Temat: Narracja w  Lalce .
(czas realizacji  2 lekcje)
Cele szczegółowe:
poznanie różnych form narracyjnych występujących w Lalce
dostrzeganie skutków stosowania różnych zabiegów narracyjnych (np. mowy
pozornie zależnej)
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
40 Propozycje scenariuszy lekcji
Przygotowanie:
Prosimy uczniów, by  biorąc pod uwagę czas akcji powieści  ustalili, jaki przedział
czasu obejmuje narracja Rzeckiego ( Pamiętnik starego subiekta ), a jaki poznajemy
dzięki narratorowi odautorskiemu. Uczniowie powinni również przeczytać w domu
pierwszy i ostatni rozdział powieści.
Materiał:
B. Prus, Lalka
podręcznik: Powieść jako gatunek, s. 51 52
Tok lekcji:
1. Ustalenie kompetencji narratora, praca indywidualna.
Prosimy uczniów o przeczytanie 1. rozdziału z tomu I Lalki i wynotowanie
informacji wiarygodnych, tzn. podanych przez narratora odautorskiego, oraz tych
pochodzących od bohaterów powieści. Uczniowie zauważą, że:
Większość informacji pochodzi od radcy Węgrowicza, znającego co prawda
Wokulskiego od lat, ale dostrzegającego w nim jedynie awanturnika, który się
ożenił dla majątku, szczęśliwie owdowiał, po czym wplątał się w kolejną awanturę.
Wokulski w oczach Węgrowicza przypomina bohatera powieści awanturniczych.
Mimo że większość faktów, o których opowiada radca, potwierdza się w dalszej
lekturze (jedynie historię śmierci żony Rzecki przedstawił inaczej), to portret
Wokulskiego jako awanturnika nie okaże się prawdziwy. Narrator pojawia się
na początku rozdziału, nakazując nam pewien dystans wobec opowieści radcy
już w tytule rozdziału ( Jak wygląda firma J. Mincel i S. Wokulski przez szkło
butelek? ), a także na końcu rozdziału, gdy nieco ironicznie stwierdza:  Mimo
posępne wróżby ludzi trzez
wo patrzących na rzeczy sklep galanteryjny pod firmą
J. Mincel i S. Wokulski nie tylko nie upadał, ale nawet robił dobre interesa .
2. Ustalenie, który z narratorów powieści  zagospodarowuje więcej czasu
powieściowego, praca w małych grupach.
Prosimy uczniów, by podali, jaki przedział czasu obejmuje narracja Rzeckiego
( Pamiętnik starego subiekta ), a jaki poznajemy dzięki narratorowi odautorskiemu.
Uczniowie zauważą, że:
Początkowo pamiętnik opowiada o wydarzeniach minionych, by włączyć się w tok
bieżącej akcji, wreszcie przejąć pierwszeństwo w prowadzeniu narracji na temat
wydarzeń w powieści (więcej niż połowa czasu akcji jest opowiedziana przez
Rzeckiego).
3. Ponowne badanie kompetencji narratora  porównanie, praca indywidualna
lub w małych grupach.
Czytamy ostatni rozdział powieści od słów:  W końcu września wieczorem
odwiedził pana Rzeckiego Szuman . Uczniowie zauważą, że:
Mimo odautorskiej narracji dowiadujemy się o losie Wokulskiego mniej niż
w pierwszym rozdziale. Narrator ujawnia opinie różnych osób, lecz żadnej z tych
opinii nie potwierdza ani nie zaprzecza, jak w rozdziale pierwszym.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Propozycje scenariuszy lekcji 41
Wniosek:
Wraz z rozwojem akcji rola wszechwiedzącego narratora zostaje coraz bardziej
ograniczona na rzecz narracji prowadzonej przez Rzeckiego w jego pamiętniku,
a także opinii innych bohaterów powieści. Narrator odautorski w momencie
najważniejszym dla losów bohatera oddaje głos innym bohaterom powieści,
pozostawiając czytelnika bez odpowiedzi na pytanie o to, co się stało z Wokulskim.
4. Ustalenie stosunku narratora do bohaterów, praca w małych grupach.
Przypominamy uczniom, że narrator trzecioosobowy najczęściej stara się być obiek-
tywny i zdystansowany wobec bohaterów. Jednocześnie warto zapytać uczniów
o intuicyjne odczucia na temat sympatii i antypatii narratora do bohaterów.
Prosimy uczniów, by wskazali bohaterów, których  ich zdaniem  narrator
obdarza sympatią, i tych, których nie lubi. Następnie prosimy, by zapisali swoje
spostrzeżenia w zeszytach i spróbowali je uzasadnić.
Po wysłuchaniu kilku propozycji prosimy uczniów, by przeczytali wskazane
fragmenty powieści i na tej podstawie określili, jaki jest stosunek narratora powieści
do Wokulskiego (np. t. I, rozdział 8., od słów:  Wokulski doszedł do brzegu
Wisły i zdumiał się do słów:  ludzi, zwierzęta, nawet przedmioty, które nazywają
martwymi ).
Uczniowie zauważą, że:
W narracji trzecioosobowej pojawia się mowa pozornie zależna, która zmniejsza
dystans między bohaterem a narratorem, wskazuje na to, że narrator odnosi się do
Wokulskiego z sympatią, a nawet ze współczuciem.
5. Praca domowa.
Wybierz jednego z bohaterów Lalki i zbadaj, czy lektura potwierdza twoją intuicję
czytelniczą dotyczącą stosunku narratora do tej postaci. Wynotuj z powieści zwroty,
szczegóły, które  twoim zdaniem  określają stosunek narratora do wybranego
przez ciebie bohatera powieści.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl