Klasyfikacja substancji
niebezpiecznych
Włodzimierz URBANIAK
Wydział Technologii i Inżynierii Chemicznej UTP, Bydgoszcz
Wydział Chemii UAM, Poznań
Podstawy klasyfikacji
Podstawowym dokumentem jest ustawa
z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i
ich mieszaninach
Dz.U. 2011 nr 63 poz. 322
(zastąpiła ustawę z dnia 11 stycznia 2001 roku
o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. nr 11 poz. 84 z
póz
n. zm.)
oraz rozporządzenia wykonawcze do tej ustawy
2
Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych
Art. 1.
1. Ustawa określa warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji,
wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów
chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych
substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko
3
Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych
Art. 1
3. Przepisów ustawy nie stosuje się do:
1) substancji chemicznych stanowiących z
ródła promieniotwórcze, w
zakresie określonym w odrębnych przepisach,
2) substancji chemicznych i ich mieszanin w formie odpadów, z wyjątkiem
przepisów art. 25-28
3) substancji i preparatów chemicznych będących:
a) produktami leczniczymi, w rozumieniu przepisów prawa
farmaceutycznego,
b) środkami spożywczymi, w rozumieniu przepisów o bezpieczeństwie
żywności i żywienia
c) środkami żywienia zwierząt w rozumieniu przepisów o środkach żywienia
zwierząt,
d) środkami ochrony roślin w rozumieniu przepisów o ochronie roślin,
4
Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych
e) kosmetykami, w rozumieniu przepisów o kosmetykach,
f) środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, w rozumieniu
przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii,
g) amunicją w rozumieniu przepisów o broni i amunicji,
h) wyrobami medycznymi inwazyjnymi, w rozumieniu przepisów o
wyrobach medycznych, lub wyrobami medycznymi przeznaczonymi do
stosowania w bezpośrednim kontakcie z ciałem człowieka, jeżeli
przepisy o wyrobach medycznych określają ich klasyfikację i
oznakowanie zapewniające taki sam poziom poinformowania i ochrony
człowieka i środowiska, jak przepisy ustawy,
i) nawozami, w rozumieniu przepisów o nawozach i nawożeniu, w zakresie
regulowanym tymi przepisami,
5
Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych
Art. 2.
1. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) substancjach chemicznych, zwanych dalej  substancjami - rozumie się
przez to pierwiastki chemiczne i ich związki w stanie, w jakim występują
w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, ze
wszystkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości, oprócz
rozpuszczalników, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład
substancji, i wszystkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku
zastosowanego procesu produkcyjnego
2) mieszaninach - rozumie się przez to mieszaniny lub roztwory składające
się co najmniej z dwóch substancji,
.
6
Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych
Art.4
W rozumieniu ustawy substancjami niebezpiecznymi i preparatami
niebezpiecznymi są substancje i preparaty zaklasyfikowane co najmniej do
jednej z poniższych kategorii:
1) substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych,
2) substancje i preparaty o właściwościach utleniających,
3) substancje i preparaty skrajnie łatwopalne,
4) substancje i preparaty wysoce łatwopalne,
5) substancje i preparaty łatwopalne,
7
Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych
6) substancje i preparaty bardzo toksyczne,
7) substancje i preparaty toksyczne,
8) substancje i preparaty szkodliwe,
9) substancje i preparaty żrące,
10) substancje i preparaty drażniące,
11) substancje i preparaty uczulające,
12) substancje i preparaty rakotwórcze,
13) substancje i preparaty mutagenne,
14) substancje i preparaty działające szkodliwie na rozrodczość,
15) substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska.
8
Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych
Art. 19
1. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw gospodarki, ministrem właściwym do spraw
środowiska, ministrem właściwym do spraw pracy oraz ministrem
właściwym do spraw rolnictwa określi, w drodze rozporządzenia:
1) kryteria i sposób klasyfikacji substancji i mieszanin na podstawie
właściwości fizykochemicznych, toksyczności, analizy skutków
specyficznych dla zdrowia człowieka oraz analizy skutków oddziaływania
na środowisko,
2) sposób klasyfikacji mieszanin na podstawie zawartości niebezpiecznych
składników,
3) stężenia substancji niebezpiecznych w mieszaninie wymagające
uwzględnienia tych substancji w klasyfikacji mieszaniny,
4) kryteria przypisywania zwrotów wskazujących szczególny rodzaj
zagrożenia dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, stwarzanego przez
środki ochrony roślin,
9
Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych
Art. 20.
