Czym jest Codex Alimentarius i jak wpływa na nasze zdrowie?
Z Kodeksem niełatwo się zmierzyć. Przy około 20 posiedzeniach roku Komisji (zawartymi w Podręczniku Wytycznych) są: ochrona
komitetów rocznie i tomach opublikowanych raportów, zdrowia konsumentów, zapewnienie uczciwych praktyk w handlu
obejmujących każdego roku ponad 1000 stron, większość ludzi żywnością oraz koordynowanie prac nad międzynarodowymi
nadal nie wie, w jakim stopniu Kodeks Żywnościowy (Codex normami żywnościowymi prowadzonymi przez organizacje
Alimentarius) wpływa na ich zdrowie. Tekst ten pozwoli Ci odkryć rządowe i pozarządowe. Niestety jednak, co łatwo zaobserwować,
pełniejszy obraz wyłaniający się zza Komisji Kodeksu działalność Komisji nie chroni zdrowia konsumentów, a z
Żywnościowego (Codex Alimentarius Commission) faktycznie międzynarodowego handlu żywnością nie eliminuje nieuczciwości.
wspierającej międzynarodowy przemysł farmaceutyczny,
Komisja przewodniczy około 30 podległym komitetom i doraz
nym
chemiczny i biotechnologiczny.
międzyrządowym grupom zadaniowym, których głównym
Komisja Kodeksu Żywnościowego (zwana potocznie Codex zadaniem jest przygotowywanie norm, wytycznych a także studiów
Alimentarius) jest głównym globalnym ciałem przygotowującym dotyczących żywności, w tym suplementów diety. Prace te są
propozycje i opinie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz następnie przedstawiane Komisji, która je ostatecznie zatwierdza i
Organizacji ds. Żywności i Rolnictwa przy ONZ (FAO) w zakresie, przyjmuje jako nowe standardy, normy i światowe wytyczne
odnoszącym się do realizacji wspólnego Programu Standardów dotyczące żywności.
Żywnościowych FAO i WHO. Głównymi celami założonej w 1963
Nie przyjęcie przez kraje różnych standardów i wytycznych żywności, oznacza, że Kodeks już teraz skutecznie i bezpośrednio
opracowanych przez Kodeks jest teoretycznie możliwe. Jednak wpływa na większość ludzi na naszej planecie.
utworzenie 1 stycznia 1995 roku Światowej Organizacji Handlu
Oprócz norm dotyczących  zwykłej żywności, Kodeks wyznacza
(WTO) zmieniło zasadniczo międzynarodowy status wytycznych
również standardy i wytyczne dotyczące między innymi:
Kodeksu. Są one coraz częściej traktowane przez WTO jako punkt
witaminowych i mineralnych suplementów diety, oświadczeń
odniesienia w rozsądzaniu międzynarodowych sporów
dotyczących właściwości leczniczych, żywności ekologicznej,
handlowych, dotyczących żywności. W związku z tym potencjalne
żywności genetycznie zmodyfikowanej, etykietowania żywności,
zagrożenie uwikłania w taki spór i wysokość potencjalnych strat
reklamy, dodatków do żywności oraz zawartych w niej
sprawia, że przyjęcie wytycznych i norm Kodeksu jest
pestycydów. Wytyczne Kodeksu we wszystkich tych dziedzinach
powszechnie uważane za obowiązkowe. Nie pozostawia bowiem
stawiają interesy ekonomiczne, zwłaszcza zyski firm
członkom WTO praktycznie żadnej innej możliwości - poza ich
farmaceutycznych, chemicznych i biotechnologicznych ponad
przestrzeganiem. Fakt, że 153 krajów należy obecnie do WTO, a
zdrowiem człowieka.
normy lub wytyczne Kodeksu istnieją praktycznie dla każdego typu
Wytyczne dotyczące witamin i mineralnych suplementów oraz informacji
Wytyczne dotyczące witamin i mineralnych suplementów diety ochrony zdrowia, z drugiej dąży się do prawnego usankcjonowania
powstały w oparciu o restrykcyjną dyrektywę Unii Europejskiej faktu, że farmaceutyki są jedynymi produktami którym można
dotyczącej suplementów diety (2002/46/EC). Wytyczne Kodeksu przypisać właściwości lecznicze. Generalne Wytyczne Kodeksu w
ustaliły górne dozwolone limity dawek witamin i składników Sprawie Oświadczeń zakazują m.in. wszelkich oświadczeń
mineralnych, oraz wprowadziły zakaz twierdzenia, że witaminowe i (informacji) sugerujących, że zrównoważona dieta lub zwykła
mineralne suplementy diety mogą być wykorzystywane do żywność może nie dostarczać wystarczającej ilości wszystkich
zapobiegania i leczenia chorób. Biorąc pod uwagę rosnącą liczbę składników pokarmowych. Zakazują także wszelkich twierdzeń, że
dowodów świadczących o imponującej poprawie zdrowia dzięki produkty spożywcze mogą być wykorzystane do zapobiegania,
stosowaniu suplementów diety, można stwierdzić , że wytyczne łagodzenia, lub leczenia chorób. Zapisy te z jednej strony
Kodeksu spowodują, że konsumenci zostaną pozbawieni tej naruszają wolność wypowiedzi zagwarantowaną w Powszechnej
cennej wiedzy, a sprzedaż leczniczych, profilaktycznych i Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r. (art. 19), jednocześnie służąc
terapeutycznych produktów zdrowotnych zostanie objęta pełną ochronie zysków przemysłu farmaceutycznego ze sprzedaży
kontrolą przemysłu farmaceutycznego. drogich patentowanych leków syntetycznych i kontroli naszych
systemów ochrony zdrowia.
