Rozdział III

Wielość wierzycieli lub dłużników



=271= Po stronie długu albo wierzytelności może występować więcej
niż jeden podmiot, i to od początku powstania zobowiązania, jak i wskutek zdarzeń
późniejszych (np. dziedziczenie w toku trwania zobowiązania).
Analiza struktury takiego stosunku lub stosunków prawnych, jak również opis
sytuacji prawnych ich podmiotów nastręcza wiele skomplikowanych problemów.
Prawo polskie nie rozstrzyga ich w jakiś syntetycznie ujęty sposób. Na obszarze
prawa zobowiązań należy wyróżnić trzy instytucje regulujące wspomniany kompleks
zagadnień.
Są nimi:
1) zobowiązania solidarne,
2) zobowiązania niepodzielne,
3) zobowiązania podzielne.

Dalsze rozważania niniejszego rozdziału dotyczą tych właśnie instytucji.



ż 8. Zobowiązania solidarne


I. Solidarność dłużników (bierna)

1. Pojęcie

=272= Solidarność dłużników, zwana także solidarnością bierną, jest jedną z
dwóch postaci zobowiązań solidarnych. Znamionują ją następujące cechy (art. 366
KC):
1) wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia; jeżeli
zostanie ono w całości i w sposób należyty spełnione lub jeżeli wierzyciel w inny
sposób zostanie zaspokojony (np. przez potrącenie), zobowiązanie wygasa;
2) po stronie długu występuje kilka podmiotów;
3) wierzyciel może żądać w całości lub w części świadczenia od wszystkich
dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna; przy czym zgodnie z
regułą wskazaną w pkt 1 zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z
dłużników zwalnia pozostałych dłużników.

Przykład: A ma wierzytelność o zapłatę 1 200 zł przeciwko trzem dłużnikom
solidarnym B, C i D. W sytuacji takiej A może żądać np. 1 200 zł od B, C i D łącznie
albo tylko od B, tylko od C, tylko od D, albo jedynie od dwóch z tych dłużników, albo
też w dowolnej części od każdego z nich, np. 600 zł od B i 600 zł od C, a nic od D,
którego uważa za niewypłacalnego.

=273= Jak z przedstawionego opisu wynika, solidarność bierna wzmacnia
pozycję wierzyciela, ponieważ ułatwia mu realizację jego wierzytelności i stwarza
silne zabezpieczenie w postaci odpowiedzialności majątkowej ponoszonej przez
kilku dłużników. Natomiast jest to postać zobowiązania niebezpieczna dla dłużników
solidarnych, ponieważ każdy z nich ponosi ryzyko wykonania całego świadczenia na
rzecz wierzyciela.



2. Źródła

=274= Ze wspomnianych względów solidarność bierna powstaje tylko wtedy,
gdy wynika to ze szczególnej podstawy prawnej. Stanowią ją:

=275= 1) odpowiednie postanowienia czynności prawnej - z reguły zawarte w
umowie stron (art. 369 KC); nie ma przy tym jakiejś ogólnej normy interpretacyjnej,
która kazałaby przyjmować, że strony umówiły się co do solidarności (solidarności
nie domniemywa się);

=276= 2) Szereg przepisów prawnych łączy powstanie odpowiedzialności
solidarnej z określonymi umowami; największą w tym względzie doniosłość ma
względnie wiążąca norma art. 370 KC, według której solidarność bierna powstaje,
gdy kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia.
Przykład: Współwłaściciele domu zawarli z rzemieślnikiem umowę o remont domu,
nie zastrzegając w niej, że wyłączają swoją odpowiedzialność solidarną.
=277= 3) poza tym znaczna liczba przepisów przewiduje powstanie
solidarności biernej w razie ziszczenia się zdarzeń prawnych innych niż umowy.
Przypadki te określa się zbiorczym mianem zobowiązań solidarnych powstających z
ustawy (ex lege, art. 369 KC). Spośród tych przepisów największe znaczenie ma art.
441 ż 1 KC, który łączy powstanie solidarności biernej z faktem, że kilka osób ponosi
odpowiedzialność za szkodę spowodowaną czynem niedozwolonym (por. też art.
1034, 1055 KC). Są to normy bezwzględnie wiążące.



