Legionella pneumophila
cienka pleomorficzna pałeczka Gram ujemna
względnie wewnątrzkomórkowa
urzęsiona, ruchliwa
wysokie wymagania  hodowla niezwykle trudna i tylko z próbek tkankowych, na wyciągu z drożdży
z węglem aktywowanym i cysteiną
charakterystyczne dla środowiska wodnego (np. z
ródła wody, klimatyzacja itd.)
zakażenie drogą oddechową
CZYNNIKI ZJADLIWOŚCI:
o białka adhezyjne  umożliwiają penetrację do wnętrza makrofagów
o toksyna białkowa  hamuje wybuch tlenowy
o katalaza  chroni przed osłabionym wybuchem tlenowym
o nieznany czynnik  chroniący przed lizą w fagolizosomie
o osłabienie ekspresji MHC  ochrona przed odpowiedzią immunologiczną
o egzotoksyny  słabo poznane
wywołuje:
o CHOROB
LEGIONISTÓW  pęcherzykowe zapalenie płuc, zlokalizowane lub rozsiane, z gorączką,
bólem głowy, suchym lub śluzowym kaszlem, biegunką lub dezorientacją
o GOR
CZK
PONTIAC  grypopodobna infekcja bez zajęcia płuc, ustępuje samoistnie i jest raczej
niegroz
na  choć silnie zakaz
na
DIAGNOSTYKA:
o wysrebrzanie albo immunofluorescencja plwociny/tkanki
o hodowla  jest piekielnie trudna
o testy serologiczne  ale za długo się na nie czeka, mogą być użyteczne do sprawdzenia, czy ktoś był
zarażony, ale nie do wczesnej diagnostyki
LECZENIE: makrolidy lub doksycyklina
PROFILAKTYKA: zwalczanie ognisk zakażonej wody
Inny drobnoustrój z tej rodziny: Legionella micdadei  też wywołuje zapalenie płuc
Mycoplasmatacae
należą tu rodzaje Mycoplasma i Ureoplasma
najmniejsze wolno żyjące bakterie
nie posiadają ściany komórkowej
bardzo wymagające w hodowli
względnie beztlenowe (poza tlenową M. pneumoniae)
Mycoplasma pneumoniae
tlenowa
często zakaża w dużych skupiskach ludzi  dzieci szkolne, żołnierze itd.
przenoszenie drogą kropelkową
częstsze w ciepłym klimacie
CZYNNIKI ZJADLIWOŚCI: białka adhezyjne uszkadzające rzęski i komórki błony śluzowej, odkładanie
kompleksów immunologicznych
wywołuje atypowe zapalenie płuc:
o długi okres inkubacji (do 25 dni)
o objawy grypopodobne, a potem zapalenie płuc, oskrzeli, tchawicy, gardła lub ucha środkowego
o suchy kaszel i zacienienia w RTG płuc  łagodna choroba
o częste reinfekcje
o może być powikłane zakażeniem OUN, mięśnia sercowego, stawów (kompleksy immunologiczne)
i krwi (hemoliza)
DIAGNOSTYKA: tylko serologia:
o wykrywanie zimnych aglutynin  przeciwciała przeciwko glikolipidom M. pneumoniae krzyżowo
wywołują hemaglutynację przez antygeny I erytrocytów ludzkich  ale ten test nie jest w pełni
swoisty (np. jest dodatni też w mononukleozie i zakażeniu adenowirusami)
o odczyn wiązania dopełniacza  wykrywanie swoistych przeciwciał
LECZENIE: tetracykliny albo erytromycyna
Inne Mycoplasmataceae
Zaliczamy tu Mycoplasma hominis i Ureoplasma urealyticum  mają wiele serotypów i są izolowane w przypadkach
bezobjawowych z okolicy moczowo-płciowej. Zakażają noworodki podczas porodu albo dorosłych drogą płciową.
W leczeniu stosuje się tetracykliny albo fluorochinolony.
