pośrednio w rea-
lizacji procesów produkcyjnych, lecz wykonujących pracę związaną ze sferą usług socjalnych: służby
zdrowia, żłobki, przedszkola (jeśli są przyzakładowe).
W leśnictwie mocą Ustawy o Lasach ogół pracowników podzielono na:
a) służbę leśną
b) pracowników nie zaliczonych do służby leśnej
c) robotników
W 1996 roku służba leśna stanowiła w LP 30% zatrudnionych, poza służbą leśną - 31%, robotnicy - 39%. Zary-
sowuje się tendencja ograniczania zatrudniania robotników stałych na rzecz ZUL-i, ograniczenia pracowników
poza służbą leśną, a służbą leśna pozostaje (lekko w statystyce przez to zwyżkuje). Na koniec 1996 r. w n-
ctwach zatrudnionych było 44338 osób, z czego 14500 - sł. leśna, 7838 - poza sł. leśną, 22000 - robotnicy. Do
tego dochodzą zatrudnieni w RDLP i GDLP. W Polsce jest 440 nadleśnictw.
1998-12-22
Czas pracy i metody jego określania.
W ekonomice pracy, planowaniu i organizacji procesów produkcyjnych niezbędna jest znajomość pod-
stawowych wskaz
ników pracy:
1. Pracochłonność (t) - czas pracy wydatkowany (zużyty) na wykonanie jednostki produkcji. Z tego wynika, że
wskaz
niki pracochłonności otrzymuje się dzieląc nakład czasu pracy (T) przez wielkość wykonanej w tym
czasie produkcji (Q):
T
t =ð
Q
25
2. Wydajność pracy (w) - wielkość (ilość lub wartość) produkcji wykonanej w jednostce czasu. Wskaz
niki
wydajności pracy: wielkość wytworzonej produkcji (Q), czas wykonania tej produkcji (T).
Q
w =ð
T
Z przedstawionych definicji wynika, że między pracochłonnością i wydajnością zachodzi odwrotna współzależ-
T Q
ność (gdy jedna roÅ›nie, to druga maleje). Zatem jeÅ›li t =ð a w =ð , to skoro jest odwrotna współza-
Q T
1 1 Q 1 1 T
leżność, to =ð =ð =ð w a =ð =ð =ð t
T Q
t T w Q
Q T
Współzależność zachodząca między wydajnością, a pracochłonnością jest w praktyce gospodarczej w
szeregu sytuacji wykorzystywana, gdyż znajomość jednego z tych wskaz
ników pozwala określić drugi. Przykła-
dem wykorzystania tej odwrotnej współzależności jest sposób obliczania sumarycznego czasu pracy potrzebnego
do wykonania określonych (wielu) zadań produkcyjnych:
T = q1 * t1 + & + qn * tn
q - wielkość poszczególnych rodzajów prac [w jedn. naturalnych]
t - wskaz
niki pracochłonności poszczególnych rodzajów pracy
Można ten czas wyliczyć też z :
1 1
T =ð q1 * +ð ... +ð qn *
w1 wn
q - j.w.
w - wskaz
nik wydajności
Wskaz
niki pracochłonności i wydajności są szeroko wykorzystywane w praktyce gospodarczej, a w szczególno-
ści:
a) w rachunku wielkości czasu pracy potrzebnego do wykonania określonych zadań produkcyjnych
b) w ewidencji i badaniu wydajności pracy
c) w opracowaniu bilansu czasu pracy i bilansu siły roboczej
d) przy taryfikacji pracy i płacy.
Zanim powiemy o normach, trzeba powiedzieć o czasie roboczym. Techniczną normę czasu pracy oraz tech-
niczną normę wydajności produkcji ustala się w drodze analizy procesu technologicznego, pod kątem zużycia
czasu pracy. Podstawą wszystkich norm pracy jest prawidłowo opracowany i dostosowany do warunków tech-
niczno - organizacyjnych system klasyfikacji czasu roboczego. Schemat takiej klasyfikacji przedstawia rycina:
Czas zmiany roboczej [T]
Czas pracy Czas przerw
tpz t1 t2 t3 t4 t5 t6 t7 t8
Czas zmiany roboczej najczęściej przyjmowany jest jako trwający 8 godz., tj. 480 min.
tpz - czas przygotowawczo - zakończeniowy przeznaczony np. na zapoznanie się ze zleceniem pracy, odbiorem
narzędzi, paliwa, odzieży ochronnej, przekazanie wykonanej pracy, zdanie narzędzi & Cechą charakterystyczną
tej kategorii czasu jest to, że jest on zużywany jednorazowo dla całej partii wykonanej produkcji. Ten czas w ba-
daniach jest często pomijany i dąży się do rozłożenia tej kategorii czasu na inne kategorie.
26
t1 - czas główny - zużywany na bezpośrednią realizację procesu technologicznego, np. w procesie pozyskania i
wyrobu drewna jest to czas zużyty na ścinanie, okrzesywanie i wyżynkę.
t2 - czas pomocniczy - zużywany na wykonanie czynności warunkujących wykonanie pracy głównej, np. odwra-
canie drzewa przy okrzesywaniu
t3 - czas obsługi stanowiska roboczego - zużywany na utrzymanie w odpowiednim stanie technicznym i organi-
zacyjnym stanowiska pracy
t4 - czas na odpoczynek i potrzeby naturalne
t5 - czas przerw z przyczyn technicznych, np. awaria pilarki
t6 - czas przerw z przyczyn organizacyjnych, np. brak zaopatrzenia
t7 - czas przerw z przyczyn meteorologicznych
t8 - czas przerw zawinionych przez robotnika, wynikający z naruszenia dyscypliny pracy, np. urżnął się jak świ-
nia.
Szczególne miejsce zajmuje t4 , gdyż ta kategoria czasu wchodzi do technicznej normy czasu pracy. Pozostałe
kat. czasu przerw w istocie swej sÄ… stratami czasu pracy.
Suma czasu głównego i pomocniczego nazywa się czasem właściwego wykonania (tw)
tw = t1 + t2
Czas efektywny jest sumą: tefekt = tpz + t1 + t2 + t3 (pod warunkiem, że tpz istnieje)
Przedstawiona klasyfikacja czasu roboczego umożliwia przeprowadzenie właściwej analizy procesów pracy pod
kątem zużycia czasu pracy, co z kolei umożliwia właściwe opracowanie norm czasu pracy:
3. Techniczna norma czasu pracy (Nt) - niezbędnie potrzebny czas pracy na wykonanie jednostki produkcji
ustalony w drodze analizy procesu produkcyjnego lub operacji technologicznej pod kątem zużycia czasu ro-
boczego.
