ZESPÓA
SZKÓA
MORSKICH
ZESPÓA
SZKÓA
MORSKICH
w DARA
OWIE
w DARA
OWIE
Materiały dydaktyczne
Materiały dydaktyczne
do nauczania przedmiotów zawodowych
do nauczania przedmiotów zawodowych
Opracował: J. Rygiel
Opracował: J. Rygiel
TEMAT: Zasady zachowanie się statków
1. Zachowanie się statków we wszelkich warunkach widzialności
A. Stosowanie przepisów oraz zasad dobrej praktyki morskiej
Wszystkie statki oprócz obowiązku przestrzegania
wszystkich wymagań określonych w przepisach MPZZM
mają równie\
obowiązek stosowania środków ostro\
ności
wynikających z dobrej praktyki morskiej i szczególnych
okoliczności.
Przykłady stosowanie zasad dobrej praktyki morskiej
Zdecydowane działanie  wyraz
ne wskazanie burty, którą chcemy
się mijać przy spotkaniu z innym statkiem
Redukcja szybkości w wąskim przejściu i na płytkowodziu
Ostro\
no podchodzenie do nabrze\
a  wytracanie inercji
Staranne przygotowanie się do ka\
dej podró\
y  unikanie rutyny
Wystrzeganie się nadmiernego ryzyka  je\
eli to nie jest konieczne
B. Wachty morskie
Oficer wachtowy powinien zgodnie z zasadami dobrej praktyki morskiej
przestrzegać m.in. następujących, ogólnych zasad:
wachtę pełnić na mostku, nie opuszczając go w \
adnych
okolicznościach a\
do momentu zdania wachty następnemu oficerowi;
pamiętać, \
e statkowe środki napędu są do jego dyspozycji i w razie
konieczności nie wahać się niezwłocznie i właściwie je u\
yć; w miarę
mo\
liwości powinien on jednak odpowiednio wcześnie uprzedzić
siłownię o zamiarze zmiany pracy silnika;
dokładnie znać zdolności manewrowe swojego statku, a zwłaszcza
odległość potrzebną do całkowitego jego zatrzymania, a tak\
e
średnicę i czas wykonania cyrkulacji
 pamiętać, \
e ma do dyspozycji środki sygnałowe, które powinien
odpowiednio wcześnie u\
yć zgodnie z wymaganiami odpowiednich
prawideł MPZZM;
pamiętać, \
e bez względu na obecność kapitana na mostku jest
odpowiedzialny za bezpieczeństwo ruchu statku a\
do momentu,
w którym kapitan zawiadomi go, \
e osobiście przejmuje kierowanie
ruchem statku i obaj upewnią się, \
e polecenie kapitana jest
właściwie zrozumiane.
 Oficer wachtowy nie powinien zdawać wachty swojemu następcy,
je\
eli ma uzasadnione wątpliwości, czy obejmujący wachtę będzie
w stanie nale\
ycie wykonać swoje obowiązki. Dotyczy to zauwa\
enia
u zmiennika obni\
enia sprawności fizycznej, niedyspozycji
spowodowanej przemęczeniem lub brakiem snu, chorobą,
a zwłaszcza podejrzeniem, \
e znajduje się on pod wpływem alkoholu.
O takich spostrze\
eniach nale\
y niezwłocznie zawiadomić kapitana,
który podejmie odpowiednie kroki w celu zapewnienia bezpieczeństwa
statku.
Oficer przyjmujący wachtę ma obowiązek upewnić się, \
e wszyscy
członkowie jego wachty mogą przystąpić do wykonywania swoich
obowiązków na wachcie, a zwłaszcza czy przystosowali się do
warunków nocnej obserwacji.
 Oficer nie powinien dopóty obejmować wachty w nocy, dopóki jego
wzrok nie przystosuje się do warunków nocnej obserwacji,
Ka\
dorazowo przy objęciu wachty oficer powinien zapoznać się z:
poleceniami i instrukcjami kapitana wydanymi oficerom wachtowym;
pozycją statku, jego kursem, szybkością i zanurzeniem;
panującymi i przewidywanymi prądami, pływami, pogodą, widzialnością
oraz wpływem tych czynników na kurs i szybkość statku;
sytuacją nawigacyjną,
sprawnością urządzeń nawigacyjnych,
poprawkami kompasów magnetycznych i \
yrokompasu,
obecnością i ruchem widocznych wzrokowo statków oraz tych, których
zobaczenia nale\
y się spodziewać,
okolicznościami i mo\
liwymi niebezpieczeństwami, których mo\
na
spodziewać się podczas wachty itp. (przechył, trym, wzrost zanurzenia
i inne).
