2011-09-29
WYTWORY KOMÓRKOWE EPIDERMY:
WYTWORY
KOMÓRKOWE I
Ä„ðKutikula, woski;
MATERIAA
Y ZAPASOWE
Ä„ðAparaty szparkowe;
Ä„ðTrichomy (wÅ‚oski);
KUTIKULA NA POWIERZCHNI EPIDERMY
KUTIKULA
Różne formy kutikuli (zdjęcia z mikroskopu
elektronowego)
APARATY SZPARKOWE RODZAJE APARATÓW SZPARKOWYCH
Ä„ð A p a r a ty s z p ar kow e s Ä… n i e z b Ä™ d ny m e l e m e n te m b u d o w y r o Å› l in, g d y ż d z i Ä™ k i n i m pa r a w o d na
Ä„ð Typ Mnium - wystÄ™puje u mchów i paproci. Komórki szparkowe
m o ż e d y f u n d o w a ć n a ze w ną t r z w p r o c e sie t r an s p i ra cji s z p ar k owe j. A t a k ż e m o g ą tą
tr a n s p i rację o g r an i cza ć ( w n i e s p r zy jają cy ch wa r u nk ac h );
fasolowate, zgrubiałe ściany zewnętrzne, ruch w kierunku
Ä„ð P r z e z s z p a r k i za c h o d z i r ó w n i eż d y f uz j a C O i O ;
2 2
Ä„ð M o g Ä… o ne w y s t Ä™ p o wać z a r ó w n o w d o l n e j j a k i w g ó r n e j c zÄ™ Å› c i s k ó r ki;
prostopadłym do powierzchni skórki;
Ä„ð S zp a r k i wy s t Ä™ p u jÄ… w s k ó r ce z i e l o ny c h o r g a n ó w na p o wi e t r z nyc h, n i e k i e d y r ó w n i e ż w t a k i c h
p Ä™ d o wy c h o r g an a c h p o d z i e m ny ch , j a k k Å‚ Ä…c z a .
Ä„ð Typ Amaryllidaceae lub Helleborus u wiÄ™kszoÅ›ci
2
Ä„ð G Ä™ s to Å› ć s z p a r e k m o ż e s i Ä™ g ać p o na d 1 0 0 0 /m m ( w s k ó r ce d o l n e j p o w i e rz c h n i b l a s ze k
l i ś c iow yc h ) . okrytonasiennych. Komórki szparkowe fasolowate, zgrubiałe
Ä„ð W s k Å‚ a d s zp a r k i wc ho d z Ä… r ó w ni e ż s Ä…s i ed n ie k o m ó rk i s k ó rk i z w an e k o m ó rkami
ściany komórkowe od strony szparki. Ruch równoległo-
p r z y s zp a rko wy mi , j e że l i r ó żn i ą s i ę o d p o z o s t ał y ch k o m ó rek e p i d e rmy : s zp a r ka w r a z z
k o m ó rkami p r zy s z p ar kowy mi zwa n a j e s t a p ar a t e m s z p a r k ow ym .
prostopadły;
Ä„ð Typ Gramineae - wystÄ™puje głównie u traw i turzyc;
Ä„ð W y r óżni amy r ó ż ne t y p y w z a l eż no Å› ci o d :
o K s zt a ł t ó w ko m ó r e k ;
o Z g r u b i e Å„ n a Å› c i a n a c h ;
Ä„ð P o Å‚ o żen ie :
o N a p o zi o m i e e p i d e r my;
o Z a g Å‚ Ä™ b i on e;
o W  k r y p c ie  s z p a r ko w e j ;
o W y n i e si on e;
1
2011-09-29
TURGOROWE MECHANIZMY DZIAA
ANIA MECHANIZM JONOWY (JONY K+)
APARATÓW SZPARKOWYCH
Mechanizm glukozowy
Ä„ð ÅšwiatÅ‚o;
Ä„ð Niskie pH spowodowane (ok. 5) spowodowane pobieraniem CO
2 Ä„ð Podwyższona temperatura;
Otwieranie aparatów
do komórek mezofilu i akumulacja kwasu węglowego
szparkowych.
