Morfologia bakterii.
1. Kształt kulisty lub przypominający kulisty  coccus.
�� Diplococci
�� Neisseriae
�� Tetrads
�� Sarcinae
�� Micrococci and staphylococci.
2. Kształt wydłużony
3. Kształt spiralne.
Stadia procesu chorobowego:
1. przenoszenie między gospodarzami
2. dokonanie inwazji gospodarza
3. wzrost i namnażanie się w gospodarzu
4. unikanie odpowiedzi immunologicznej gospodarza
5. uszkodzenie gospodarza z wytworzeniem objawów choroby.
Przenoszenie między gospodarzami:
Droga zakażenia choroba Miejsce infekcji
Powietrze Błonica (dyfteryt) Gardło, toksyna
pochodzi z krwi
Choroba legionistów Makrofagi płucne
Krztusiec Urzęsione komórki
nabłonka w górnych
drogach
oddechowych
Pokarm/woda Cholera Przewód pokarmowy
Dur brzuszny Przewód pokarmowy
 wnikanie przez
śluzówkę 
zakażenie
ogólnoustrojowe
Czerwonka Przewód pokarmowy
 zakażenia śluzówki
Kontakt bezpośredni Rzeżączka Układ moczowo 
płciowy  zakażenia
komórek
nabłonkowych 
zakażenie
ogólnoustrojowe
Trąd Skóra
przenosiciel borelioza Miejsce ugryzienia 
zakażenie
ogólnoustrojowe 
neurony
Dżuma Krew i gruczoły
limfatyczne
Dokonanie inwazji gospodarza.
Czynniki wirulencji Rola
Rzęski i chemotaksacja Poruszanie się w kierunku właściwego
miejsca
Adhezyjny Przyczepianie się do powierzchni komórek,
co zapobiega wymyciu bakterii
Mucynazyny Rozkładają śluz, co pomaga bakteriom
dotrzeć do powierzchni komórek
Białka działające na rzęski Hamują ruch rzęsek komórek gospodarza, co
zapobiega usuwaniu bakterii z powierzchni
Enzymy takie jak Dadzy, hialuronidazy, Zdobywanie pokarmu, rozprzestrzenianie się
proteazy, kolagenazy drobnoustroju
Toksyny Zdobywanie pokarmu, rozprzestrzenianie si ę
drobnoustroju, niszczenie komórek układu
odpornościowego
Syderofory Wiązanie żelaza
inwazyny Powodują, że komórki zwykle niezdolne do
fagocytozy pobierają bakterie do swojego
wnętrza
Wzrost i namnażanie w gospodarzu  zdolność do kolonizacji odpowiada za możliwość
przetrwania bakterii w określonym miejscu i wytworzenie mikrośrodowiska, gdzie mogą się
swobodnie namnażać.
Unikanie odpowiedzi immunologicznej gospodarza:
�� wytwarzanie otoczki  chroni bakterie przed fagocytozą
�� wytwarzanie substancji zaburzających pracę układu immunologicznego.
Uszkodzenie gospodarza z wytworzeniem objawów choroby.
Toksyny bakteryjne:
�� endotoksyny  toksyny bakteryjne, wytwarzane przez bakterie gramujemne, będące
częścią komórki bakteryjnej, przedostające się do środowiska gospodarza po jej
rozpadzie
�� egzotoksyny  toksyny bakteryjne, wytwarzane przez bakterie gramdodatnie i
gramujemne, wydzielane do środowiska gospodarza przez rosnące bakterie,
rozpuszczalne w wodzie  mogą działać w miejscu odległym od miejsca infekcji.
Nomenklatura toksyn:
�� w nazwie toksyny zawarta nazwa bakterii
�� nazwa wskazująca na działanie różnych typów komórek
�� oznaczenie literą lub liczbą
�� nazwa wywodząca się od aktywności enzymatycznej.
Przykłady egzotoksyn bakteryjnych działających wewnątrzkomórkowo.