Je\
eli w czasie zdawania wachty wykonuje się jakiś
manewr lub jakiekolwiek inne działanie w celu
uniknięcia niebezpieczeństwa, to przekazanie wachty
powinno nastąpić dopiero po całkowitym zakończeniu
rozpoczętego manewru.
C. Obserwacja
Ka\
dy statek powinien stale prowadzić właściwą obserwację
zarówno wzrokową i słuchową, jak i za pomocą wszystkich
dostępnych środków w istniejących okolicznościach i warunkach
odpowiednich do pełnej oceny sytuacji i ryzyka zderzenia.
D. Szybkość bezpieczna
Ka\
dy statek powinien stale iść z bezpieczną szybkością, tak aby
mógł podjąć właściwe i skuteczne działanie w celu uniknięcia
zderzenia i zatrzymać się w odległości odpowiedniej do
istniejących okoliczności i warunków.
Przy ustalaniu bezpiecznej szybkości powinny być w szczególności
uwzględnione następujące czynniki:
a) przez wszystkie statki:
widzialność;
natę\
enie ruchu, łącznie ze zgrupowaniami statków rybackich
lub innych statków;
zdolność manewrowa statku, a zwłaszcza odległość potrzebna
do zatrzymania się statku i jego zwrotność w istniejących
warunkach;
podczas nocy obecność na dalszym planie świateł, takich jak
światła nabrze\
ne lub rozproszenie świateł własnych;
stan wiatru, morza i prądu oraz bliskość niebezpieczeństw
nawigacyjnych;
zanurzenie w stosunku do dostępnej głębokości wody;
b) ponadto przez statki u\
ywające radaru:
charakterystyka, sprawność oraz ograniczenia urządzenia
radarowego;
ograniczenia wynikające z u\
ytej skali zasięgu radaru;
wpływ stanu morza, pogody i innych zakłócających z
ródeł na
wykrywanie radarem obiektów;
mo\
liwość niewykrywania przez radar w odpowiedniej
odległości małych statków, lodów i innych pływających
obiektów;
liczba, poło\
enie i ruch statków wykrytych przez radar;
dokładniejsza ocena widzialności przy u\
yciu radaru do
określenia odległości do statków lub innych obiektów
znajdujących się w pobli\
u.
E. Ryzyko zderzenia
W celu ustalenia, czy istnieje ryzyko zderzenia, ka\
dy statek
powinien u\
yć wszelkich dostępnych środków stosownych do
istniejących okoliczności i warunków. Je\
eli istnieje jakakolwiek
wątpliwość co do istnienia ryzyka zderzenia, nale\
y przyjąć, \
e
ono istnieje.
Przy ustalaniu, czy istnieje ryzyko zderzenia, nale\
y przyjąć, \
e:
ryzyko zderzenia istnieje, je\
eli nadmiar kompasowy
na zbli\
ający się statek nie zmienia się wyraz
nie;
ryzyko takie mo\
e czasami istnieć nawet wówczas, gdy
widoczna jest wyraz
na zmiana namiaru, szczególnie przy
zbli\
aniu się do bardzo du\
ego statku, zespołu
holowniczego lub przy zbli\
aniu się do statku na małą
odległość.
F. Działania w celu uniknięcia zderzenia
Ka\
de działanie podjęte w celu uniknięcia zderzenia powinno być
zdecydowane i wykonane wystarczająco wcześnie
Ka\
da zmiana kursu lub szybkości w celu uniknięcia zderzenia
powinna być dostatecznie du\
a, aby była łatwo widoczna dla
innego statku obserwującego wzrokowo lub za pomocą radaru.
Nale\
y unikać kolejno następujących po sobie małych zmian kursu
lub szybkości.
Działanie podjęte w celu uniknięcia zderzenia z innym
powinno być takie, aby minięcie się statków nastąpiło w
bezpiecznej odległości.
