1
Szkoła Policji w Katowicach
Postępowanie nakazowe a wniosek oskar\
yciela
o skazanie bez przeprowadzania rozprawy
Opracowanie:
kom. Wioleta Jasińska
nadkom. Violetta Grudzień
Zakład Słu\
by Kryminalnej
Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach
2009
S
P
A
O
A

L
O
I
C
K
J
Z
I
2
© Wszelkie prawa zastrze\
one  Szkoła Policji w Katowicach 2009
KsiÄ…\
ki nie wolno reprodukować (adaptować) ani w całości, ani w części, niezale\
nie od zastosowanej
techniki (druk, fotografia, komputer, kserograf, fonografia itd.), bez pisemnej zgody Wydawcy.
Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach
3
Spis treści
1. Wprowadzenie 5
2. Postępowanie nakazowe 7
2.1. Przesłanki postępowania nakazowego 8
2.2. Przebieg postępowania nakazowego 9
3. Wniosek o skazanie bez przeprowadzania rozprawy 13
3.1. Przesłanki do umieszczenia we wniosku o ukaranie
wniosku o skazanie w określony sposób 13
3.2. Przebieg postępowania bez przeprowadzania rozprawy
(art. 58 ż 1 i 2 k.p.w.) 15
3.3. Wniosek obwinionego o skazanie go bez przeprowadzania rozprawy
(art. 58 ż 3 k.p.w.) 19
3.4. Marginalne znaczenie wniosku oskar\
yciela o skazanie obwinionego
w określony sposób w obecnej procedurze wykroczeniowej 20
4. Porównanie postępowania bez przeprowadzania rozprawy w trybie
art. 58 k.p.w. i postępowania nakazowego 21
Literatura 23
4
5
1. Wprowadzenie
Ujawniając wykroczenie, organ uprawniony do ścigania sprawców wykroczeń
 zgodnie z zasadą celowości obowiązującą w prawie wykroczeń  ma mo\
liwość
zastosowania wobec sprawcy czynu, przy zaistnieniu odpowiednich przesłanek,
jednego z trzech sposobów reakcji:
- mo\
e zastosować środek oddziaływania wychowawczego, środki te wymienia
art. 41 kodeksu wykroczeń (zwanego dalej k.w.),
- ukarać sprawcę grzywną w drodze postępowania mandatowego,
- zadecydować o skierowaniu wobec sprawcy wniosku o ukaranie do sądu
grodzkiego po uprzednim przeprowadzeniu czynności wyjaśniających.
Czynności te są to zorganizowane i obligatoryjne działania organów ścigania
wykroczeń, podejmowane przed wszczęciem postępowania, sprowadzające się do
czynności wykrywczych (operacyjnych) i dowodowych (procesowych) w zakresie
określonym przez kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Ich celem jest zaś
ustalenie podstaw do wystÄ…pienia z wnioskiem o ukaranie i zebranie danych
niezbędnych do takiego wystąpienia1. Sprowadza się to, mówiąc w sposób bardzo
ogólny, do ustalenia czy czyn miał miejsce, czy jest on wykroczeniem, kto jest jego
sprawcÄ… i czy osoba ta mo\
e być pociągnięta do odpowiedzialności za swój czyn.
Wyjaśnienie powy\
szych kwestii spoczywa na organie prowadzącym czynności
wyjaśniające, który po uprzednim zgromadzeniu materiału dowodowego podejmuje
ostatecznÄ… decyzjÄ™ o skierowaniu wniosku o ukaranie do sÄ…du.
Zgodnie z art. 57 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (zwanego
dalej k.p.w.) wniosek o ukaranie składany przez oskar\
yciela publicznego np. PolicjÄ™
powinien zawierać:
- imiÄ™ i nazwisko oraz adres obwinionego, a tak\
e inne dane niezbędne do
ustalenia jego to\
samości,
- wskazanie miejsca zatrudnienia obwinionego oraz, w miarÄ™ mo\
liwości, dane
o jego warunkach materialnych, rodzinnych i osobistych,
1
T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2002, s. 228.
6
- określenie zarzucanego obwinionemu czynu ze wskazaniem miejsca, czasu,
sposobu i okoliczności jego popełnienia, a tak\
e przepisów, pod które
zarzucany czyn podpada,
- wskazanie dowodów,
- wskazanie pokrzywdzonych, o ile takich ujawniono,
- dane dotyczące uprzedniego skazania obwinionego za podobne przestępstwo
lub wykroczenie, je\
eli oskar\
yciel powołuje się na tę okoliczność,
- imiÄ™ i nazwisko, stanowisko oraz podpis sporzÄ…dzajÄ…cego wniosek,
- wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
Ponadto do wniosku o ukaranie oskar\
yciel publiczny powinien dołączyć
materiały czynności wyjaśniających lub postępowania przygotowawczego
prowadzonego w danej sprawie a tak\
e  do wyłącznej wiadomości sądu  adresy
świadków i pokrzywdzonych. Mo\
e się zdarzyć, i\
czyn pierwotnie został
zakwalifikowany jako przestępstwo, np. zniszczenie mienia zgodnie z art. 288
kodeksu karnego (zwanego dalej k.k.), wobec czego prowadzono postępowanie
przygotowawcze, w toku którego ustalono, \
e szkoda jest mniejsza ni\
250 zł, stąd
czyn przekwalifikowano na wykroczenie w myśl art. 124 k.k., a materiały dowodowe
uzyskane w toku dochodzenia posłu\
yły do sporządzenia wniosku o ukaranie.
Wniesiony wniosek o ukaranie stanowi podstawę do wszczęcia postępowania
w sprawie o wykroczenie, gdy:
- spełnia wymagania formalne (określone w art. 57 ż 2-4 k.p.w.),
- pochodzi od organu uprawnionego do występowania w charakterze
oskar\
yciela publicznego w danej sprawie.