3. Pozycja prawna dłużników wobec wierzyciela

=278= Pozycję prawną dłużników solidarnych charakteryzuje szereg
elementów wskazujących na istnienie wspólnej więzi między nimi w odniesieniu do
wierzyciela. Przede wszystkim znajduje to wyraz we wspomnianej zasadzie,
że zaspokojenie w jakikolwiek sposób wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników
solidarnych zwalnia z zobowiązania pozostałych. Odnosi się to także do odnowienia
zobowiązania, dokonanego z jednym z dłużników solidarnych, chyba że wierzyciel
zastrzegł, iż zachowuje swe prawa przeciwko pozostałym dłużnikom (art. 374 ż 1
KC). Wiąże się to z ogólną zasadą, że w następstwie odnowienia dotychczasowe
zobowiązanie wygasa (art. 506 ż 1 KC). Również zwłoka wierzyciela wobec jednego
z dłużników solidarnych ma skutek względem pozostałych (art. 374 ż 2 KC). Interesy
wszystkich dłużników solidarnych są tu niejako reprezentowane przez każdego z
nich. Ponadto dłużnicy solidarni mogą powołać się na wyrok, jeżeli zapadł on na
korzyść jednego z nich, a uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne (art.
375 ż 2 KC).

Przykład: Gdy w cyt. wyżej przykładzie rzemieślnik nie wykonał lub
nienależycie przeprowadził remont domu.

=279= Nie znaczy to jednak, że pozycja prawna każdego z dłużników
solidarnych musi być identyczna względem wierzyciela. Przede wszystkim art. 368
KC zwraca uwagę na to, że już od samego początku istnienia zobowiązania so-
lidarnego mogą występować różnice w treści obowiązków poszczególnych dłużników
solidarnych. Zgodnie bowiem z tym przepisem stosunek solidarności
może powstać także wtedy, gdy każdy z dłużników zobowiązany jest
w sposób odmienny. Przy tożsamości Świadczeń, wysokość ich może być więc
różna. W takim przypadku solidarnością objęte są tylko świadczenia do najniższej
wysokości. Poza tym zróżnicowanie treści poszczególnych obowiązków może
wyrażać się np. w odmienności czasu, miejsca i sposobu spełnienia świadczenia, jak
również w zastrzeżeniu terminu lub warunku. Indywidualizacja położenia prawnego
każdego z dłużników solidarnych ponadto może być również następstwem szeregu
zdarzeń powstałych w czasie trwania zobowiązania solidarnego.
Jednakże odmienność zobowiązań dłużników solidarnych nie może polegać
na rożnym przedmiocie świadczenia, ponieważ wówczas chodziłoby o różne
świadczenia.

Przykład: Dłużnik A zobowiązany jest do zapłaty określonej sumy pieniężnej
wierzycielowi, a dłużnik B do dostarczenia jednej tony zboża temu samemu
wierzycielowi.
Odmiennie jednak M. Sychowicz, Komentarz do KC, ks. III, t. I, s. 81, który
stoi na stanowisku, że zobowiązanie może być solidarne, chociażby nie zachodziła
tożsamość świadczenia.

=280= Między współdłużnikami obowiązuje zasada reprezentacji na ich
korzyść wobec wierzyciela. Dlatego odnowienie dokonane między wierzycielem a
jednym z dłużników solidarnych zwalnia pozostałych dłużników solidarnych, chyba
że wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim swe prawa (art. 374 ż 1 KC).
Również zwłoka wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych ma skutek
względem współdłużników (art. 374 ż 2 KC).

