1
MAGAZYNOWANIE SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH
1. ZNAKOWANIE SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH
PODCZAS MAGAZYNOWANIA
Stacjonarne zbiorniki, jak zbiorniki i silosy magazynowe należy oznaczać
nazwą materiału lub preparatu z symbolem i oznaczeniem zagrożenia. Oznaczenie
powinno być naniesione w obszarze miejsca napełniania i odbioru. Oznaczenie
materiału musi być dobrze czytelne, a symbol zagrożenia musi mieć wymiary co
najmniej 50 x 50 cm.
Jeżeli niebezpieczne materiały i preparaty przechowywane są bez opakowania,
w pryzmie, to w miejscu przechowywania należy umieścić pełne oznaczenie. Jeżeli
opakowania z podlegającymi oznaczeniu produktami nie są wyładowywane lub
rozpakowywane w magazynie importera, ale u użytkownika to importer
zagwarantować musi prawidłowe oznaczenie.
Wykaz oznaczeń ryzyka  R i bezpieczeństwa  S .
Symbol  R Wyjaśnienie oznaczenia
R1 - materiały wybuchowe w stanie suchym;
R2 - zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia lub
oddziaływania ognia;
R3 - skrajne zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia lub
oddziaływania ognia;
R4 - tworzy Å‚atwo wybuchajÄ…ce zwiÄ…zki metaliczne;
R5 - ogrzanie grozi wybuchem;
R6 - substancja wybuchowa także bez kontaktu z powietrzem;
R7 - może spowodować pożar;
R8 - kontakt z materiałami palnymi może spowodować pożar;
R9 - wybucha po zmieszaniu z materiałem palnym;
R10 - substancja Å‚atwo palna;
R11 - substancja wysoce Å‚atwo palna;
R12 - substancja skrajnie Å‚atwo palna;
R13 - szczególnie łatwo palna, ciekły gaz;
R14 - reaguje gwałtownie z wodą;
R15 - w kontakcie z wodÄ… wyzwala wysoce Å‚atwo palne gazy;
R15.1 - reaguje z kwasami tworzÄ…c wysoce Å‚atwopalne gazy;
R16 - wybucha po zmieszaniu z substancjami utleniajÄ…cymi;
R17 - samorzutnie zapala siÄ™ w powietrzu;
R18 -podczas stosowania może wytwarzać łatwo palne lub wybuchowe
mieszaniny w powietrzu;
R19 - może tworzyć wybuchowe nadtlenki;
R20 - działa szkodliwie w przypadku narażenia drogą oddechową;
R21 - działa szkodliwie w przypadku kontaktu ze skórą;
R22 - działa szkodliwie w przypadku spożycia;
R23 - działa toksycznie w przypadku narażenia droga oddechową;
 2
R24 - działa toksycznie w przypadku kontaktu ze skórą;
R25 - działa toksycznie w przypadku spożycia;
R26 - działa bardzo toksycznie w przypadku narażenia drogą
oddechowÄ…;
R27 - działa bardzo toksycznie w przypadku kontaktu ze skórą;
R28 - działa bardzo toksycznie w przypadku kontaktu ze skórą;
R29 - w kontakcie z wodÄ… wytwarza toksyczne gazy;
R30 - w miarę stosowania może nabywać właściwości palne;
R31 - w kontakcie z kwasami uwalnia gazy;
R31.1 - przy kontakcie z alkaliami wytwarza trujÄ…ce gazy;
R32 - w kontakcie z kwasami wytwarza bardzo toksyczne gazy;
R33 - niebezpieczeństwo kumulacji w ustroju;
R34 - wywołuje oparzenia;
R35 - wywołuje poważne oparzenia;
R36 - działa drażniąco na oczy;
R37 - działa drażniąco na układ oddechowy;
R38 - działa drażniąco na skórę;
R39 - zagraża powstaniu bardzo poważnych, nieodwracalnych zmian w
stanie zdrowia;
R40 - możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie
zdrowia;
R41 - ryzyko poważnego uszkodzenia oczu;
R42 - może powodować uczulenie w przypadku narażenia drogą
oddechowÄ…;
R43 - może powodować uczulenie w przypadku kontaktu ze skórą;
R44 - ryzyko wybuchu po ogrzaniu w zamkniętym naczyniu;
R45 - może być przyczyna raka;
R46 - może powodować dziedziczne uszkodzenie genetyczne;
R48 - stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie narażenia
długotrwałego;
R49 - może być przyczyną raka w następstwie narażenia drogą
oddechowÄ…;
R50 - działa bardzo toksycznie na organizmy wodne;
R51 - działa toksycznie na organizmy wodne;
R52 - działa szkodliwie na organizmy wodne;
R53 - może wywoływać długo utrzymujące się szkodliwe zmiany
w środowisku wodnym;
R54 - działa toksycznie na rośliny;
R55 - działa toksycznie na zwierzęta;
R56 - działa toksycznie na organizmy żyjąc w glebie;
R57 - działa toksycznie na pszczoły;
R58 - może wywoływać długo utrzymujące się szkodliwe zmiany
w środowisku;
R59 - stwarza zagrożenie dla warstwy ozonowej;
R60 - może upośledzać płodność;
 3
R61 - może działać szkodliwie na nienarodzony płód;
R62 - możliwe ryzyko upośledzenia płodności;