Je\
eli obydwa powy\
sze warunki są spełnione, a jednocześnie nie stwierdzono
okoliczności wyłączających postępowanie, prezes sądu (lub upowa\
niony sędzia), po
zapoznaniu się z wniesionym wnioskiem oraz dołączonymi doń materiałami czynności
wyjaśniających lub postępowania przygotowawczego, zarządzeniem wszczyna
postępowanie w danej sprawie. Jednocześnie podejmuje wstępną decyzję o dalszych
losach postępowania, kierując sprawę do rozpoznania na rozprawie lub na
posiedzeniu. Na tym te\
etapie  przy uwzględnieniu wszystkich wymaganych
7
przesłanek  podejmowana jest decyzja o rodzaju postępowania w jakim dojdzie do
orzekania.
Zgodnie z art. 2 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (zwanego
dalej k.p.w.) orzekanie w sprawach o wykroczenia następuje w trzech rodzajach
postępowań:
- zwyczajnym,
- nakazowym,
- przyspieszonym.
Przy czym, wbrew nazwie, postępowanie zwyczajne nie jest priorytetowym
trybem rozpatrywania spraw. Z art. 2 ż 1a k.p.w. wynika bowiem, \
e do orzekania
w postępowaniu zwyczajnym powinno dojść jedynie wtedy, gdy brak jest podstaw do
rozpoznania danej sprawy w postępowaniu przyspieszonym albo nakazowym. Jest to
podyktowane tym, i\
postępowanie zwyczajne jest formą najbardziej pełną
i  rozciągniętą w czasie, natomiast zarówno postępowanie nakazowe, jak
i postępowanie przyspieszone zakładają przyspieszenie orzekania oraz szereg
uproszczeń względem zwykłej procedury. Biorąc zaś pod uwagę, i\
wykroczenia sÄ…
generalnie czynami błahymi, szybkość i ekonomika działania organów orzekających
sÄ… cechami bardzo po\
Ä…danymi.
Choć zasadniczo decyzja o skierowaniu sprawy do określonego rodzaju
postępowania nale\
y do prezesa sądu, to czy daną sprawę sąd będzie mógł rozpoznać
w postępowaniu przyspieszonym albo nakazowym, zale\
y przede wszystkim od tego,
jak zostanie ona przygotowana przez organ prowadzący czynności wyjaśniające2.
2. Postępowanie nakazowe
Postępowanie nakazowe jest najbardziej uproszczonym i najszybszym trybem
procedowania, w którym dochodzi do orzekania o winie i karze sprawcy czynu. Prezes
sądu, po wstępnej analizie materiałów  czynności wyjaśniających lub postępowania
przygotowawczego  nadesłanych przez oskar\
yciela publicznego, decydujÄ…c
o wszczęciu postępowania w sprawie o wykroczenie, mo\
e skierować sprawę do
2
J. Lewiński, Komentarz do kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2004, s. 14-15.
8
postępowania nakazowego, gdy wystąpią przesłanki, które są wymagane dla
wdro\
enia wymienionego trybu, a tak\
e gdy nie stwierdzi przesłanek ujemnych,
uniemo\
liwiających rozpatrywanie sprawy w postępowaniu nakazowym.
2.1. Przesłanki postępowania nakazowego
1. Wobec sprawcy czynu (obwinionego) wystarczajÄ…ce jest orzeczenie kary
nagany, grzywny lub ograniczenia wolności  stąd wniosek, i\
w konkretnej
sprawie nie mo\
na przewidywać orzeczenia kary aresztu, poniewa\
potrzeba
orzeczenia wymienionej kary jest przesłanką ujemną do zastosowania
postępowania nakazowego. Gdyby prezes sądu uznał, i\
kara aresztu jest karÄ…
najwłaściwszą w stosunku do obwinionego, musi skierować sprawę do
postępowania zwyczajnego.
2. Okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości  oznacza to, \
e
w konkretnej sprawie został zgromadzony taki materiał dowodowy, który pozwala
w sposób jednoznaczny ustalić przebieg zdarzenia oraz jego sprawcę. Materiał
dowodowy mogą stanowić zarówno protokoły z przebiegu czynności
procesowych, jak i notatki urzędowe, o których mowa w art. 54 ż 3 k.p.w.
(sporządzane z przebiegu czynności wykonanych przez organ prowadzący
czynności wyjaśniające w sytuacji, gdy okoliczności czynu nie budzą
wątpliwości).
Nie ma przy tym znaczenia, czy:
- sprawca przyznaje się do popełnionego czynu,
- sprawca został przesłuchany protokolarnie w myśl art. 54 ż 6 k.p.w.,
- sprawca nie został przesłuchany, a nadesłał wyjaśnienia na piśmie zgodnie
z art. 54 ż 7 k.p.w.,
- sąd dysponuje jakimikolwiek wyjaśnieniami obwinionego.
Wystarczy, by materiał dowodowy, np. przesłuchania świadków zdarzenia,
jednoznacznie wskazywał, \
e ta, a nie inna osoba, ponosi winę za dany czyn. Choć
w sytuacji, gdy sprawca nie przyznaje się do winy i podaje wyjaśnienia
 logiczne , jednak odmienne od zgromadzonego materiału dowodowego,
nale\
ałoby się zastanowić, czy w konkretnym przypadku nie byłoby lepiej, gdyby
9
sprawa trafiła na rozprawę w postępowaniu zwyczajnym, gdzie będzie mo\
na
w pełni wyjaśnić ewentualne rozbie\
ności3.