G. Wąskie przejścia
Statek idący wzdłu\
wąskiego przejścia lub toru wodnego powinien
trzymać się zewnętrznej granicy takiego przejścia lub toru, le\
ącej z jego
prawej burty
Statek o długości mniejszej ni\
20 m, statek \
aglowy lub statek zajęty
połowem nie powinien przeszkadzać przejściu statku, który mo\
e
bezpiecznie nawigować tylko w granicach wąskiego przejścia lub toru
wodnego.
Statek nie powinien przecinać wąskiego przejścia lub toru wodnego,
je\
eli takie przecięcie przeszkadza przejściu statku, który mo\
e
bezpiecznie nawigować tylko w granicach takiego przejścia lub toru.
Statek zbli\
ający się do zakrętu lub obszaru wąskiego przejścia lub toru
wodnego, gdzie inne statki mogą być zasłonięte, powinien nawigować ze
szczególną ostro\
nością oraz dawać odpowiedni sygnał dz
więkowy.
Je\
eli okoliczności na to pozwalają, ka\
dy statek powinien unikać
kotwiczenia w wąskim przejściu.
H. Systemy rozgraniczania ruchu
Statek korzystający z systemu rozgraniczenia ruchu powinien:
iść właściwym torem kierunkowym w ogólnym kierunku
ruchu tego toru;
tak dalece jak to jest mo\
liwe, trzymać się z daleka od
linii lub strefy rozgraniczającej;
wchodzić na tor kierunkowy lub wychodzić z niego na
końcach toru, a gdy wejście lub wyjście następuje z
boku toru, wykonywać je pod jak najmniejszym kątem
w stosunku do ogólnego kierunku ruchu.
Statek powinien unikać przecinania torów kierunkowych,
a je\
eli musi to uczynić, to powinien przeciąć tor pod
mo\
liwie prostym kątem w stosunku do ogólnego
kierunku ruchu.
Statek, który nie przecina toru kierunkowego, nie
powinien normalnie wchodzić w strefę rozgraniczającą
lub przecinać linii rozgraniczającej, z wyjątkiem:
nagłych wypadków w celu uniknięcia bezpośredniego
niebezpieczeństwa
zajęcia się połowem w obrębie strefy rozgraniczającej
Nale\
y unikać kotwiczenia w systemie rozgraniczenia
ruchu lub na obszarach poło\
onych blisko jego końców.
Statek o długości mniejszej ni\
20 m, statek zajęty
połowem lub statek \
aglowy nie powinien przeszkadzać
bezpiecznemu przejściu statku o napędzie
mechanicznym, idącego torem kierunkowym
2. Zachowanie się statków wzajemnie widocznych
A. Statki \
aglowe
Je\
eli dwa statki \
aglowe zbli\
ają się do siebie w taki sposób, \
e
powoduje to ryzyko zderzenia, wówczas jeden z nich powinien
ustąpić z drogi drugiemu, według poni\
szych zasad:
a)
je\
eli obydwa statki mają
wiatr z ró\
nych burt, to:
B
statek, który ma wiatr z lewej
burty, powinien ustąpić z
drogi drugiemu statkowi
(pierwszeństwo- prawy hals)
A
Statek A ma pierwszeństwo
Statek B ustępuje
r
t
a
i
w
b)
je\
eli obydwa statki mają wiatr z tej samej burty, to :
statek znajdujący się od strony nawietrznej powinien
ustąpić z drogi statkowi znajdującemu się od strony
zawietrznej
Statek A ma pierwszeństwo
Statek B ustępuje
A B
r
t
a
i
w
Za burtę nawietrzną nale\
y uwa\
ać burtę przeciwną do tej, na której
statek niesie główny \
agiel, a na statku o o\
aglowaniu rejowym -
burtę przeciwną do tej, na której niesie największy \
agiel skośny.
c)
je\
eli statek mający wiatr z lewej burty widzi statek znajdujący się od
strony nawietrznej, a nie mo\
e z pewnością ustalić, czy statek ten ma
wiatr z lewej, czy z prawej burty, powinien ustąpić z drogi temu
statkowi.
B. Wyprzedzanie
Ka\
dy statek wyprzedzający inny statek powinien ustąpić z drogi
statkowi wyprzedzanemu
Za wyprzedzający nale\
y uwa\
ać statek zbli\
ający się do innego
statku z kierunku więcej ni\
22,5 stopnia z tyłu jego trawersu, to
znaczy będący w takiej pozycji w stosunku do statku
wyprzedzanego, \
e podczas nocy mógłby widzieć tylko światło
rufowe tego statku, a nie którekolwiek z jego świateł burtowych.