Dane do opracowania norm czasu pracy otrzymuje siÄ™ za pomocÄ… obserwacji i pomiaru czasu roboczego. Do
pomiaru czasu roboczego służą:
a) fotografia dnia roboczego (zmiany roboczej) - obserwacja i pomiar wszystkich kategorii czasu robocze-
go (pracy i przerw). Obserwację i pomiar czasu roboczego rozpoczyna się z chwilą rozpoczęcia zmiany
roboczej. Pomiar czasu dokonuje się wg metody czasu bieżącego polegającej na tym, że czas końcowy
danej czynności jest jednocześnie czasem początkowym następnej. Dane z pomiarów wpisuje się do
 arkusza obserwacyjnego fotografii dnia roboczego zawierającego treść obserwacji, czas bieżący oraz
czas trwania poszczególnych kategorii czasu roboczego. Uporządkowane i zestawione wg jednoimien-
nych kategorii dane z pomiarów czasu roboczego są podstawą do opracowania tzw.  zestawienia foto-
grafii dnia roboczego . Na podstawie danych z fotografii dnia roboczego oblicza siÄ™ m.in. Nt, Nw,
wskaz
niki charakteryzujÄ…ce wykorzystanie czasu pracy (K1, K2, K3) oraz wskaz
niki możliwości zwięk-
szenia efektywnego czasu pracy.
t +ð t1 +ð t2 +ð t3 +ð t4
pz
Nt =ð [min / jedn. Q (produkcji)]
Q
T -ð (t3 +ð t4 ) 480 -ð (t3 +ð t4 )
Nw =ð lub Nw =ð [jedn. Q / rd (robotnikodzieÅ„)]
twj twj
tw t1 +ð t2
twj =ð lub twj =ð
Q Q
twj - czas właściwego wykonania jednostki produkcji
tw - czas właściwy
K1 - średni procent czasu właściwego wykonania
tw t1 +ð t2
K1 =ð *100 lub K1 =ð *100
T T
27
K2 - średni procent efektywnego czasu pracy
tefekt t +ð t1 +ð t2 +ð t3
pz
K2 =ð *100 lub K2 =ð *100
T T
K3 - średni procent strat czasu roboczego
t5 +ð t6 +ð t7 +ð t8
K3 =ð *100 (nie zawsze wszystkie te kategorie wystÄ™pujÄ…)
T
Mefekt - wskaz
nik możliwości zwiększenia efektywnego czasu pracy
t5 +ð t6 +ð t7 +ð t8
M =ð *100
efekt
t +ð t1 +ð t2 +ð t3 +ðt
pz
4
(tu też nie zawsze wszystkie te kategorie występują, łącznie z tpz, bo też może, ale nie musi być)
b) chronometraż - obserwacja i pomiar wybranych kategorii czasu roboczego (najczęściej głównego i po-
mocniczego). Metoda ta polega na wielokrotnym powtórzeniu pomiaru czasu trwania interesującej nas
kategorii czasu roboczego. Dane z pomiaru nanosi się do  arkusza obserwacyjnego chronometrażu . Z
pomiarów chronometrażowych odrzuca się min. i max. pomiary w celu uzyskania tzw. zwartości szere-
gu chronometrażowego. Za pomocą metody chronometrażu można ustalić orientacyjne normy czasu
pracy przy pomocy metody graficznej, stosowanej, gdy zachodzi potrzeba szybkiego, orientacyjnego
określenia norm pracy. Wykorzystuje się tu znaną w ekonomice współzależność zachodzącą między
czasem pracy, a wielkością wytworzonej produkcji. Punktem wyjścia tej metody jest chronometrażowy,
wielokrotny pomiar czasu pracy, zużytego do wykonania min. i max. zadania produkcyjnego. Dane z
pomiarów nanosi się na układ współrzędnych, na którym rzędna jest skalą czasu, a odcięta jest skalą
wielkości produkcji. Średni czas wykonania min. i max. zadania produkcyjnego nanosi się na układ
współrzędnych i łącząc te dwa punkty otrzymuje się prostą, która jest funkcją liniową. Z tak otrzyma-
nego wykresu można odczytać normy czasu pracy dla wielkości produkcji mieszczącej się między min.,
a max. zadaniem produkcyjnym.
czas wykonania [min]
wielkość produkcji
min max
4. Techniczna norma wydajności produkcji (Nw) - wielkość produkcji wykonana w jednostce czasu pracy
(najczęściej na zmianę roboczą), ustalona w drodze technicznego normowania czasu pracy. Wydajność pra-
cy jest to suma produktów lub usług wykonanych w jednostce czasu pracy, lub przez jednego zatrudnione-
go. Istotnym problemem przymierzeniu wydajności pracy jest wybór miernika wyniku produkcyjnego.
Miernikami takimi mogą być mierniki naturalne (fizyczne - m. t & ), wartościowe (zł), umowne, czasowe.
