MECHANIZM RYNKOWY
 ...Rynek to niewidzialna ręka gospodarki.
Adam Smith
UCZESTNIKAMI RYNKU S
:
Gospodarstwa domowe  grupa ludzi wspólnie zamieszkujących i
podejmujących wspólne decyzje.
Przedsiębiorstwa  podmiot gospodarujący, który wykorzystuje usługi
czynników produkcji do wytwarzania dóbr i usług, które następnie
sprzedaje innym uczestnikom procesu rynkowego.
Rząd (władza centralna)  obejmuje instytucje należące do rządu i te,
które swoje istnienie zawdzięczają rządowi, jedną z funkcji władzy
centralnej jest kierowanie gospodarką.
CO TO JEST KONKURENCJA?
Istotnym elementem każdego procesu rynkowego jest
KONKURENCJA, czyli siła pozwalająca rozwiązać
konflikt. Konkurencja rozumiana jest jako proces
przy pomocy którego uczestnicy rynku, dążąc do
realizacji swych interesów, próbują przedstawić
korzystniejsze od innych warunki dotyczące ceny,
jakości lub innych elementów mających wpływ na
decyzję zawarcia transakcji.
POPYT: KRZYWA I PRAWO POPYTU
D
5,5
D
5
A
4,5
4
D2
3,5
3
2,5
2
B
1,5
1
0,5
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ilość (Q)
cena (P)
POPYT I WIELKOŚĆ POPYTU
POPYT jest to ilość dóbr i usług, jaką konsumenci są skłonni i
są w stanie nabyć w określonym miejscu i czasie przy
różnym poziomie ceny i pozostałych warunkach stałych
(ceteris paribus).
WIELKOŚĆ POPYTU  jest to zapotrzebowanie zgłaszane
przez konsumentów w danym czasie i miejscu po danej
(konkretnej) cenie.
PRAWO POPYTU
PRAWO POPYTU  wzrostowi ceny dobra towarzyszy
spadek wielkości popytu, a spadkowi ceny dobra wzrost
wielkości popytu, przy innych czynnikach niezmienionych
(ceteris paribus). Prawo popytu wyraża odwrotną zależność
między poziomem ceny w wielkością popytu (ceteris paribus).
ZMIANA WIELKOŚCI POPYTU, ZMIANA POPYTU
ZMIANA WIELKOŚCI POPYTU  jest następstwem
zmiany ceny danego dobra, przy zachowaniu
stałości pozostałych czynników (ceteris
1
5,5
paribus), zmiana wielkości popytu obrazowana
D 1
D
5
jest ruchem wzdłuż krzywej popytu. Na rysunku
A wzrost wielkości popytu przedstawia
4,5
przesunięcie z punktu A do B.
4
3,5
ZMIANA POPYTU  jest następstwem zmiany
D
2
3
czynników pozacenowych (np. ceny innych
dóbr, dochód konsumentów), ilustrowana jest
2,5
równoległym przesunięciem krzywej popytu. Na
2
rysunku wzrost popytu przedstawia
B
1,5
równoległe przesunięcie krzywej popytu z
położenia D do D1, natomiast spadek popytu
1
jest przesunięciem krzywej popytu z położenia
0,5
D do D2.
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ilość (Q)
cena (P)
KRZYWA I PRAWO PODAŻY
5,5
S
5
B
4,5
4
3,5
3
2,5
2
A
1,5
1
0,5
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Qe
ilość (Q)
cena (P)
PODAŻ I WIELKOŚĆ PODAŻY
PODAŻ  ilość dóbr i usług, jaką producenci skłonni są
zaoferować w określonym miejscu przy różnym
poziomie ceny i pozostałych warunkach stałych
(ceteris paribus).
WIELKOŚĆ PODAŻY  jest to ilość dóbr i usług, jaką
producenci gotowi są zaoferować w danym czasie i
miejscu po danej (konkretnej) cenie.
PRAWO PODAŻY
PRAWO PODAŻY  wzrostowi ceny towarzyszy wzrost wielkości
podaży, a spadkowi ceny spadek wielkości podaży dobra (lub
usługi), przy innych czynnikach stałych (ceteris paribus).
Prawo podaży zakłada dodatnią zależność między ceną a
wielkością podaży, jeśli nic w otoczeniu nie ulega zmianie.
ZMIANA WIELKOŚCI PODAŻY, ZMIANA PODAŻY
Zmiana wielkości podaży  wywołana
jest zmianą ceny danego dobra, przy
S
zachowaniu stałości pozostałych
S2
czynników (ceteris paribus),
5,5
ilustrowana jest ruchem wzdłuż
5
krzywej podaży. Na rysunku wzrost
4,5
wielkości podaży obrazowany jest
B
4
przesunięciem z punktu A do punktu
S1
3,5
B, natomiast spadek wielkości
3
podaży z B do A.
