Kompetencje społeczne
Wyznacznikami dobrego funkcjonowania społecznego
wg U. Jakubowskiej (1996) mogą być:
" inteligencjęspołeczna,
" asertywność,
" kompetencja komunikacyjna,
" kompetencje społeczne,
" kompetencje relacyjne,
" zdolności lub umiejętności społeczne,
" wrażliwośćretoryczną,
" efektywnośćkomunikacyjna
1
Kompetencja = zakres czyjejś wiedzy, uprawnień i odpowiedzialności
oraz poziom umiejętności
Rodzaje kompetencji (za: Tucholska, 2005):
" Językowe  zdolnośćrozumienia i tworzenia przez człowieka z ograniczonej
liczby znanych słów nieograniczonej liczby zdań(Chomsky, 1967);
" Komunikacyjne  umiejętnośćposługiwania sięjęzykiem stosownie do sytuacji
i roli społecznej mówiących (Hymes, 1980);
" Numeryczne  wrodzona wrażliwość na liczby, umiejętność operowania
liczbami (Wynn, 1998);
" Poznawcze  zdolnośćdostrzegania istoty sytuacji problemowej, kreatywność
w poszukiwaniu rozwiązań(McClelland, 1973);
" Emocjonalne  świadomośći zdolnośćrozpoznawania własnych czy cudzych
stanów emocjonalnych, radzenie sobie z negatywnymi emocjami (Goleman,
1999);
" Interpersonalne  efektywność w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji z
innymi (Raven, 1984);
" Zawodowe  posiadanie kwalifikacji do wydawania odpowiedzialnych sądów i
opinii w określonej dziedzinie oraz uprawnieńdo wykonywania określonego
zawodu (Furmanek, 2000);
2
Podejścia do kompetencji społecznych, kompetencje jako:
" kategoria zdolności, umiejętności ogólnej,
" zdolność lub umiejętność adaptacyjna ,
" zdolność lub umiejętność budowania więzi emocjonalnych,
" efektywne porozumiewanie się,
" zdolność lub umiejętność do osiągania własnych celów bez narażania
własnego i cudzego poczucia osobistej godności,
" kategorię specyficznych umiejętności sprawczo  instrumentalnych/
(Jakubowska, 1996)
Zmienne warunkujące efektywność funkcjonowania
w relacjach interpersonalnych
3
1) Inteligencja
2) inteligencja społeczna (Thorndike):  act wisely in human
relations
struktura:
" wgląd społeczny
" pamięć społeczna
" wiedza społeczna
4
3) kompetencje społeczne:
" Robert White (twórca terminu) każda umiejętność człowieka
przyczyniająca się do skutecznej interakcji z otoczeniem
" Anna Matczak złożone umiejętności warunkujące efektywność
funkcjonowania w określonego typu sytuacjach społecznych,
nabywane przez jednostkę w toku treningu społecznego
Typy sytuacji społecznych wg M. Argyle a:
" sytuacje intymne  rozumiane jako kontakty interpersonalne, zakładające
bliskość emocjonalną oraz ujawnianie swoich problemów, osobistych
przemyśleńoraz otwartośćna problemy i emocje drugiej osoby;
" sytuacje ekspozycji społecznej  opisujące aktywność, w trakcie której
jednostka koncentruje na sobie uwagę, występuje w szerszym kontekście
społecznym;
5
" sytuacje formalne  zakładające dopasowanie się do szeregu przepisów
i norm życia społecznego;
" sytuacje wymagające asertywności  realizowanie własnych celów,
pragnień przez wywieranie wpływu na inne osoby lub opieranie się
wpływom i sugestiom innych osób.
Model nabywania kompetencji społecznych według M. Argyle (1999)
6
Uwarunkowania kompetencji społecznych (y
ródło: Matczak, A., 2001)
Kwestionariusza Kompetencji Społecznych (KKS)
- charakterystyka
7
 zawiera 90 pytań (60 diagnostycznych i 30 niediagnostycznych)
pozycje niediagnostyczne (nie mają charakteru społecznego):
" czynności intelektualne (np. rozwiązaćkrzyżówkę),
" czynności techniczne (np. zaprogramowaćmagnetowid),
" czynności ruchowo  sportowe (np. trafićrzutkiem w środek tarczy),
" czynności manualne (np. wbićgwóz
dz
w ścianę),
" czynności artystyczne (np. ozdobić mieszkanie na przyjęcie
karnawałowe).
pozycje diagnostyczne (społeczne):
skala I  opisująca kompetencje, które warunkująefektywność
zachowań
w sytuacjach intymnych, bliskich relacji interpersonalnych (15 pozycji)
np. przytulenie osoby, która potrzebuje pocieszenia;
skala ES  ujmująca umiejętności niezbędne do funkcjonowania w
sytuacjach ekspozycji społecznej (18 pozycji) np. wygłoszenie
referatu na zajęciach (lekcji);
skala A  diagnozująca efektywnośćradzenia sobie w sytuacjach, które
wymagająasertywności (17 pozycji) np. skrytykowanie koleżanki za
niegustowny stój.
skala WO (wyniku ogólnego).
8
 jest kwestionariuszem samoopisowym (badany ocenia w nim własną
efektywność w różnego typu czynnościach)
Przykładowe itemy:
Jak dobrze poradził(a)byśsobie, gdybyśmiał(a):
1. Odebraćz lotniska ważnego gościa
2. Wygłosićreferat na zajęciach
3. Powiedziećosobie, która ci siępodoba, że ci na niej zależy
sposoby udzielania odpowiedzi:
" zdecydowanie dobrze  4 punkty,
" niez
le  3 punkty,
" raczej słabo  2 punkty,
" zdecydowanie z
le  1 punkt.
9
 uwzględnia sytuacje, w których mają miejsce bezpośrednie kontakty
interpersonalne;
posiada dwie wersje ( M  dla uczniów i studentów;  D  do badania osób
dorosłych)
Zastosowanie:
" selekcja zawodowa i poradnictwo zawodowe
" wykrywanie osób z dużymi deficytami w umiejętnościach społecznych
" badania naukowe
10