28
Ze względu na wybór odpowiedniego miernika służącego do określania wyników produkcyjnych w ekono-
mice leśnictwa posługujemy się czterema metodami określania wydajności pracy:
a) metoda mierników naturalnych - ustalanie poziomu wydajności pracy za pomocą tej metody polega na
ilościowym wyrażeniu rozmiarów produkcji wykonanej w jednostce czasu pracy lub przez jednego
qn qn
zatrudnionego: Wn =ð lub Wn =ð
T Ztr
Wn - wydajność w jednostkach naturalnych
qn - wielkość produkcji w jednostkach naturalnych
T - nakład czasu pracy wydatkowany na wytworzenie produkcji qn
Ztr - liczba pracowników zatrudnionych przy wytworzeniu qn
Ważną zasadą jest tu jednorodność produkcji. Z teoretycznego punktu widzenia zgłaszać można zastrzeżenia do
określania wydajności pracy za pomocą tej metody w leśnictwie, albowiem podstawową miarą w leśnictwie są
m3 pozyskanego drewna, a wiadomo, że ilość pozyskanego drewna nie jest ściśle uzależniona od ilości zużytego
czasu pracy na pozyskanie określonej ilości sortymentów (np. kiedy drzewa mają taką samą wysokość, ale różną
pierśnicę). Pomimo szeregu zastrzeżeń zgłaszanych do tej metody jest ona powszechnie stosowana w leśnictwie
z uwagi na prostotę rachunku i łatwość ewidencji podstawowych składników rachunkowych. W celu porównania
wydajności pracy w określonych odstępach czasu, między robotnikami, czy między jednostkami gospodarczymi
można posłużyć się indeksem wydajności pracy:
Wn Wn
Iw =ð lub Iw =ð *100 (jeÅ›li chcemy mieć w %)
W0 W0
Iw - indeks wydajności
Wn - wydajność pracy w okresie badanym (np. rok 1998)
W0 - wydajność pracy w okresie przyjętym za podstawę (baza, punkt odniesienia, np. rok 1997)
Analiza wydajności pracy za pomocą indeksu wydajności jest poprawna, gdy struktura produkcji w porównywa-
nych jednostkach, okresach, grupach ludzi jest przybliżona. Jeśli zaś jest bardzo zróżnicowana, mierzenie wy-
dajności za pomocą indeksu nie odzwierciedla rzeczywistych zmian w poziomie wydajności pracy. W celu wye-
liminowania wad tej metody (mierników naturalnych) w 1978 roku Branżowy Ośrodek Organizacji i Normowa-
nia Pracy w Leśnictwie (Wrocław) zaproponował korygowanie wydajności pracy przy pozyskaniu drewna za
pomocą mnożników przeliczeniowych. Opracowano kilkanaście mnożników, zależnie od pozyskiwanego sorty-
mentu i struktury sortymentowej produkcji:
tsort q1 *t1 +ð...+ð qn *tn
M =ð tsr =ð
tsr åðq
tsort - pracochłonność przy pozyskaniu danego sortymentu
tśr - pracochłonność średnioważona dla całej produkcji, dla wszystkich sortymentów
q - rozmiar pozyskania poszczególnych sortymentów
t - pracochłonność danego sortymentu.
Tak wyliczone mnożniki mają charakter czasowy, gdyż zmieniają się wraz ze zmianą struktury pozyskiwanego
drewna. Dzięki zastosowaniu mnożników przeliczeniowych powstała możliwość prawidłowego porównania wy-
dajności pracy za pomocą indeksu wydajności pracy między poszczególnymi n-ctwami, lub między poszczegól-
nymi ludz
mi.
b) metoda mierników wartościowych - ustalanie poziomu wydajności pracy polega tu na wartościowym
wyrażeniu rozmiaru produkcji w przeliczeniu na jednostkę czasu lub jednego zatrudnionego. Za pomo-
cą tej metody można obliczyć wydajność:
Wg Wg
- poszczególnych rodzajów prac Ww =ð lub Ww =ð
T Zatr
Ww - wydajność wartościowa
Wg - wartość wytworzonej produkcji
T - czas
Zatr - zatrudnienie
29
Wartość wykonanej produkcji obliczyć można w przypadku, gdy produkcja ma wartość sprzedażną (np. drewno)
Wq = q * cj
q - ilość pozyskanego drewna
cj - cena jednostkowa,
oraz w przypadku, gdy efekt produkcyjny nie ma wartości sprzedażnej (nie można go sprzedać - np. wyorane
bruzdy) Wq = q * kj
q - rozmiar produkcji
kj - koszt jednostkowy wykonanej produkcji
- pracy poszczególnych jednostek gospodarczych (np. n-ctwo) - w miejsce wartości produkcji (licznika) można
zastosować ogólnoekonomiczne kategorie wartości produkcji takie jak produkcja globalna, towarowa, czysta i
Q Q
in. Ww =ð lub Ww =ð
T Zatr
Q - produkcja (globalna, czysta & ) całych jednostek gospodarczych
W tej metodzie zgodnie z obowiązującymi zasadami uwzględnia się efekty tylko jednego zakresu tj. Ppp. To
powoduje, że tak określona wydajność nie do końca jest poprawna metodycznie. Drugą wadą tej metody (mier-
ników wartości) jest brak korelacji między wartością produkcji leśnej, a nakładami wydatkowanymi na jej wy-
tworzenie. Sytuację tą ilustruje przykład dwóch n-ctw pozyskujących równe ilości drewna, lecz o różnej struktu-
rze sortymentowej. Załóżmy. że n-ctwo N1 pozyskuje w większości drewno wielkowymiarowe, a N2 - małowy-
miarowe. Skutki takiego układu pozyskania są takie:
Parametry opisowe N1 N2
Wielkość produkcji [m3] R1 = R2
Cena średnia 1m3 pozyskanego drewna [zł] C1 > C2
Wartość produkcji [zł] Q1 > Q2
Pracochłonność pozyskania 1m3 [rd]1 t1 < t2
Nakład czasu pracy [rd] T1 < T2
Koszt pozyskania i wyrobu K1 < K2
Metoda ta pozwala na porównanie wydajności pracy w określonych okresach czasu i na porównanie między jed-
nostkami.
