PODSTAWOWE ZASADY EWIDENCJI W PRZEDSI
BIORSTWIE
Ostateczny (wymiernym) celem producenta jest maksymalizacja
zysku (minimalizacja straty).
Dla ustalenie poziomu zysku niezbędna jest (1) ewidencja zdarzeń
gospodarczych w przedsiębiorstwach oraz (2) sporządzanie sprawozdań
finansowych tj.:
1. Bilans;
2. Rachunek wyników;
3. Rachunek z przepływu środków pienię\
nych
BILANS
Bilans przedsiębiorstwa to syntetyczne wartościowe ujęcie rzeczywistego stanu
majątku (aktywów) i z
ródeł finansowania majątku (pasywów) przedsiębiorstwa
na ściśle określony dzień (ZASÓB) zwany momentem bilansowym.
BUDOWA BILANSU => wersja uproszczona
AKTYWA PASYWA
I: KAPITAA
Y WA
ASNE:
I: AKTYWA TRWAA
E *
1. Kapitał podstawowy
1. Rzeczowy majątek trwały
2. Kapitał zapasowy
2. Wartości niematerialne i prawne
3. Kapitał rezerwowy
3. Finansowy majątek trwały
4. Wynik finansowy (+/-)
II: AKTYWA OBROTOWE II: REZERWY
1. Zapasy
III: KAPITAA
Y OBCE:
2. Nale\
ności i roszczenia 1. Kredyty i po\
yczki
3. Środki pienię\
ne 2. Zobowiązania wobec dostawców
4. Papiery wartościowe 3. Zobowiązania wobec bud\
etu
przeznaczone do zbycia 4. Zobowiązania wobec
pracowników
5. Inne zobowiązania
III: ROZLICZENIA MI
DZYOKRESOWE IV: ROZLICZENIA MI
DZYOKRESOWE
* podlegają AMORTYZACJI i w bilansie ujmowane są w wartości netto
1
Ogólna suma aktywów przedsiębiorstwa jest zawsze równa ogólnej sumie
pasywów  tzw. zasada równowagi bilansowej.
Aktywa i pasywa dzielone są na grupy, podgrupy i pozycje  zgodnie
z obowiązującymi przepisami dotyczącymi zasad prowadzenia rachunkowości.
Aktywami przedsiębiorstwa są czynniki wytwórcze w postaci majątku rzeczowego
i finansowego i dzielimy je na aktywa trwałe i obrotowe.
Aktywa trwałe obejmuje:
Rzeczowy majątek trwały  środki trwałe, (grunty własne, budynki i budowle,
maszyny i urządzenia, środki transportu, inwestycje rozpoczęte);
Wartości niematerialne i prawne (np.: patenty, licencje, czy te\
wartość
oprogramowania komputerowego).
Finansowy majątek trwały (akcje i udziały w innych przedsiębiorstwach,
pozostałe papiery wartościowe np. obligacje, udzielone po\
yczki
długoterminowe);
Cechy aktywów trwałych:
wykorzystywane w długim okresie czasu (powy\
ej 1 roku)
słu\
ą do produkcji wielu wyrobów, zachowując przy tym swoją naturalną
postać
zu\
ywają się stopniowo i powoli tracą swoja wartość u\
ytkową
stopniowo przenoszą swoja wartość na wyprodukowane wyroby za pomocą
amortyzacji
Aktywa obrotowe składają się:
zapasy: materiałów, produktów, towarów czy te\
produkcja w toku;
nale\
ności i roszczenia;
środki pienię\
ne: w kasie i na rachunkach bankowych;
papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
Cechy aktywów obrotowych:
wykorzystywane w krótkim okresie czasu (krócej ni\
1 roku)
zu\
ywają się jednorazowo, zmieniając swoją postać fizyczną
całkowicie przenoszą swoja wartość na wyprodukowane wyroby
2
Pasywa, czyli z
ródła finansowania majątku przedsiębiorstwa obejmują:
fundusze (kapitały) własne (kapitał podstawowy  zakładowy, kapitał
rezerwowy, podzielony zysk na zwiększenie kapitału);
fundusze obce krótkoterminowe i długoterminowe (kredyty bankowe,
po\
yczki, obligacje i inne papiery wartościowe, zobowiązania wobec
dostawców, pozostałe zobowiązania np.: z tytułu wynagrodzeń, z tytułu
podatków i ubezpieczeń społecznych, fundusze specjalne np.: fundusz socjalny
dla pracowników).
ZASADY SPORZ
DZANIA BILANSU
1. Bilans przedsiębiorstwa sporządza się na podstawie danych wynikających
z ksiąg rachunkowych.