2,5
2
A
Zmiana podaży  jest efektem zmiany
1,5
czynników pozacenowych (np. ceny
1
innych dóbr, ceny czynników
0,5
produkcji, zmianą technologii),
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
obrazowana jest równoległym
Q
e ilość (Q)
przesunięciem krzywej podaży. Na
rysunku wzrost podaży przedstawia
równoległe przesunięcie krzywej
podaży z położenia S do S1,
natomiast spadek podaży jest
przesunięcie krzywej podaży z
położenia S do S2.
cena (P)
MECHANIZM RYNKOWY
MECHANIZM RYNKOWY  to procesy dostosowawcze między
zgłaszającymi zapotrzebowanie a występującymi z ofertą
towarową, wskutek zmian na którymkolwiek rynku cząstkowym, tj.
dóbr gotowych, pracy, kapitału lub ziemi, a gospodarce otwartej
jeszcze międzynarodowym. Jest proces w wyniku którego (gry
popytu i podaży) kształtuje się równowaga rynkowa. Stan
równowagi określają tzw. parametry równowagi: cena i ilość
równowagi.
MECHANIZM RYNKOWY
Równowaga rynkowa jest to sytuacja, w której siły rynkowe równoważą się, czyli ilość
nabywana dobra jest równa ilości oferowanej, przy określonej cenie równowagi.
Graficznie równowagę na rynku wyznacza punkt przecięcia krzywych popytu i podaży
(wielkość popytu równa się wielkości podaży).
S
5,5
Nadwyżka rynkowa
5
4,5
4
3,5
3
Pe
2,5
2
1,5
1
Niedobór rynkowy
0,5
D
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Qe
Q
ilość (Q)
e
cena (P)
MECHANIZM RYNKOWY
Nadwyżka rynkowa  jest to ilość, o jaką wielkość podaży przewyższa
wielkość popytu przy określonej cenie. Na rynku jest więcej dóbr i
usług niż chętnych do ich kupna (wielkość podaży przewyższa
wielkość popytu).
Niedobór rynkowy  ilość, o którą wielkość popytu przewyższa
wielkość podaży przy określonej cenie. Na rynku zapotrzebowanie
na dobra i usługi jest większe aniżeli ilość tych dóbr na rynku
(wielkość popytu przewyższa wielkość popytu).
MECHANIZM RYNKOWY
Rządowa regulacja cen ma na celu ochronę interesów
producentów ( tzw. cena minimalna) lub
konsumentów (tzw. cena maksymalna).
Cena minimalna  jest to cena urzędowa, poniżej której nie można
sprzedawać określonego dobra. Jest to cena wyższa od ceny
równowagi, skutkująca nadwyżką rynkową, ustalana w celu ochrony
interesów producentów.
Ceny minimalne:
w rolnictwie - skup płodów rolnych w celu zabezpieczenia
interesów producentów,
regulacja cen alkoholu, tytoniu - w celu zmniejszenia
spożycia dóbr niepożądanych społecznie.
MECHANIZM RYNKOWY
Cena maksymalna (pułap ceny, sufit cenowy)  jest to
cena urzędowa, której nie może przekroczyć cena
sprzedaży określonego dobra. Jest to cena niższa od
ceny równowagi rynkowej, skutkująca niedoborem
rynkowym, ustalana w celu ochrony interesów
konsumentów.
Ceny maksymalne:
na rynku leków w celu zabezpieczenia interesów
nabywców (danej grupy społecznej),
na rynkach zmonopolizowanych - w celu
zredukowania władzy rynkowej monopolu.
MECHANIZM RYNKOWY
P - Cena
S
Nadwyżka
P-cena minimalna
Pe-cena równowagi
P  cena maksymalna
Niedobór
D
Q - Ilość
SYTUACJE WYJ
TKOWE - PARADOKSY RYNKOWE
PARADOKS GIFFENA  dotyczy dóbr podstawowych (niezbędnych do życia, np.
chleb), na które zapotrzebowanie rośnie wraz ze wzrostem cen tych dóbr.
PARADOKS VEBLENA (EFEKT SNOBA)  dotyczy zapotrzebowania na dobra
luksusowe, które rośnie wraz ze wzrostem ich cen. Konsumenci kupują dobra
pomimo ich bardzo wysokiej ceny, gdyż dają one prestiż.
EFEKT OWCZEGO P
DU  oznacza potrzebę naśladowania innych konsumentów,
ich stylu życia. Popyt na dane dobro wzrasta, ponieważ inni je konsumują.
EFEKT SPEKULACYJNY  związany jest z oczekiwaniami dotyczącymi poziomu cen
w przyszłości. Jest związany z oczekiwaniami konsumentów co do możliwości
uzyskania dodatkowego dochodu w przypadku wzrostu lub spadku cen. Wzrost
ceny dobra powoduje zwiększenie konsumpcji tego dobra w obawie przed ich
dalszym wzrostem, spadek cen wywołuje o konsumentów ograniczenie zakupów
w oczekiwaniu na dalszy spadek ceny.