Ä„ð Dodatni bilans wodny;
intensywna fotosynteza akumulacja skrobi fotosyntetycznej
Zwiększona transpiracja.
niedobór osmotycznie czynnej glukozy spadek turgoru
Ä„ð Deficyt prężnoÅ›ci par y w powietrzu;
zamykanie aparatów szparkowych;
Ä„ð Niskie stężenie CO2 w komórkach mezofilu liÅ›cia;
Ä„ð Niedobór CO2 zużytego przez fotosyntezÄ™ pH wzrasta do 7
aktywacja fosfatazy skrobiowej przemiana skrobi
asymilacyjnej do glukozy wzrost potencjału osmotycznego i
Ä„ð Ujemny bilans wodny;
turgoru otwieranie aparatów szparkowych;
Ä„ð Wysoka prężność par y wodnej w powietrzu;
Zamykanie aparatów
Ä„ð Podwyższona temperatura;
szparkowych.
Mechanizm jonowy (jony K+)
Zmniejszona transpiracja
Ä„ð Kwas abscysynowy (jego stężenie zwiÄ™ksza siÄ™
Ä„ð Deficyt wody stymuluje syntezÄ™ kwasu abscysynowego (ABA) w
liściach ABA zwiększa przepuszczalność błon komórek
w więdnących roślinach- zamykanie szparek zapobiega
aparatów szparkowych dla jonów potasowych, jony potasowe
wtedy dalszym stratom wody;
wypływają z komórki, spada turgor zamykanie aparatów
szparkowych.
Żaden z tych mechanizmów nie działa niezależnie, a w cyklu dobowym następują sprzężone zmiany ich intensywności.
WPA
YW SWIATA
A I DWUTLEKU W
GLA NA
BUDOWA APARATU SZPARKOWEGO
APARATY SZPARKOWE
TRICHOMY (WA
OSKI, WYROSTY SKÓRKI) PODZIAA
WA
OSKÓW
Ä„ð Trichomy sÄ… to utwory pochodzenia skórkowego, majÄ…ce naturÄ™
Włoski gruczołowe Włoski niegruczołowe
komórkową, wyniesione ponad powierzchnię skórki pędu
wegetatywnego i generatywnego, nasion i owoców;
Mo żna po dzi el ić ze względu na Pełnią funkcj e:
Ä„ð MogÄ… to być uwypuklenia komórek skórki nieoddzielone od nich
rodzaj wytwarzanej wydzi el iny na:
Ä„ð Ochro nne, czepne, usztywniajÄ…ce,
ścianą poprzeczną, zwane b rodawkami, albo utwory oddzielone
Ä„ð m iodniki  wytwarzajÄ… nek tar; chÅ‚onne;
od komórek skórki ścianą poprzeczną, o różnych kształtach,
Ä„ð hy d atody e p i dermalne  wydalaj Ä… Można wyró żni ć nas tÄ™puj Ä…ce t ypy
budowie i funkcji;
nadmi ar wo dy, wraz z ni ewielkÄ… mor fo logiczne:
Ä„ð Trichomy majÄ… znaczenie taksonomiczne, choć na jednej roÅ›linie
i lością ro zpuszczo nych w ni m
Ä„ð j e dnokomórkowe;
mogą występować różne ich postacie. Mogą utrzymywać się na
soli mineral nych;
skórce przez pewien tylko okres czasu, po czym obumierają i są
Ä„ð Wi elokomórkowe;
zrzucane; Ä„ð P a r zÄ…ce n p . u po k rzywy;
Ä„ð P r oste;
Ä„ð Prawdopodobnie w tych przypadkach stanowiÄ… miejsce Ä„ð g r uczo Å‚y t e rpenowe  wydzi el ajÄ…
Ä„ð Ro z gaÅ‚Ä™zio ne - rozgaÅ‚Ä™zi enia
gromadzenia niektórych wydzielin. Mogą jednak utrzymywać się terpeny;