2. Dla potwierdzenia i urealnienia danych przeprowadza się:
- inwentaryzację, tj. czynności, zmierzające do ustalenia rzeczywistego
stanu składników aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na ściśle
określony moment,
- w przypadku środków pienię\
nych, nale\
ności i zobowiązań tzw.
potwierdzenie sald.
Bilans przedsiębiorstwa ma dwojakie przeznaczenie:
Jest dokumentem dla rachunkowego zamknięcia (bilans zamknięcia lub
końcowy) i otwarcia okresu sprawozdawczego (bilans otwarcia lub
początkowy). Właściwość ta pozwala zachować tak zwaną ciągłość bilansową
 jest jedną z zasad, na której opiera się rachunkowość.
Ciągłość bilansowa umo\
liwia porównanie i ocenę działalności
przedsiębiorstwa oraz jej efektów w szeregu okresach sprawozdawczych.
Jest sprawozdaniem finansowym przedstawiającym stan zasobów
przedsiębiorstwa w danym dniu. Tym samym jest z
ródłem informacji dla
kontroli i analizy działalności gospodarczej.
3
POMIAR I EWIDENCJA ZUśYCIA ŚRODKÓW TRWAA
YCH
Jednym z wa\
niejszych elementów rachunku kosztów jest pomiar i ewidencja
zu\
ycia środków trwałych oraz określenie poziomu amortyzacji.
Amortyzacja ŚT  koszt zu\
ycia* środków trwałych nale\
ących do podmiotu
gospodarczego lub przez niego u\
ytkowanych np. leasing (po spełnieniu określonych
warunków). Celem amortyzacji jest stworzenie funduszu na odtworzenie ST (zakup
nowego ST) po zakończeniu okresu u\
ytkowania.
*Rozpatrywany proces zu\
ycia ma trzy aspekty:
Zu\
ycie o charakterze ekonomicznym oznacza stopniową utratę wartości
początkowej i przenoszenie jej na wytworzone produkty. Następuje więc, na
skutek umorzenia, zmniejszanie wartości bilansowej środka trwałego.
Zu\
ycie o charakterze fizycznym oznacza utratę wartości u\
ytkowej środka
trwałego, zmniejszanie jego zdolności produkcyjnej, ubytki materialne itp.
przejawy deprecjacji. Zjawiska te mogą być następstwem u\
ytkowania lecz
tak\
e procesów fizycznych (korozja, starzenie materiału itp.)
Proces utraty wartości mo\
e mieć jednak tak\
e formę zu\
ycia moralnego. Jest
ono następstwem procesów postępu technicznego. W miarę upływu czasu
środek trwały zmniejsza swą wartość (nawet przy zało\
eniu braku zu\
ycia
fizycznego) wobec pojawiania się nowych, substytucyjnych i wydajniejszych
urządzeń, o lepszych parametrach u\
ytkowych.
SKUTKI EKONOMICZNE PROCESU ZUZYCIA ŚT
Wartość, po której nabyto środek trwały to tzw. wartość początkowa.
Księgowe zmniejszenie wartości początkowej ŚT o tzw. umorzenie ;
Przenoszenie wartości zu\
ycia ŚT w cię\
ar kosztów produkcji następuję
poprzez amortyzację.
KWOTA AMORTYZACJI = KWOTA UMORZENIA,
ale AMORTYZACJA = UMORZENIU (odmienny cel)
Odpis amortyzacyjny (umorzenie) zmniejsza wartość początkową ŚT
i pozwala określić wartość netto ŚT
4
wartość środków trwałych brutto - umorzenie = wartość środków trwałych netto
O kwotę amortyzacji nale\
y powiększyć koszty rocznej produkcji
przedsiębiorstwa;
Proces amortyzacji wymaga ustalenia procedury obliczania tempa zu\
ycia środka
trwałego. W najprostszym ujęciu stopę amortyzacji ustala się jako odwrotność
przewidywanego okresu u\
ytkowania środka trwałego i wyra\
a się ją zwykle w
1
ra = x 100
=
=
=
procentach:
t
np. t = 5 lat to otrzymamy roczną stopę amortyzacji 20 %. Jeśli początkową wartość
środka trwałego wynosi 6.000 zł to mo\
na obliczyć roczny odpis amortyzacyjny:
1.200 zł, kwartalnie: 300zł, miesięcznie: 100 zł.
Wp Kwota umorzenia = Wartość na koniec
Rok
brutto kwocie amortyzacji roku
1 6.000 1.200 4.800
2 4.800 1.200 3.600
3 3.600 1.200 2.400
4 2.400 1.200 1.200
5 1.200 1.200 0
RACHUNEK WYNIKÓW (rachunek zysków i strat)
Urządzeniem ewidencyjnym pozwalającym określić rozmiary zysków lub strat
w przedsiębiorstwie jest rachunek wyników.