c) metoda mierników umownych - powstała w wyniku poszukiwania jednego syntetycznego wskaz
nika
wydajności pracy dla zespołu prac, których wielkości wyrażone są w różnych jednostkach naturalnych
(m, m3, mp, ha & ). Ogólna formuła wydajności pracy jest następująca:
åðqu åðq u
Wu =ð lub Wu =ð
T Zatr
"qu - sumaryczna wielkość badanych rodzajów prac w jednostkach umownych
Metoda ta ma dwie odmiany:
- klasyczna - cały problem tej metody sprowadza się tu do wyrażenia rozmiarów produkcji (licznika) w jed-
nostkach umownych. Można to zrobić za pomocą następującego sposobu:
"qu = q1 * k1 + & +qn * kn
q - wielkości badanych rodzajów prac w jednostkach naturalnych (np. q1 [ha], q2 [m3] )
k - współczynniki przeliczeniowe
1
robotnikodzień
30
Współczynniki przeliczeniowe wyliczane są ze stosunku pracochłonności danego rodzaju pracy do pracochłon-
tx q1 *t1 +ð...+ð qn *tn
noÅ›ci Å›rednioważonej: kx =ð tsr =ð ßðto już dziÅ› byÅ‚o
t åðq
sr
kx - współczynnik przeliczeniowy badanego rodzaju pracy
tx - pracochłonność badanego rodzaju pracy
tśr - pracochłonność średnioważona
Metodę tą ilustruje następujący przykład:
Rodzaj pracy Jednostka miary q t [rd] T [rd] K qu
Pozyskanie sortymentów długich m3 1000 0,1 100 0,5 500
Pozyskanie sortymentów stosowych m3 (p) 400 0,2 80 1,0 400
Pielęgnowanie upraw ha 100 1,2 120 6,0 600
Razem - - - 300 - 1500
1500
T = q * t
0,1
K1 =ð =ð 0,5
0,2
1000*0,1+ð 400*0,2 +ð100*1,2 300
tsr =ð =ð =ð 0,2 [rd / jedn. umownÄ…]
1500 1500
1500 1 1
Wu =ð =ð 5 [jedn. umownych / rd] lub Wu =ð =ð =ð 5 [jedn. umownych / rd]
300 tsr 0,2
- skrócona - wykorzystuje się tu odwrotną współzależność zachodzącą między wydajnością a pracochłonno-
ścią. Zatem dla ustalenia wydajności potrzebna jest znajomość tylko średnioważonej pracochłonności dla
1
badanych rodzajów pracy: Wu =ð
tsr
d) metoda mierników czasowych - jest ona w swej konstrukcji inna od powyższych, wykorzystuje odwrot-
ną zależność jaka zachodzi między wydajnością, a pracochłonnością. Wydajność pracy w tej metodzie
określa się przez porównanie czasów pracy w okresie przyjętym za podstawę i w okresie badanym:
q0 *t0
Wt =ð
qn *tn
q0 - rozmiar produkcji w okresie przyjętym za podstawę
t0 - pracochłonność w okresie przyjętym za podstawę
qn - rozmiar produkcji w okresie badanym
tn - pracochłonność w okresie badanym
T0
Ponieważ q * t = T to Wt =ð
Tn
T0 - czas pracy w okresie przyjętym za podstawę
Tn - czas pracy w okresie badanym
31
Jeżeli rozmiary produkcji w okresie n i o są takie same (q0 = qn), to Wt określić można przez porównanie
t0
pracochÅ‚onnoÅ›ci Wt =ð - jest to odwrócony indeks pracochÅ‚onnoÅ›ci, ponieważ o wydajnoÅ›ci
tn
wnioskujemy z pracochłonności, a między pracochłonnością i wydajnością zachodzi odwrotna współzależ-
ność.
Efektywność gospodarowania w leśnictwie
Efektywność ekonomiczna (= e. gospodarowania = sprawność gospodarcza) - zdolność jednostki gospodar-
czej do wytwarzania w danym czasie i za pomocą danych sił wytwórczych określonej ilości dóbr i usług za-
pewniających zaspokojenie potrzeb społecznych. Efektywność gospodarowania charakteryzuje się dwoma
nierozłącznymi cechami tj. szybkością i celowością działania. Ocenę efektów przeprowadza się za pomocą
odpowiednich wskaz
ników:
1. Wskaz
niki techniczne - ich wielkość (licznik i mianownik) podawane są w jednostkach naturalnych (np.
2m3/ar)
2. Wskaz
niki techniczno-ekonomiczne - wielkości podawane są w jednostkach naturalnych i wartościo-
wych (np. wartość produkcji z 1 ha)
3. Wskaz
niki ekonomiczne - wielkości podawane są w jednostkach wartościowych (np. wielkość zysku
przypadająca na wartość sprzedaży).
Efektywność gospodarowania określać można drogą bezpośrednią oraz metodami pośrednimi:
E
1. Bezpośrednia polega na badaniu relacji między efektem i nakładami w postaci ilorazu , lub z różnicy E -
N
E
N. Z ilorazu powstają względne wskaz
niki efektywności (np. rentowność), a z różnicy E - N powstają
N
bezwzględne wskaz
niki efektywności (np. zysk). Efektywność gospodarowania w leśnictwie charakteryzuje
poniższy schemat:
Ekonomiczna efektywność gospodarowania w leśnictwie
Efektywność podmiotu gospodarczego (n-ctwa, Efektywność zabiegów, czynności gospodar-
RDLP, GDLP) czych, maszyn, urządzeń itp.
- efektywność technologii, odnowień i za-
lesień
- efektywność cięć pielęgnacyjnych
Efektywność produkcji Efektywność pracy - efektywność zabiegów ochronnych
- efektywność postępu technicznego
- &
na pniu przy pniu na pniu przy pniu
a) efektywność produkcji ocenia ekonomiczne wykorzystanie zasobów produkcyjnych. Określa się ją jako sto-
sunek efektu uzyskanego w procesie produkcji do wartości zasobów materialnych i niematerialnych w tym
procesie uczestniczÄ…cych:
E
Eprod =ð
Cz +ðVz
E - efekt
Cz - wartość zasobów materialnych
Vz - wartość zasobów niematerialnych
32
W zależności od tego, co będziemy przyjmować za E, otrzymamy różne wskaz
niki efektywności produkcji, np.:
z
Eprod =ð ßð jest to tzw. stopa zysku
Wl +ðTn +ð On +ð L
z - zysk wyprodukowany na podstawie zasobów (które są w mianowniku)
Wl - wartość lasu
Tn - wartość środków trwałych (netto)
Ol - wartość środków obrotowych (pieniądze)
L - wartość zasobów ludzkich
V
L =ð - wartość zasobów ludzkich można obliczyć przez kapitalizacjÄ™ wynagrodzeÅ„
0,0 p
V - wynagrodzenie wraz z narzutami na ubezpieczenia społeczne
p - stopa procentowa (9%) (0,09)
Wc
Innym wskaz
nikiem jest Eprod =ð
Wl +ðTn +ð On +ð L
Wc - wartość produkcji całkowitej
Schemat determinantów (wpływów) efektywności produkcji:
Efektywność produkcji
Zasoby pieniężne Dochody
Podaż
Popyt Ceny produktów
A
Koszty produkcji
Zasoby rzeczowe
Nakłady pracy
B
Organizacja jednostki i
procesów produkcyjnych
Ludzie
Wielkość i struktura pro-
dukcji leśnej
C
Las
Przyrodnicze warunki
produkcji leśnej
A - determinanty ekonomiczne wtórne
B - determinanty techniczno-organizacyjne
C - determinanty przyrodnicze Ä…ð pierwotne
33
Zasoby produkcyjne
b) efektywność pracy:
- ocenia ekonomiczne wykorzystanie bieżących nakładów (kosztów)
- jest to stosunek efektu uzyskanego w procesie pracy do bieżących kosztów działalności:
E
Epracy =ð
Cb +ðVb
E - etat
Cb - bieżące koszty materialne
Vb - bieżące koszty niematerialne
1999-01-12
W zależności od tego, jakie kategorie ekonomiczne przyjmujemy jako efekt pracy, będziemy mieć różne wskaz
-
niki efektywności pracy:
- jeśli za efekt przyjmiemy zysk, to efektywność:
z
Epracy =ð - wskaz
nik rentowności kosztów
Kc
z - zysk (z całkowitej produkcji)
Kc - koszty całkowite
- jeśli za efekt przyjmiemy wartość produkcji całkowitej:
Wc
Epracy =ð
Kc
Wc - wartość produkcji całkowitej
Kc - koszty produkcji całkowitej
Tak liczona efektywność pracy w leśnictwie nie pozwala na porównywanie efektywności między jednostkami
(n-ctwami), oraz tej samej jednostki w dłuższym okresie czasu, albowiem różne są wartości produkcyjne w róż-
nych n-ctwach i różna struktura produkcji, a ponadto również w ramach tego samego n-ctwa w dłuższych okre-
sach czasu zmienia się struktura produkcji. W celu umożliwienia porównywania wskaz
ników efektywności pra-
cy proponuje się stosować odpowiednie współczynniki korygujące efektywność pracy (Q).