Bakteria Toksyna Miejsce działania Objawy/rola w
chorobie
Vibrio cholerae Toksyna cholery Jelito Wydzielanie wody
Escherichia coli Toksyna LT do jelita powodujące
wodnistą biegunkę
Corynebacterium Toksyna błonicza Wiele typów Śmierć komórek,
diphtheriae Egzotoksyna A komórek ogólne uszkodzenia
Pseudomonas narządów
aeruginosa
Bordetella pertussis Toksyna krztuścowa Wiele typów Przyleganie do
komórek komórek,
uszkodzenie
komórek,
wydzielanie płynu
Shigella dysenteriae Toksyna Shiga Wiele typów Śmierć komórek
Escherichia coli Toksyna Vero komórek
(podobna do toksyny
Shiga)
Clostridium tetani Toksyna tężcowa Neurony w Porażenie spastyczne
ośrodkowym
układzie nerwowym
Clostridium Jad kiełbasiany Neurony Porażenie wiotkie
botulinum peryferyczne
Zwalczanie chorób bakteryjnych.
Zapobieganie rozprzestrzenianiu się bakterii wewnątrz populacji:
�� usprawnienie uzdatniania wody i usuwanie ścieków
�� wprowadzanie przepisów kontroli sanitarnej żywności
�� zmniejszenie przeludnienia
�� zwalczanie przenosicieli
�� szczepienia
�� edukacja.
Polepszenie stanu zdrowia poszczególnych osobników:
�� lepsze odżywianie się
�� szczepienia
�� antybiotyki.
Antybiotyki.
Antybiotyki  związki hamujące wzrost bakterii lub zabijające je, wytwarzane przez
mikroorganizmy.
Selektywna toksyczność antybiotyków  toksyczne dla bakterii, ale nieszkodliwe dla
człowieka.
Problem  bakterie stają się odporne na antybiotyki w wyniku mutacji lub poprzez
przeniesienie odporności między bakteriami na drodze koniugacji, transdukcji i transformacji.
Antybiotyki:
�� antybiotyk bakteriostatyczny  to antybiotyk pozbawiający bakterie zdolności do
podziału wtedy, kiedy jego stężenie przekracza określoną wartość graniczną
�� antybiotyk bakteriobójczy  to antybiotyk, który w określonym stężeniu i czasie
zabija bakterie, zgodnie z podaną wyżej definicją
�� najmniejsze stężenie hamujące (MIC)  to najmniejsze stężenie antybiotyku, przy
którym badane bakterie tracą zdolność do podziału (trwale lub nie)
�� najmniejsze stężenie bakteriobójcze (MBC)  to najmniejsze stężenie antybiotyku
bakteriobójczego zabijające badane bakterie (MBC zawsze jest większe lub równe
MIC)
�� leki o działaniu zależnym od stężenia  (np. aminoglikozydy) do skutecznego
zadziałania wymagają osiągnięcia jak najwyższego stężenia, a czas utrzymywania się
tego stężenia odgrywa mniejszą rolę
�� leki o działaniu zależnym od czasu  (np. � laktamy) do skutecznego zadziałania
wymagają utrzymania stężenia leku powyżej wartości granicznej (zazwyczaj MIC lub
MBC) przez cały czas terapii.
Cel działania antybiotyków w komórkach bakteryjnych:
�� replikacja DNA  chinoliny
�� tworzenie błony komórkowej  �-laktamy, glikopeptydy
�� metabolizm kwasu foliowego  sulfonamidy, trimetoprim
�� biosynteza białka  aminoglikozydy, makrolity, linkozamidy, tetracykliny,
oksazolidyony, chloramfenikol
�� transkrypcja  rifamycyna.
Oporność bakterii na leki:
�� szczep wrażliwy  to taki, którego wzrost jest hamowany przy stężeniach leku
osiągalnych terapeutycznie
�� szczep średnio wrażliwy  to szczep, którego wzrost ulega zahamowaniu przy
stężeniach leku trudno osiągalnych terapeutycznie
�� szczep oporny  to szczep, którego wzrost jest hamowany przy stężeniach leku
nieosiągalnych terapeutycznie lub nie jest hamowany niezależnie od stężenia leku.
�� Oporność naturalna  to oporność charakterystyczna dla wszystkich lub prawie
wszystkich szczepów danego gatunku bakterii
�� Oporność nabyta  to oporność, która pojawia się u bakterii w wyniku presji
selekcyjnej związanej ze stosowaniem antybiotyków
�� Oporność krzyżowa  występuje w sytuacji, kiedy oporność na jeden lek (grupę)
oznacza oporność na inne antybiotyki z danej grupy lub o zbliżonym mechanizmie
działania.