Mycoplasma hominis:
o wywołuje gorączkę połogową, nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, odmiedniczkowe
zapalenie nerek i zapalenie narządów miednicy u kobiet
o może wywoływać zakażenie ogólne u noworodków
Ureoplasma urealyticum
o wywołuje gorączkę połogową i nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej
o wydziela ureazę (cecha różnicująca z resztą Mycoplasmataceae)
Bakterie wewnątrzkomórkowe
Zaliczamy tutaj:
1. Chlamydiae
2. Rickettsiaceae
3. Bartonellaceae  jako jedyne z tych trzech, mogą być hodowane na pożywkach
Chlamydiae
trzy gatunki: C. trachomatis, C. psittaci, C. pneumoniae
bezwzględnie wewnątrzkomórkowe  nie mogą syntetyzować własnego ATP
mają ścianę komórkową, ale bez peptydoglikanu
nie rosną w podłożach sztucznych  tylko na hodowlach komórkowych
wysoce zakaz
ne
CZYNNIKI ZJADLIWOŚCI: namnażanie wewnątrzkomórkowe + toksyny  ale słabo poznane
skomplikowany cykl życiowy składający się z kolejnych stadiów:
o ciałko elementarne  postać zakaz
na, zewnątrzkomórkowa  przyczepia się do komórek
i ulega fagocytozie
o ciałko siatkowate  replikacyjna forma wewnątrzkomórkowa, w cytoplazmie znajduje się
w specjalnych wodniczkach zwanych ciałkami wtrętowymi  lokalizują się one w pobliżu jądra
komórki gospodarza (jedno ciałko u C. trachomatis, liczne ciałka u pozostałych)
o ciałko pośrednie  efekt skupienia ciałek siatkowatych,  wygląda jak oko byka (ja nie wiem skąd oni
biorą te porównania, wszyscy jak jeden pojebani...)  potem z kolei skupiają się dalej i tworzą
ciałka elementarne, które opuszczają komórkę (zabijając ją przy okazji)
Chlamydia trachomatis
najważniejszy gatunek spośród Chlamydiae
15 różnych serotypów:
o A, B, Ba i C  jaglica
o D do K  niegonokokowe zapalenie cewki moczowej, śluzowo-ropne zapalenie szyjki macicy,
u noworodków: zapalenie spojówek i płuc
o L1, L2, L3  ziarniniak weneryczny
rezerwuar: bezobjawowi nosiciele ludzcy
droga przenoszenia: kontakt, płciowa albo przy porodzie
CHOROBOTWÓRCZOŚĆ:
o JAGLICA  przewlekłe pęcherzykowe zapalenie rogówki, często wiąże się z niską higieną, przenosi się
przez kontakt  zaczyna się zapaleniem spojówki, które nieleczone prowadzi do rewaskularyzacji
rogówki z wytworzeniem blizny (łuszczki) i ślepoty.
ż� najważniejsza przyczyna ślepoty na świecie
ż� nawrotowy charakter
ż� leczenie: sulfonamidy i tetracykliny
o ZIARNINIAK WENERYCZNY  przenoszony drogą płciową, 3 okresy choroby:
ż� pierwszy okres: mała, grudkowo-pęcherzykowa zmiana w okolicy płciowej (ustępuje
samoistnie) + zapalenie cewki moczowej
ż� drugi okres: bolesne powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych, powyżej i poniżej
więzadła pachwinowego ( objaw rowka )  mogą tworzyć przetoki
(dymienice ziarniniakowe)
ż� trzeci okres: bliznowacenie prowadzi do zwężenia cewki moczowej i odbytnicy, a także
naczyń chłonnych  prowadzi to po wielu latach do słoniowacizny krocza, prącia, warg
sromowych (zespół odbytniczo-płciowy)
o NIEGONOKOKOWE ZAPALENIE CEWKI MOCZOWEJ  przenoszone drogą płciową:
ż� skąpa wydzielina, mogą, ale nie muszą, wystąpić zaburzenia oddawania moczu
ż� często występuje jednocześnie z Neisseria gonorrheae
ż� kryteria rozróżnienia zapalenia gonokokowego i niegonokokowego:
obecność dwoinek Gram dodatnich w rozmazie  tak/nie
czas wystąpienia objawów: mniej niż 4 dni w gonokokowym
samoistne ropne upławy w gonokokowym  brak upławów lub śluzowe
w niegonokokowym
ż� powikłania:
zapalenie najądrzy  może prowadzić do bezpłodności
zespół Reitera  póz
na (po 1-4 tygodni) reakcja nadwrażliwości, objawy:
o zapalenie stawów
o zapalenie spojówek lub jagodówki
o zmiany śluzówkowo-skórne
o ŚLUZOWO-ROPNE ZAPALENIE SZYJKI MACICY  przenoszone drogą płciową
ż� objawy:
śluzowo-ropne upławy
zapalenie szyjki macicy
>30 leukocytów wielojądrzastych w rozmazie wysięku
nie są do końca swoiste (gonokoki, Herpes simplex, Trichomonas vaginalis)
ż� powikłania: zapalenie narządów miednicy małej
o ZAKAŻENIA NOWORODKÓW:
ż� bezobjawowe (kolonizacja jamy nosowo-gardłowej)
ż� wtrętowe zapalenie spojówek  zabieg Cred�go jest nieskuteczny!