=281= Jednakże zasada reprezentacji nie obejmuje przypadków zwolnienia z
długu lub zrzeczenia się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłuż-
ników solidarnych. Czynności te nie odnoszą się bowiem do pozostałych dłużników
solidarnych (art. 373 KC).

=282= Ponadto obowiązuje zasada, że działania i zaniechania jednego z
dłużników solidarnych nie mogą szkodzić pozostałym (art. 371 KC). Tak więc i
przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia (art. 372 KC), zwłoka dłużnika,
uznanie długu, zrzeczenie się zarzutu przedawnienia itp. zachowania pogarszające
pozycję jednego z dłużników nie wpływają na sytuację pozostałych dłużników
solidarnych.

=283= Ta częściowo jednolita, a częściowo zróżnicowana pozycja prawna
dłużników solidarnych wpływa na to, że służą im w razie sporu dwojakiego typu
zarzuty wobec wierzyciela (art. 375 ż 1 KC).
a) Pierwszy typ tych zarzutów - to zarzuty osobiste, przysługujące wyłącznie
określonemu dłużnikowi wobec wierzyciela. Do tego typu zarzutów należą:
1) właściwości lub działania dłużnika wpływające na ważność zobowiązania
solidarnego,

Przykład: Brak zdolności do czynności prawnych, wady oświadczenia woli,
brak podpisu.
2) dokonane przez dłużnika z wierzycielem czynności prawne, które uwalniają
go ze zobowiązania wobec wierzyciela lub korzystnie modyfikują jego treść.

Przykład: Zwolnienie z długu, odnowienie, przejęcie długu, zrzeczenie się
przez wierzyciela solidarności, potrącenie własnej wierzytelności, przedawnienie, a
także odroczenie terminu świadczenia, rozłożenie go na raty.
b) Drugi typ zarzutów, które ze względu na sposób powstania lub treść
zobowiązania są wspólne wszystkim dłużnikom. Jeżeli zapadł wyrok na korzyść
jednego tylko z dłużników solidarnych uwzględniający wspomniane zarzuty,
zwalnia on także innych współdłużników (art. 375 ż 2 KC).
Do zarzutów wspólnych ze względu na sposób powstania zobowiązania
należy w szczególności niezachowanie właściwej formy czynności prawnej lub
nieuzyskanie wymaganej decyzji władzy administracyjnej.
Z kolei zarzuty wspólne wynikające z treści zobowiązania opierają się na zda-
rzeniu kreującym stosunek zobowiązaniowy, a w szczególności na treści umowy.
Przykład: Niezgodność umowy z normami bezwzględnie obowiązującymi lub
zasadami współżycia społecznego (art. 58 KC), nie nadejście terminu lub nie
ziszczenie się warunku, bezzasadność roszczenia wierzyciela w świetle
postanowień umowy.



4. Roszczenia regresowe

=284= Zaspokojenie wierzyciela przez dłużnika lub dłużników solidarnych
otwiera problem wzajemnych między nimi rozliczeń z tego tytułu. Podstawę do tych
rozliczeń stanowi odrębny, wiążący ich stosunek wewnętrzny. Treść tego stosunku
może być określona w umowie lub wyznaczona przepisami prawnymi
(por. np. art. 207, 441 ż 2 i 3, 1034 KC). Jeżeli więc jeden lub niektórzy z dłużników
solidarnych przyczynili się do zaspokojenia wierzyciela w części większej, niżby na
to wskazywał wiążący ich stosunek wewnętrzny, każdy z nich może żądać zwrotu
odpowiedniej części od tych dłużników solidarnych, którzy nie świadczyli w ogóle
albo zaspokoili wierzycieli w części mniejszej, niżby to wynikało ze wspomnianego
klucza podziału (tzw. roszczenia regresowe zwrotne).

Przykład: Jeżeli współwłaściciele nieruchomości A, B i C zawarli umowę z X -
em o naprawę dachu na sumę 1 200 zł, którą to sumę zapłacił w całości A, to w myśl
art. 207 KC o wielkości roszczenia regresowego będzie decydował udział we
współwłasności. Przyjmując, że A jest współwłaścicielem w połowie, a B i C w 1 /4,
może on żądać zarówno od B, jak i od C po 300 zł.