R64 - może działać szkodliwe na dzieci karmione piersią;
Symbol  S Wyjaśnienie oznaczenia
S1 - przechowywać w zamknięciu;
S2 - przechowywać poza zasięgiem dzieci;
S3 - przechowywać w chłodnym miejscu;
S4 - nie przechowywać w pomieszczeniach mieszkalnych;
S5.1 - przechowywać pod wodą;
S5.2 - przechowywać pod benzyną;
S5.3 - przechowywać pod olejem parafinowym;
S6.1 - przechowywać pod osłoną azotu;
S6.2 - przechowywać pod osłoną azotu;
S6.3 - przechowywać pod osłoną dwutlenku węgla;
S7 - przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty;
S8 - przechowywać pojemnik w miejscu suchym;
S9 - przechowywać pojemnik w miejscu dobrze wentylowanym;
S12 - nie uszczelniać pojemnika;
S13 - nie przechowywać razem z żywnością, napojami i karmą dla
zwierzÄ…t;
S14.1 - trzymać z dala od środków redukujących, metali ciężkich,
kwasów i alkaliów;
S14.2 - trzymać z dala od materiałów utleniających i kwaśnych oraz
związków metali ciężkich;
S14.3 - trzymać z dala od żelaza;
S14.4 - trzymać z dala od wody i ługów;
S14.5 - trzymać z dala od kwasów;
S14.6 - trzymać z dala od zasad;
S14.7 - trzymać z dala od metali;
S14.8 - trzymać z dala od substancji utleniających i kwaśnych;
S14.9 - trzymać z dala od substancji organicznych palnych;
S14.10 - trzymać z dala od kwasów, mat. palnych i zw. redukujących;
S14.11 - trzymać z dala od materiałów palnych;
S15 - nie przechowywać w ciepłym miejscu;
S16 - nie przechowywać w pobliżu z
ródeł ognia;
S17 - nie przechowywać razem z materiałami łatwopalnymi;
S18 - otwierać pojemnik bardzo ostrożnie,
-
S20 - nie spożywać posiłków i napojów podczas stosowania substancji;
S21 - nie palić tytoniu podczas stosowania substancji;
S22 - nie wdychać pyłu;
S23 - nie wdychać pyłu/gazu/aerozolu;
 4
S24 - unikać zanieczyszczania skóry;
S25 - unikać zanieczyszczenia oczu;
S26 - w przypadku zanieczyszczenia oczu, przemyć dużą ilością wody,
zwrócić się o pomoc lekarską;
S27 - zdjąć natychmiast zanieczyszczona odzież;
S28 - zanieczyszczoną skórę przemyć dużą ilością... (rodzaj cieczy
podaje producent);
S29 - nie wylewać do kanalizacji;
S30 - nigdy nie mieszać z wodą;
S33 - zastosować środki ostrożności-uwaga na wyładowania
elektrostatyczne;
S34 - odpadki i pojemniki należy usuwać w sposób zabezpieczony;
S35 - wszelkie czynności z materiałem wykonywać ostrożnie;
S36 - nosić odpowiednią odzież ochronną;
S37 - nosić odpowiednie rękawice ochronne;
S38 - w przypadku niedostatecznej wentylacji, założyć sprzęt do
oddychania;
S39 - założyć ochronę oczu/twarzy;
S41 - w przypadku pożaru/wybuchu nie wdychać dymu;
S42 - podczas fumigacji założyć odpowiedni sprzęt do oddychania;
S43 - w przypadku pożaru stosować ... (typ i sposób gaszenia podaje
producent, wyraz
nie zaznaczyć w przypadku nie używania wody);
S45 - w przypadku awarii lub jeśli z
le siÄ™ poczujesz skontaktuj siÄ™ z
lekarzem (pokaż etykietę jeślim możesz);
S46 - po połknięciu skontaktuj się natychmiast z lekarzem, pokaż
etykietÄ™ lub opakowanie;
S47 - przechowywać w temp. nie przekraczającej ...0C (podaje
producent);
S48 - przechowywać w stanie mokrym (materiał określa producent);
S49 - przechowywać tylko w oryginalnym opakowaniu;
S50 - nie mieszać z... (określa producent);
S50.1 - nie mieszać z kwasami;
S50.2 - nie mieszać z zasadami;
S50.3 - nie mieszać z mocnymi kwasami, mocnymi zasadami, metalami
kolorowymi i ich solami;
S51 - stosować tylko w dobrze wentylowanym pomieszczeniu;
S52 - nie poleca się używać w pomieszczeniach na dużych
płaszczyznach;
S53 - unikać narażenia-przed stosowaniem zapoznać się z instrukcją;
S56 - zużyty materiał i opakowanie dostarczyć do autoryzowanej firmy
utylizacji odpadów;
S57 - stosować odpowiednie zabezpieczenia, by uniknąć skażenia
środowiska;
S59 - zastosować się do informacji wytwórcy o możliwości odzysku
lub ponownego użytku;
S60 - ten materiał lub jego opakowanie muszą być usuwane jako
 5
niebezpieczne odpady;
S61 - unikać zrzutów do środowiska, przeczytać instrukcję/kartę
charakterystyki;
S62 -w przypadku spożycia nie wywoływać wymiotów, skonsultować
się natychmiast z lekarzem i pokazać opakowanie lub etykietę;
2. MAGAZYNOWANIE GAZÓW
2.1. MAGAZYNOWANIE GAZÓW SKROPLONYCH , SPR
ŻONYCH
I ROZPUSZCZONYCH POD CIÅšNIENIEM.
