tom 10, nr 1, 19 23
� Copyright 2013 Via Medica
Psychiatria P R A C A P O G L 
D O W A ISSN 1732 9841
Ernest Tyburski1, 2, Katarzyna Nitsch2, Monika Mak2, Jacek Kurpisz2
1
Zakład Psychologii Klinicznej i Psychoprofilaktyki, Instytut Psychologii, Uniwersytet Szczeciński
2
Klinika Psychiatrii, Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 im. T. Sokołowskiego w Szczecinie
Neuropsychologiczna ocena pacjentów
z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi
Neuropsychological assessment of patients
with obsessive-compulsive disorder
Abstract
The aim of this article is to review the current state of knowledge about the neuropsychological functioning of
patients suffering from obsessive-compulsive disorder (OCD). The cognitive deficits of OCD patients are mainly
related to overactivity of the frontal lobes, as indicated in neuropsychological and neuroimaging assessments. So
far, it has not been possible to design a single, common cognitive  functioning profile applicable to all OCD
patients. A hypothesis has also been put forward that obsessive thoughts and compulsive activities result from
irregularities in the process of creating new, implicit knowledge in the procedural memory system. The clinical
picture of cognitive deficits in OCD depends on various factors, such as the time of the illness, pharmacological
treatment and the coexistence of other mental disorders.
Psychiatry 2013; 10, 1:19 23
Psychiatry 2013; 10, 1:19 23
Psychiatry 2013; 10, 1:19 23
Psychiatry 2013; 10, 1:19 23
Psychiatry 2013; 10, 1:19 23
key words: psychiatric illness, obsessive-compulsive disorder, cognitive deficits
Wstęp W etiologii OCD poza czynnikami genetycznymi i psy-
W ostatnich latach coraz większe zainteresowanie chologicznymi, istotne są również nieprawidłowości
badaczy skupia się na zaburzeniach psychicznych strukturalne i czynnościowe w obrębie ośrodkowe-
w postaci zaburzeń nerwicowych, zwłaszcza zaburzeń go układu nerwowego [2]. Zaburzenia obsesyjno-
obsesyjno-kompulsyjnych (OCD, obsessive-compulsive kompulsyjne do niedawna traktowano wyłącznie jako
disorder). Zaburzenie to charakteryzuje się odczuwa- zaburzenie lękowe, obecnie jednak jest postrzegane
niem przez pacjentów objawów w postaci natręt- jako zespół neuropsychiatryczny, w którym dysfunk-
nych myśli i wyobrażeń, które są spostrzegane przez cje pracy mózgu są główną przyczyną objawów cho-
nich, jako niepożądane, przymusowe, niechciane robowych oraz deficytów poznawczych. W związku
i irracjonalne treściowo [1]. Podczas zaostrzeń obja- z tym zaburzenia poznawcze, będące odzwierciedle-
wów chorzy mają poczucie dużego dyskomfortu niem nieprawidłowej funkcji mózgu, stanowią w wio-
i cierpienia oraz przejawiają trudności w funkcjono- dących ośrodkach klinicznych ważny element diagno-
waniu społecznym. U znacznej części chorych poja- styki oraz cel leczenia [3].