=285= Jednakże istnienie więzi wewnętrznej między dłużnikami solidarnymi
nie należy do przesłanek powstania zobowiązania solidarnego. Stąd art. 376 ż I KC
samodzielnie reguluje problem rozliczeń na przypadek, gdyby nie dało się go
rozstrzygnąć na podstawie wspomnianego kryterium. Zgodnie z tym przepisem
dłużnik, który spełnił świadczenie, może żądać od pozostałych dłużników solidarnych
zwrotu w częściach równych.
W razie niewypłacalności jednego z dłużników solidarnych, przypadającą a
niego część rozkłada się na wszystkich pozostałych (art. 376 ż 2 KC), i to takim
stosunku, w jakim mają się między sobą rozliczać.

Przykład: W opisanym wyżej przypadku w razie niewypłacalności C, A ma do
B roszczenie regresowe o zapłatę dodatkowo 100 zł.




II. Solidarność wierzycieli (czynna)

1. Pojęcie i funkcja

=286= Drugą postacią solidarności jest solidarność wierzycieli, zwana także
solidarnością czynną. Charakteryzuje się ona tym, że po stronie wierzytelności
występuje kilka podmiotów. Jednakże dłużnik zobowiązany jest tylko do jednego
świadczenia, które może spełnić do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych.
Dopiero, kiedy jeden z wierzycieli wystąpi przeciwko dłużnikowi z powództwem,
dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie do jego rąk. Zaspokojenie
któregokolwiek z wierzycieli solidarnych umarza dług także wobec pozostałych
wierzycieli (art. 367 KC).

=287= W literaturze podkreśla się, że solidarność czynna umacnia, podobnie
jak solidarność bierna (chociaż w mniejszym stopniu), pozycję wierzyciela. Jednakże
pogląd ten może budzić wątpliwości, ponieważ w razie niewypłacalności tego
wierzyciela, który otrzymał świadczenie, pozostali wierzyciele narażeni są na straty.
Z równym powodzeniem można twierdzić, że solidarność czynna jest korzystna
właśnie dla dłużnika, ponieważ pozwala mu - do czasu wytoczenia powództwa -
wybrać wierzyciela, do rąk którego ma świadczyć.

=288= Te niezbyt jasno zarysowane funkcje solidarności czynnej wpływają na
jej znikome zastosowanie praktyczne - w przeciwieństwie do solidarności biernej.



2. Reżim prawny

=289= Solidarność czynna może powstać wyłącznie z mocy czynności praw-
nej, a nie ex lege, ponieważ nie ma przepisów szczególnych kreujących ten rodzaj
zobowiązania (por. art. 369 KC).

=290= Podobnie jak przy solidarności biernej, także i przy solidarności
czynnej dopuszczalne jest, aby wspólny dłużnik zobowiązany był w sposób odmien-
ny względem każdego z wierzycieli (art. 368 KC).

=291= Między współwierzycielami obowiązuje zasada wzajemnej reprezenta-
cji na ich korzyść wobec dłużnika. Dlatego zwłoka dłużnika, jak również przerwanie
lub zawieszenie biegu przedawnienia względem jednego z wierzycieli solidarnych
odnosi skutek wobec pozostałych (art. 377 KC). Natomiast zdarzenia pogarszające
położenie jednego z wierzycieli solidarnych (np. korzystna dla dłużnika ugoda
zawarta z jednym z wierzycieli) nie wpływają na położenie prawne pozostałych
wierzycieli.

=292= Roszczenia regresowe między wierzycielami solidarnymi regulują
podobne normy, jakie obowiązują w stosunkach między dłużnikami solidarnymi (por.
art. 378 KC).

=293= Między tymi samymi wierzycielami i dłużnikami może równocześnie
istnieć zarówno solidarność bierna, jak i czynna.