Przyjmuje się, że sumaryczny wskaz
nik korygujący Q powinien korygować wskaz
niki efektywności pracy przy-
najmniej z dwóch powodów:
- zróżnicowane przyrodnicze warunki produkcji leśnej - najwyraz
niej odzwierciedlajÄ… siÄ™ w kosztach za-
gospodarowania lasu
- zróżnicowana struktura produkcji (pozyskania) - najwyraz
niej odbija siÄ™ w kosztach jednostkowych po-
zyskanego drewna.
Wobec powyższego skonstruowano dwa cząstkowe wskaz
niki korygujące: k1 i k2. Przy ich konstrukcji przyjęto
założenie, że wyższe koszty (zagosp. lub pozysk.) wynikają z przyczyn abiotycznych.
kz
k1 =ð
kz
kz - koszt zagospodarowania 1 ha lasu w ocenianej jednostce (n-ctwie)
kz - średni koszt zagospodarowania 1 ha lasu w jednostce nadrzędnej (RDLP)
k
p
k2 =ð
k
p
kp - koszt pozyskania 1m3 drewna w ocenianej jednostce
kp - średni koszt pozyskania1m3 drewna w jednostce nadrzędnej
34
Połączenie tych dwóch współczynników może mieć formę iloczynu, lub średniej arytmetycznej z tych dwóch
współczynników
Q1 =ð k1 *k2
kwestia wyboru zależy od dyrektora, albo innego szefa
k1 +ð k2
Q2 =ð
2
Wyliczone wskaz
niki efektywności pracy należy przemnożyć przez odpowiednie współczynniki korygujące.
Schemat determinantów efektywności pracy jest następujący:
Efektywność pracy
podaż
Dochody Ceny produktów Koszty produkcji
A
Nakłady pracy
popyt
Organizacja jednostki i procesów B
produkcyjnych
Wielkość i struktura produkcji leśnej
C
Przyrodnicze warunki produkcji le-
śnej
A - determinanty ekonomiczne wtórne
B - determinanty techniczno-organizacyjne
C - determinanty przyrodnicze Ä…ð pierwotne
2. Pośrednie metody wnioskowania o efektywności:
N Ks
a) wskaz
niki nakÅ‚adochÅ‚onnoÅ›ci np. Pk =ð Ä…ð takich wskaz
ników jest cała masa
E Ws
Pk - poziom kosztów
Ks - koszty sprzedaży
Ws - wartość sprzedaży
Im wyższy wskaz
nik nakładochłonności, tym niższa efektywność (im wyższe koszty, tym niższa efektywność)
35
b) metody indeksowe (też może być ich tyle ile sobie wymyślimy) np. odwrócony indeks kosztów:
C0 +ðV0
Icv =ð
Cn +ðVn
C0 - koszty materialne okresu przyjętego za podstawę
V0 - koszty niematerialne okresu przyjętego za podstawę
Cn - koszty materialne w okresie badanym
Vn - koszty niematerialne w okresie badanym
c) metoda diagramu przełomu - wykorzystuje ona zależność liniową zachodzącą między kosztami produkcji, a
wielkością produkcji. Podstawą rachunkową tej metody są koszty produkcji z podziałem na:
- koszty stałe
- koszty zmienne
Metodę diagramu przełomu można wykorzystać do oceny efektywności dwóch technologii (sposobów) pracy.
Sumaryczny koszt jakiejkolwiek produkcji można zapisać w postaci: y = a + bx
y - sumaryczny koszt produkcji
a - koszty stałe
b - wielkość produkcji
Jeżeli badamy dwie techniki pracy, z których pierwszą oznaczamy symbolem A, drugą B i jej sumaryczny koszt
dla odróżnienia zapiszemy z  prim
A) y = a + bx
B) y = a + b x , to można wyliczyć wielkość produkcji, przy której koszty obu tych metod będą sobie
a -ð a'
równe: a + bx = a + b x x =ð
b'-ðb
Ilustracją tego sposobu określania efektywności niech będzie następujący przykład:
a = 2500 zł
a = 1500 zł
b = 25 zł
b = 50 zł
2500 -ð1500
x =ð =ð 40
[jednostek produkcji]
50 -ð 25
koszty produkcyjne [zł] y
6000 - P
5000 -
4000 -
3000 - a
2000 - a
1000 -
| | | | | | | | | |
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 x
wielkość produkcji
[w jednostkach naturalnych]
36
Punkt P nazywany punktem przełomu oznacza granicę, do której jedna z metod jest bardziej efektywna i po
przekroczeniu tego punktu staje się mniej efektywną, co na naszym przykładzie oznacza, że do punktu P metoda
pracy B (y = a + b x) jest bardziej efektywna, ponieważ ma niższe sumaryczne koszty produkcji, niż metoda A.
Po przekroczeniu pkt. P bardziej efektywna jest metoda A.
