Analiza wydatków publicznych w
Polsce na tle wybranych państw
OECD
Dr Ewa Kosycarz
Przykładowe klasyfikacje wydatków publicznych
" wydatki bieżące i kapitałowe;
wydatki bieżące służą do zaspokojenia bieżących potrzeb; są to:
wynagrodzenia i ich pochodne, zakupy dóbr i usług potrzebnych do
funkcjonowania jednostek sfery budżetowej, wydatki o charakterze
socjalnym;
wydatki kapitałowe mają na celu zwiększenie majątku państwa; do tego
typu wydatków zalicza się wydatki inwestycyjne na budowę infrastruktury
drogowej, zapór wodnych, szkół, budowę szpitali itp.,
" wydatki nieproduktywne i produktywne; to rozróżnienie pojawia się często
w modelach wzrostu gospodarczego,
" wydatki produktywne i konsumpcyjne; produktywne to takie, które
zewnętrznie wpływają na produktywność, a konsumpcyjne to te, które
zewnętrznie podnoszą krzywą użyteczności gospodarstwa domowego,
" wydatki ostateczne i wydatki redystrybucyjne; kryterium tego podziału jest
pojawienie się w związku z danym wydatkiem dobra publicznego; wydatki
ostateczne tworzą dobra publiczne: obrona narodowa, sądownictwo,
bezpieczeństwo, ochrona zdrowia, edukacja, kultura, infrastruktura drogowa i
telekomunikacyjna itd.; do wydatków ostatecznych zaliczają się zarówno
wydatki o charakterze rzeczowym jak i osobowym, związane z zatrudnieniem
w sektorze publicznym; wydatki redystrybucyjne tworzą dochód jednostek
niepublicznych; przykładami takich wydatków są emerytury, renty, zasiłki,
dotacje, subwencje itd.
Klasyfikacja COFOG  classification of the
functions of government (10 funkcji, grupy, klasy)
1. GF.01 Wydatki na administrację państwową ( ang. general public services)
2. GF.02 Obrona narodowa (wydatki na armię, badania i rozwój w armii, cywilne
służby obronne);
3. GF.03 Bezpieczeństwo wewnętrzne (policja, straż pożarna, sądownictwo, służba
więzienna, itp.);
4. GF.04 Gospodarcze kwestie (programy pomocowe, wydatki na infrastrukturę,
wydatki na rolnictwo, kopalnie, transport, budownictwo, przetwórstwo, itp.);
5. GF.05 Ochrona środowiska (gospodarka odpadami, redukcja zanieczyszczeń,
ochrona bioróżnorodności i krajobrazu, wydatki na badanina i rozwój związane z
ochroną środowiska);
6. GF.06 Mieszkalnictwo i urbanistyka ( rozwój mieszkalnictwa, wydatki na rozwój
medii: woda, oświetlenie ulic, itp.);
7. GF.07 Zdrowie ( zakup usług medycznych: szpitalnych i pozaszpitalnych, produktów
medycznych, wydatki na badania i rozwój z zakresu medycyny, itp.);
8. GF.08 Rekraacja, kultura i religia;
9. GF.09 Edukacja (wszystkie szczeble edukacji, łącznie ze studiami wyższymi, wydatki
na badania i rozwój w placówkach szkolnictwa  część państw napotyka problemy
przy rozkładaniu tych wydatków na poszczególne funkcje);
10.GF.10 Ochrona socjalna (wszelkie wydatki socjalne, wykluczając wydatki na ochronę
zdrowia (dla osób, które nie są w stanie samodzielnie pokrywać składki
zdrowotnej), które to są klasyfikowane GF. 07 Zdrowie.
Całkowite wydatki publiczne od 1965 do 2000 jako
procent PKB. Są to średnie wartości dla krajów OECD i
dla państw strefy EURO (dane z 2001r.)
y
ródło: P. Atkinson, P. van den Noord,  Managing public expenditure: some emerging
policy issues and a framework for analysis , Economics Department Working Papers
No. 285, str.6
Całkowite wydatki publiczne wyrażone jako udział procentowy w
PKB, w latach 1995  2009, dla wybranych państw europejskich
y
ródło: Obliczenia własne na podstawie danych z Eurostatu
Całkowite wydatki publiczne wyrażone jako udział procentowy w
PKB, w latach 1995  2009, dla wybranych krajów europejskich,
y
ródło: Obliczenia własne na podstawie danych z Eurostatu
Całkowite wydatki na administrację państwową
wyrażone jako procent PKB, w wybranych państwach
europejskich
25
Belgia
Dania
20
Niemcy
Irlandia
15
Grecja
Włochy
10
Portugalia
Finlandia
5
Wielka Brytania
Norwegia
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Wydatki na obronę narodową w wybranych
państwach europejskich wyrażone jako ich udział
procentowy w PKB danego kraju.