mo gą być w różnych kierunkach w
na organie przez całe życie rośliny albo jako żywe, albo martwe -
Ä„ð g r uczo Å‚y Å› l uzo we;
przes trzeni t rój wymi arowej al bo w
mówimy wtedy o trichomach trwałych;
Ä„ð g r uczo Å‚y t rawiÄ…ce  wyst Ä™pujÄ… u jednej pÅ‚aszczyz
ni e. Gdy
Ä„ð Trichomy trwale mogÄ… mieć Å›cianÄ™ wtórnÄ…, niekiedy mogÄ… być
roś lin owadożernych (np.: wyst ępuj ą gęs to , t worzą k ut ner;
zdrewniałe;
ros iczka), wyt warzaj Ä… enzymy
Ä„ð Komórki wÅ‚oskó w mo gÄ… być żywe
pro teol ityczne;
albo mar t we - wypełnione
po wi et rzem;
2
2011-09-29
PODZIAA
WA
OSKÓW ZE WZGL
DU NA ICH
BUDOW

Ä„ð G ruczoÅ‚owate  posiadajÄ… na koÅ„cu zgrubienie i wydzielajÄ… różnego
rodzaju wydzieliny;
Ä„ð G wiazdkowate  na koÅ„cu rozgaÅ‚Ä™ziajÄ… siÄ™ na co najmniej 3 ramiona;
Ä„ð H aczykowate  zakoÅ„czone jednym lub kilkoma zagiÄ™tymi haczykami,
np. włoski czepne chmielu;
Ä„ð A
uskowate  mające kształt łusek, pełnią funkcje ochronne;
Ä„ð P ierzaste  o koÅ„cach rozgaÅ‚Ä™zionych pierzasto, gÄ™sto wystÄ™pujÄ…ce
tworzą "filcową" powłokę - kutner (np. u szarotki alpejskiej, lub
dziewanny);
Ä„ð P Ä™cherzykowate  sÄ… utworzone z krótkiego sÅ‚upa komórek
zakończonego dużą komórką zwaną komórką wodną;
Ä„ð R uchowe  wydÅ‚użone, zginajÄ…ce siÄ™ trichomy na powierzchni nasion,
wykonujÄ…ce ruchy hydroskopijn;
Ä„ð Tarczowate  skÅ‚adajÄ… siÄ™ z tarczowatej, wielokomórkowej części
osadzonej na podstawce albo bezpośrednio na komórkach tkwiących w
war stwie epidermy, czyli na nasadzie. Tarczowate części pełnią funkcję
ochronną przed nadmiernym parowaniem i nasłonecznieniem. Części
ukr yte pod tarczą mogą chłonąć wodę z rosy lub deszczu;
MATERIAA
ZAPASOWY ROÅšLIN-
MATERIAA
ZAPASOWY ROÅšLIN
CUKRY
Ä„ð Skrobia - podstawowy wielocukier wystÄ™pujÄ…cy w roÅ›linach; Od
Ä„ð ZwiÄ…zki chemiczne gromadzone przez roÅ›linÄ™ i zużywane na
innych wielocukrów różni się tym, że tworzy ziarna o
niektórych etapach rozwoju, np. w czasie formowania nasion
charakterystycznym dla danej rośliny kształtach; nie jest
lub w okresach niekorzystnych dla rośliny; substancją jednolitą, lecz składa się z dwóch różnych
komponentów  amylozy i amylopektyny;
Ä„ð ZwiÄ…zki organiczne wytworzone w procesie fotosyntezy tylko w
Ä„ð Skrobia asymilacyjna powstaje w chloroplastach podczas dnia,
pewnym stopniu są zużywane podczas procesów
kiedy wytwarzanie fosfotrioz w fotosyntezie przewyższa ich
metabolicznych, część z nich jest odkładana i wykorzystywana
eksport do cytoplazmy. Skrobię tę wykorzystuje roślina w czasie
w odpowiednim momencie;