Rozróżnia się magazyny gazów w butlach lub beczkach i magazyny
zbiornikowe. Te ostatnie mogą być przystosowane do przechowywania gazów
skroplonych w temperaturze otoczenia lub w stanie schłodzonym.
Magazynowanie gazów w butlach. Rozróżnia się gazy trujące, palne
i podtrzymujące palenie. Przez gazy płynne rozumie się gazy skroplone propanowo-
butanowe będące przetworami naftowymi, określone Polską Normą. Butle z gazem
skroplonym propanowo-butanowym powinny być składowane w pomieszczeniach
zamkniętych jednokondygnacyjnych, nie podpiwniczonych oraz wyposażonych
w instalację i urządzenia przeciwpożarowe.
Składy butli na wolnym powietrzu powinny być wyposażone w instalacje
i rządzenia przeciwpożarowe oraz odgromowe. Butle z gazami trującymi magazynuje
się w pomieszczeniach zamkniętych, specjalnie do tego celu przystosowanych
i wentylowanych, butle z siarkowodorem należy przechowywać na otwartym
powietrzu, pod zadaszeniem. Butle z pozostałymi gazami można przechowywać albo
w pomieszczeniach zamkniętych, albo pod dachem na otwartym powietrzu.
Zabronione jest przechowywanie w tym samym pomieszczeniu butli z tlenem,
z gazami palnymi oraz z gazami tworzÄ…cymi z sobÄ… mieszaniny wybuchowe, jak
również przechowywanie ich z karbidem, płynami i materiałami łatwo palnymi. Butle
z gazami palnymi mogą być przechowywane razem tylko z butlami na gazy obojętne
(azot, CO2, gazy inertne).W odległości mniejszej niż 10 m od składu butli nie wolno
przechowywać materiałów łatwopalnych ani wykonywać robót z zastosowaniem
płomienia otwartego.
Pojemność składu butli nie może przekraczać 3000 butli o poj. 40 dm3. Składy
te powinny być podzielone ogniotrwałymi ścianami na oddzielne pomieszczenia.
W każdym pomieszczeniu wolno przechowywać najwyżej 500 butli z gazami palnymi
lub z gazami o właściwościach trujących i najwyżej 1000 butli z innymi gazami.
Każde pomieszczenie powinno posiadać oddzielne wyjście na zewnątrz. Przy
składowaniu butli o poj. Większej niż 40 dm3 ilości butli ulegają proporcjonalnemu
zmniejszaniu. Wysokość pomieszczeń składów od podłogi do konstrukcji dachowej
powinno wynosić co najmniej 3,25 m. Szyby okienne w składzie od strony
naświetlenie słonecznego powinny być matowe lub zamalowane białą farbą.
Temperatura w zamkniętym składzie nie powinna przekraczać 35 0C.
Butle z gazem powinny być składowane w pozycji stającej. Dopuszcza się
możliwość składowania butli z gazem w 2-3 warstwach pod warunkiem zastosowania
przekładem pomiędzy warstwami. Przy składowaniu należy butle segregować według
ich zawartości. Butle napełnione gazem posiadające stopy powinny być
 6
przechowywane w pozycji pionowej; w tym celu składy otwarte i zamknięte powinny
być zaopatrzone w przegrody lub bariery zabezpieczające butle przed upadkiem. Butle
napełnione gazem nie posiadającym stóp należy przechowywać w pozycji poziomej
w drewnianych ramach z przekładkami między warstwami i zabezpieczyć je przed
rozsuwaniem. Butle można układać w stosy o wysokości nie przekraczającej 1,5 m;
zawory należy kierować w jedną stronę.