ż� zapalenie płuc  najczęstsza przyczyna zapaleń płuc u noworodków
 DIAGNOSTYKA:
o hodowla i izolacja  na hodowlach komórkowych: drogie, długo trwa i trudno dostępne
o serologia:
ż� immunofluorescencja bezpośrednia  wymaga doświadczonego personelu
ż� testy immunoenzymatyczne  wysoka czułość i swoistość
o hybrydyzacja DNA  najszerzej stosowany szybki test, wysoka czułość i swoistość
o PCR  dopiero wprowadzany
LECZENIE: w przenoszonych drogą płciową: doksycyklina, azytromycyna (pojedyncza dawka), cefalosporyny,
erytromycyna (u noworodków)
PROFILAKTYKA: powstrzymywanie się osób zakażonych od współżycia seksualnego, badanie i leczenie
partnerów seksualnych, likwidowanie zakażeń bezobjawowych
Chlamydia psittaci
zakażenie odzwierzęce  ptaki, zwłaszcza papugi i gołębie
zakażenie poprzez wdychanie unoszących się w powietrzu cząstek (odchody, pierze)
wywołuje chorobę ptasią (ornitozę, papuzicę):
o wylęganie przez 1-2 tygodnie
o objawy zapalenia płuc: kaszel, gorączka, ból głowy, złe samopoczucie i jadłowstręt
o czasami: plamisto-grudkowa wysypka odropodobna
o gorączka z obniżonym tętnem  ważna cecha różnicująca!
o limfadenopatia, hepatosplenomegalia
DIAGNOSTYKA: na podstawie objawów i wywiadu (kontakt z ptakami) + odczyn wiązania dopełniacza
LECZENIE: tetracykliny
Chlamydia pneumoniae
wywołuje przede wszystkim zakażenia bezobjawowe
przenoszenie z człowieka na człowieka
wywołuje łagodne odoskrzelowe zapalenie płuc, może być też poprzedzone infekcją górnych
dróg oddechowych
może mieć związek z chorobami układu krążenia i astmą
DIAGNOSTYKA: na podstawie objawów + serologia
LECZENIE: tetracykliny
Rickettsiaceae
zaliczamy tu: Rickettsia, Coxiella, Ehrlichia
niewielkie pałeczki, słabo barwiące się Gram ujemnie
bezwzględne pasożyty wewnątrzkomórkowe (wymagają czynników: ATP, acetylo-CoA, NAD...)
nie rosną na sztucznych podłożach
przenoszone przez stawonogi (kleszcze, wszy, pchły, roztocza)  wszystkie poza Coxiella, która może
występować poza organizmem w formie spor, które zakażają oddechowo
ogólny schemat patogenezy:
o ukąszenie rozpoczyna miejscowy okres wylęgania (namnażanie w komórkach śródbłonka).