3. Obwiniony (osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie) nie jest
głuchy, niemy lub niewidomy, a tak\
e nie zachodzi wątpliwość co do stanu
jego poczytalności (wątpliwości te mogą zostać wywołane bądz
osobistym
kontaktem z obwinionym, tak\
e w toku czynności wyjaśniających, bądz
powstać
po lekturze przedło\
onych przez niego dokumentów, np. opinii o jego stanie
zdrowia psychicznego, a nawet dokumentów z pobytu w szpitalu psychiatrycznym
lub po przebytym leczeniu4), poniewa\
wszystkie wymienione okoliczności
generują potrzebę obrony obligatoryjnej, a tym samym są przesłanką ujemną do
wdro\
enia trybu nakazowego  sprawa musi zostać skierowana do postępowania
zwyczajnego.
2.2. Przebieg postępowania nakazowego
1. Podstawę wszczęcia mo\
e stanowić wniosek o ukaranie zło\
ony przez
oskar\
yciela publicznego lub oskar\
yciela posiłkowego (choć w praktyce wydaje
się mało realne, by postępowanie nakazowe zostało zainicjowane przez wniosek
oskar\
yciela posiłkowego z uwagi na wymóg zgromadzenia odpowiedniego
materiału dowodowego).
2. Sąd orzeka na posiedzeniu. Po wszczęciu postępowania prezes sądu zarządzeniem
kieruje sprawÄ™ na posiedzenie (a nie na rozprawÄ™).
3. Posiedzenie odbywa się bez udziału stron  w posiedzeniu nie tylko nie mogą
wziąć udziału strony, tj. oskar\
yciel publiczny (np. Policja), obwiniony czy
oskar\
yciel posiłkowy (pokrzywdzony, który przyłączył się do postępowania
zgłaszając akces bycia stroną  w myśl art. 26 ż 3 k.p.w.), ale nawet nie informuje
się ich o wyznaczonym terminie posiedzenia, na którym dojdzie do wyrokowania.
4. SÄ…d orzeka jednoosobowo.
3
T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, wyd. I, 2005, http://lex.sp.kce/
10.01.2009 r.
4
A. Skowron, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, LEX / Arche, 200, http://lex.sp.kce/
10.12.2008 r.
10
5. Do orzekania dochodzi bez przeprowadzania na posiedzeniu dowodów  nie ma
stron, które mogłyby się wypowiedzieć, nie ma te\
innych z
ródeł dowodowych
(np. świadków). Orzeczenie o winie i karze zapada na podstawie materiałów
czynności wyjaśniających lub postępowania przygotowawczego dołączonych do
wniosku o ukaranie. Sąd ma obowiązek zapoznać się z tymi materiałami5.
6. W postępowaniu nakazowym sąd, poza brakiem mo\
liwości orzeczenia kary
aresztu, nie jest w \
aden inny sposób ograniczony w kwestii orzekania.
Ma mo\
liwość orzeczenia kary nagany, grzywny lub ograniczenia wolności,
a tak\
e środka karnego, je\
eli środek karny jest obligatoryjny (przewiduje go
przepis, pod który dany czyn podpada np. art. 87 k.w.) lub w danej sprawie sąd
dostrze\
e potrzebÄ™ jego orzeczenia, a ma takÄ… mo\
liwość (środek karny jest
fakultatywny, np. art. 86 k.w.). Sąd wymierzając karę czy środek karny mo\
e
zastosować taki jej wymiar, jaki uzna za adekwatny do czynu.
Jednocześnie, uwzględniając charakter i okoliczności czynu lub właściwości
osobiste sprawcy, mo\
e równie\
dokonać nadzwyczajnego złagodzenia kary albo
odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego. Zgodnie z art. 39 ż 2 k.w.,
nadzwyczajne złagodzenie polega na wymierzeniu kary poni\
ej dolnej granicy
ustawowego zagro\
enia albo kary Å‚agodniejszego rodzaju. Nie mo\
e jednak
odstąpić łącznie od wymierzenia zarówno kary, jak i środka karnego.6
7. Orzeczenie przybiera postać wyroku. Wyrok nakazowy, stosownie do art. 504
k.p.k. w zw. z art. 94 ż 1 k.p.w., powinien zawierać:
- oznaczenie sądu i sędziego, który go wydał,
- datÄ™ wydania wyroku,
- imię i nazwisko oraz inne dane określające to\
samość obwinionego,
- dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd obwinionemu, ze
wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej,
- wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia.
Wyrok ten mo\
e nie zawierać uzasadnienia.
5
Wyrok SÄ…du Najwy\
szego IV KK 358/06 z dnia 06.12.2006 r., OSNwSK 2006/1/2373, http://lex.sp.kce/
10.01.2009 r.
6
J. Lewiński, op. cit., s. 248.
11
8. Odpis wyroku nakazowego obligatoryjnie doręcza się stronom: oskar\
ycielowi
publicznemu i posiłkowemu, o ile przyłączył się do postępowania, a obwinionemu
i jego obrońcy (o ile obwiniony ma obrońcę, przy czym nie mo\
e być to obrona
obligatoryjna) wraz z odpisem wniosku o ukaranie. W postępowaniu zwyczajnym
obwiniony otrzymuje odpis wniosku o ukaranie wraz z zawiadomieniem
o wyznaczeniu terminu pierwszej rozprawy (art. 67 ż 1 k.p.w.), natomiast
w postępowaniu nakazowym, w związku z tym, \
e nie jest informowany
o wyznaczonym terminie posiedzenia, nie otrzymuje tak\
e wcześniej odpisu
wniosku o ukaranie.
Do odpisu wyroku dołączane jest te\
pouczenie o prawie, terminie i sposobie
wniesienia sprzeciwu oraz skutkach jego niewniesienia.