III. Struktura prawna zobowiązań solidarnych

=294= Pomimo różnic występujących między solidarnością czynną a bierną
pojawia się tu wspólne pytanie o strukturę prawną tych stosunków zobowiąza-
niowych.

=295= Klasyczna doktryna polska przychyla się ku koncepcji wielości więzów
obligacyjnych w zobowiązaniach solidarnych, eksponując dopuszczalność zaj-
mowania niejednolitej pozycji prawnej przez poszczególnych dłużników lub
wierzycieli solidarnych. W ujęciu tym zobowiązania solidarne są w zasadzie
niezależne, a wiąże je tylko wspólny cel, którym jest zabezpieczenie i ułatwienie
realizacji praw wierzyciela.

=296= Jednakże w nowszej literaturze zaczyna dominować trafniejszy - jak
się zdaje - pogląd, który traktuje te zobowiązania jako jeden stosunek prawny,
aczkolwiek o zróżnicowanej wewnętrznie strukturze przez to, że dla realizacji
tego samego świadczenia przysługuje różnym podmiotom lub przeciwko różnym
podmiotom szereg roszczeń. Podstawowym argumentem przemawiającym na rzecz
koncepcji ujmującej zobowiązanie solidarne w ramy jednego stosunku
zobowiązaniowego jest to, że zawsze przedmiotem tego stosunku pozostaje jedno
świadczenie, które, jeżeli zostanie spełnione, stosunek zobowiązaniowy gaśnie ze
skutkiem dla wszystkich podmiotów.




IV. Solidarność niewłaściwa

=297= Instytucja ta jest tworem nauki i judykatury. Stąd występuje ona pod
różnymi nazwami (solidarność: przypadkowa, pozorna, nieprawidłowa, niezupełna,
in solidum), które w znacznej mierze wyrażają ogromną rozbieżność ocen prawnych,
jakie są w tym względzie reprezentowane w literaturze, a także i w judykaturze.

=298= W każdym razie chodzi tu o analizę sytuacji polegającej na tym, że
dłużnicy z różnych tytułów prawnych zobowiązani są spełnić na rzecz tego samego
wierzyciela identyczne świadczenie - z tym skutkiem, że spełnienie go przez jednego
z dłużników zwalnia pozostałych. Równocześnie nie ma ani umowy, ani przepisu
prawnego, uzasadniającego powstanie zobowiązania solidarnego. Pomimo to każdy
z dłużników odpowiada wobec wierzyciela za całość świadczenia.

Przykład: X ma roszczenie przeciwko swojemu pracownikowi na podstawie
umowy o pracę z tego powodu, że nie dopełnił. on obowiązku pieczy nad mieniem
przedsiębiorstwa, a ponadto ma drugie roszczenie przeciwko złodziejowi rzeczy
należącej do mienia przedsiębiorstwa.

W literaturze bronione są trzy poglądy objaśniające te zjawiska. Pierwsza
koncepcja ujmuje je jako instytucję zupełnie odrębną od solidarności (zobowiązanie
in solidum) o swoistych cechach. Druga - traktuje je jako przypadkowy zupełnie
zbieg niezależnych od siebie roszczeń, co także nie uzasadnia żadnych powiązań z
konstrukcją prawną solidarności. Wreszcie według trzeciego poglądu uzasadnione
jest tworzenie osobnej kategorii solidarności niewłaściwej (nieprawidłowej). Ta
ostatnia koncepcja wydaje się najodpowiedniejsza. W konsekwencjach praktycznych
otwiera ona możliwość analogicznego stosowania niektórych przepisów o
solidarności do analizowanego tu zjawiska. Dotyczy to na pewno art. 371-373 KC; z
kolei z całą pewnością do analogicznego stosowania nie nadają się przepisy
regulujące roszczenia regresowe (art. 376 KC), jak również art. 374 i 375 ż 2 KC'.
Co do stosowania pozostałych przepisów trudno - jak się wydaje - rozstrzygać te
sprawy w sposób ogólny.