Odległość między magazynami butli a innymi obiektami powinna być nie
mniejsza niż podana w poniższej tabeli 1
Tabela 1. Odległość między magazynami butli a innymi obiektami [2]
Pojemność składów
Odległość [m]
(butle do 40 dm3)
Pomiędzy składami a także pomiędzy
Do 500 butli włącznie 20
składami i budynkami produkcyjnymi
Od 500 do 1500 butli włącznie Jak wyżej 25
Ponad 1500 butli Jak wyżej 30
Niezależnie od pojemności Pomiędzy składami a budynkami
50
składu mieszkalnymi
Pomiędzy składami a budynkami
Jak wyżej 100
o przeznaczeniu publicznym
Magazynowanie gazów w zbiornikach stacjonarnych. Pojedynczy zbiornik
lub zespół zbiorników ( park zbiornikowy ) powinien znajdować się na terenie
ogrodzonym w sposób zapewniający przewiew powietrza, a także posiadać łatwy
dojazd utwardzoną nawierzchnią do instalacji i urządzeń przeciwpożarowych.
Odległość między magazynami gazów w zbiornikach a innymi obiektami
powinna odpowiadać danym przedstawionym w poniższej tabeli 2
Tabela 2. Odległości między magazynami i innymi obiektami [1]
Odległość przy pojemności magazynu [m]
Obiekt
Do 1000 m3 Ponad 1000 m3
Obiekty publiczne, obiekty
75 100
z otwartym ogniem
Budynki 30 60
Drogi i tory 30 60
Drogi lokalne 30 40
Drogi wodne 15 25
Teren w promieniu 10 m od parku zbiornikowego powinien być utwardzony i
wolny od wszelkich przedmiotów i materiałów, zawłaszcza łatwo palnych. Park
zbiornikowy powinien być usytuowany w odległości większej niż 50 m od wszelkich
włazów instalacji podziemnej. Zbiorniki powinny posiadać uziemienie i instalację
odgromową. Park zbiornikowy o pojemności wodnej powyżej 200 m3 powinien
posiadać stałą ochronę przeciwpożarową.
 7
Ciśnienie dla zbiornika ustala się w zależności od założonej dopuszczalnej
temperatury eksploatacyjnej, mającej wystąpić na powierzchni lustra cieczy gazu
skroplonego; temperatura ta decyduje o ciśnieniu par w zbiorniku.
W tabeli 3 przestawiono szerokości strefy ochronnej w zależności od
pojemności zbiornika.
Tabela 3. Minimalne szerokości stref ochronnych dokoła zbiornika z gazami płynnym
[1]
Pojemność Szerokość strefy Pojemność Szerokość strefy
zbiornika [m3] [m] zbiornika [m3] [m]
Do 0,5 1 400-1000 30
0,5-2,0 3 1000-2000 45
2,0-8,0 8 ponad 2000 50
8,0-400 15
2.2. MAGAZYNOWANIE GAZÓW W ZBIORNIKACH NISKIEGO
CIÅšNIENIA
Zbiorniki niskiego ciśnienia są stosowane w przemyśle jako magazyny
buforowe, których zadaniem jest kompensacja okresowych wahań między
wytwarzaniem i zużywaniem gazu, a także wyrównanie składu gazu i jego ciśnienia.
Tabela 4. Rodzaje i charakterystyka zbiorników gazowych [1]
Pojemność max Ciśnienie gazu Zużycie stali
Rodzaj zbiornika
[m3] [kPa] [kg×ðm.-3]
Dzwonowe proste 1000 do 1,75 57
Dzwonowe
40000 1,75-4,0 16-43
teleskopowe
Dzwonowe śrubowe 300000 <0,5 16-40
TÅ‚okowe z uszczel-
500000 0,5 10-12
nianiem olejowym
TÅ‚okowe z uszczel-
nianiem 10000 0,5 29-187
fartuchowym
Pierwsze trzy rodzaje zalicza się do tzw. zbiorników mokrych, w których
następuje nawilżanie gazu. Zbiorniki tłokowe należą do tzw. zbiorników suchych.
W zbiornikach z uszczelnieniem olejowym następuje zanieczyszczenie gazu
kropelkami oleju. Zbiorniki tłokowe z uszczelnieniem fartuchowym znajdują
zastosowanie do przejściowego magazynowania gazów czystych.
Dookoła zbiorników na gazy palne wyznacza się strefę wolną od zabudowy
i strefę bezpieczeństwa. W strefie wolnej od zabudowy zabezpiecza się dostęp ze
wszystkich stron (droga dookoła zbiornika). Do strefy doprowadza się drogę
pożarową. Strefa bezpieczeństwa musi być wolna od materiałów palnych i urządzeń
iskrzÄ…cych.