Mechanizmy oporności:
�� Modyfikacja miejsca działania antybiotyku, aby słabiej się on z nim wiązał
�� Enzymatyczna modyfikacja antybiotyku, aby stał się on nieaktywny
�� Ograniczenie możliwości wnikania leku do komórki bakteryjnej lub jego czynne
usuwanie z komórki
��  ominięcie blokowanego przez lek etapu w danym szlaku metabolicznym lub
zmniejszenie zapotrzebowania na produkt tego szlaku albo nadprodukcja
blokowanego przez lek enzymu.
Metody badania wrażliwości:
1. jakościowe:
�� metodę dyfuzyjno  krążkową  w której na podłoże stałe z posianym
badanym szczepem nakłada się krążki bibułowe nasycone badanymi
antybiotykami
�� metody przeglądowe  w których podłoża stale lub płynne z określonymi
stężeniami badanych leków posiewa się badanym szczepem
2. ilościowe:
�� metodę rozcieńczeń w podłożu stałym lub płynnym  którą wykonuje się
identycznie jak metody przeglądowe, tylko przygotowuje się dla każdego leku
serię podłoży o różnych stężeniach
�� metodę E-testów  którą wykonuje się podobnie do metody dyfuzyjno 
krążkowej, ale w której stosuje się specjalne paski zawierające kolejne stężenia
leku i mające naniesioną skalę stężeń.
Podział prokariotów.
Ziarniaki G+:
1.1. rodzaj staphylococcus  do rodzaju staphylococcus (gronkowce) należy kilkadziesiąt
gatunków, najważniejsze gatunki wywołujące zakażenia człowieka:
�� S. aureus
�� S. epidermidis
�� S. saprophyticus
Choroby wywoływane przez Staphylococcus aureus:
1. zakażenia skórne:
�� zapalenie mieszków włosowych
�� czyraki
�� jęczmienie
�� ropnie i czyraki mnogie
2. zakażenia głębokie:
�� zakażenie szpiku i kości
�� zapalenie płuc
3. choroby wywołane działaniem toksyn gronkowcowych:
�� gronkowcowe zatrucie pokarmowe
�� gronkowcowe zapalenie złuszczające skóry
�� zespół wstrząsu toksycznego
Choroby wywołane przez Staphylococcus epidermidis:
�� etiologiczne wczesne zapalenie wsierdzia po zastosowaniu sztucznych zastawek
�� zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych u dzieci z wsczepionymi zastawkami
dokomorowymi
�� zakażenia krwi u chorych z cewnikami naczyniowymi.
Choroby wywołane przez Staphylococcus saprophyticus:
�� drobnoustrój oportunistyczny
�� częsty czynnik etiologiczny zakażeń układu moczowego (szczególnie zapalenia
pęcherza moczowego) u młodych kobiet.
1.2. Rodzaj micrococcus:
�� bakterie niechorobotwórcze
�� stanowią fizjologiczną florę człowieka i występują powszechnie w przyrodzie
�� kształt kulisty
�� układają się w charakterystyczne grona, nieregularne agregaty lub pojedyncze
ziarenka
�� rozmnażające się na podłożach zwykłych w warunkach tlenowych
�� czasem wytwarzające barwniki
�� nie wytwarzają spor (przetrwalników)
�� niektóre są urzęsione.
1.3. Rodzaj streptococcus:
�� szeroko rozpowszechnione w przyrodzie
�� wchodzą w skład fizjologicznej flory bakteryjnej jamy ustnej, gardła i przewodu
pokarmowego człowieka
�� gatunki patogenne są przyczyną zakażeń o różnorodnej lokalizacji, przebiegu,
różnych objawach klinicznych i stopniu ciężkości.
Choroby wywoływane przez Streptocdoccus pyogenes:
1. zakażenia pierwotne ropne:
�� zapalenie gardła i migdałków
�� angina
�� ropne zapalenie skóry i liszajec
�� róża (rozlana infekcja śródskórna)
�� zapalenie tkanki podskórnej (cellulitis)
�� zapalenie naczyń i węzłów chłonnych
�� płonica (szkarlatyna)
�� gorączka połogowa (posocznica u położnic)
2. zakażenia wtórne ropne:
�� martwicze zapalenie powięzi i tkanki podskórnej
�� paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego.
3. zakażenia nieropne:
�� gorączka reumatyczna
�� ostre kłębuszkowe zapalenie nerek.
Choroby wywoływane przez Streptococcus agaliactiae.