wiają się zaburzenia poznawcze, zwłaszcza w sferze
uwagi, pamięci przestrzennej, koordynacji wzroko- Zaburzenia funkcji poznawczych
wo-ruchowej, inicjacji ruchu, funkcji wykonawczych. Wiele badań pokazuje, iż obraz kliniczny objawów
neuropsychologicznych u pacjentów z OCD jest nie-
jednorodny. Badacze zastanawiają się nad tym, któ-
Adres do korespondencji: re deficyty poznawcze dominują w obrazie neurop-
mgr Ernest Tyburski
sychologicznym OCD. Pojawia się opinia, że zabu-
Zakład Psychologii Klinicznej i Psychoprofilaktyki,
rzenia poznawcze u większości osób z OCD przyj-
Instytut Psychologii, Uniwersytet Szczeciński
ul. Krakowska 69
mują formę wybiórczą, tj. nie posiadają cech ma-
71 04 Szczecin
tel./faks: (91) 444 32 40
e-mail: [e-mail]
www.psychiatria.viamedica.pl
19
Psychiatria 2013, tom 10, nr 1
sywnej degeneracji umysłowej [4]. Wielu badaczy gdzie w grupie 25 chorych z OCD zaobserwowano
zwraca również uwagę na dużą różnorodność nasi- pogorszenie wykonania WCST oraz przewagę błę-
lenia zaburzeń poznawczych u poszczególnych cho- dów perseweracyjnych, polegających na powtarza-
rych, od niewielkich do znacznych dysfunkcji wpły- niu reakcji poprzedniej. Ponadto gorsze wyniki
wających na jakość ich życia [2, 3]. w WCST, zwłaszcza w postaci błędów niepersewera-
Literatura neuropsychologiczna dostarcza wiarygod- cyjnych oraz niższym procencie odpowiedzi zgod-
nych dowodów na obecność deficytów poznawczych nych z koncentracją korelowały z siłą natręctw mie-
w OCD w sferze zaburzeń funkcji wykonawczych rzoną za pomocą Yale-Brown Obsessive-Compulsi-
zwłaszcza w sferze werbalnej [5]. Często wspomina ve Scale (YBOCS) [12]. Typ błędów nieperseweracyj-
się o zaburzeniach kontroli, zwłaszcza w aspekcie nych w WCST może być wiązany z zaburzeniami
hamowania i tłumienia myśli. Nie wiadomo jednak, uwagi, które prawdopodobnie mogą powodować
czy deficyt ten dotyczy kontroli globalnej czy jedynie zmniejszenie efektywnego myślenia koncepcyjnego.
wybiórczych reakcji. Wyniki badania przeprowadzo- W badaniach wykorzystujących techniki neuroobra-
nego przez Van der Linden i wsp. [6] pokazują, że zowe okazało się, że trudności w wykonaniu WCST
pacjenci odczuwający przymus ciągłego mycia rąk korelują istotnie z aktywnością kory czołowej mie-
lub wielokrotnego sprawdzania mają trudności rzonej za pomocą pozytronowej tomografii emisyj-
z powstrzymywaniem mimowolnie nasuwających się nej (PET, positron-emission tomography) [13].
reakcji słownych. Wyniki badania Bannon i wsp. wska- Obecność deficytów funkcji wykonawczych u pacjen-
zują na obecność zaburzeń w sferze przełączania się tów z OCD jest uwarunkowana różnymi czynnikami
między zadaniami, hamowania reakcji, planowania, klinicznymi, pośród których wymienia się czas za-
fluencji słownej oraz pamięci operacyjnej u pacjen- chorowania. Niektóre badania sugerują, iż póz
ny
tów z OCD [7]. Badacze ci porównali trzy grupy ba- początek OCD koreluje z głębokością deficytów
danych: osoby z aktualnie nasilonymi objawami, oso- w zakresie funkcji wykonawczych [14].
by leczone w remisji oraz grupę osób z zaburzenia- Wyniki badań wskazują również na istnienie zabu-
mi lękowymi z napadami lęku. Okazało się, że naj- rzeń zdolności przestrzenno-ruchowych u pacjentów
większe różnice uwidoczniają się między grupą pa- z OCD. Deficyty te często wpływają negatywnie na
cjentów z OCD a grupą kontrolną. Badania powtó- funkcjonowanie pamięci oraz myślenie. Największe
rzono i uzyskano podobne wyniki, co dowiodło, iż trudności obserwuje się w zakresie uwagi wzroko-
deficyty te były stabilne w czasie. Inne badania rów- wej, niezbędnej do prawidłowego przetwarzania in-
nież potwierdzają obecność trudności w zakresie formacji przestrzennych [15].