Rachunek wyników to sprawozdanie finansowe obrazujące przepływ strumieni
wielkości ekonomicznych w przedsiębiorstwie w pewnym przedziale czasu
(STRUMIEC
).
Celem rachunku wyników jest określenie ostatecznych rozmiarów
zysku lub strat firmy.
Obliczanie ostatecznych rozmiarów wyniku ewidencyjnego (zysku lub straty)
przebiega etapami, pozwalając na wyznaczenie ró\
nych poziomów wyników
(zysków lub strat):
5
 wyniku sprzeda\
y
wyniku operacyjnego
wyniku działalności gospodarczej
wyniku brutto oraz wyniku netto
Uproszczony schemat rachunku wyników
Przychody ze sprzeda\
y
- Koszty uzyskania przychodu
= Zysk (strata) na sprzeda\
y
+ pozostałe przychody operacyjne
- Pozostałe koszty operacyjne
= Zysk (strata) na działalności operacyjnej
+ Przychody finansowe
- Koszty finansowe
= Zysk (strata) na działalności gospodarczej
+ Zyski nadzwyczajne
- Straty nadzwyczajne
= ZYSK BRUTTO
- Obcią\
enia podatkowe
= ZYSK NETTO
Przychody ze sprzeda\
y  wartość sprzedanych wyrobów i usług
Koszty uzyskania przychodu - wartość zu\
ytych czynników produkcji
wyra\
ona w jednostkach pienię\
nych.
Wg układu rodzajowego do k.u.p. zaliczamy:
o amortyzacja, wynagrodzenie, składki na ubezpieczenie społeczne, zu\
ycia
materiałów i energii, usługi obce, podró\
e słu\
bowe, koszty reprezentacji i
reklamy.
Pozostałe przychody operacyjne  przychody osiągnięte przez firmę z
dodatkowej działalności gospodarczej (np. sprzeda\
niepotrzebnego sprzętu,
urządzeń, makulatury);
6
 Pozostałe koszty operacyjne  koszty poniesione w związku z dodatkową
(uboczną) działalnością gospodarczą (np. koszty poniesione w związku ze
sprzeda\
ą zbędnego majątku czy makulatury;
Pozostałe przychody finansowe  przychody osiągnięte z np. udzielenie
kredytów, po\
yczek innym podmiotom gospodarczym;
Pozostałe koszty finansowe  koszty ponoszone w związku z zaciąganymi
kredytami, po\
yczkami.
Straty i zyski nadzwyczajne  wartość zdarzeń wynikających ze zdarzeń
losowych (np. strata w wyniku zalania czy po\
aru, niedobór lub nadwy\
ka na
inwentaryzacji)
Problemy do rozwa\
anie
1. Czy zysk na działalności mo\
e być mniejszy od zysku brutto?
TAK, jeśli będą wysokie zyski nadzwyczajne i nie wystąpią straty
nadzwyczajne, lub gdy wystąpią i zyski i straty nadzwyczajne, ale zyski
nadzwyczajne będą większe ni\
straty nadzwyczajne)
2. Czy zysk brutto i zysk netto mogą być sobie równe? TAK, gdy zysk brutto
wynosi 0.
3. Czy zysk na działalności operacyjnej mo\
e być mniejszy od zysku na
działalności gospodarczej? TAK
Cechy zysku:
Zysk stanowi formę wynagrodzenia zasobu, jakim jest przedsiębiorczość
i w przeciwieństwie do innych wynagrodzeń czynników wytwórczych (płacy,
procentu i renty) nie mo\
e być negocjowany.
Wynagrodzenie przedsiębiorczości nie musi być zawsze dodatnie jak to ma
miejsce w przypadku wynagrodzeń kapitału, renty i procentu. Gdy
przedsiębiorstwo ponosi straty mo\
e być ono ujemne.