godzin nocnych na potrzeby energetyczne. Wówczas ulega ona
Ä„ð W niektórych przypadkach duże iloÅ›ci substancji zapasowych przeksztaÅ‚ceniu w cukry rozpuszczalne głównie w sacharozÄ™ i w
tej postaci zostaje przetransportowana do innych organów rośliny;
mogą być magazynowane w organach spichrzowych rośliny;
Ä„ð Sacharoza- pospolity dwucukier wystÄ™pujÄ…cy w wakuolach buraka
cukrowego i trzciny cukrowej, złożony z cząsteczki glukozy
połączony z cząsteczką fruktozy. Jej synteza następuje przez
połączenie się UDP-glukozy z fruktozo-6-fosforanem. Sacharoza
powstaje albo bezpośrednio z cukrów tworzących się podczas
fotosyntezy, albo pośrednio ze skrobi zmagazynowanej w różnych
częściach rośliny. Jest ona głównym cukrem transportowym.
MATERIAA
ZAPASOWY ROÅšLIN- BIAA
KA
MATERIAA
ZAPASOWY ROÅšLIN- TA
USZCZE
ZAPASOWE
żðWystÄ™pujÄ… w wakuolach i w postaci ziaren aleuronowych w
żð sÄ… gromadzone przeważnie w postaci kropli zawieszonych w
nasionach głównie roślin motylkowych i ziarniaków zbóż;
cytoplazmie. W dużym stopniu gromadzone są w komórkach
żðZapasowe biaÅ‚ka nasion, zmagazynowane w liÅ›cieniach lub w
miękiszu spichrzowego. Szczególnie dużo tłuszczów
bielmie ulegają podczas kiełkowania hydrolizie pod wpływem
magazynują nasiona rzepaku, lnu, słonecznika (rośliny
proteaz w rezultacie powstają wolne aminokwasy, które
oleiste). W okresie kiełkowania takich nasion, kiedy jeszcze
przemieszczają się do rosnących tkanek, gdzie służą jako materiał
nie jest uformowany aparat fotosyntetyczny i nie zachodzi wyjściowy do syntez nowych aminokwasów i nowych białek;
synteza cukrów, do wytwarzania węglowodanów
żðW toku tych przemian zachodzÄ… procesy transaminacji (przekazanie
wykorzystywane są produkty degradacji tłuszczów głównie grupy aminowej ketokwasów) oraz oksydacyjnej dezaminacji
(odłączenie amoniaku). Wytworzone w ten sposób amidy 
acetylo-CoA powstajÄ…cy w procesie ²-oksydacji kwasów
glutamina i asparagina stanowiÄ… zapas azotu do dalszych przemian.
tłuszczowych;
Z chwilą, gdy w młodej roślinie zaczyn działać aparat
Fotosyntetyczny, rozpoczyna się też synteza nowych aminokwasów;
żðMateriaÅ‚y wyjÅ›ciowe do produkcji biaÅ‚ek tworzÄ… siÄ™ w chloroplastach
bÄ…dz
dopływają z korzeni. Procesy syntezy białkach dominują w
młodszych liściach.
3
2011-09-29
MATERIAA
ZAPASOWY ROÅšLIN- INNY
żð Kwasy nukleinowe;
żð Terpeny;
żð Karotenoidy- ksantofil, karoten;
żð Garbniki, ligniny;
żð Chinony;
żð Porfiryny np. chlorofil;
żð Cytochromy;
żð Witaminy;
żð Hormony roÅ›linne;
żð Alkohole wielowodorotlenowe np. mannitol (w selerze,
jaśminie), sorbitol (w owocach jarzębiny);
4