Wydatki na bezpieczeństwo wewnętrzne w
wybranych państwach europejskich, wyrażone,
jako procent PKB danego państwa
Wydatki gospodarcze w wybranych państwach
europejskich wyrażone jako udział w PKB
badanych państw. [w procentach]
Wydatki publiczne związane z ochroną środowiska
w wybranych państwach europejskich, wyrażone
jako ich udział w PKB badanego kraju. [w
procentach]
1,2
Belgia
Dania
1
Niemcy
0,8
Grecja
Włochy
0,6
Portugalia
0,4
Finlandia
0,2
Wielka
Brytania
Norwegia
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Wydatki publiczne na cele mieszkalne i
urbanistyczne ponoszone przez wybrane państwa
europejskie wyrażone jako % PKB
Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach
europejskich wyrażone jako udział procentowy w
PKB danego kraju. Cz.1
Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach europejskich wyrażone jako udział procentowy
w PKB danego kraju. Cz.2
Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach europejskich
wyrażone jako udział procentowy w PKB danego kraju. Cz.3
Wydatki publiczne na kulturę i kult religijny w
wybranych państwach europejskich wyrażone jako
procent PKB danego kraju
Całkowite publiczne wydatki na edukację
wyrażone jako % PKB. Wykresy dla wybranych
krajów europejskich. Cz 1
Całkowite publiczne wydatki na edukację wyrażone jako % PKB.
Wykresy dla wybranych krajów europejskich. Cz 2
Znaczenie wydatków na edukację na rozwój
gospodarczy
Kwalifikacje zawodowe bardziej odpowiadające potrzebom rynku
pracy wpływają na rozwój gospodarki i dostatniejsze życie
obywateli.
Wydatki na cele edukacyjne to inwestycje w kapitał ludzki, który
jest jednym z podstawowych czynników produkcji. Lepiej
wyedukowane społeczeństwo może przyczynić się do wzrostu
gospodarczego poprzez:
" szybszy rozwój nowych technologii - oczywisty czynnik
przyspieszenia rozwoju gospodarczego;
" szybsze i łatwiejsze przyjmowanie przez przemysł nowych
technologii;
" lepiej wykształcone społeczeństwo ma też możliwość
zniwelowania różnic materialnych, ponieważ jest mniej
jednostek, które nie mają kwalifikacji do zarabiania na siebie.
Udział procentowy liczby dzieci czteroletnich
uczęszczających do przedszkoli w całkowitej liczbie
dzieci czteroletnich. Dane z 2006 roku.
120
100
80
60
41,2
40
20
0
USA
Cypr
Litwa
Dania
Malta
Belgia
A
otwa
Turcja
Polska
Grecja
Węgry
Czechy
Austria
Francja
Estonia
Niemcy
Irlandia
Włochy
Japonia
Islandia
Szwecja
Bułgaria
Słowacja
Holandia
Rumunia
Słowenia
Finlandia
Hiszpania
Norwegia
Portugalia
Szwajcaria
Chorwacja
Luxemburg
Wielka Brytania
Inwestowanie w rozwój edukacji jest ważne nie tylko z
makroekonomicznego punktu widzenia, ale również z
punktu widzenia pojedynczego gospodarstwa
domowego.
J. Arnold, A. Bassanini, S. Scarpetta w swoim
opracowaniu Solow or Lucas? Testing Growth Models
Using Panel Data From OECD Countries przytaczają
badania ukazujące, że każdy dodatkowy rok edukacji
zwiększa przyszłe zarobki od 5 do 15%.
Całkowite wydatki na cele społeczne wyrażone jako
procent PKB, w wybranych państwach europejskich
30
Belgium
25 Czech Republic
Denmark
Germany (includin,,,
20
Estonia
Ireland
15
Greece
Spain
10
France
Italy
Cyprus
5
Latvia
Poland
0
2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990
Wydatki na emerytury
Analiza porównawcza - wydatków publicznych
Polska Minimalna Maksymalna
Rodzaj wydatków
% PKB % PKB % PKB
wg COFOG
2000 2009 2000 2009* 2000 2009*
3,22 10,17
Działalność ogólnopaństwowa 5,95
Estonia Cypr, Belgia
3,24
0,26
Grecja,
Obrona narodowa 1,15
Luksemburg , Irlandia (0,49)
W. Brytania (2,48)
Bezpieczeństwo i porządek
0,97 2,78
1,75
Luksemburg, Dania (1,02) Bułgaria
publiczny
3,04 7,7
Sprawy gospodarcze 4,2
Francja Czechy
0,29 1,2
Ochrona środowiska 0,61
Cypr Malta
Gospodarka mieszkaniowa
0,36 2,64
1,36
Finlandia, Belgia, Grecja Cypr
i komunalna
3,05 7,73
Ochrona zdrowia 4,57
Cypr Francja, Austria
Organizacja wypoczynku, kultura
0,43 2,13
1,11
Grecja Estonia
i religia
3,69 7,38
Edukacja 5,87
Grecja Dania
9,44 23,22
Ochrona socjalna 17,04
Cypr, Estonia (10,7) Dania
Rozrost sfery finansów publicznych następuje w
obszarach wydatków, które nie sprzyjają w
znaczącym stopniu wzrostowi gospodarczemu.
Mogą jedynie zwiększać siłę nabywczą
społeczeństwa, czyli zwiększać popyt na rynku
krajowym, co oczywiście pobudza wzrost PKB.