Kodeks zawiera wiele zapisów ograniczających informowanie o
korzyściach zdrowotnych, które mogą być przypisane produktom Wytyczne zostały odzwierciedlone w Unii Europejskiej w
spożywczym. Najprawdopodobniej najważniejszą z nich są Rozporządzeniu w sprawie oświadczeń żywieniowych i
Generalne Wytyczne Kodeksu w Sprawie Oświadczeń. Wytyczne zdrowotnych dotyczących żywności (Rozporządzenie (EC)
te są w pewnym sensie z
ródłem problemu z Kodeksem. Z jednej 1924/2006)
strony, wprowadza się restrykcje dotyczące naturalnych form
Pestycydy
Komitet Kodeksu ds. Pestycydów zawartych w żywności został Takie podejście powoduje obserwowany w krajach zachodnich
utworzony w 1966 roku, i jest odpowiedzialny za ustalanie wzrost ilości chorób cywilizacyjnych, przy jednoczesnym
maksymalnych limitów zawartości pestycydów w konkretnych zapewnieniu wysokich zysków przemysłu chemicznego i
produktach żywnościowych lub w określonych kategoriach farmaceutycznego.
żywności.
Wytyczne te znajdują odzwierciedlenie w rozporządzeniu (WE) nr
Zagrożenie poszczególnymi pestycydami jest zazwyczaj 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
rozpatrywane w oderwaniu od wpływu innych pestycydów i najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów
dodatków chemicznych do żywności na zdrowie, a wpływ w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na
długofalowy ich kumulacji w organizmie, jest zazwyczaj ich powierzchni
ignorowany. Kodeks dopuszcza do stosowania m.in. zakazaną w
Unii Europejskiej atrazynę.
Dodatki do żywności
W ramach Kodeksu działa specjalny Komitet, zajmujący się że zasadniczo takie środki chemiczne nie są spożywane osobno,
bezpieczeństwem dodatków do żywności, którego jednym z ale łącznie.
głównych zadań jest ustalenie ich maksymalnych dozwolonych
Oznacza to, że, z korzyścią dla ich producentów, skumulowany
poziomów. Kodeksowy Indeks Dodatków Żywnościowych
efekt długofalowy spożycia wielu chemikaliów i sztucznych
wymienia łącznie około 300 różnych dodatków - zarówno
dodatków mających wpływ na zdrowie konsumentów został w
syntetycznych, jak i naturalnych - dopuszczonych do stosowania w
znacznym stopniu zignorowany.
żywności. Istotne jest, że choć niektóre sztuczne dodatki,
Wytyczne te zostały ujęte w rozporządzeniu Parlamentu
spożywane w niewielkich ilościach niezależnie od siebie, są
Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 w sprawie dodatków do
najczęściej bezpieczne, to w rzeczywistości Kodeks pomija fakt,
żywności
Żywność ekologiczna
Żywnością ekologiczną zajmuje się Kodeksowy Komitet ds. ekologicznej będzie stanowić krok w kierunku akceptacji
Etykietowania Żywności. Z dotychczasowych prac wynika, że egzekwowanych przez WTO wątpliwych i nienaturalnych praktyk
próbuje on pogorszyć globalne standardy dotyczące produktów rolniczych oraz potwierdzenie, że żywność ekologiczna jest już ich
ekologicznych, zezwalając na stosowanie substancji takich jak przedmiotem. Osłabienie standardów żywności ekologicznej
dwutlenek siarki, (może powodować reakcje alergiczne), azotyn pomoże dużym nieekologicznym producentom żywności na
sodu i azotan sodowy, (substancje potencjalnie rakotwórcze, przejęcie zyskownego rynku żywności ekologicznej i osiągnięcie
uznane też za przyczynę nadpobudliwości u dzieci) oraz karagen większych zysków. Pogorszenie jakości żywności ekologicznej
(odpowiada za powstawanie owrzodzeń i guzów nowotworowych zwiększy też przychody przemysłu farmaceutycznego, ze
w jelitach). Komisja Kodeksu Żywnościowego dała także zielone sprzedaży leków, przemysłu chemicznego ze sprzedaży środków
światło dla włączenia etylenu do Wytycznych Kodeksu chemicznych.