Podstawy taryfikacji pracy i płacy
Na system taryfikacji pracy i płacy składają się trzy podstawowe elementy:
1. Metody wartościowania (taryfikacji) pracy
2. Siatka płac
3. Tabela płac (lepiej używać pojęcia Tabela stawek godzinowych, żeby się nie myliło z Siatką płac)
Teoretyczny model taryfikacji pracy i płacy
1. Podstawy wartościowania (taryfikacji) pracy.
Każdą pracę cechuje określona złożoność i ciężkość. Złożoności i ciężkości nie można izolować, gdyż nie wy-
stępują oddzielnie. System wartościowania pracy w efekcie służy do ustalania kategorii zaszeregowania pracy.
Złożoność pracy klasyfikuje się w 6 następujących kategoriach:
A. Praca pomocnicza
B. Praca prosta przyuczona
C. Praca złożona przyuczona
D. Praca średnio złożona
E. Praca bardzo złożona
F. Praca szczególnie złożona
Złożoność pracy można mierzyć:
a) złożonością samego procesu pracy,
b) stopniem przygotowania zawodowego (wykształcenie i doświadczenie)
Ciężkość pracy klasyfikuje się 5 kategoriami:
I. Przeciętny wysiłek, przeciętne warunki pracy
II. Przeciętny wysiłek, uciążliwe warunki pracy
III. Duży wysiłek, uciążliwe warunki pracy
IV. Duży wysiłek i szczególnie uciążliwe warunki pracy
V. Szczególnie duży wysiłek, szczególnie uciążliwe warunki pracy
Ciężkość pracy może być mierzona:
a) stopniem wysiłku fizycznego lub umysłowego
b) stopniem zagrożenia dla zdrowia i życia
Każdej z wymienionych kategorii złożoności i ciężkości pracy przydziela się określoną wagę punktową (pewną
ilość punktów). Suma punktów za złożoność i ciężkość pracy określa tzw. kategorię zaszeregowania pracy. W
teoretycznym modelu taryfikacji pracy i płacy przyjęto, że minimalna ilość punktów wynosi 100. W oparciu o
tak przyjęte założenie skonstruowano siatkę płac:
Kat.
ciężkości
Kat. I II III IV V
złożoności
A 100 - 120 120 - 140 140 - 160 160 - 180 180 - 200
B 120 - 140 140 - 160 160 - 180 180 - 200 200 - 220
C 140 - 160 160 - 180 180 - 200 200 - 220 220 - 240
D 160 -180 180 - 200 200 - 220 220 - 240 240 - 260
E 180 - 200 200 - 220 220 - 240 240 - 260 260 - 280
F 200 - 220 220 - 240 240 - 260 260 - 280 280 - 300
37
Ramowa siatka płac uwzględnia zasadę komplementarności dwóch podstawowych wyników pracy tj. ciężkości i
złożoności, co przejawia się w tabeli tym, że zwiększenie jednego stopnia ciężkości jest równoznaczne ze zwięk-
szeniem o jeden stopień złożoności.
Po skonstruowaniu ramowej siatki płac można opracować tabelę stawek godzinowych (tabelę płac).
Stawka minimalna - 10 zł / h
Smin * Pkt
Sgodz =ð
100
Sgodz - stawka godzinowa
Pkt - punkty z siatki płac
Smin - stawka minimalna
Kat.
ciężkości
Kat. I II III IV V
złożoności
A 10 - 12 12 - 14 14 - 16 16 - 18 18 - 20
B 12 - 14 14 - 16 16 - 18 18 - 20 20 - 22
C 14 - 16 16 - 18 18 - 20 20 - 22 22 - 24
D 16 -18 18 - 20 20 - 22 22 - 24 24 - 26
E 18 - 20 20 - 22 22 - 24 24 - 26 26 - 28
F 20 - 22 22 - 24 24 - 26 26 - 28 28 - 30
10*100 10*280
Sgodz A I =ð =ð10 [zÅ‚] Sgodz F V =ð =ð 28 [zÅ‚]
100 100
10*120 10*300
Sgodz A I =ð =ð12 [zÅ‚] Sgodz F V =ð =ð 30 [zÅ‚]
100 100
Wyżej wymienione elementy dotyczą taryfikacji pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotni-
czych (robotników). Dla stanowisk nierobotniczych system taryfikacji pracy i płacy pod względem konstrukcyj-
nym jest zbliżony, z tym, że wartościowanie pracy określa się na podstawie trzech grup czynników pracy (a nie
dwóch):
a) złożoność pracy
b) odpowiedzialność
c) uciążliwość pracy
W oparciu o punktowaną wycenę tych trzech czynników pracy ustala się kategorie zaszeregowania poszczegól-
nych stanowisk.
Innym wyróżnikiem taryfikacji pracy i płacy dla pracowników umysłowych jest fakt, że buduje się tabele płac
(uposażeń) miesięcznych, a nie tabelę stawek godzinowych.
To był model teoretyczny, a jak jest w lasach?
System taryfikacji pracy i płacy w leśnictwie.
1999-01-19
Mamy tu do czynienia z uproszczonym systemem taryfikacji pracy i płacy. Uproszczenie to polega na tym, że
przedmiotami wyceny (taryfikacji) nie są ciężkość i złożoność pracy, ale podmiotowe i przedmiotowe cechy
pracy.
38
Schemat podmiotowych i przedmiotowych cech pracy:
Cechy pracy
Przedmiotowe Podmiotowe
złożoność manipulacji wiedza, umiejętność
ryzyko, względy bezpieczeństwa odpowiedzialność
wysiłek fizyczny sprawność fizyczna
uciążliwość warunków pracy odporność na zmęczenie
Przedmiotowe cechy pracy dotyczą przedmiotu pracy (a więc samej czynności), natomiast podmiotowe dot.
podmiotu, czyli człowieka (wykonawcy). W wyniku analizy pracy lub zawodu - specjalności każdemu z wymie-
nionych w tabeli czynnikowi pracy nadaje się odpowiednią wagę punktową, a suma punktów określa kategorię
zaszeregowania danej pracy lub zawodu - specjalności. Na system taryfikacji pracy i płacy w leśnictwie składają
siÄ™ cztery podstawowe elementy:
1. Taryfikator kwalifikacyjny zawodów robotniczych (zawodów - specjalności) - wg ponadzakładowego ukła-
du zbiorowego pracy dla pracowników LP z 29 stycznia 1998 ten układ reguluje wynagrodzenia robotników
stałych oraz pracowników umysłowych poza służbą leśną.