 8
Odległość między zbiornikami gazowymi a innymi obiektami powinna być nie
mniejsza niż podana w poniższej tabeli 5
Tabela 5. Odległości zbiorników gazowych od skrajnych obiektów [1]
Odległość od skrajnego elementu zbiornika [m]
Dzwonowego [m3] TÅ‚okowego [m3]
Obiekt
Do 1000 < 1000 Do 10000 < 10000
Pojedyncze
budynki
mieszkalne
35 50 60 100
i użyteczności
publicznej
Zwarta
zabudowa 50 70 70 100
mieszkalna
Drogi publiczne
Klasa I 40 50 60 80
Drogi publiczne
Klasa II 30 50 60 70
Tory kolejowe 40 50 60 80
3. MAGAZYNOWANIE CIECZY PALNYCH I MATERIAA
ÓW
WYBUCHOWYCH
Ciecze palne powinny być przechowywane w sposób uniemożliwiający
powstaniu pożaru lub wybuchu w następstwie procesu składowania lub w skutek
wzajemnego oddziaływania. Ciecze palne (produkty naftowe) wszystkich klas
niebezpieczeństwa pożarowego w opakowaniach mogą być składowane
w wydzielonych pomieszczeniach magazynowych zamkniętych, natomiast III klasy
0
niebezpieczeństwa pożarowego o temperaturze zapłonu powyżej 55 C- także pod
wiatami i na otwartych placach składowych. Nie dotyczy to cieczy palnych trujących,
które muszą być składowane i zabezpieczone w pomieszczeniach zamkniętych.
Opakowania z cieczami palnymi składowane pod wiatami i na składowiskach
otwartych powinny być zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi,
promieniowaniem słonecznym oraz zbyt wysokimi i niskimi temperaturami.
Magazyny zamknięte cieczy palnych powinny być jednokondygnacyjne
zabezpieczone przed działaniem promieni słonecznych. Z każdego wydzielonego
pomieszczenia składowego powinny być dwa wyjścia, z których jedno bezpośrednio
na zewnÄ…trz budynku.
W wiatach oraz na składowiskach otwartych ciecze łatwopalne należy
składować wg rodzajów oraz klas niebezpieczeństwa pożarowego. W przypadku
pożaru, można wówczas zastosować te same środki gaśnicze. Składowiska otwarte
powinny być usytuowane co najmniej 3 m od ogrodzenia zewnętrznego w taki sposób
 9
aby w przypadku pożaru nie nastąpiło zablokowanie dróg dojazdowych do budynku.
Nawierzchnia składu powinna być niepalna, odporna na wilgoć i wodę, utwardzona,
o lekkim spadku ułatwiającym odprowadzanie wód opadowych do kanałów
odpływowych.
W miejscach składowania poszczególnych grup cieczy powinna znajdować się
tablica podająca nazwę cieczy i jej klasę niebezpieczeństwa pożarowego. Ciecze palne
I i II klasy niebezpieczeństwa pożarowego w opakowaniach mogą być składowane
w specjalnie wydzielonych pomieszczeniach magazynowych w ilości nie
przekraczającej 20 m3. Na placach składowych opakowań pełnych należy
rozmieszczać nie więcej niż 6 stosów. Każdy stos powinien mieć długość do 25 m
i szerokość do 15 m; odległość między stosami na jednym placu powinna wynosić co
najmniej 5m.
Magazyny zbiornikowe. Typy zbiorników zostały wypracowane w przemyśle
naftowym, dla którego charakterystyczny jest olbrzymi obrót towarowy. Lotność
i poważne zagrożenia pożarowe ropy naftowej i lżejszych produktów jej przeróbki
narzucały także konieczność wypracowania zabezpieczeń przed nadmiernymi stratami.
Osiągnięcia przemysłu naftowego zostały następnie adaptowane do potrzeb
magazynowania podobnych produktów ciekłych.
Przy przechowywaniu lotnych cieczy w zbiornikach pomimo ich zamknięcia
zachodzą straty cieczy w skutek tzw.  oddychania . Proces polega na tym, że w ciągu
dnia temperatura się podwyższa, w związku z czym następuje wzrost prężności pary
nasyconej w przestrzeni gazowej nad powierzchnia cieczy w zbiorniku, a jednocześnie
wzrost objętości mieszaniny powietrzno-parowej. Stąd część tej mieszaniny zostaje
wypchnięta ze zbiornika do atmosfery. W nocy temperatura spada, a stąd faza gazowa
nad cieczą w zbiorniku zmniejsza swoją objętość, przez co następuje zassanie
powietrza z otoczenia do zbiornika. Skutkiem takiego oddychania sÄ… rytmiczne straty
magazynowanej cieczy.