Bez objawów, ewentualnie miejscowa reakcja nadwrażliwości na wektor albo powiększenie węzłów
o rozsiew drogą naczyń chłonnych, fagocytoza niezopsonizowanych patogenów (czyli nie dochodzi do
aktywacji makrofaga i drobnoustrój nie ginie w środku, tylko się namnaża)  limfadenopatia
o rozsiew drogą krwionośną  zapalenie naczyń, objawy ogólne, wysypka plamisto-grudkowa,
zakrzepica i niedokrwienie
o uszkodzenie naczyń, zwiększenie przepuszczalności i krwotoki (= wstrząs hipowolemiczny), DIC,
niewydolność serca
CHOROBOTWÓRCZOŚĆ:
o R. rickettsiae  gorączka plamista Gór Skalistych:
ż� zwłaszcza u mężczyzn poniżej 19 roku życia
ż� po 7-10 dniach wylęgania:
gorączka
bóle mięśniowe
silny ból głowy
kilka dni póz
niej: odropodobna wysypka, rozprzestrzenia się z obwodu dośrodkowo
ż� poważna choroba, 35% śmiertelności
o R. prowazekii  dur plamisty epidemiczny:
ż� najcięższa riketsjoza
ż� objawy:
gorączka
ból głowy
złe samopoczucie
zajęcie OUN i mięśnia sercowego
ż� 10-60% śmiertelności
ż� choroba Brilla  nawrót choroby u ozdrowieńców, nawet po wielu latach
o Coxiella burnetti  gorączka Q:
ż� zakażenie drogą oddechową  różni się od reszty Rickettsiaceae!
ż� rezerwuary zwierzęce mogą być przyczyną zakażeń zawodowych
ż� objawy:
objawy grypopodobne z gorączką
nie ma wysypki!
paradoksalnie wolne tętno
czasami odoskrzelowe zapalenie płuc
rzadziej: bakteriemia z zapaleniem wątroby, wsierdzia lub opon/mózgu
o Ehrlichia chaffensis  ehrlichioza:
ż� tropizm do monocytów
ż� gorączka z leuko- i trombocytopenią oraz zwiększonym ALT/AST
ż� czasami  wysypka
DIAGNOSTYKA:
o hodowla i izolacja  do dupy, poza tym bardzo zakaz
ne
o PCR  w ehrlichiozie
o serologia  w epidemiologii, ale przy diagnostyce nie ma czasu czekać na wzrost miana przeciwciał
ż� immunofluorescencja bezpośrednia  trudno dostępna, bardzo swoista, średnio czuła 
jedyny test pozwalający na potwierdzenie rozpoznania klinicznego
ż� fluorescencja pośrednia  niezła, ale zdarzają się fałszywie ujemne wyniki
ż� test Weila-Felixa  krzyżowa reakcja z antygenami Proteus OX-19 i OX-2 (R. prowazekii tylko
z OX-19)  riketsje i Proteus mają pewne antygeny wspólne
ż� OWD  do dupy
LECZENIE: doksycyklina, chloramfenikol  ważne jest wczesne wdrożenie leczenia i stosowanie przez 4-6 dni
po ustąpieniu gorączki
Bartonellaceae
podobne do Rickettsiaceae
CHOROBOTWÓRCZOŚĆ:
o B. bacilliformis  bartoneloza (gorączka Oroya, choroba Carriona)  gorączka z anemią hemolityczną
o B. henselae  choroba kociego pazura, po zadrapaniu albo ukąszeniu przez owada, objawy:
ż� limfadenopatia  miejscowa lub uogólniona, z gorączką i złym samopoczuciem
ż� może być uogólnione zakażenie: wysypka, splenomegalia, bóle stawów, czasami objawy
neurologiczne lub zaburzenia widzenia
o B. henselae/B. quintana  naczyniakowatość bakteryjna i plamica wątrobowa  u osób
z upośledzoną odpornością, objawy:
ż� grudkowe, fioletowawe zmiany skórne (naczyniakowatość)
ż� uporczywa bakteriemia gorączkowa z hepatosplenomegalią (plamica)
DIAGNOSTYKA:
o można hodować z krwi na specjalnych podłożach
o badanie histopatologiczne z barwnikami srebrowymi
o testy serologiczne
LECZENIE: ryfampicyna, doksycyklina, cyprofloksacyna, erytromycyna