9. Stronom  obwinionemu i oskar\
ycielowi, tak publicznemu, jak i posiłkowemu -
które nie zgadzają się z treścią wyroku, przysługuje prawo wniesienia
specyficznego środka zaskar\
enia  sprzeciwu. Nie jest to typowy środek
odwoławczy, jakim jest np. apelacja, poniewa\
nie wnosi się go ani na korzyść,
ani na niekorzyść obwinionego, a sąd rozpoznający sprawę w wyniku jego
wniesienia, nie działa jak sąd odwoławczy7. Sprzeciw wnosi się do sądu, który
wydał wyrok nakazowy, w terminie zawitym 7 dni od doręczenia tego wyroku. Na
uwagę zasługuje fakt, \
e strona, która chce zaskar\
yć wydane rozstrzygnięcie nie
musi wnioskować o uzasadnienie wyroku, poniewa\
uzasadnienie to, zgodnie
z art. 504 ż 2 k.p.k. recypowanym przez art. 94 ż 1 k.p.w., nie jest obligatoryjne,
stÄ…d nie mo\
na skutecznie \
ądać jego sporządzenia.
K.p.w. nie wprowadza \
adnych szczególnych wymogów, je\
eli chodzi o formÄ™
sprzeciwu. Musi jednak spełniać ogólne wymogi dotyczące pisma procesowego
(art.119 k.p.k.)8.
Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu, je\
eli został wniesiony po terminie
(został przekroczony zawity termin 7-dniowy, a nie ma podstawy do jego
przywrócenia) lub przez osobę nieuprawnioną  nie przez stronę (sprzeciwu nie
7
Tam\
e.
8
A. Skowron, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, 2007. http://lex.sp.kce/
12.12.2008 r.
12
mo\
e np. zło\
yć pokrzywdzony, który zgodnie z art. 26 ż 3 k.p.w., nie oświadczył,
\
e chce działać jako oskar\
yciel posiłkowy).
W razie wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc, a sprawa trafia do
postępowania zwyczajnego, tj. na rozprawę. Sprawę rozpoznaje ten sam sąd
(rejonowy), który wydał wyrok nakazowy, przy czym sędzia wydający pierwszy
wyrok (nakazowy) jest obligatoryjnie wyłączony od orzekania w tej sprawie
w postępowaniu zwyczajnym. Procedowanie rozpoczyna się niejako od nowa. Do
tego stopnia, \
e sÄ…d rozpoznajÄ…cy sprawÄ™ po wniesieniu sprzeciwu nie jest
związany treścią wyroku nakazowego, który utracił moc (nie obowiązuje tu zasada
reformationis in peius  zakaz orzekania kary surowszej), mo\
e zostać orzeczona
kara innego rodzaju, kara Å‚agodniejsza, bÄ…dz
kara surowsza, w zale\
ności od tego,
jak  ukształtuje się ostatecznie materiał dowodowy.
Jak wskazuje jednak A. Skowron nale\
y postulować dyrektywę interpretacyjną,
w myśl której orzeczenie w wyroku wydanym na skutek postępowania
zwyczajnego (po uprzednim wyrokowaniu w postępowaniu nakazowym, od
którego obwiniony lub jego obrońca wniósł sprzeciw) surowszych konsekwencji
karnych jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy w toku przewodu sądowego
ujawnione zostały nowe, istotne okoliczności obcią\
ajÄ…ce, wykraczajÄ…ce poza
materiały, które stanowiły podstawę wyroku nakazowego. Wymierzenie kary
surowszej bez stwierdzenia nowych okoliczności mogłoby być wówczas
odbierane jako swoista kara za wniesienie sprzeciwu od wyroku nakazowego
i byłoby sprzeczne z postulatem zapewnienia swobody w podejmowaniu decyzji
o wniesienie sprzeciwu9.
Natomiast po wydaniu rozstrzygnięcia na skutek przeprowadzonego
postępowania w trybie zwyczajnym stronom przysługuje zwyczajny środek
odwoławczy (apelacja lub za\
alenie).
Sprzeciw mo\
e być cofnięty (przez stronę, która go zło\
yła) do czasu
rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej (przewód
sÄ…dowy rozpoczyna odczytanie wniosku o ukaranie przez oskar\
yciela
9
Tam\
e.
13
publicznego, a w przypadku jego nieobecności przez protokolanta), co powoduje,
\
e wyrok nakazowy staje siÄ™ automatycznie prawomocny.
Wyrok nakazowy, od którego nie wniesiono sprzeciwu, staje się prawomocny
wraz z ustaniem terminu do wniesienia środka zaskar\
enia, nie mo\
na go
wzruszyć zwykłymi środkami zaskar\
enia (apelacjÄ…), a tylko nadzwyczajnymi
środkami zaskar\
enia  kasacją lub na skutek wznowienia postępowania.
3. Wniosek o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy
W ramach postępowania zwyczajnego procedura wykroczeniowa przewiduje
tryb, który znacznie upraszcza i przyspiesza proces orzekania, jest to wniosek
o skazanie obwinionego bez przeprowadzania rozprawy (art. 58 k.p.w.). Wniosek ten
mo\
e przybierać dwie postaci, które zostaną omówione odrębnie:
- po pierwsze, mo\
e to być wniosek o skazanie w określony sposób umieszczony
przez oskar\
yciela publicznego (np. PolicjÄ™) we wniosku o ukaranie
kierowanym do sądu grodzkiego (art. 58 ż 1 i 2 k.p.w.),
- po drugie, mo\
e być to wniosek o skazanie w określony sposób, z którym
występuje sam obwiniony, po wezwaniu go na rozprawę lub zawiadomieniu
o jej terminie (gdy oskar\
yciel publiczny z takim wnioskiem nie wystąpił).