Wielkość tych strat można obliczyć. Przy podwyższeniu temperatury o dT
objętość mieszaniny powietrzno-parowej w zbiorniku nad cieczą wzrasta o dV.
dV =ð dVT +ð dVP (3.1)
Gdzie dVT  udział wzrostu spowodowany rozszerzalnością cieplną, dVp 
spowodowane wzrostem prężności pary nasyconej cieczy. pierwszy z tych udziałów
można przedstawić następująco według równania stanu dla gazu doskonałego:
dT (3.2)
dVT =ð V0
T
Drugi z udziałów można przestawić analogicznie:
 10
dp (3.3)
dVP =ð V0
P
Gdzie P  ciśnienie ogólne, a dp  wzrost prężności pary nasyconej. Uwzględniając
związek między liczba moli dN i objętością dV gazu doskonałego.
pdV (3.4)
dN =ð
RT
I uwzględniając wymienione udziały różniczki dV, otrzymamy stąd równanie
V0 pdT pdp (3.5)
dN =ð ( +ð )
R T2 PT
Zależność prężności pary od temperatury może być przedstawiona równaniem
empirycznym
b (3.6)
ln p =ð a -ð
T
Gdzie a i b  stałe doświadczalne dla danej cieczy. uwzględniając tę zależność
w przednim równaniu różniczkowym otrzymamy
V0 ìð b dT p(a -ð ln p)dp (3.7)
üð
dN =ð exp(a -ð ) -ð
íð żð
2
R T T Pb
îð þð
Całkując to równanie w granicach temperatur T1  T2 (nocy i dnia) i odpowiednich
prężności pary nasyconej p1, p2, po przekształceniu otrzymamy
(3.8)
Å‚ð
V0 ìð -ð b b lnp2 lnp1
ïðéð T2 -ð a 1 éð 1 1 Å‚ðüð
ïð
T1 2 2 2
N =ð ea (e -ð e ) +ð (p2 -ð p1 ) +ð ( -ð ) -ð p1 ( -ð )Å›ðżð
Ä™ð
íð Å›ð
2 Ä™ðp
2
Rb 2P P 2 4 2 4
ëð ûðþð
ïðÄ™ð Å›ð ïð
ëð ûð
îð
Wyrażenie to podaje liczbę moli cieczy N, straconą w zbiorniku w ciągu jednego
cyklu (doby).
 11
Straty wywołane  małym oddechem w odniesieniu do 1 m3 przestrzeni
gazowej wynoszÄ…:
C (3.9)
Gm =ð [kg ×ð m-ð3 ]
90
gdzie C  stężenie objętościowe [% obj.]
p (3.10)
r
C =ð
P
pr  prężność pary benzyny Pa;
P  ciśnienie w zbiorniku Pa;
Straty spowodowane  dużym oddechem w odniesieniu do 1 m3 przestrzeni
gazowej wyraża wzór:
(3.11)
Gd =ð 3×ð C[kg ×ð m-ð3 ]
Wielkość strat magazynowych związana z małym oddechem można ograniczyć
przez zastosowanie:
-ð zbiorników pracujÄ…cych pod ciÅ›nieniem w granicach utrzymywanych zaworami
specjalnej konstrukcji;
-ð utrzymywanie możliwie dużego stanu napeÅ‚nienia zbiorników;
-ð powÅ‚ok ochronnych o barwie odbijajÄ…cej promieniowanie sÅ‚oneczne;
-ð izolowanie zbiorników, a zwÅ‚aszcza ich górnej części i dachu;
-ð magazynowanie pod ziemiÄ…;
Praktycznie całkowite wyeliminowanie strat związanych z oddychaniem uzyskuje się
w zbiornikach z dachami pływającymi.
Wielkość strat związanych z dużym oddechem jest proporcjonalna do częstości
napełnień zbiorników z dachami stałymi. Ograniczenie strat można uzyskać przez
zastosowanie wymiany poduszek gazowych między zbiornikami, a także między
zbiornikiem i cysternÄ….
 12
Tabela 6. Typy i zakres stosowania zbiorników magazynowych [1]
Zakres pojemności
Rodzaj zbiorników Nadciśnienie [kPa] Zakres stosowania
[m3]
Produkty średnio
Cylindryczne, lotne, nafty, a przy
pionowe z dachem 100-30000 2-2,5 zastosowaniu
stałym wahadła gazowego-
produkty lotne,
Cylindryczne,
Produkty lotne
pionowe, z dachem 100-5000 25
(benzyny)
kopulastym
Cylindryczne,
Produkty lotne
pionowe z dachem do 100000 0
(benzyny)
pływającym
Cylindryczne,
poziome nad- lub do 200 dowolne Wszystkie ciecze
podziemne
Produkty bardzo
Kroplokształtne do 10000 40-100
lotne
Zbiorniki na ciecze I i II klasy niebezpieczeństwa pożarowego oraz na ciecze III
klasy ogrzewane powyżej temperatury zapłonu zaopatrywuje się w osprzęt
bezpieczeństwa, na które składają się zawory oddechowe, bezpieczniki ogniowe,
gardziele do podawania piany z instalacji gaśniczej oraz przyrządy pomiarowe, m.in.
zabezpieczające zbiornik przed przekroczeniem napełnień maksymalnych
i ewentualnych minimalnych.
