Narracja w "Lalce".

BOLESŁAW PRUS (ALEKSANDER GŁOWACKI) ur. 20 sierpnia 1847
w Hrubieszowie, a zmarł 19 maja 1912 roku w Warszawie. Wywodził się z rodziny
szlacheckiej o tradycjach patriotycznych, brał udział w powstaniu styczniowym.
Uczył się w Gimnazjum w Kielcach (1862-63), po wyjściu z więzienia studiował na
Wy dziale matematyczno-Fizycznym w Szkole Głównej w Warszawie. Studiów nie
ukończył. Swe pierwsze prace literackie i dziennikarskie zamieszczał w
czasopismach "PRZEGLĄD TYGODNIOWY", "KURIER CODZIENNY", "NIWA", "KOLCE",
"MUCHA".

Wartości artystyczne utworu:
zmienność toku akcji i fragmentaryczność fabuły,
łączenie cech powieści społecznej i psychologicznej,
występowanie elementów satyrycznych, historycznych i science-fiction,
występowanie dwóch narratorów: narrator właściwy i sam Rzecki,
mistrzostwo w charakteryzacji postaci,
wpływ lektury Darwina (Wyraz uczuć u człowieka i zwierząt)
indywidualizacja języka,
bogaty portret psychologiczny:
dbałość o realia topograficzne, historyczne i obyczajowe,
występowanie elementów naturalistycznych ( opis Powiśla, teorie Schummana
dotyczące natury ludzkiej, erotyzm - postać Starskiego, zachowanie Eweliny
przed i po ślubie ),
skrócenie opisów i uwag narratora na rzecz dialogów,
występowanie mowy zależnej i pozornie zależnej,

Ignacy Rzecki - olbrzymią rolę w jego życiu odgrywa pisany pamiętnik, będący
ucieczką od szarej rzeczywistości, pozwalający na przebywanie wśród ideałów
młodości. Jest on swoistym zegarem odmierzającym upływ czasu w utworze, podaje
wiele faktów historycznych i obyczajowych,
zaś jego autor staje się w powieści drugim narratorem, tworząc wielką panoramę
społeczeństwa pisarz zastosował przemyślaną konstrukcję powieściową. W ujęciu
czasowym zrezygnował z kompozycji ściśle chronologicznej. Pamiętnik Rzeckiego
to rodzaj powieści w powieści, integralnie jednak powiązanej z akcją
współczesną, w ujęciu przestrzennym w " LALCE " znajdziemy obraz wszystkich
warstw i środowisk społecznych, dziesiątki różnych zawodów .
warstwy społeczne:
ziemiaństwo: zdeklasowana arystokracja, szlachta zmieniająca dotychczasowy
status wiejski na inteligencko-miejski, mieszczaństwo;

zawody:
kupcy polscy i żydowscy, lekarze, prawnicy, nauczyciele, bankierzy, naukowcy,
studenci, robotnicy itd.).

Wprowadzając tak wielką galerię postaci autor uniknął tradycyjnej narracji
wszechwiedzącej. Narrator ma wiedzę uprawdopodobnioną poprzez punkt widzenia
poszczególnych postaci. Wypowiadają się one przez działanie, dialogi z innymi
osobami. Pisarz zastosował nowatorskie formy narracyjne, oparte na zasadzie
techniki nawarstwień i powrotów (te same motywy czy sytuacje są przedstawiane
przez różne osoby).

W "Lalce" występują dwaj narratorzy: właściwy i Rzecki.
Wątek miłosny przedstawia ten pierwszy. Jest to narrator zasadniczo obiektywny
i przezroczysty, umożliwiający bezpośrednie obcowanie ze światem
przedstawionym.
Narrator odautorski, bezimienny, opowiada o zdarzeniach zamkniętych w obrębie
niecałych dwóch lat (1878/9). Narrator ten rzadko wykracza poza czas aktualnie
dziejących się wydarzeń. Uzupełnia w niektórych przypadkach biografię
bohaterów. Najczęściej towarzyszy Wokulskiemu, rzadziej jego partnerce. Pomimo
swej wszechwiedzy i wszech obecności zachowuje się tak, jakby się mieścił w
sferze ich przeżyć. Kreśląc nawet ich biografię robi z niej jakby
autobiografię. Wewnętrzne myśli bohatera przedstawia tak, jakby robił to sam
bohater, a gdy opisuje świat zewnętrzny uwzględnia tylko to, co mógł wtedy
bohater wiedzieć i widzieć. Maksymalne usamodzielnienie postaci i niemal
całkowite odżegnanie się od narratora powieści, od charakteryzowania ich i
osądzania ukazuje nadmierną ostrożność w wyrażaniu opinii o bohaterach.
Pamiętnik Rzeckiego to wzruszająca, chaotyczna gadanina starego subiekta, który
opowiada o wszystkim co przeżył i przeżywa, wzbogacając to własnymi
refleksjami. Spełnia tym samym ważne funkcje. Dopełnia obrazu przedstawionej
rzeczywistości, informuje o udziale Rzeckiego we Wiośnie Ludów, powstaniu
styczniowym i jego dalszych losach, przez co powieść zyskuje perspektywę
historyczną. Z pamiętnika poznajemy Warszawę lat 70 i wcześniejszych, jej
mieszkańców. Rzecki komentuje w swych zapiskach miłość Stacha, wydarzenia w
sklepie, w kamienicy, w mieście. Dzięki temu każde zdarzenie oglądamy z różnych
punktów widzenia, mamy różne interpretacje. W obrębie pamiętnikarskiej relacji
Rzeckiego znajduje się przeszłość jego i Wokulskiego. Obok tego istnieje w
pamiętniku teraźniejszość, opisana staroświecko, bardzo subiektywnie,
niejednokrotnie przerysowana, ale jednocześnie zawiera tyle prawdy, że bardzo
się liczy przy ogólnej ocenie wartości utworu. Osobną sprawą jest niezwykły
urok tego pamiętnika, kryjący się w jego warstwie stylistycznej oraz największe
bogactwo humoru "Lalki" zawarte w niektórych postaciach, sytuacjach, w samych
zdaniach.