3.1. Przesłanki do umieszczenia we wniosku o ukaranie wniosku o skazanie
w określony sposób
1. Zgoda sprawcy czynu na skazanie w określony sposób  wdro\
enie skazania bez
przeprowadzania rozprawy jest mo\
liwe tylko po uprzednim uzgodnieniu ze
sprawcą czynu rodzaju i rozmiaru kary oraz środka karnego (jeśli przewiduje go
przepis, pod który zarzucany sprawcy czyn podpada, np. art. 87 k.w.). Do
uzgodnienia kary i środka karnego dochodzi w wyniku  swoistych negocjacji
pomiędzy sprawcą czynu, a organem, który będzie wnosił wniosek o ukaranie do
sądu grodzkiego. Organ uprawniony do prowadzenia czynności wyjaśniających
sugeruje sprawcy tak rodzaj kary bÄ…dz
środka karnego, jak i ich rozmiar, natomiast
14
sprawca ma prawo zgodzić się z propozycją, mo\
e dÄ…\
yć do jej zmodyfikowania,
bÄ…dz
ją odrzucić. Tylko zgoda sprawcy czynu umo\
liwia uproszczenie
procedowania i rozpatrzenie sprawy bez przeprowadzenia rozprawy. Zgodnie
z zarządzeniem nr 323 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 marca 2008 r.
w sprawie metodyki wykonywania przez Policję czynności administracyjno-
porządkowych w zakresie wykrywania wykroczeń oraz ścigania ich sprawców10,
zgoda ta powinna być udokumentowana w protokole przesłuchania osoby, co do
której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku
o ukaranie lub odrębnie na piśmie.
Ustalając wysokość kary nale\
y się przede wszystkim opierać się na
wskazaniach zawartych w art. 33 k.w., mo\
na równie\
posiłkować się
 taryfikatorem określającym wysokości grzywien nakładanych w drodze
postępowania mandatowego za wybrane rodzaje wykroczeń11. Wskazanym jest
tak\
e, zwłaszcza w przypadku funkcjonariuszy niedoświadczonych,
konsultowanie wysokości kary (środka karnego) z osobami, które pełnią funkcje
oskar\
ycieli publicznych, i dzięki temu wiedzą one, jakie kary są orzekane za
poszczególne wykroczenia.
2. Osoba, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej
wniosku o ukaranie, musi być przesłuchana (protokolarnie) przez organ
prowadzący czynności wyjaśniające, zgodnie z art. 54 ż 6 k.p.w. Mo\
liwe jest tu
tak\
e odebranie oświadczenia pisemnego od osoby przesłuchiwanej, zgodnie
z art. 40 k.p.w., które i tak stanowi tylko załącznik do protokołu przesłuchania.
Nie ma mo\
liwości zastosowania wymienionego trybu, gdy sprawca w ogóle
nie został przesłuchany w toku czynności wyjaśniających, bądz
gdy odstÄ…piono od
jego przesłuchania, a on korzystając z uprawnienia, jakie daje mu art. 54 ż 7
k.p.w., nadesłał do organu prowadzącego czynności wyjaśniające swoje
wyjaśnienia na piśmie.
10
Zarządzenie nr 323 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 marca 2008 r. w sprawie metodyki wykonywania
przez Policję czynności administracyjno  porządkowych w zakresie wykrywania wykroczeń oraz ścigania ich
sprawców (Dz. Urz. KGP Nr 9, poz. 48).
11
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien
nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (Dz. U. Nr 208, poz. 2023, z póz
n.
zm.).
15
Sprawca czynu w trakcie przesłuchania musi zło\
yć wyjaśnienia. Nie wymaga
się tu wyjaśnień obszernych, wymagane jest jednak przyznanie się do zarzucanego
czynu. Warunek ten jest spełniony, gdy sprawca przyznając się, podczas
przesłuchania odmówi składania dalszych wyjaśnień, nie jest - je\
eli ograniczy siÄ™
on do oświadczenia, \
e zrozumiał, o co mo\
e być obwiniony, i odmówi w ogóle
składania wyjaśnień12.
3. Wyjaśnienia osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia
przeciwko niej wniosku o ukaranie, muszą pozostawać w zgodzie ze
zgromadzonym w danej sprawie materiałem dowodowym.
4. Cele postępowania zostaną osiągnięte pomimo nieprzeprowadzania rozprawy -
cele postępowania zostały określone w art. 2 ż 1 k.p.k. recypowanym przez
art. 8 k.p.w. Skazanym ma więc być wyłącznie osoba będąca sprawcą czynu
i winna, a stosowane wobec obwinionego środki reakcji prawnej muszą być
dobrane tak trafnie, \
e m.in. zapobiegną one popełnianiu wykroczeń
w przyszłości, umocnią poszanowanie prawa i uwzględnią interesy ewentualnego
pokrzywdzonego13.
5. Z wnioskiem o skazanie mo\
e wystąpić tylko oskar\
yciel publiczny, umieszczajÄ…c
go we wniosku o ukaranie kierowanym do sÄ…du grodzkiego. Z wnioskiem takim
nie mo\
e wystąpić oskar\
yciel posiłkowy, nawet gdyby na skutek spotkania ze
sprawcą czynu  umówił się z nim co do rodzaju i wysokości kary.
3.2. Przebieg postępowania bez przeprowadzania rozprawy (art. 58 ż 1 i 2 k.p.w.)
1. Wniosek o skazanie pochodzÄ…cy od oskar\
yciela publicznego (umieszczony we
wniosku o ukaranie) powinien wskazywać:
- rodzaj kary i sposób jej wymierzenia sprawcy, np. grzywna w wysokości X,
kara aresztu w rozmiarze X z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres Y itd. albo
12
T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, wyd. I, 2005, http://lex.sp.kce/
10.01.2009 r.
13
Tam\
e.
16
- środek karny, tak\
e ze sprecyzowaniem, o jaki środek chodzi i w jaki sposób
ma być wymierzony, np. przepadek przedmiotów ze wskazaniem (opisem),
jakie przedmioty mają być nim objęte, czy zakaz prowadzenia pojazdów
z określeniem rodzaju pojazdów oraz na jaki okres, albo nawiązkę z podaniem,
w jakim rozmiarze i na czyjÄ… rzecz itd. lub
- zarówno karę, jak i środek karny łącznie, zwłaszcza gdy środek jest
obligatoryjny bÄ…dz

- karę nadzwyczajnie złagodzoną w rozmiarze X, (nadzwyczajne złagodzenie
normuje art. 39 ż 2 k.w.),
- tylko karę, z zaznaczeniem odstąpienia od orzekania środka karnego, który jest
obligatoryjny, albo tylko środka karnego, z zaznaczeniem odstąpienia od
wymierzenia kary (art. 39 ż 1 k.w.) i ewentualnym wskazaniem na środek
oddziaływania społecznego, jaki nale\
y tu zastosować, np. zobowiązanie
sprawcy do przywrócenia stanu poprzedniego (art. 39 ż 4 k.w.)14.
Wniosek oskar\
yciela jest wnioskiem  o skazanie obwinionego i wymierzenie
mu określonej kary lub środka karnego albo odstąpienie od kary lub środka
karnego, nie mo\
e on więc zawierać sugestii rezygnacji ze stosowania wszelkich
środków reakcji karnej, czyli oskar\
yciel nie mo\
e zawnioskować o odstąpienie
łącznie od wymierzenia zarówno kary, jak i środka karnego15.
2. Prezes sądu wszczynając postępowanie zarządzeniem, kieruje sprawę na
posiedzenie (a nie na rozprawÄ™).
3. O terminie posiedzenia, zgodnie z art. 60 ż 2 k.p.w., informuje się oskar\
yciela
publicznego, posiłkowego (o ile przyłączył się do postępowania), obwinionego
oraz ich przedstawicieli procesowych. Strony i ich przedstawiciele procesowi
mogą wziąć udział w posiedzeniu. Jednak ich obecność nie jest obowiązkiem,
a uprawnieniem, stąd nieobecność prawidłowo powiadomionych osób zasadniczo
nie tamuje toku postępowania. Wyjątkiem jest nieobecność obrońcy obwinionego,
14
Tam\
e.
15
Tam\
e.
17
który  wymaga obrony  tzw. obrona obligatoryjna (art. 21 ż 1 k.p.w.)  gdy
obwiniony jest głuchy, niemy, niewidomy lub zachodzi uzasadniona wątpliwość
co do stanu jego poczytalności. W takiej sytuacji obrońca musi się stawić na
posiedzeniu w wyznaczonym terminie.
4. Dopóki wniosek o skazanie nie zostanie przez sąd uwzględniony, obwiniony mo\
e
cofnąć swą zgodę na skazanie w określony sposób. Cofnięcie mo\
e nastąpić tak na
piśmie, jak i ustnie, np. do protokołu posiedzenia sądu16.
5. SÄ…d mo\
e uzale\
nić uwzględnienie wniosku o skazanie pochodzącego od
oskar\
yciela publicznego od dokonania w nim określonych przez siebie zmian.
O dokonanych zmianach sąd ma obowiązek powiadomić strony  oskar\
yciela,
obwinionego oraz oskar\
yciela posiłkowego, o ile przyłączył się do postępowania.
Wniosek nie mo\
e zostać uwzględniony, gdy:
- Oskar\
yciel publiczny nie zgadza siÄ™ na zaproponowane przez sÄ…d zmiany;
kwestii tej wprost nie reguluje art. 63 ż 2 k.p.w., jednak wydaje się, \
e zgoda
oskar\
yciela publicznego jest wymagana choćby z tego powodu, \
e to on
umieszcza we wniosku o ukaranie wniosek o skazanie obwinionego
w określony sposób. Gdyby więc oskar\
yciel publiczny nie zgadzał się ze
zmianami zaproponowanymi przez sąd, sprawa powinna trafić na rozprawę
(postępowanie zwyczajne).
- Obwiniony nale\
ycie o zmianach zawiadomiony, zgłosi wobec nich sprzeciw
(art. 63 ż 2 k.p.w. zdanie drugie); przepisy nie wymagają ponownego
uzgodnienia kary i środka karnego z obwinionym, wymaga się natomiast jego
 dorozumianej zgody wyra\
onej poprzez brak sprzeciwu wobec
zaproponowanej korekty.
- Sprzeciw wobec wniosku lub dokonanych przez sąd zmian zgłosi oskar\
yciel
posiłkowy (art. 63 ż 3 k.p.w.); kary i środka karnego w ogóle nie uzgadnia się
z pokrzywdzonym w toku czynności wyjaśniających, nie mniej kiedy dochodzi
do etapu skazania (bez rozprawy) ma on prawo nie zgodzić się z wnioskiem
oskar\
yciela.
16
Tam\
e.
18
Je\
eli strony są obecne na posiedzeniu, powinny od razu wypowiedzieć się
w przedmiocie zmian zaproponowanych przez sÄ…d. Gdy stron nie ma na
posiedzeniu, sąd, który chciałby, aby wniosek został zmodyfikowany, musi
zasugerować te zmiany oskar\
ycielowi, a następnie po ich przyjęciu przez niego
powiadomić o nich obwinionego i wyznaczyć mu termin na ewentualny sprzeciw
(art. 63 ż 2 zd. drugie). Gdyby oskar\
yciel nie wyra\
ał zgody na proponowaną
zmianÄ™, sÄ…d nie mo\
e zwracać się do nieobecnego na posiedzeniu obwinionego
z zapytaniem, czy on godzi siÄ™ na owÄ… zmianÄ™, gdy\
wniosek o skazanie bez
rozprawy jest wnioskiem oskar\
yciela i zmiana w jego treści musi być najpierw
przez niego zaaprobowana. Je\
eli strony nie godzÄ… siÄ™ na zmiany, sÄ…d mo\
e mimo
to wniosek uwzględnić albo, nie widząc w takim wypadku podstaw do
uwzględnienia wniosku, skierować sprawę na rozprawę (art. 63 ż 5 k.p.w.)17.