Magazynowanie materiałów wybuchowych. Dla obiektów magazynowych
zagrożonych wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego powinny być ustalone
kategorie zagrożenia wybuchem MW1 i MW2. Do kategorii MW1 zalicza się obiekty.
W których znajdują się materiały wybuchowe o współczynniku wrażliwości mniejszej
od 2 lub materiały wybuchowe nie opakowane; do kategorii MW2  pozostałe obiekty.
Wokół obiektu magazynowego zaliczonego do kategorii MW1 i MW2 wyznacza się
strefÄ™ ochronnÄ…. Na obszarze strefy ochronnej zabrania siÄ™:
-ð przechowywania i gromadzenia materiałów wybuchowych, Å‚atwopalnych
i palnych;
-ð wykonywania prac mogÄ…cych zainicjować wybuch lub zapalenie;
-ð przebywanie osób nie zwiÄ…zanych z realizacjÄ… zadaÅ„ wynikajÄ…cych z funkcji
obiektu;
Minimalną odległością od obiektu magazynowego, w którym znajduje się
materiał wybuchowy, od innych obiektów jest taka odległość, dla której ciśnienie fali
uderzeniowej nie przekracza wartości dopuszczalnej. Dopuszczalne wielkości
ciśnienia fali uderzeniowej wyznaczają granice stref zagrożenia tj:
-ð strefÄ™ przylegajÄ…cÄ…  przewidywalne ciÅ›nienie fali uderzeniowej 2000 kPa
i wyższe,
-ð strefÄ™ bezpoÅ›redniÄ…  ciÅ›nienie fali uderzeniowej poniżej 2000 kPa do 250 kPa,
 13
-ð strefÄ™ bliskÄ…  ciÅ›nienie fali uderzeniowej poniżej 250 kPa do 35 kPa,
-ð strefÄ™ poÅ›redniÄ…  ciÅ›nienie fali uderzeniowej poniżej 35 kPa do 2 kPa,
-ð strefÄ™ dalekÄ…  ciÅ›nienie fali uderzeniowej poniżej 2 kPa,
4. MAGAZYNOWANIE POD WARSTW
CIECZY
Substancje wyjątkowo niebezpieczne pod względem pożarowym magazynuje
się pod warstwą cieczy. metodę tę stosuje się dla sodu, fosforu i dwusiarczku węgla.
Magazynowanie sodu. Sód w ilości 1,5 tony może być przechowywany
w wydzielonych pomieszczeniach magazynów ogólnych, zabezpieczonych przed
dostępem wody i nie posiadających żadnych instalacji wodnych. Większe ilości, do
50 t, mogą być przechowywane w osobnych budynkach, oddalonych min. 50 m od
budynków sąsiednich, podzielonych na sekcje po 10 t. Przepisy przewidują stosowanie
opakowań z blachy stalowej, w których sód jest całkowicie zalany olejem mineralnym
o temperaturze zapłonu powyżej 500C.
Magazynowanie dwusiarczku węgla. Dwusiarczek węgla magazynuje się
w zbiornikach stalowych ustawionych w basenach zalanych wodą. Wolna przestrzeń
w zbiornikach jest całkowicie wypełniona wodą. Dopuszcza się przechowywanie CS2
w bębnach stalowych pod warunkiem zachowania tych samych zabezpieczeń. Dookoła
magazynu zostawia się wolną przestrzeń szerokości 15 m, w której nie stawia się
żadnych obiektów lub urządzeń, z wyjątkiem dojazdu. Cysterny i beczki puste
pozostawia się napełnione wodą.
5. PRZECHOWYWANIE SUBSTANCJI TRUJ
CYCH
Transport i przechowywanie substancji trujących musi odbywać się
z zachowaniem środków zabezpieczających przed naruszeniem lub uszkodzeniem
opakowania. Oznaczenia na opakowaniach substancji trujących powinny być wyraz
ne,
wykonane w sposób trwały oraz zawierać podaną w języku polskim nazwę substancji
trującej i zwracać uwagę na niebezpieczne właściwości danej substancji.
Substancje trujące należy przechowywać w izolowanych i dobrze
zabezpieczonych pomieszczeniach magazynów ogólnych, a przy składowaniu
większych ilości  w magazynach specjalnie do tego celu wybudowanych. Izolowany
lub osobny magazyn trucizn powinien stanowić samodzielną jednostkę organizacyjną
przewidzianą w osobnej strefie pożarowej, z własnymi środkami transportu
wewnętrznego i własnymi pomieszczeniami higieniczno-sanitarnymi dla załogi.
Ściany i podłogi pomieszczeń składowych wykłada się płytkami chemoodpornymi
przystosowanymi do zmywania. Studzienki kanalizacyjne zaopatruje siÄ™ w razie
potrzeby w Å‚apacze.