C. Statki idące wprost na siebie
Je\
eli dwa statki o napędzie mechanicznym idą przeciwnymi lub prawie
przeciwnymi kursami w taki sposób, \
e powoduje to ryzyko zderzenia,
wówczas ka\
dy z nich powinien zmienić kurs w prawo w taki sposób, aby
mógł przejść z lewej burty drugiego
D. Kursy przecinające się
Je\
eli dwa statki o napędzie mechanicznym przecinają swoje kursy w
taki sposób, \
e powoduje to ryzyko zderzenia, wówczas statek, który
ma drugi statek ze swej prawej burty, powinien ustąpić mu z drogi i
je\
eli okoliczności na to pozwalają, unikać przecinania kursu przed
jego dziobem.
A
Statek A ma pierwszeństwo
B
Statek B ustępuje
E. Działanie statku ustępującego z drogi
Ka\
dy statek, który ma ustąpić z drogi innemu statkowi, powinien w miarę
mo\
liwości podjąć zawczasu odpowiednie działanie, aby trzymać się w
znacznej odległości.
F. Działanie statku mającego pierwszeństwo
Je\
eli jeden z dwóch statków ma ustąpić z drogi, to drugi statek
powinien zachować swój kurs i szybkość.
Ten drugi statek mo\
e jednak podjąć działanie w celu uniknięcia
zderzenia jedynie własnym manewrem, skoro tylko stanie się
oczywiste dla niego, \
e statek obowiązany do ustąpienia z drogi nie
podejmuje właściwego działania.
G. Wzajemne obowiązki statków
Kolejność pierwszeństwa drogi
Statek, który nie odpowiada za swoje ruchy;
Statek o ograniczonej zdolności manewrowej;
Statek zajętemu połowem;
Statek \
aglowy
Statek o napędzie mechanicznym
Ka\
dy statek inny ni\
statek nie odpowiadający za swoje ruchy lub
statek o ograniczonej zdolności manewrowej powinien, jeśli
okoliczności na to pozwalają, unikać przeszkadzania bezpiecznemu
przejściu statku ograniczonego swoim zanurzeniem i pokazującego
przewidziane sygnały.
3. Zachowanie się statków podczas ograniczonej widzialności
PRAWIDA
O 19
a. Poni\
sze przepisy stosuje się do statków, które nie są wzajemnie widoczne
i nawigują w strefie ograniczonej widzialności lub w jej pobli\
u
b. Ka\
dy statek powinien iść z bezpieczną szybkością, dostosowaną do
istniejących okoliczności i warunków ograniczonej widzialności. Statek o
napędzie mechanicznym powinien utrzymywać swoje maszyny gotowe
do wykonania natychmiastowego manewru
c. Ka\
dy statek powinien nale\
ycie uwzględniać istniejące okoliczności
i warunki ograniczonej widzialności.
d. Statek, który wykryje tylko za pomocą radaru obecność innego statku,
powinien ustalić, czy powstaje sytuacja nadmiernego zbli\
enia lub czy
istnieje ryzyko zderzenia, a je\
eli tak, to powinien wystarczająco wcześnie
podjąć działanie zapobiegawcze, z tym \
e je\
eli składa się ono ze zmiany
kursu, to nale\
y unikać w miarę mo\
ności:
zmiany kursu w lewo, jeśli z przodu trawersu znajduje się inny statek
nie będący statkiem wyprzedzanym;
zmiany kursu w kierunku statku na trawersie lub z tyłu trawersu
e. Z wyjątkiem wypadku kiedy uznano, \
e ryzyko zderzenia nie istnieje, ka\
dy
statek, który usłyszy przypuszczalnie sprzed swego trawersu sygnał
mgłowy innego statku lub który nie mo\
e uniknąć sytuacji nadmiernego
zbli\
enia do innego statku będącego przed trawersem, powinien
zmniejszyć swą szybkość do minimum koniecznego do utrzymania się na
swoim kursie. W razie konieczności powinien zatrzymać się,
a w ka\
dym razie nawigować z najwy\
szą ostro\
nością, dopóki
niebezpieczeństwo zderzenia nie minie.