dotyczących Produkcji, Przetwarzania, Znakowania i Obrotu
Żywności Ekologicznej. Etylen jest używany do sztucznego Wytyczne Kodeksu w sprawie żywności ekologicznej są
pobudzania procesu dojrzewania owoców i warzyw podczas wprowadzane do prawa Unii Europejskiej w tzw. Zielonej Księdze
transportu. Zatwierdzenie stosowania go w produkcji żywności w sprawie jakości produktów rolnych z dnia 15.10.2008.
Żywność genetycznie modyfikowana
Komisja Kodeksu Żywnościowego przyjęła pierwsze wytyczne i obecności genetycznie zmodyfikowanych organizmów na
zasady dotyczące genetycznie zmodyfikowanej żywności (GMO) etykietach produktów.
w 2003 roku. Teksty te stały się podstawą regulacji prawnych w
W odróżnieniu od zwykłych nasion, nasiona GMO mogą być
Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Argentynie, co rozpoczęło
opatentowane. Potencjalne długofalowe zyski z ich sprzedaży są
zwycięską serię sporów handlowych z Unią Europejską w ramach
tak kolosalne, że z łatwością przerastają te uzyskiwane z rynku
WTO. Spory te pokazały, że Unia stosuje moratorium w sprawie
farmaceutyków.
zatwierdzenia i importu środków spożywczych zawierających
Obecnie Unia Europejska w wyniku sporu przegranego przed
materiał GMO. Dalsze wytyczne i standardy dla GMO są obecnie
WTO, płaci rocznie 117 mln USD kary na rzecz USA i około 11
przedmiotem prac mających na celu włączenie ich do Kodeksu.
mln USD na rzecz Kanady z tytułu z odmowy importu wołowiny i
Ostateczne przyjęcie tych tekstów przyczyni się do zatwierdzenia i
drobiu uzyskanych z hodowli zwierząt karmionych genetycznie
obowiązkowego usankcjonowania sprzedaży GMO we wszystkich
modyfikowanym hormonem wzrostu (rbGH).
krajach członkowskich WTO. Zdając sobie sprawę, że coraz
większa liczba ludzi jest przeciwna żywności GMO, wielcy
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA)
producenci GMO tacy jak Stany Zjednoczone, Kanada i Argentyna
niezgodnie z prawem dopuścił kukurydzę modyfikowaną
naciskają, aby nie było wymogów dla producentów lub
genetycznie (odmiana MON 810) do upraw i sprzedaży w Unii
eksporterów żywności GMO, zmuszających do informowania o
Europejskiej pomimo braku wyników badań jej długofalowego
wpływu na środowisko i zdrowie człowieka.
Etykietowanie żywności
Specjalny Komitet Kodeksu ds. Etykietowania Żywności (Codex CCFL odmówił uznania roli optymalnego żywienia w zapobieganiu,
Committee on Food Labelling - CCFL) istnieje od 1965 roku. łagodzeniu i leczeniu chorób. W zakresie etykietowania Kodeks
Kwestia etykietowania żywności jest szczególnie istotna dla podobnie zamiast chronić zdrowie konsumentów, może być
dalszego upowszechniania informacji o właściwościach postrzegany jako działający w interesie przemysłu
leczniczych i żywieniowych naturalnych produktów. Brak rzetelnej farmaceutycznego.
informacji na etykietach produktów żywnościowych, wraz z
Wytyczne te zostały ujęte w Rozporządzeniu w sprawie
wszechobecną reklamą leków syntetycznych, ograniczają
oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności
drastycznie możliwości producentów suplementów żywieniowych
(Rozporządzenie (EC) 1924/2006)
w informowaniu konsumentów o udowodnionych korzyściach z ich
stosowania. Można sądzić, że było to głównym celem, dla którego
Reklama
Spory o to, czy w ogóle i w jaki sposób Kodeks powinien organizacje non-profit zajmujące się informowaniem i
zajmować się kwestią reklamy toczą się 1972 roku. W maju 2006 orzecznictwem w zakresie naturalnych metod leczniczych w
na konferencji CCFL w Ottawie; zdecydowano, że należy kształtowaniu postaw, przekonań i zachowań w zakresie
rozpocząć prace nad definicją reklamy. sprzedaży suplementów żywieniowych?