kontroli poznawczej w tak zwanym efekcie Stroopa. Kolejną nieprawidłowością procesów poznawczych,
Pacjenci z OCD mają znaczne problemy w wykona- która według niektórych badaczy odgrywa kluczową
niu tego zadania, zwłaszcza w zakresie ignorowania rolę w powstawaniu natrętnych myśli jest mecha-
bodz
ców. W badaniach dodatkowo wykorzystano nizm uczenia się w ramach pamięci niedeklaratyw-
metodę potencjałów wywołanych i uzyskano pod- nej [16, 17]. Pacjenci z OCD charakteryzujący się
wyższoną aktywność w korze czołowej komponentu sztywnością poznawczą zachowują ponadprzecięt-
P3B [8]. ne reprezentacje pamięciowe i procedury, które
Problemy wykonawcze w aspekcie werbalnym nie są utrudniają szybką aktualizację nowych informacji, co
jedynymi trudnościami u osób z OCD. Według nie- może stanowić przyczynę powstawania natrętnych
których badań chorzy z OCD wykonują zadania prze- myśli [18, 19]. Inne badania potwierdzają obecność
rysowywania skomplikowanych figur znacznie dłu- cech nienaturalnie lepszego uczenia się pamięci pro-
żej niż osoby zdrowe [9]. Również w zadaniach oce- ceduralnej [20]. Niektórzy badacze wskazują rów-
niających szybkość reakcji na określone bodz
ce do- nież na trudności w strategii organizacyjnej powią-
tykowe (na które reakcja powinna być naturalnie szyb- zanej z obniżonym funkcjonowaniem pamięci nie-
sza) badani z OCD reagują znacznie wolniej od osób werbalnej [21].Z kolei pamięć werbalna zazwyczaj
z grupy kontrolnej [10]. W innych badaniach zaob- nie jest obniżona w stosunku do wieku i wykształce-
serwowano u pacjentów z OCD trudności ze zmianą nia, choć część badaczy udowodniła nieznaczne trud-
nastawienia mierzoną Testem Sortowania Kart z Wi- ności w zakresie uczenia się językowego oraz pa-
sconsin (WCST, Wisconsin Card Sorting Test) oraz mięci odroczonej u pacjentów z OCD. Niskie wyniki
problemy z szybkością podejmowania decyzji w za- w zadaniach testowych wiązane są często z wystę-
daniu Iowa Gambling (IGT, Iowa Gambling Test) [11]. powaniem objawów obniżonego nastroju. Pojawia
Do podobnych wniosków doszli Borkowska i wsp., się tutaj trudność w rozróżnieniu przyczyn obniżo-
www.psychiatria.viamedica.pl
20
Ernest Tyburski i wsp., Neuropsychologiczna ocena pacjentów z OCD
nej pamięci werbalnej, które mogą dotyczyć same- prowadzonych w latach 2002 2007 przez Harata
go OCD lub zaburzeń depresyjnych [22 24]. Inni i Rudaś w grupie 6 pacjentów z lekoopornymi zabu-
badacze wskazują na obecność dysfunkcji pamięci rzeniami OCD uzyskano niejednoznaczne wyniki ba-
werbalnej zwłaszcza w postaci powtarzania niepra- dań neuropsychologicznych. Funkcje wykonawcze
widłowych sekwencji myślowych, w porównaniu mierzone za pomocą WCST oraz Testu Interferencji
z osobami zdrowymi. Sugerują oni, że może to stano- Nazw i Kolorów Stroopa (SCWT, Stroop Color-Word
wić jedną z przyczyn zakłóceń koherencji myślenia Interference Test) nie uległy pogorszeniu, a nawet
i koordynacji wyższych procesów psychicznych. Cie- poprawiły się. Podobnie pamięć operacyjna i umiejęt-
kawym spostrzeżeniem jest również istotne obniże- ności przestrzenno-wzrokowe mierzone za pomocą
nie zapamiętywania faktów związanych z emocjami Testu A
ączenia Punktów (TMT, Trail Making Test). Au-
i miejscem w ramach tak zwanej pamięci autobio- torzy badań wskazują, że u większości pacjentów poza
graficznej u chorych z OCD. Autorzy wskazują, że poprawą w zakresie objawów psychopatologicznych
wielokrotnie powtarzane nieprawidłowe schematy nastąpiła również poprawa funkcjonowania psycho-
myślowe wpływają na obniżenie procesów uwagi, społecznego oraz rodzinnego [33]. Po zabiegach
co w efekcie powoduje, że chorzy nadają im większe przedniej kapsulotomii, traktotomii podogoniastej oraz
znaczenie niż zdarzeniom realnym [25, 26]. leukotomii limbicznej funkcje intelektualne nie ulegają
obniżeniu, ale pacjenci prezentują gorsze wyniki w wy-
Badania neuroobrazowe konaniu testu WCST [35]. Niewiele badań neuropsy-
Mózgowe uwarunkowania OCD obejmują zmiany chologicznych przeprowadzono u pacjentów z OCD
w aktywności funkcjonalnej w obrębie płatów czo- poddanych zabiegowi DBS, a większość z nich poka-
łowych, prążkowia i układu limbicznego [27]. Szcze- zuje niejednoznaczne dane odnośnie zmian funkcji po-
gólnie nadaktywne są rejony kory nadoczodołowej, znawczych po zabiegu [33, 36 38].