6. Uwzględniając wniosek oskar\
yciela o skazanie obwinionego w określony sposób,
sÄ…d mo\
e skazać go tylko w sposób wynikający z ostatecznej treści wniosku.
Orzeczenie zatem kary innej lub surowszej albo innego lub surowszego środka
karnego, ni\
wskazane we wniosku, nale\
y uznać za złamanie  swoistej ugody
określającej warunki skazania, które jest ra\
Ä…cym naruszeniem prawa
procesowego, uzasadniającym uchylenie wyroku, a nawet uwzględnienie kasacji
w tej sprawie18.
7. Orzeczenie zapadłe na posiedzeniu przybiera postać wyroku. Wyrok jest
doręczany z urzędu tym stronom, które nie uczestniczyły w posiedzeniu. Stronom,
które uczestniczyły w posiedzeniu wyroku nie doręcza się  automatycznie ,
poniewa\
uczestniczyły w jego ogłaszaniu podczas posiedzenia.
8. Strony, które są nieusatysfakcjonowane zapadłym rozstrzygnięciem mogą
zaskar\
yć nieprawomocny wyrok sądu I instancji (sądu rejonowego) apelacją,
jednak wcześniej muszą wystąpić o jego uzasadnienie. Strony, które były obecne
przy ogłaszaniu wyroku mogą wystąpić o uzasadnienie wyroku w terminie
zawitym 7 dni od daty jego ogłoszenia (rozpoczęcie naliczania rozpoczyna się od
pierwszego dnia po ogłoszeniu). Natomiast strona, która nie uczestniczyła
17
Tam\
e.
18
Tam\
e.
19
w posiedzeniu mo\
e wystąpić o uzasadnienie wyroku w terminie 7 dni od daty
doręczenia jej wyroku.
9. Apelacja składana jest w sądzie, który wydał zaskar\
one orzeczenie. Będąc zaś
zwyczajnym środkiem zaskar\
enia, przenosi postępowanie odwoławcze do sądu
II instancji, którym w przypadku wykroczeń będzie sąd okręgowy.
10. Gdy \
adna ze stron w zawitym terminie 7 dni od daty otrzymania wyroku wraz
z uzasadnieniem nie wnosi środka odwoławczego (apelacji) wyrok się
uprawomocnia, a do jego wzruszenia mo\
e dojść tylko poprzez wykorzystanie
nadzwyczajnych środków zaskar\
enia  kasacji bÄ…dz
wznowienia postępowania.
3.3. Wniosek obwinionego o skazanie go bez przeprowadzania rozprawy
(art. 58 ż 3 k.p.w.)
Z wnioskiem o skazanie w określony sposób mo\
e równie\
wystąpić sam
obwiniony, o ile oskar\
yciel publiczny z takim wnioskiem nie wystąpił (w toku
czynności wyjaśniających nie uzgodnił z obwinionym rodzaju i wysokości kary,
wobec czego nie zawarł sugestii co do kary we wniosku o ukaranie).
Obwiniony uzyskuje informacjÄ™ o istniejÄ…cej mo\
liwości wystąpienia
z samodzielnym wnioskiem o skazanie go w określony sposób, otrzymując
zawiadomienie z sądu o terminie pierwszej rozprawy, zgodnie z art. 67 ż 2 k.p.w. Jego
uprawnienie do wystąpienia z własnym wnioskiem o skazanie w określony sposób nie
jest uzale\
nione, jak to było w przypadku wniosku o skazanie pochodzącego od
oskar\
yciela publicznego, od uprzedniego przesłuchania w toku czynności
wyjaśniających (w charakterze osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do
sporzÄ…dzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie). Je\
eli natomiast obwiniony w toku
czynności wyjaśniających był przesłuchiwany, bądz
nadesłał swoje wyjaśnienia na
piśmie  w trybie art. 54 ż 7 k.p.w.  to uwzględnienie wniosku o skazanie jest
mo\
liwe tylko wtedy, gdy okoliczności czynu nie budzą wątpliwości,
a wyjaśnienia obwinionego pozostają w zgodzie ze zgromadzonym materiałem
dowodowym.
Wniosek o skazanie składany przez samego obwinionego, podobnie jak
wniosek oskar\
yciela, mo\
e podlegać korektom sądowym, zgodnie z art. 63 ż 2 k.p.w.
20
SÄ…d mo\
e uzale\
nić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim określonych zmian,
a wówczas obwiniony, jako autor wniosku, musi wyrazić zgodę na taką zmianę,
a tylko pozostałe strony, tj. oskar\
yciel publiczny i oskar\
yciel posiłkowy, mogą
wyra\
ać tu swój sprzeciw. Przy braku zgody obwinionego na sugerowaną zmianę sąd
mo\
e mimo to uwzględnić wniosek, przekonany np. argumentacją obwinionego, albo
skierować sprawę na rozprawę. Je\
eli obwiniony wyraził zgodę na zmianę, ale
pozostałe strony zgłosiły sprzeciw, sąd albo znów zasugeruje zmianę w postaci
powrotu do poprzedniej treści wniosku, albo ze względu na sprzeciw skieruje sprawę
na rozprawę19.