Za koncepcją tą (dopuszczającą analogiczne stosowanie przepisów o
solidarności) opowiedział się także Sąd Najwyższy, por. zwłaszcza uchw. SN (7) z
9.2.1974 r.; opubl. OSN 1974, poz. 123 i uchw. SN z 7.4.1975 r. z glosą W.
Warkałły; opubl. NP Nr 2/1977, s. 260; por. też uchw. SN (7) z 13.9.1975 r.; opubl.
OSN 1976, poz. 22.





ż 9. Zobowiązania niepodzielne i podzielne


I. Zobowiązania niepodzielne

1. Pojęcie

=299= Jak wspomniano już o tym poprzednio (por. Nb. 134-135), wyróżnia się
świadczenia podzielne i niepodzielne (art. 379 ż 2 KC).
Gdy przy świadczeniu niepodzielnym po stronie długu lub wierzytelności
występuje kilka podmiotów, ich sytuacja prawna kształtuje się według modelu
zobowiązań solidarnych. Można więc na tej podstawie stwierdzić, że utrzymuje się
wówczas jeden stosunek zobowiązaniowy, aczkolwiek o złożonej strukturze
wewnętrznej. Należy jednak podkreślić, że układ ten związany jest wyłącznie z
niepodzielnością świadczenia. Ustaje więc, gdy miejsce świadczenia niepodzielnego
zajmie świadczenie podzielne.

Przykład: X kupił od A, B i C krowę, która z winy A, B i C padła. W przypadku
takim na miejsce niepodzielnego świadczenia wchodzi świadczenie zastępcze, o
charakterze podzielnym, jakim jest odszkodowanie pieniężne.



2. Wielość dłużników

=300= Do wielości dłużników zobowiązanych do świadczenia niepodzielnego
stosuje się bez zmian reżim prawny solidarności biernej oraz zasady roszczeń
regresowych (art. 380 ż 1 i 3 KC).
Poza tym na mocy art. 380 ż 2 KC dłużnicy traktowani są jako dłużnicy
solidarni nawet wtedy, gdy świadczenie, jakie mają spełnić, jest wprawdzie
podzielne, ale niepodzielny charakter ma świadczenie wzajemne.

Przykład: A, B i C kupuje krowę za określoną cenę. Ich dług jest podzielny,
lecz świadczenie wzajemne ze względu na jego przedmiot (krowa) jest niepodzielne.
Dlatego i oni w odniesieniu do świadczenia ceny kupna odpowiadają solidarnie.

Strony mogą jednak kwestię tę uregulować odmiennie.



3. Wielość wierzycieli

=301= Natomiast pewne różnice pojawiają się między sytuacją prawną
wierzycieli solidarnych a sytuacją wierzycieli uprawnionych do świadczenia nie-
podzielnego. Wprawdzie i w ostatnim przypadku dłużnik zobowiązany jest
do spełnienia jednego tylko świadczenia, lecz nie przysługuje mu prawo wyboru
wierzyciela, któremu chciałby świadczyć. Obowiązany jest bowiem świadczyć na
rzecz wierzyciela, który tego zażąda - z tym ważnym ograniczeniem, te w razie
sprzeciwu innego wierzyciela dłużnik może świadczyć tylko wszystkim wierzycielom
łącznie albo złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego (art. 381 KC).
Analizowany obecnie stosunek zobowiązaniowy powstaje w następstwie
okoliczności przypadkowej, jaką jest niepodzielność świadczenia, a nie na mocy
świadomej decyzji stron wyrażonej w umowie, która kreuje stosunek solidarności
czynnej. Wobec tego nie można założyć, że wierzyciele w zobowiązaniu
niepodzielnym darzą się wzajemnym zaufaniem. Z tego właśnie względu ustawa
umacnia ochronę ich interesów, pozwalając im sprzeciwić się temu, by dłużnik
świadczył do rąk tylko jednego z nich.