nie trzeba tego znać, bo to się zmienia
Stanowisko Kategoria zaszeregowania
1. Robotnik pomocniczy I - IV
2. Robotnik leśny IV - X
3. Wozak - zrywkarz IV - X
4. Flisak IV - XI
5. Drwal IV - XI
6. Drwal -operator maszyn i urządzeń leśnych V - XI
7. Kierowca ciÄ…gnika V - XI
8. Operator maszyn i urządzeń leśnych V - XII
9. Mechanik maszyn i urządzeń leśnych VI - XII
10. Starszy robotnik leśny - gajowy IV - XII
2. Taryfikator robót - zawiera rodzaj pracy (roboty) i odpowiadającą jej kategorię zaszeregowania. Jest to
sprawa regionalna, a nawet n-ctwa mają własne. Dotyczy to pracowników zatrudnionych czasowo (wyłącza-
jąc ZUL-e), robotników sezonowych. Ten taryfikator wychodzi z użycia, bo najczęściej zatrudnia się ZUL-
e. Tu też jest 12 kategorii zaszeregowania.
3. Tabela stawek godzinowych:
Kategoria zaszeregowania I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
c o Å› po miÄ™ d z y
Stawka godzinowa 3 zł 12 zł
ok. dzisiaj
Tego też nie ustala się centralnie - każde n-ctwo robi to samo dla siebie.
4. Tabela norm czasu pracy (Nt), bÄ…dz
wskaz
ników pracochłonności (t) - tabele te zawierają poszczególne
czynności (rodzaje prac) i odpowiadający im wskaz
nik pracochłonności (normy). Te wskaz
niki też są dziś
lokalne.
Tabele norm czasu pracy potrzebne są do określania stawek jednostkowych (za jednostkę produktu: za 1 ha,
za 1 m3). A liczy siÄ™ to tak: Sj = Sgodz * Nt (lub t)
Sj - stawka na jednostkÄ™
Sgodz -stawka godzinowa
Nt - norma czasu pracy
t - pracochłonność
Tak siÄ™ oblicza stawki dla ZUL-i.
39
Wynagrodzenie pracowników na stanowiskach nierobotniczych (poza służbą leśną) opiera się na układzie zbio-
rowym pracy (ponadzakładowym). Wynagrodzenie tych pracowników składa się z wynagrodzenia zasadniczego
oraz dodatków funkcyjnych dla osób zajmujących stanowiska kierownicze.
Wynagrodzenie zasadnicze (miesięczne) ustala się przez pomnożenie stawki wyjściowej przez współczynnik
uzależniony od kategorii zaszeregowania danego stanowiska pracy. W układzie zbiorowym pracy podane są sta-
nowiska w poszczególnych jednostkach Lasów Państwowych i odpowiadające im kategorie zaszeregowania:
Stanowisko Kategoria zaszeregowania
GDLP
RDLP
specjalista XII - XVII
N-CTWO
specjalista VIII - XVI
Drugim etapem jest przemnożenie stawki wyjściowej przez współczynnik:
Wynagrodzenie miesięczne = Swyj * wsp
też nie trzeba znać
Tabela współczynników:
Kategoria zaszeregowania Współczynnik
I 1,000 - 1,286
. .
. .
. .
XXII 3,400 - 6,20
Np. stawka wyjściowa - 500 zł pomnożona przez współczynnik np. 2,000 daje wynagrodzenie miesięczne 1000 zł.
Wm = 500 * 2 = 1000 [zł]
Zasady wynagradzania pracowników służby leśnej - reguluje zarządzenie MOŚZNiL z 14 marca 1995 r. W za-
rządzeniu tym minister powołał stanowiska, które zaliczone są do służby leśnej w poszczególnych jednostkach
organizacyjnych LP (generalnie są to wszyscy mundurowi). W tym samym zarządzeniu minister wprowadził stopnie
zawodowe służy leśnej. Jest ich 15. Stopień zawodowy jest jednocześnie kategorią osobistego zaszeregowania.
Stopnie:
1. Aspirant leśny I stopnia
2. Aspirant leśny II stopnia
3. Aspirant leśny III stopnia
4. Leśniczy I stopnia
5. Leśniczy II stopnia
6. Leśniczy III stopnia
7. Adiunkt I stopnia
8. Adiunkt II stopnia
9. Adiunkt III stopnia
10. MÅ‚odszy inspektor
11. Inspektor
12. Starszy inspektor
13. Dyrektor leśny
14. Dyrektor inspekcyjny
15. Dyrektor zarzÄ…dzajÄ…cy
Wspomniane zarządzenie podaje kategorię osobistego zaszeregowania oraz wielkość dodatków funkcyjnych dla
poszczególnych stanowisk i stopni zawodowych.
40
Stopnie zawodowe (kat. zaszereg.)
Dodatek
Stanowisko
funkcyjny
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV
DGLP
dyrektor 350%
generalny
RDLP
dyrektor 100 - 150%
regionalny
N-CTWO
75 - 100%
nadleśniczy
Wynagrodzenie zasadnicze ustala się przez pomnożenie stawki wyjściowej oraz odpowiedniego współczynnika
uzależnionego od stopnia zawodowego (kat. zaszereg.) i stażu pracy w leśnictwie.
Kategoria zaszerego- Lata pracy
wania (stop. zawod.) 1 & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 40
I 1,00 & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
XV & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 8,734
Stawka wyjściowa ustalana jest przez ministra w porozumieniu ze związkami zawodowymi.
Ekonomiczna ocena postępu technicznego.
W literaturze jest dużo definicji postępu, podzielić je można na trzy grupy:
1. Pierwsza grupa eksponuje techniczny aspekt postępu
2. Druga grupa eksponuje ekonomiczny aspekt postępu
3. Trzecia - oba
Wg Gordona - postęp techniczny to zmiany w technikach wytwórczych, których bezpośrednim efektem są ko-
rzystne zmiany w relacji: nakłady - produkcja. Wg niego postęp techniczny polega na zastępowaniu pracy ludzi
pracą mechanizmów, oraz ciągłym doskonaleniu maszyn i urządzeń produkcyjnych, metod wytwarzania itd., co
zapewnia określone efekty ekonomiczne.
Wg Wondelta postępu technicznego nie da się wytłumaczyć ani uzasadnić jako zjawiska technicznego samego
w sobie, a jedynie jako zjawisko techniczne poddane kryteriom ekonomicznym.