Uproszczony sposób wyznaczania zysku:
Przychód - Koszt = DOCHÓD  Podatek = ZYSK
7
Rola zysku:
Decyduje o mo\
liwościach rozwojowych firmy, o tym jakie środki
przeznaczyć na postęp techniczny, inwestycje zwiększające mo\
liwości
produkcyjne
Przesądza o stopniu samofinansowania bie\
ącej działalności przedsiębiorstwa
 zyski, które napływają do kasy umo\
liwiają pokrywanie kosztów bie\
ących
Pełni funkcję motywacyjną: wzrostem zysku zainteresowani są nie tylko
właściciele firmy, lecz tak\
e zarząd i pracownicy  dobrze prosperująca firma
stwarza trwałe perspektywy zatrudnienia i mo\
liwość wzrostu płac,
powiększania świadczeń socjalnych
Określa mo\
liwości rozwojowe firmy, wpływając na wielkość zatrudnienia, co
przynosi korzyści społeczne, gdy\
wzrost zatrudnienia zmniejsza bezrobocie i
wydatki socjalne bud\
etu państwa
Wpływa na wysokość dywidendy jako dochód z akcji i rynkową wartość akcji
oraz wysokość zysku właściciela kapitału
ZYSK EWIDENCYJNY A ZYSK EKONOMICZNY
Obliczenie zysku nie jest sprawą ani łatwą, ani jednoznaczną. Obliczany zysk
powinien zawierać rachunek kosztów alternatywnych, powinien być pełnym zyskiem
ekonomicznym. Zwykły rachunek kosztów (zysk rachunkowy) rzadko spełnia ten
warunek.
Formułując ten wymóg dokładnie nale\
y przyjąć, \
e:
przychody z działalności - koszty ewidencyjne = zysk ewidencyjny,
przychody z działalności - koszty ekonomiczne = zysk ekonomiczny;
Koszty ekonomiczne to koszty ewidencyjne wraz z kosztami alternatywnymi.
Przykład
Firma  AGA s.c. w Jeleniej Górze prowadzi działalność usługową w zakresie księgowości.
W 2005 r. przychody firmy wyniosły 84.000 zł, a koszty związane z działalnością 64500.
Kapitał finansowy zainwestowany w firmę przez jej właściciela wynosił 20.000 zł. Stopa
8
procentowa w 2005 r. wynosiła w przypadku lokat terminowych 6%. Gdyby właściciel
firmy zdecydował się podjąć pracę zarobkową w innej firmie mógłby zarobić 18.500 zł.
Zysk ewidencyjny: 84.000 zł - 64.500 zł = 19.500 zł
Koszty alternatywne:
a) utracone odsetki: 20.000 x 6% rocznie = 1.200 zł
b) utracony dochód z pracy w innej firmie = 18.500 zł
Suma kosztów alternatywnych: 19.700 zł
Zysk ekonomiczny: 84.000 zł  (64.500 + 19.700) = 84.000  84.200 =
(-) 200 zł
RACHUNEK Z PRZEPA
YWU ŚRODKÓW PIENI
śNYCH
Fakultatywne sprawozdanie finansowe => Rachunek cash flow
tj. rachunek z przepływu środków pienię\
nych
- Podkreślić wypada, \
e rachunek wyników to nie to samo co rzeczywiste
zwiększenia, czy zmniejszenia gotówki w firmie (zwane z ang. cash flow, tj.
rachunek z przepływu gotówki). Powstałe zobowiązania i nale\
ności są
ujmowane w rachunku wyników w momencie ich powstania. Przekazanie
gotówki nie musi jednak następować dokładnie w tym samym czasie.
Rachunek wyników wykazuje wówczas zmiany przychodów i kosztów, choć
czasowo nie ma przepływów gotówki.
Rachunek z przepływu środków pienię\
nych  sprawozdanie finansowe, które
ujmuje rzeczywiste zmiany takich wielkości ekonomicznych jak:
a) gotówka w kasie
b) środki pienię\
ne w banku
c) nale\
ność
d) zobowiązania
9
UPROSZCZONY WZÓR SPRAWOZDANIA
Z PRZEPA
YWU ŚRODKÓW PIENI
śNYCH
Środki
Zdarzenie Gotówka
Lp. Data pienię\
ne Nale\
ności Zobowiązania
gospodarcze w kasie
w banku
Saldo początkowe
1
2
3
4
...
Salda końcowe
Przykład:
Firma  Error sp. z o.o. - stan początkowy kasy w dniu 1.01.2006 r.  5.500zł. W miesiącu
styczniu 2006 r. firma zrealizowała następujące faktury sprzeda\
y i zakupu:
Wartość
Fa Data UWAGI o płatności !
Faktury
Fa
7.500 05-01-2006 - Przelew  termin płatności 4.02.2006 (N)
P
1/Sprzeda\

Fa
4.200 06-01-2006 - Gotówka
K
1/Zakup
- 1,2 tys. zł gotówka
Fa
3.200 10-01-2006 - 2,0 tys. zł przelew termin płatności
K
2/Zakup
24.01.2006 (Z)
- 2,7 tys. zł gotówką
Fa
4.700 12-01-2006 - 2,0 tys. zł przelew termin płatności
P
2/Sprzeda\

30.01.2006 (N)
Fa
1.600 27-01-2006 - Gotówka
3/Sprzeda\
P
P  przychody K  koszty N- nale\
ności Z - zobowiązania
10