Ćwiczenie 4
FORMY MORFOLOGICZNE BAKTERII (MOiŚ)
1) Od czego zależy forma morfologiczna bakterii?
a) liczba płaszczyzn podziału
�� jedna płaszczyzna (Streptococcus, Diplococcus)
�� wiele płaszczyzn (Staphylococcus, Sarcina)
b) synchroniczność/asynchroniczność podziałów
synchroniczne (Sarcina)
asynchroniczne (Staphylococcus)
2) Ziarniaki (Cocci) G+
a) pojedyncze komórki
b) dwoinka (Diplococcus)
�� Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki) [wyjątek:G-]
�� Neisseria meningitidis (dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych) [wyjątek:G-]
c) paciorkowiec (Streptococcus)
�� Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropotwórczy)
�� Streptococcus mitis
�� Streptococcus faecalis
�� Streptococcus mutans
d) gronkowiec (Staphylococcus)
�� Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) [zakażenia skóry, ropnie, zatrucia pokarmowe
gronkowcowe, zapalenia kości, stawów, osierdzia i inne)
�� Staphylococcus epidermidis [biofilm,  bakterie, które kochają plastik , cewniki, zastawki
itp.)
�� Staphylococcus hominis
e) pakietowiec (Sarcina, sześcianka)
�� Micrococcus luteus
3) formy cylindryczne
a) pałeczka (Bacterium) G-
�� Escherichia coli (pałeczka okrężnicy)
�� Salmonella typhi (pałeczka duru brzusznego)
�� Shigella sonnei
�� Shigella dysenteriae
�� Proteus mirabilis (pałeczka odmieńca)
�� Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) [odleżyny, zakażenia ran i skóry]
�� Listeria monocytogenes [G+, patogen wewnątrzkomórkowy]
�� Klebsiella pneumoniae [zdolność do wytwarzania otoczek śluzowych]
�� Aeromonas sp [wyst. w wodzie, także wodociągowej; zakażenia u osób z obniżoną
odpornością]
b) pałeczka zgięta (Vibrio, przecinkowiec)
Vibrio cholerae (przecinkowiec cholery) [gł. Zat. Bengalska, Azja, Afryka; rezerwuarem jest woda
(np. rzeka Ganges), powoduje silną biegunkę, odwodnienie i przy braku leczenia śmierć)
Vibrio O1  szczep wywołujący klasyczną cholerę, ciężkie objawy
Vibrio  non O1  szczepy wywołujące lekkie objawy cholery
Vibrio O139  szczep, który również wywołuje klasyczną cholerę
c) laseczka (bacillus)
�� Bacillus cereus (laseczka woskowa)
�� Bacillus subtilis (laseczka sienna)
�� B. anthracis (laseczka wąglika)
�� B. thuringiensis ( laseczka z Turyngii )
�� B. stearothermophilus [wykorzystywany w kontroli autoklawów]
�� Clostridium tetani (laseczka tężca)
�� C. botulinum (laseczka jadu kiełbasianego)
�� C. perfringens [zgorzel gazowa; głębokie kłute rany; wytwarza 14 letalnych toksyn
oznaczanych literami alfabetu greckiego]
�� C. difficile [rzekomobłoniaste zapalenie jelit)
4) formy spiralne
�� Treponema pallidum (krętek blady) [wywołuje kiłę]
�� Leptospira sp
5) inne formy wydłużeniowe
Corynebacterium (maczugowiec)
�� Corynebacterium diptheriae (maczugowiec błonnicy)
Fusobacterium (wrzecionowce)
Mycobacterium (prątki)
Caulobacteriales (bakterie stylikowe, pałeczki zgięte)
Actinomycetes (promieniowce)[formują pseudogrzybnie]
II. Hodowla beztlenowców i mikroaerofili.
Anaerostat.
1. Beztlenowce wymagają środowiska wolnego od tlenu. Aby uzyskać takie warunki, w
anaerostacie umieszcza się borowodorek sodu. Borowodorek sodu uwalnia wodór
cząsteczkowy, który wiąże tlen i w efekcie tworzy się woda. Jednak reakcja tlenu z wodorem
byłaby zbyt gwałtowna w normalnych warunkach, dlatego w anaerostacie znajduje się też
katalizator palladowy, pozwalający na zachodzenie reakcji w łagodny sposób.
Kiedy z powietrza wiązany jest tlen tworzy się niekorzystne podciśnienie. Dlatego aby
unormować ciśnienie, w anaerostacie umieszcza się węglan sodu i kwas winowy, które
stopniowo uwalniają CO2 (powstaje przy tym winian sodu i woda).
Aby sprawdzić czy w anaerostacie rzeczywiście panują warunki beztlenowe, umieszcza się
tam pasek bibuły nasączony błękitem metylenowym. Błękit metylenowy w warunkach
tlenowych jest niebieski. Jeżeli natomiast w środowisku nie ma tlenu to substancja staje się
przezroczysta.
Przykłady bakterii beztlenowych:
a) Clostridium sp
b) Desulfovibrio desulfuricans* [G(-), bakterie redukujące związki siarki: siarczany, siarczyny i
tiosiarczany do siarczków] [są dane mówiące, że bakterie te mogą przeżywać w środowisku
bogatym w tlen choć ich rozwój jest zahamowany]
2. Hodowla mikroaerofili:
Mikroaerofile to bakterie wymagające obniżonego ciśnienia parcjalnego tlenu. Nie można
jednak całkowicie wykluczyć tej cząsteczki ze środowiska. Mikroaerofile hoduje się więc w
anaerostacie przy użyciu tych samych odczynników co w przypadku beztlenowców ale w takich
stężeniach aby wiązanie tlenu nie było całkowite. Wymaga to odpowiedniego dobrania ilości
składników. Zwykle są one umieszczone w gotowych zestawach od producentów.
Przykłady mikroaerofili:
Flavobacterium sp
3. Bakterie wymagające wyższego stężenia CO2:
Hodowla w anaerostacie, jak w przypadku beztlenowców wymagająca większych ilości
kwasu winowego i węglanu sodu.
Przykłady: Campylobacter jejuni