3.4. Marginalne znaczenie wniosku oskar\
yciela o skazanie obwinionego
w określony sposób w obecnej procedurze wykroczeniowej
Instytucja wniosku o skazanie bez przeprowadzania rozprawy, po
wprowadzeniu do kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia art. 2 ż 1a,
straciła na znaczeniu na rzecz postępowania nakazowego, które jest brane pod uwagę
w pierwszej kolejności. Nawet w przypadku uzgodnienia z obwinionym, w trakcie
czynności wyjaśniających, rodzaju i wysokości kary (środka karnego), a następnie
ujęcia we wniosku o ukaranie uzgodnionej kary, sąd kieruje się zasadą określoną
w art. 2 ż 1a k.p.w., zgodnie z którą orzekanie w postępowaniu zwyczajnym następuje
wówczas, gdy brak jest podstaw do rozpoznania sprawy w postępowaniu
przyspieszonym albo nakazowym. Prezes sądu wszczynając postępowanie zwykle
kieruje taką sprawę na posiedzenie  naturalnie przy braku przesłanek ujemnych,
takich jak kara aresztu czy obrona obligatoryjna  nie w trybie określonym
w art. 58 k.p.w., a w trybie nakazowym. Bardzo często jednak, przy wydawaniu
wyroku sąd posiłkuje się sugestią oskar\
yciela co do rodzaju i wysokości kary, daje to
bowiem pewnÄ… gwarancjÄ™ braku sprzeciwu co do wyroku ze strony oskar\
yciela oraz
obwinionego.
19
Tam\
e.
21
4. Porównanie postępowania bez przeprowadzania rozprawy w trybie
art. 58 k.p.w. i postępowania nakazowego
Postępowanie bez przeprowadzania
Postępowanie nakazowe rozprawy w trybie art. 58 ż 1 i 2 k.p.w.
- wniosek o ukaranie mo\
e pochodzić od - wniosek o ukaranie musi pochodzić od
oskar\
yciela publicznego lub oskar\
yciela publicznego
posiłkowego
- okoliczności czynu i wina obwinionego - okoliczności czynu nie budzą
nie budzą wątpliwości wątpliwości
- wyjaśnienia obwinionego
przesłuchanego w trybie art. 54 ż 6
k.p.w. nie budzą wątpliwości w świetle
zgromadzonego materiału dowodowego
- przesłuchanie osoby, co do której - przesłuchanie osoby, co do której
istnieje uzasadniona podstawa do istnieje uzasadniona podstawa do
sporzÄ…dzenia przeciwko niej wniosku sporzÄ…dzenia przeciwko niej wniosku
o ukaranie: o ukaranie:
sprawca nie musi się przyznawać do osoba, co do której istnieje
zarzucanego czynu uzasadniona podstawa do
sporzÄ…dzenia przeciwko niej wniosku
sprawca nie musi być przesłuchany o ukaranie musi być przesłuchana
w toku czynności wyjaśniających protokolarnie (art. 54 ż 6 k.p.w.)
mo\
na wykorzystać wyjaśnienia wyjaśnienia sprawcy czynu w świetle
obwinionego nadesłane w trybie art. zebranego materiału dowodowego
54 ż 7 k.p.w. mają nie budzić wątpliwości
(wymagane jest przyznanie siÄ™ do
sÄ…d mo\
e w ogóle nie dysponować zarzucanego czynu)
wyjaśnieniami obwinionego
- nie stwierdza siÄ™ potrzeby obrony - mo\
e występować obrońca niezbędny
niezbędnej - obwiniony nie mo\
e być
głuchy, niemy lub niewidomy, nie mo\
e
te\
zachodzić wątpliwość co do stanu
jego poczytalności
22
- sprawa jest kierowana na posiedzenie, - sprawa kierowana jest na posiedzenie,
w którym nie mogą brać udziału strony o terminie posiedzenia powiadamia się
(stron nie zawiadamia się o terminie strony, które mogą wziąć w nim udział
posiedzenia) (udział obrońcy niezbędnego jest
obowiÄ…zkowy)
- sÄ…d ma mo\
liwość orzeczenia kary - sąd (o ile sam nie sugeruje dokonania
ograniczenia wolności, grzywny lub korekty) orzeka karę (środek karny)
nagany (a tak\
e środka karnego o ile który obwiniony uzgodnił z
przepis go przewiduje) oskar\
ycielem w toku czynności
wyjaśniających
- kara (środek karny) nie podlega
wcześniejszemu uzgodnieniu - mo\
na orzec ka\
dą karę i środek karny
z obwinionym
- wyrok doręcza się obligatoryjnie - wyrok doręcza się tylko tej stronie,
stronom która nie uczestniczyła w posiedzeniu
- wyrok mo\
na zaskar\
yć sprzeciwem - wyrok mo\
na zaskar\
yć apelacją
- przed wniesieniem sprzeciwu nie - przed wniesieniem apelacji nale\
y
uzyskuje się uzasadnienia wyroku wystąpić o uzasadnienie wyroku
- po wniesieniu sprzeciwu sprawa trafia - po wniesieniu apelacji sprawa
do postępowania zwyczajnego, przekazywana jest do sądu
rozpatrywana jest na zasadach ogólnych odwoławczego (II instancji)
przez sąd I instancji (który nie działa jak
sąd odwoławczy)
23
Literatura
1. Grzegorczyk T., Komentarz. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,
Warszawa 2002.
2. Grzegorczyk T., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz,
wyd. I, 2005, http://lex.sp.kce/ 10.01.2009 r.
3. Lewiński J., Komentarz do kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia,
Warszawa 2003.
4. Skowron A., Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, 2007.
http://lex.sp.kce/. 12.12.2008 r.
5. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12, poz. 114
z póz
n. zm.).
6. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach
o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148 z póz
n. zm.).
7. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie
wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane
rodzaje wykroczeń (Dz. U. Nr 208, poz. 2023 z póz
n. zm.).
8. Zarządzenie nr 323 Komendanta Głównego Policji z dnia 26 marca 2008 r.
w sprawie metodyki wykonywania przez Policję czynności administracyjno 
porządkowych w zakresie wykrywania wykroczeń oraz ścigania ich sprawców.
9. Wyrok SÄ…du Najwy\
szego IV KK 358/06 z dnia 06.12.2006 r., OSNwSK
2006/1/2373, http://lex.sp.kce/ 10.01.2009 r.