5.1. PRZECHOWYWANIE PESTYCYDÓW
Środki ochrony roślin należy przechowywać w magazynach przeznaczonych
wyłącznie do tego celu. Wymagania dotyczące magazynów regulują obowiązujące
przepisy w zakresie bhp i ppoż. Magazyn powinien być zamknięty, suchy,
wentylowany, równomiernie oświetlony, powinna w nim być odpowiednia
temperatura w okresie letnim i zimowym, a przechowywane produkty powinny być
zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych oraz przed
 14
zanieczyszczeniem i uszkodzeniem mechanicznym. Ściany i podłogi
w pomieszczeniach magazynowych powinny być gładkie, bez pęknięć, nienasiąkliwe
i łatwo zmywalne. Magazyn powinien być wyposażony w oddzielną bezodpływową
kanalizacjÄ™.
Pomieszczenia magazynowe wyposaża się w:
-ð system wentylacji:
-ð awaryjny  uruchamiany z zewnÄ…trz i od wewnÄ…trz magazynu, zapewniajÄ…cy co
najmniej 10  krotnÄ… wymianÄ™ powietrza w ciÄ…gu godziny,
-ð ciÄ…gÅ‚ej  uruchamianej z zewnÄ…trz magazynu na godzinÄ™ przed rozpoczÄ™ciem
pracy. 3  krotna wymiana powietrza w ciÄ…gu godziny,
-ð okna z szybami ograniczajÄ…cymi oddziaÅ‚ywanie promieni sÅ‚onecznych,
-ð instalacjÄ™ gazoszczelnÄ… i pyÅ‚oszczelnÄ…,
-ð Å›rodki ochrony indywidualnej w zależnoÅ›ci od wystÄ™pujÄ…cych zagrożeÅ„,
-ð apteczki zawierajÄ…ce Å›rodki pierwszej pomocy.
Środki ochrony roślin powinny być przechowywane z uwzględnieniem ich
właściwości toksycznych i fizykochemicznych. Gazy, substancje o działaniu żrącym
oraz substancje palne powinny być przechowywane oddzielnie. Środki ochrony roślin
zaliczane do I i II klasy toksyczności należy przechowywać w oddzielnych,
zamkniętych magazynach. Środki ochrony roślin należy przechowywać na regałach
lub w stosach, na podstawach umieszczonych na twardym, równym. Statycznym
podłożu. Między poszczególnymi regałami i stosami powinny być zachowane
przejścia o szerokości min. 0,5 m. Pestycydy w opakowaniach użytkowych
tj. butelkach, pudełkach, tuby, pojemniki aerozolowe  należy przechowywać
w opakowaniach transportowych, które stanowią dodatkowe zabezpieczenia. Środki
ochrony roślin w opakowaniach transportowych nie wymagają stosowania
dodatkowych środków zabezpieczających. Jeżeli w magazynie stosuje się system
paletowy to jednostki ładunkowe ustawia się wg systemu blokowego lub rzędowego,
prostopadle lub ukośnie. Szerokość grogi powinna wynosić min. 1,4 m (dla ruchu
jednokierunkowego).
Podczas magazynowania substancji niebezpiecznych, głównie nawozów
i pestycydów, powstaje ryzyko pożarów. Z danych przedstawionych w artykule
 Substancje niebezpieczne powstające podczas poważnych awarii przemysłowych
wynika, że awarie powodujące utworzenie niebezpiecznych substancji miały miejsce
nie tylko podczas procesów chemicznych  około 70 awarii, lecz także podczas innych
operacji, jak postępowanie z cieczami oraz ciałami stałymi i ich transportu, przede
wszystkim jednak podczas magazynowania  aż około 160 awarii.
LITERATURA
1. Ryng M.: Bezpieczeństwo techniczne w przemyśle chemicznym. Warszawa.
Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1985.
2. Praktyczny poradnik dla specjalisty bhp. Alfa-Weka, 2000.
3. Niebezpieczne substancje  praktyczny poradnik. Alfa-Weka, 1997.
4. BÄ…dkowski A.: Podstawowe dane na temat niebezpiecznych substancji
chemicznych. Alfa-Weka, 1998.
 15
5. Puchalska H.: Kryteria postępowania z niebezpiecznymi substancjami
i preparatami chemicznymi na podstawie przepisów polskich i Unii
Europejskiej. Bezpieczeństwo pracy nr 9/2002.
6. Gilewicz A.: Nowelizacja przepisów bhp przy stosowaniu i magazynowaniu
środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-
mineralnych. Przyjaciel przy pracy nr 12/2002.
7. Kacperski W.T.: Magazynowanie cieczy i gazów. Radom. Politechnika
Radomska. Zakład Inżynierii Procesowej i Środowiskowej, 2002.
8. Polska Norma PN-C/99-04657
9. Michalik J.S., Gajek A.: Substancje niebezpieczne powstajÄ…ce podczas
poważnych awarii przemysłowych. Bezpieczeństwo pracy nr 10/2002
10. Ciborowski J.: Inżynieria chemiczna. Inżynieria procesowa. Warszawa.
Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1973.