jądro ogoniaste oraz przednia część kory obręczy [28
 30]. Przyczyny zaburzeń poznawczych w OCD część Samoświadomość objawów
badaczy upatruje w nieprawidłowej pracy sytemu W ostatnich latach pojawia się coraz więcej badań
kontroli: kora czołowa struktury wzgórza [31]. na temat zaburzeń samoświadomości objawów (im-
Mniejszą nieprawidłowość obserwuje się z kolei paried self-awarenes, deficit of awarenes) w różnych
w aktywności powierzchni grzbietowo-bocznej pła- grupach pacjentów [39, 40]. Niektórzy autorzy po-
tów czołowych [28]. Pojawiają się także pewne pró- dają, że trudności w tym zakresie występują również
by wiązania objawów występujących w OCD z zabu- u osób z OCD. Przyczyny tych problemów wiązane
rzeniami aktywności układu serotoninergicznego, są z zaburzeniami procesów kontroli i hamowania
czego dowodem ma być pozytywna odpowiedz
na reakcji w powiązaniu z obniżonym uczeniem się wer-
terapię serotoninergiczną [28, 32]. balnym. Niska wiedza o sobie może wiązać się ze
zwiększonymi trudnościami w zakresie kontroli i ha-
Leczenie psychochirurgiczne mowania reakcji. Osoby z gorszym wglądem mają
Najczęściej stosowanymi zabiegami neurochirurgicz- trudności z przetwarzaniem sprzecznych informacji,
nymi w leczeniu OCD są metody ablacyjne: przednia korektą aktualizowanych informacji z pamięci oraz
cingulotomia, przednia kapsulotomia, podogoniasta prawidłowym odczytem informacji, którego zaburze-
traktotomia i limbiczna leukotomia, polegające na nia mogą stanowić przyczynę powstawania irracjo-
zniszczeniu poszczególnych obszarów mózgowia. nalnych przekonań [41].
Ostatnio coraz częściej stosowane są techniki neu-
romodulacyjne, takie jak głęboka stymulacja mózgu Podsumowanie
(DBS, deep brain stimulation), które stają się coraz Zaburzeniom poznawczym w OCD poświęcono wie-
bardziej popularne, dzięki możliwości modyfikowa- le prac, w których wykorzystywano różne metody
nia leczenia lub jego przerwania poprzez wyłączenie badawcze. Nie udało się jednak do tej pory określić
stymulatora [33]. Badania pokazują, że u trzystu pa- jednolitego profilu zmian neuropsychologicznych
cjentów po zabiegu przedniej cingulotomii, nie u pacjentów z OCD. Część prac dostarcza niejedno-
stwierdzono obniżenia funkcjonowania intelektual- znacznych dowodów na temat deficytów poznaw-
nego oraz pamięci mierzonych za pomocą Skali In- czych, zwłaszcza w sferze procesów pamięciowych,
teligencji Wechslera dla Dorosłych (WAIS, Wechsler w których nieprawidłowości upatruje się przyczynę
Adult Intelligence Scale), natomiast obniżone wyniki powstawania natrętnych myśli i irracjonalnych prze-
uzyskano w teście WCST [34]. W polskich badaniach konań pacjentów.