Zaproponowana definicja z punktu widzenia naturalnego zdrowia Czy ograniczenia dotyczące reklamy, opierające się na tej definicji,
jest daleka od ideału: naruszają prawo do wolności poglądów i swobody wypowiedzi i /
lub prawo wolności wyrażania poglądów bez przeszkód oraz
 Reklama: wszelkie przedstawienie do publicznej wiadomości, w poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji i idei
formie innej niż etykiety, którego przeznaczeniem jest lub może wszelkimi środkami, bez względu na granice (które to prawa są
być wpływ na kształtowanie postaw, przekonań i zachowań w celu zawarte są w artykule 19 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
bezpośredniego lub pośredniego promowania sprzedaży Narodów Zjednoczonych)?
żywności."
Biorąc pod uwagę, że zyski wielu gałęzi wielkiego przemysłu
Tak sformułowana definicja rodzi kilka zasadniczych pytań. Na zależą od ograniczenia wszelkich środków, dzięki którym
przykład, o ile przyjęcie takiej definicji - biorąc pod uwagę zakaz konsumenci mogą uzyskać informacje na temat naturalnych metod
reklamy uzasadnionych, opublikowanych lub recenzowanych dbania o zdrowie - potencjalne ograniczenia dotyczące reklamy
badań naukowych i dokumentów - może m.in. hamować stają się wyraz
nie kluczową kwestią Kodeksu.
Wnioski
Kodeks to nie tylko sprawa suplementów diety. W rzeczywistości wszelkich chemikaliów. To, stoi w sprzeczności z interesami firm
to główne pole politycznej bitwy, gdzie wojna toczy się o to, kto farmaceutycznych i chemicznych, których zyski są powiązane z
będzie regulować i kontrolować globalne dostawy żywności. Ta pogorszeniem stanu naszego zdrowia.
 wojna" jest prowadzona przez światowe władze (WTO, FAO,
Podsumowując: chociaż mogło to do niedawna pozostawać
Komisja Europejska) i instytucje regulujące rynek żywności (KKŻ,
niejasne, wsparcie Komisji Kodeksu Żywnościowego dla
FDA, EFSA, itp.) coraz bardziej powiązane ze światem wielkiego
międzynarodowego przemysłu farmaceutycznego, chemicznego i
biznesu i interesów finansowych. Handel i zysk są jego głównymi
biotechnologicznego nadal nie słabnie, a szeroki zakres
celami  kosztem ludzkiego zdrowia.
działalności Komisji sprawia, że jest to znaczące zagrożenie dla
Obecnie wszystko wskazuje na to, że długoterminowymi przyszłego stanu zdrowia każdego z nas.
finansowymi zwycięzcami w walce o to, aby uzyskać kontrolę nad
Kodeks dotyczy także Polski. Znacząca część prawa Unijnego
światowymi dostawami żywności będą najprawdopodobniej
powiązanego z wytycznymi Kodeksu zostanie wprowadzona do
właściciele biznesu farmaceutycznego i chemicznego. Przede
polskiego prawa w oparciu o Ustawę o zmianie ustawy o
wszystkim dlatego, że przyjęcie przez Kodeks dalszych
bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz niektórych innych
wytycznych, dotyczących żywności modyfikowanej genetycznie,
ustaw, (projekt z dnia 21 maja 2009 roku).
wydaje się prawie nieuniknione. W rezultacie nasza wolność
Czy chcemy dożyć chwili, kiedy powszechny dostęp do
wyboru, nasza przyszłość w zakresie ochrony zdrowia i
bezpiecznej, wartościowej żywności, skutecznych suplementów
środowiska naturalnego jest wyraz
nie zagrożona.
diety i terapii naturalnych będzie ograniczony i kontrolowany przez
Powszechna wiedza o zdrowotnych właściwościach żywności,
interesy firm farmaceutycznych, chemicznych i
dobre odżywianie i nasze dobre zdrowie zagrażają interesom
biotechnologicznych? Jeśli nie, musimy działać już teraz, zanim
przemysłu farmaceutycznego poprzez ograniczenie wielkości
nie będzie za póz
no.
rynku dla leków syntetycznych. Żywność wolna od pestycydów,
sztucznych dodatków i innych zanieczyszczeń, z definicji może
powodować zmniejszenie globalnego użycia lub wręcz eliminację
Więcej informacji
kampania natura bez granic
email [e-mail]
web: www.fnbg.org
________________________________________________________________________________________________________________________________
UWAGA
Wszelkie znaki handlowe są własnością korporacji mających do nich
prawa patentowe. Powyższe produkty pokazane w tej broszurze
zostały dopuszczone do obrotu na terenie Polski, ich niezależne od
siebie spożywanie według dopuszczających je do obrotu instytucji
nie powinno zagrażać zdrowiu.
fnbg.org nie czerpie z tej broszury żadnych zysków a informacje w
niej zamieszczone mają cel jedynie edukacyjny.