1. Opakowania substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych oraz nie-
których mieszanin wprowadzanych do obrotu muszą być odpowiednio
oznakowane.
2. Oznakowanie opakowania substancji niebezpiecznej i mieszaniny niebezpiecznej
zawiera:
1) nazwę umożliwiającą jednoznaczną identyfikację substancji niebezpiecznej lub
mieszaniny niebezpiecznej;
2) nazwę, adres siedziby i numer telefonu przedsiębiorcy, a w przypadku osoby
fizycznej  imię i nazwisko, adres miejsca wykonywania działalności i nu-mer
telefonu osoby wprowadzającej substancję lub mieszaninę do obrotu;
3) w przypadku mieszanin niebezpiecznych:
a) nazwy substancji niebezpiecznych,
b) alternatywne nazwy rodzajowe substancji niebezpiecznych jeżeli dotyczy;
4) znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie;
5) zwrot lub zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty R), a w przypadku środków
ochrony roślin dodatkowe zwroty wskazujące szczególny rodzaj zagrożenia dla
zdrowia człowieka lub dla środowiska, umieszczone zgodnie z przepisami o
klasyfikacji substancji i ich mieszanin;
6) zwrot lub zwroty bezpiecznego stosowania (zwroty S), a w przypadku środków
ochrony roślin dodatkowe zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania.
10
Co jest podstawą klasyfikacji
Podstawą klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych są:
1. W zakresie właściwości fizykochemicznych - wyniki badań
wykonanych metodami zawartymi w przepisach rozporządzenia Ministra
Zdrowia z dnia 28 lipca 2003 w sprawie metod przeprowadzania badań
właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności substancji
i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. 2003/232 poz. 2343)
W przypadku preparatów występujących w postaci gazu, do określenia
stopnia łatwopalności i właściwości utleniających można stosować metody
obliczeniowe.
2. W zakresie danych dotyczących szkodliwego działania na zdrowie
człowieka i na środowisko - wyniki badań wykonanych metodami
opisanymi w rozporządzeniu w sprawie metod lub przez zastosowanie
klasyfikacji preparatów na podstawie zawartości niebezpiecznych
składników
11
Warunki stosowania
Substancje niebezpieczne wprowadzane do obrotu:
muszą posiadać kartę charakterystyki
opakowania muszą być odpowiednio oznakowane
Oznakowanie substancji i preparatów chemicznych musi zawierać:
Nazwę substancji
Nazwę producenta lub importera
Znaki ostrzegawcze, symbole oraz napisy określające ich znaczenie
Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R)
Zwroty S
12
Instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu poważnej awarii
przemysłowej
4. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 3, zostaną ustalone:
1) nazwy i ilości substancji niebezpiecznych, decydujące o zaliczeniu do
zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku;
2) oznaczenie numeryczne substancji, o których mowa w pkt 1, pozwalające
na jednoznaczną ich identyfikację;
3) kryteria kwalifikowania substancji niewymienionych na podstawie pkt 1, do
kategorii:
a) bardzo toksycznych,
b) toksycznych,
c) utleniających,
d) wybuchowych,
e) łatwopalnych,
f) wysoce łatwopalnych,
g) skrajnie łatwopalnych,
h) niebezpiecznych w szczególności dla ludzi lub środowiska
oraz ich ilości decydujące o zaliczeniu do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu
o dużym ryzyku.
13
14
15
16
17
 Piktogramy powinny być koloru czarnego na żółto-
pomarańczowym tle
W napisach określających znaczenie znaku ostrzegawczego
można pominąć słowo  produkt i określić znaczenie znaku
napisami typu skrajnie łatwopalny, toksyczny, wybuchowy itp..
18
19
20
21
22