=302= Poza tym jednak sytuacja prawna wierzycieli uprawnionych do
świadczenia niepodzielnego nie odbiega od pozycji prawnej wierzycieli solidarnych.
W szczególności te same reguły odnoszą się do reprezentacji ich interesów
względem dłużnika (por. art. 382, 373, 377 KC), jak i do roszczeń regresowych
między samymi wierzycielami (art. 383 KC).




II. Zobowiązania podzielne

=303= Natomiast we wszystkich przypadkach, gdy łącznie spełnione zostaną
następujące przesłanki:
1) świadczenie jest podzielne,
2) występuje więcej niż jeden wierzyciel lub dłużnik,
3) a równocześnie brak jest szczególnego tytułu, na mocy którego zobowiązanie
przyjmowałoby postać zobowiązania solidarnego
- zarówno dług, jak i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części,
ilu jest dłużników lub wierzycieli (art. 379 ż 1 KC).

=304= W sytuacjach takich pojawiają się więc odrębne stosunki
zobowiązaniowe o strukturze jednopodmiotowej. Jeżeli z okoliczności, tzn. z treści
umowy lub z innych zdarzeń regulujących stosunki między wierzycielami lub dłużni-
kami (np. z udziału w spadku), nie wynika nic innego, to każdy z odrębnych
stosunków zobowiązaniowych ma za przedmiot świadczenie tej samej wielkości (art.
379 ż 1 KC).

=305= Zgodnie z sugestią wynikającą ze stylizacji wspomnianego przepisu, w
literaturze prawniczej mówi się o podziale zobowiązań na części, jeżeli zajdą
okoliczności powyżej wskazane. Stwierdzenie takie mogłoby sugerować, że ową
wielość stosunków zobowiązaniowych, o których stanowi art. 379 ż 1 KC, zawsze
poprzedzać musi istnienie jakiegoś jednolitego zobowiązania. W istocie często tak
się właśnie dzieje. W szczególności początkowo jednolity stosunek zobowiązaniowy
ulega podziałowi dlatego, że:
1) przy świadczeniu podzielnym na miejsce jednego podmiotu wstępuje więcej
podmiotów (np. dziedziczenie) albo
2) przy wielości podmiotów zobowiązanych lub uprawnionych do świadczenia
niepodzielnego zostaje ono następnie zastąpione przez świadczenie podzielne
(np. odszkodowawcze).

Jednakże poza takimi przypadkami dopuszczalne są również sytuacje, w
których wielość stosunków zobowiązaniowych kształtuje się już w chwili powstania
tych zobowiązań, a więc gdy nigdy nie było jednego zobowiązania, które następnie
uległoby podziałowi.

Przykład: Trzech lokatorów domu kupuje 900 kg węgla. Z braku szczególnych
okoliczności uznać należy, że powstały trzy odrębne stosunki zobowiązaniowe, w
których każdy z lokatorów ma wierzytelność do 300 kg węgla i zobowiązany jest do
zapłaty przypadającej za tę ilość ceny kupna. Co do zdarzeń pozaumownych por.
orz. SN z 4.6.1973 r.; opubL. OSN 1974, poz. 4.

=306= Należy zatem dojść do wniosku, że zobowiązania podzielne (art. 379 ż
1 KC) wyróżnia od innych zobowiązań jednopodmiotowych nie fakt podziału pier-
wotnie jednolitego zobowiązania, lecz wspólne zdarzenie prawne, kreujące
zobowiązania podzielne. To wspólne źródło zobowiązań podzielnych określa
wprawdzie sytuację prawną stron w odrębnych zobowiązaniach podzielnych
w sposób podobny, jednakże późniejsze zdarzenia prawne dotyczące jednego z tych
stosunków nie mają już żadnego wpływu na treść i istnienie pozostałych.

Przykład: Spełnienie, potrącenie i zwolnienie z długu, przedawnienie w
zakresie jednego stosunku zobowiązaniowego nie wpływa na pozostałe.