Czynnik etiologiczny zakażeń noworodkowych:
�� zespół ostrej niewydolności oddechowej w wyniku zapalenia płuc
�� posocznica
�� zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych
�� zapalenie ucha środkowego
�� zakażenia kikuta pępowiny z następczą posocznicą
�� zapalenie kości i szpiku.
U kobiet może wystąpić zakażenie poporodowe jako zapalenie błony śluzowej macicy.
Choroby wywoływane przez Streptococcus pneumoniae.
Czynniki etiologiczne zakażeń dróg oddechowych:
�� zapalenie zatok obocznych nosa
�� zapalenie ucha środkowego
�� zapalenie oskrzeli i płuc
�� posocznice
�� zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych
�� zapalenie stawów
�� zapalenie spojówek.
Choroby wywoływane przez Streptococcus viridans.
Czynnik etiologiczny próchnicy zębów i zapalenia wsierdzia.
1.4. Rodzaj Enetrococcus.
Obejmuje on 16 gatunków, z czego za większośc zakażeń u ludzi są odpowiedzialne dwa:
�� E. faecalis  80% - 90% szczepów
�� E. faecium  5% - 15%.
Enterokoki wykazują naturalną odporność na antybiotyki i mają zdolność do nabywania cech
oporności na drodze mutacji lub wymiany plazmidów i transpozonów na drodze koniugacji:
�� Szczepy HLAR (ang. High  level aminoglycoside  resistance)  szczepy oporne na
wysokie stężenia aminoglikozydów
�� Szczepy VRE (ang. Vancomycin  resistant enetrococci)  szczepy oporne
glikopeptydy.
Choroby wywoływane przez Enterococcus:
�� Zakażenia układu moczowego
�� Bakteriemie
�� Zapalenie wsierdzia
�� Zakażenia w obrębie miednicy mniejszej i jamy brzusznej
�� Zakażenia skóry i tkanek miękkich
�� Zakażenia ośrodkowego układu nerwowego
�� Zapalenie otrzewnej.
Ziarniaki G-.
2.1. Rodzaj Neisseria:
�� Bakterie o nerkowatym kształcie, często występujące jako dwoinki
�� Charakteryzują się otoczką i urzęsieniem
�� Mikroaerofilne
�� Oksydazododatnie, w odróżnieniu od większości innych ziarenkowców.
Rodzaj Neisseria obejmuje dwa gatunki chorobotwórcze:
�� N. meningitidis (meningokok)
�� N. gonorrhoeae (gonokok)
oraz kilka gatunków niepatogennych.
Choroby wywoływane przez Neisseria meningitidis:
�� Nagminne zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych
�� Posocznicę
�� Ropne zapalenie stwów
�� Zapalenie płuc
�� Zapalenie wsierdzia i osierdzia
�� Zapalenie gardła, spojówek i uch środkowego
�� Zakażenia w obrębie układu moczowo  płciowego.
Choroby wywoływane przez Neisseria gonorrhoeae:
�� Rzeżączka
�� Zakażenia błon śluzowych układu moczowo  płciowego, oka, odbytnicy i gardła
�� U mężczyzn w formie zapalenia cewki moczowej, u kobiet zapalenie szyjki macicy
(obejmującego również cewkę moczową i rzadko pochwę)
�� Powikłania  zapalenie gruczołu krokowego i najądrzy, zapalenie jajowodów,
przydatków i otrzewnej miednicy, rzeżączka odbytu
�� Rozsianemu zakażeniu gonokokowemu towarzyszą  ropne zapalenie stawów, zmiany
skórne, rzadko zapalenia wsierdzia, opon mózgowo  rdzeniowych, szpiku kostnego.
2.2. rodzaj Moraxella (M. catarrhalis):
�� Bakteria tlenowa, otoczkowa
�� Nie potrafi wytwarzać kwasu z węglowodanów
�� Katalazo  oraz oksydazododatnia
�� Kolonie układają się zazwyczaj w dwoinki
�� Bakteria wcześniej nazywana była Neisseria catarrhalis oraz Branhamella
catarrhalis (druga nazwa wciąż używana).
Choroby wywoływane przez Moraxella catarrhalis:
�� Zakażenia górnych dróg oddechowych
�� Zapalenie zatok, ucha środkowego
�� Zapalenie oskrzeli i płuc
�� Bakteriemia
�� Zapalenie opon mózgowo  rdzeniowych
�� Zapalenie wsierdzia
�� Zakażenia ran.