www.psychiatria.viamedica.pl
21
Psychiatria 2013, tom 10, nr 1
Sporą część prac poświęcono również badaniom de-
jęcie dalszych badań funkcji poznawczych w różnych
ficytów funkcji wykonawczych w oparciu o testy neu-
populacjach chorych z OCD jest niezwykle ważne,
ropsychologiczne oraz metody neuroobrazowania.
ponieważ mogą one dostarczyć nowych danych,
Często jednak pomija się charakter ekologiczny
pomocnych w diagnostyce. Deficyty poznawcze sta-
w takich badaniach, dlatego wiemy tak naprawdę
nowią również ważny obszar w terapii zarówno far-
niewiele na temat stopnia zaburzonego zachowania
makologicznej, jak i psychologicznej, która może
pacjentów poza gabinetem psychologicznym [42, 43].
wpłynąć na poprawę jakości życia chorych oraz po-
Wiedza zdobyta do tej pory na temat zaburzeń po-
lepszyć ich funkcjonowanie psychospołeczne.
znawczych w OCD jest jeszcze niewystarczająca. Pod-
Streszczenie
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie aktualnej wiedzy z zakresu funkcjonowania neuropsychologicz-
nego pacjentów z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi (OCD). Deficyty poznawcze w OCD dotyczą głównie
dysfunkcji wykonawczych wiązanych z nadaktywnością płatów czołowych, na co wskazują badania neuropsy-
chologiczne oraz neuroobrazowe. Jak dotąd nie udało się jednak opracować wspólnego dla wszystkich pacjen-
tów z OCD profilu funkcjonowania poznawczego. Pojawiają się także nowe hipotezy, według których myśli
obsesyjne oraz czynności kompulsyjne mogą być wynikiem nieprawidłowości w procesie tworzenia się wiedzy
ukrytej w ramach pamięci proceduralnej. Obraz deficytów poznawczych w OCD zależny jest od różnych czynni-
ków, na przykład czasu trwania choroby, wpływu leczenia farmakologicznego oraz współwystępowania innych
zaburzeń psychicznych.
Psychiatria 2013; 10, 1: 19 23
Psychiatria 2013; 10, 1: 19 23
Psychiatria 2013; 10, 1: 19 23
Psychiatria 2013; 10, 1: 19 23
Psychiatria 2013; 10, 1: 19 23
słowa kluczowe: choroby psychiatryczne, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia
poznawcze
10. Georgiou-Karistians N., Howells D., Bradshaw J. Orienting at-
Piśmiennictwo
tention in obsessive-compulsive disorder. Cogn. Behav. Neurol.
1. Leder S., Siwiak-Kobayashi M. Nerwice. [W:] Bilikiewicz A. (red.).
2003; 16 (1): 68 74.
Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnic-
11. Lawrence N.S., Wooderson S., Mataix-Cols D., David R., Spec-
two Lekarskie PZWL, Warszawa 2006: 341 369.
kens A., Phillips M.L. Decision making and set shifting impair-
2. Borkowska A. Znaczenie zaburzeń funkcji poznawczych i moż-
ments are associated with distinct symptom dimensions in ob-
liwości ich oceny w chorobach psychicznych. Psychiatria w Prak-
sessive-compulsive disorder. Neuropsychol. 2006; 20 (4): 409
tyce Klinicznej 2009; 2 (1): 30 40.
419.
3. Borkowska A. Dysfunkcje poznawcze w zaburzeniu obsesyjno-
12. Borkowska A., Pilaczyńska E., Rybakowski J.K. The frontal lobe
kompulsyjnym. Psychiatr. Psychol. Klin. 2005; 5 (2): 66 78.
neuropsychological tests in patients with schizophrenia and/or
4. Bohne A., Savage S.R., Deckersbach T. i wsp. Visuospatial abili-
obsessive-compulsive disorder. J. Neuropsychiatry Chlin. Neu-
ties, memory, and executive functioning in trichotillomania and
rosci. 2003; 15: 359 362.
obsessive-compulsive disorder. J. Clin. Exp. Neuropsychol. 2005;
13. Lucey J.V., Burness C.E., Costa D.C. i wsp.Wisconsin Card Sor-
27: 385 399.
ting Task (WCST) errors and cerebral blood flow in obsessive-
5. B�dard M.J., Joyal C.C., Godbout L., Chantal S. Executive func-
compulsive disorder (OCD). Br. J. Med. Psychol. 1997; 70 (4):
tions and the obsessive-compulsive disorder: on the importan-
403 411.
ce of subclinical symptoms and other concomitant factors. Arch.