Wg Podgórskiego (leśnika) - postęp techniczny w gospodarstwie leśnym, to wdrażanie do procesów pracy in-
nowacji technicznych, technologicznych i organizacyjnych, które powinny prowadzić do wzrostu efektywności
pracy i efektywności produkcji w gospodarstwie leśnym.
Rodzaje postępu:
1. Pracooszczędny - preferowany w leśnictwie, chodzi w nim o zastępowanie pracy ludzkiej pracą maszyn.
2. Materiałooszczędny.
Do oceny poziomu postępu technicznego służą wskaz
niki:
1. Wskaz
niki mechanizacji:
Pm
a) produkcji: M =ð *100
p
P
Mp - wskaz
nik mechanizacji produkcji
Pm - ilość (wielkość) produkcji wykonanej przy pomocy urządzeń mechanicznych
p - całkowita wielkość produkcji
41
b) pracy:
Rm
- M =ð *100
r
R
Mr - wskaz
nik mechanizacji pracy
Rm - ilość pracowników zatrudnionych do pracy z urządzeniami mechanicznymi
R - całkowita ilość pracowników
Tm
- M =ð *100 ßð sposób dokÅ‚adniejszy (bo bierze pod uwagÄ™ np. to, że pilarz pracuje też trochÄ™ rÄ™cznie)
r
T
Mr - wskaz
nik mechanizacji pracy
Tm - czas pracy wykonanej przy pomocy urządzeń mechanicznych
T - całkowity czas pracy
2. Inne wskaz
niki to metody określające oszczędność kosztów własnych produkcji związanych z realizacją po-
stępu technicznego:
a) wskaz
niki rocznej oszczędności kosztów:
Rok =ð (K1 -ð K2)*P2
Rok - wskaz
nik rocznej oszczędności kosztów
K1 - koszt jednostkowy przed wprowadzeniem postępu (innowacji)
K2 - koszt jednostkowy (na ha, godz. & ) po wprowadzeniu innowacji
P2 - wielkość produkcji po wprowadzeniu innowacji
Wzór ten ma rację bytu, gdy zachodzi zależność K2 < K1
b) wskaz
nik okresu zwrotu nakładów - określa liczbę lat, po jakich zakupiona maszyna zwróci się (zamor-
tyzuje):
Ni
Ozn =ð
(K1 -ð K2 )* P2
Ozn - wskaz
nik okresu zwrotu nakładów
Ni - nakłady inwestycyjne
Np. jeśli maszyna kosztuje 10000 zł, a oszczędzimy na rok 1000 zł, to zamortyzuje się po 10 latach
10000
Ozn =ð =ð10 [lat]
1000
c) wskaz
nik rocznego przyrostu akumulacji:
Nn
Pm =ð (K1 -ð K2 )* P2 -ð ( +ð a)
t
Nn - nakłady (koszty) nie inwestycyjne (szkolenie ludzi, serwis & )
t - czas (ilość lat), na który te Nn są rozłożone
a - przyrost amortyzacji w okresie rocznym
Pm - roczny przyrost akumulacji
Amortyzacja - roczne zużycie maszyny (np. gdy pracować ma 10 lat, to co roku wartość spada o 1/10 ceny)
42
d) wskaz
nik efektywności lub opłacalności wprowadzania postępu technicznego:
1 1 (K1 -ð K2)* P2
q0 =ð =ð =ð
Ni
Ozn (K1-ðK2 )*P2 Ni
e) takich wskaz
ników mogą być setki.
Ogół wskaz
ników służących do oceny poziomu postępu technicznego wg Antoniego Buraczewskiego podzielić
można na 7 grup:
1. Wskaz
niki syntetyczne
2. Wskaz
niki oszczędności kosztów
3. Wskaz
niki indeksowe
4. Wskaz
niki rodzaju postępu
5. Metody wskaz
nikowe, np. mechanizacji
6. Wskaz
niki wartości trudnowymiernych
7. Wskaz
niki efektywności innowacji w zakresie ochrony pracy.
END.
43
Spis treści:
Zakres produkcji leśnej ............................................................................................................................................1
Okres produkcji leśnej ..............................................................................................................................................1
Czynniki produkcji leśnej (zasoby produkcyjne) .....................................................................................................1
Koszty produkcji leśnej ............................................................................................................................................2
Wartość produkcji leśnej ..........................................................................................................................................3
Cena produkcji leśnej ...............................................................................................................................................4
Teoretyczne podstawy ustalania cen na drewno ......................................................................................................4
Różnicowanie cen sortymentowych .........................................................................................................................4
Produkcja (wartość) globalna ...................................................................................................................................6
Produkcja czysta .......................................................................................................................................................6
Rzeczywista i prawidłowa wartość produkcji leśnej ................................................................................................7
Krytyczna ocena metodyki obliczania produkcji globalnej w leśnictwie ................................................................7
Statyczne metody szacowania wartości lasu ............................................................................................................9
Współczesne empiryczne metody szacowania wartości drzewostanów w Polsce .................................................14
Tablice wartości drzewostanów .............................................................................................................................15
Szacowanie strat w drzewostanie ...........................................................................................................................17
Szacowanie strat metodami klasycznymi ...............................................................................................................18
Szacowanie strat za pomocą tablic wartości drzewostanów (TWD) .....................................................................19
Gospodarcza wartość lasu ......................................................................................................................................20
Społeczna wartość lasu ...........................................................................................................................................22
Przegląd ważniejszych metod szacowania infrastrukturalnej wartości lasu ..........................................................22
Szacowanie infrastrukturalnych wartości lasu w parkach narodowych i innych obiektach chronionych .............23
Ekonomika pracy w gospodarstwie leśnym ...........................................................................................................24
Czas pracy i metody jego określania ......................................................................................................................25
Efektywność gospodarowania w leśnictwie ...........................................................................................................32
Efektywność pracy .................................................................................................................................................33
Pośrednie metody wnioskowania o efektywności ..................................................................................................35
Podstawy taryfikacji pracy i płacy .........................................................................................................................37
Teoretyczny model taryfikacji pracy i płacy ..........................................................................................................37
System taryfikacji pracy i płacy w leśnictwie ........................................................................................................38
Zasady wynagradzania pracowników służby leśnej ...............................................................................................40
Ekonomiczna ocena postępu technicznego ............................................................................................................41
44