Jednocześnie rosnące wydatki powiększają
obciążenia fiskalne, co zmniejsza siłę nabywczą
społeczeństwa i może wyhamowywać
gospodarkę.
Wydatki na B&R
" W Polsce przeznacza się mniej na badania i
rozwój niż w innych państwach Unii Europejskiej.
Przy średniej europejskiej 27 państw na poziomie
1,84% PKB, w Polsce wydaje się na ten cel 0,57%
PKB w 2005 i 0,56% w 2006. W jednym i w
drugim przypadku są to łączne wydatki sektora
publicznego, prywatnego oraz finansowania
zagranicznego. Kraje  starej 15 charakteryzują
się zdecydowanie większymi wydatkami na
badania i rozwój. Przykładowo w roku 2005:
Dania  2,453%, Niemcy  2,48%, Francja 
2,12%, Austria  2,43%, Finlandia 3,48%, Szwecja
 3,8%.
Udział wydatków krajowych brutto na badania i rozwój w PKB w Europie w
2005 roku. [w procentach]
Jest to suma wydatków sektora publicznego, przemysłu oraz finansowania
zagranicznego
Udział wydatków krajowych brutto na badania i rozwój pokrywanych
ze środków publicznych w całkowitych wydatkach na ten cel w
danym państwie.
Udział wydatków krajowych brutto na badania i rozwój pokrywanych
przez przemysł w całkowitych wydatkach na ten cel w danym
państwie
Wydatki ukryte  preferencje
podatkowe
" stanowią zauważalną część PKB,
" są to fundusze publiczne wydane na cele, na
które społeczeństwo faktycznie wykazywało
popyt,
" zachęcają prywatny sektor do uczestniczenia w
programach ekonomiczno-społecznych
prowadzonych przez rząd,
" promują podejmowanie decyzji w sektorze
prywatnym, a nie publicznym,
" redukują konieczność dużego zaangażowania
sektora publicznego w tego rodzaju wydatki.
Wydatki ukryte  preferencje
podatkowe
" Wadą preferencji podatkowych jest to, że nie dotyczą całego
społeczeństwa, nie dostarczają czystych dóbr publicznych. Są one
skierowane tylko do pewnej grupy podmiotów płacących podatki,
które w swoich zamierzeniach realizują cele wspólne z polityką
rządu i dodatkowo mają dochody na tyle wysokie, aby mogły
skorzystać z ulg lub zwolnień.
" Wadą tych wydatków z punktu widzenia planistycznego jest to, że o
ich wielkości możemy się dowiedzieć dopiero po zakończeniu roku
budżetowego.
" istniejące stawki podatkowe: 19%, 30%, 40 %, dzięki rozlicznym
odpisom i zwolnieniom zostały efektywnie obniżone do 14%, 16%,
25% *- korzystają głównie bogatsi
* dane dotyczą 1998 roku, za: Cavalcanti C., Li Swift Z., Poland: Reforming Tax Expenditure Programs, [w:] Tax expenditures  Shedding Light on
Government Spending through the Tax System. Lessons from Developed and Transition Economies, The International Bank for Reconstruction and
Development, The World Bank, Washington 2004, s. 203-226.
Wyniki badań:
wpływ całkowitych wydatków sektora finansów
publicznych na tempo wzrostu gospodarczego
Całkowite wydatki sektora finansów
UE +Norwegia Kraje  bogate Kraje  biedne
publicznych
28 państw 14 państw 14 państw
(1996  2006)
Współczynnik kierunkowy B -0,18 -0,12 -0,26
[Bł. Std. B] [0,05] [0,04] [0,12]
Poziom p 0,0006 0,018 0,05
Współczynnik determinacji R2 0,37 0,38 0,29
Całkowite wydatki publiczne w Polsce, wyrażone jako procent
PKB
47
46
45
44
43
42
41
40
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
%
Konkurencyjność wydatków
publicznych
" R. Gordon z Uniwersytetu w Kalifornii i J. Wilson z
Uniwersytetu w Michigan, zwracają uwagę na zjawisko
konkurencyjności wydatków publicznych, działające
odwrotnie do konkurencji podatkowej. Konkurencja
podatkowa, pomiędzy krajami powoduje odpływ mobilnej
bazy opodatkowania do obszarów o niższych efektywnych
stawkach podatkowych. Trzeba zwrócić jednak uwagę też
na to, że środki z podatków przeznaczane są na dobra i
usługi publiczne, których można dostarczyć więcej i w
lepszej jakości tam gdzie jest więcej środków publicznych.
Stąd też konkurencja w wydatkach publicznych pomiędzy
krajami może działać przeciwstawnie na mobilną bazę
podatkową w porównaniu z konkurencją w systemie
podatkowym.
Z prasy
" Według szacunków  Rzeczpospolitej z
każdych 45 mln zł wydanych na budowę dróg i
wspartych 105 mln zł unijnych dotacji do
budżetu w pierwszym roku budowy wraca w
postaci podatków około 32 mln zł.
y
ródło: Paweł Jabłoński , Czasami warto zadłużyć budżet , Rzeczpospolita 09.12.2009