14. Roth R.M., Milovan D., Baribeau J., O Connor K. Neuropsychologi-
Clin. Neuropsychol. 2009; 24 (6): 585 598.
cal functioning in early- and late-onest obsessive-compulsive di-
6. Van der Linden M., Ceschi G., Zermatten A., Dunker D., Perroud
sorder. J. Neuropsychiatry Clin. Neurosci. 2005; 17 (2): 208 213.
A. Investigation of response inhibition in obsessive-compulsive
15. Stein D.J. Handwriting and obsessive-compulsive disorder. Lan-
disorder using the Hayling test. J. Int. Neuropsychol. Soc. 2005;
cet 2001; 358: 524 525.
11 (6): 776 783.
7. Bannon S., Gonsalvez C.J., Croft R.J., Boyce P.M. Executive func- 16. Deckersbach T., Savage C.R., Curran T. i wsp. A study of parallel
implicit and explicit information processing in patients with
tions in obsessive-compulsive disorder: state or trait deficits?
obsessive-compulsive disorder. Am. J. Psychiatry 2002; 159 (9):
Aust. N. Z. J. Psychiatry 2006; 40 (11 12): 1031 1038.
1780 1782.
8. Johannes S., Wieringa B.M., Nager W. i wsp. Tourette syndro-
me and obsessive-compulsive disorder: event-related brain po- 17. Kathmann N., Rupertseder C., Hauke W., Zaudig M. Implicit
tentials show similar mechanisms [correction of mechansims] sequence learning in obsessive-compulsive disorder: further sup-
of frontal inhibition but dissimilar target evaluation processes. port for the fronto-striatal dysfunction model. Biol. Psychiatry
Behav. Neurol. 2003; 14 (1 2): 9 17. 2005; 58 (3): 239 244.
9. Roth R.M., Baribeau J., Milovan D.L., O Connor K. Speed and 18. Klapproth F. Single-modality memory mixing in temporal ge-
accuracy on tests of executive function in obsessive-compulsive neralization: an effect due to instructional ambiguity. Neuro-
disorder. Brain Cogn. 2004; 54 (3): 263 265. quantology 2009; 7: 85 94.
www.psychiatria.viamedica.pl
22
Ernest Tyburski i wsp., Neuropsychologiczna ocena pacjentów z OCD
19. Grondin S. Timing and time perception: a review of recent be- 31. Pena-Garijo J., Ruip�rez-Rodr�guez M.A., Barros-Loscertales A.
havioral and neuroscience findings and theoretical directions. The neurobiology of obsessive-compulsive disorder: new findings
Atten. Percept. Psychophys 2010; 72: 561 582. from functional magnetic resonance imaging. Rev. Neurol. 2010;
20. Roth R.M., Baribeau J., Milovan D., O Connor K., Todorov C. 50 (8): 477 485.
Procedural and declarative memory in obsessive-compulsive 32. Nakao T. Brainchanges in obsessive-compulsive disorder with
disorder. J. Int. Neuropsychol. Soc. 2004; 10 (5): 647 54. behavior therapy and pharmacotherapy. Seishin Shinkeigaku
21. Shin N.Y., Kang D.H., Choi J.S., Jung M.H., Jang J.H., Kwon J.S. Zasshi. 2011; 113 (1): 60 67.
Do organizational strategies mediate nonverbal memory impa- 33. Harat M., Rudaś M. Metody chirurgicznego leczenia wybranych
irment in drug-maive patients with obsessive-compulsive disor- chorób psychiatrycznych. Neuropsychiatr. i Neuropsychol. 2007;
der? Neuropsychol 2010; 24 (4): 527 267. 2 (1): 3 18.
22. Segaląs C., Alonso P., Labad J. i wsp. Verbal and nonverbal 34. Cummings J. Anatomic and behavioural aspects of frontal-sub-
memory processing in patients with obsessive-compulsive di- cortical ciruits. Ann. N Y Acad. Sci. 1995; 769: 1 13.
sorder: its relationship to clinical variables. Neuropsychology 35. Cooney J.M. Psychochirurgia i leczenie elektrowstrząsowe [W:]
2008; 22 (2): 262 272. Wright P., Stern J., Phelan M. Psychiatria. Wydawnictwo Else-
23. Moritz S., Kloss M., Jahn H., Schick M., Hand I. Impact of co- vier Urban & Parnter, Wrocław 2008: 639 659.
morbid cepressive symptoms on nonverbal memory and visu- 36. ChabardŁs S., Polosan M., Krack P. i wsp. Deep Brain Stimula-
ospatial performance in obsessive-compulsive disorder. Cogn. tion for Obsessive Compulsive Disorder: Subthalamic Nucleus
Neuropsychiatry 2003; 8 (4): 261 272. Target. World Neurosurg. 2012.
24. Overbeek T., Schruers K., Vermetten E., Griez E. Comorbidity of 37. Luigjes J., de Kwaasteniet B.P., de Koning P.P. i wsp. Surgery for
obsessive-compulsive disorder and depression: prevalence, Psychiatric Disorders. World Neurosurg. 2012.
symptom severity, and treatment effect. J. Clin. Psychiatry. 2002; 38. Carron R., ChabardŁs S., Hammond C. Mechanisms of action of
63 (12): 1106 1112. high-frequency deep brain stimulation. A review of the literature
25. Zitterl W., Urban C., Linzmayer L. i wsp. Memory deficits in and current concepts. Neurochirurgie. 2012; 58 (4): 209 217.
patients with DSM-IV obsessive-compulsive disorder. Psycho- 39. Herzyk A. Podstawy neuropsychologii klinicznej. Wydawnictwo
pathology 2001; 34: 113 117. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2006.
26. Lysaker P.H., Lancaster R.S., Nees M.A., Davis L.W. Paterns of 40. Herzyk A. Neuropsychologia kliniczna wobec zjawisk świado-
obsessive-compulsive symptoms and social function in schizo- mości i nieświadomości. Wydawnictwo Naukowe PWN, War-
phrenia. Psychiatry Res. 2004; 125: 139 146. szawa 2012.
27. Jodzio K. Neuropsychologia intencjonalnego działania. Koncep- 41. Kashyap H., Kumar J.K., Kandavel T., Reddy Y.C. Neuropsycho-
cje funkcji wykonawczych. Wydawnictwo Naukowe Scholar, logical correlates of insight in obsessive-compulsive disorder.
Warszawa 2008. Acta Psychiatr. Scand. 2012; 126 (2): 106 114.
28. Cavedini P., Gorini A., Bellodi L. Understanding obsessive-com- 42. Burgess P.W., Alderman N., Forbes C. i wsp. The case for the
pulsive disorder: Focus on decision making. Neuropsychology development and use of  ecologically valid measures of exe-
Review 2006; 16: 3 15. cutive function in experimental and clinical neuropsychology.
29. Cummings J.L., Mega M.S. Neuropsychiatra. Wydawnictwo .J. Int. Neuropsychol. Soc. 2006; 12 (2): 194 209.
Urban & Partner, Warszawa 2005. 43. Krukow P., Herzyk A. Neuropsychologia w teorii i praktyce psy-
30. Royall D.R., Lauterbach E.C., Cummings J.L. i wsp. Executive con- chiatrycznej. W: Jodzio K., Nyka W.M. Neuropsychologia me-
trol function: A review of its promise and challenges for clinical dyczna. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Arche, Sopot
research. J. Neuropsychiatry Clin. Neurosci. 2002; 14 (4): 377 405. 2008: 173 211.
www.psychiatria.viamedica.pl
23