Grupa, nazwisko, imiÄ™. data
Zadanie 1
Jest to zadanie do wykonania w dwóch etapach: (1) jako środek badania stanu świadomości logicznej respondenta przed
pełnym przyswojeniem przezeń pojęć termin teoretyczny i termin obserwacyjny; (2) po przedykutowaniu na ćwicze-
niach wyników pierwszego etapu i po okresie czasu pozwalającym na przestudiowanie odpowiedniego działu metodolo-
gii (rozdz. I  www.calculemus.org/lect/mes01-02/roz01.pdf). Tylko drugie wykonanie jest poddawane ocenie będącej
składnikiem zaliczenia semestralnego.
Zadanie dotyczy tekstu z książki Maxa Webera Etyka protestancka a duch kapitalizmu, pierwszy akapit pierwszego
odcinka rozdziału I ( Problem ). Należy w nim podkreślić (ścieralnym ołówkiem) 10 terminów teoretycznych i podać
własne propozycje ich zdefiniowania cząstkowego za pomocą terminów obserwacyjnych; wybór podkreśleń może być
inny w każdym etapie. Jeśli dany termin nie da się bezpośrednio zdefiniować w ten sposób, trzeba podać definicję, pełną
lub cząstkową, za pomocą innego terminu (-ów) teoretycznego (-ych), a te z kolei definiować za pomocą obserwacyjnych.
Przykład (z drugiego akapitu cytowanego odcinka).
 x czynnie uczestniczy w życiu ekonomicznym , w skrócie  U  termin teoretyczny (z kategorii predykatów).
Do znalezienia terminu definiującego dochodzimy w drugim kroku. W obu krokach w tym przykładzie termin definio-
wany występuje w następniku, a definiujący w poprzedniku zdania warunkowego. Jest to więc definiowanie cząstkowe
przez pewien warunek wystarczający; jeśli termin definiujący wystąpi w następniku, będzie to definiowanie cząstkowe
przez pewien warunek konieczny. Oto kroki definicyjne.
1. "x(x ma wÅ‚asnÄ… firmÄ™ Ò! U(x));
 ma własną firmę jest też predykatem teoretycznym, toteż wymaga definicji wiążącej go z obserwacjami, np. w ten
sposób:
2. "x(x ma dokument rejestracji firmy na swoje nazwisko Ò! x ma wÅ‚asnÄ… firmÄ™)
Predykat występujący w poprzedniku zdania 2 nadaje się na termin obserwacyjny, bo dokument, o którym mówi definicja
można rozpoznać wzrokiem.
Tekst do wykorzystania w pierwszym etapie
Spojrzenie na statystykę zawodów w kraju wyznaniowo mieszanym pokazuje zjawiska, które w Niemczech były wie-
lokrotnie dyskutowane na kongresach Katolików; także w katolickiej prasie i literaturze. Chodzi mianowicie o pro-
testancki w przeważającej mierze charakter kapitału i warstwy przedsiębiorców, jak również wyższych warstw wy-
kształconych robotników. Dotyczy to zwłaszcza personelu wyższego, zarówno technicznego jak i handlowego, nowo-
czesnych przesiębiorstw. Nie tylko tam, gdzie różnica wyznania zbiega się z różnicą narodowości  i tym samym ze
stopniem rozwoju kulturowego (jak na wschodzie Niemiec, między Niemcami a Polakami)  lecz prawie wszędzie
tam, gdzie kapitalizm miał w okresie swego rozkwitu wolną rękę w społecznym i zawodowym kształtowaniu warstw
ludności. Im bardziej tak właśnie było, tym wyraz
niej zaznacza się ten stan w statystykach wyznaniowych. Oczywiście,
stosunkowo większy procentowy udział protestantów w posiadanym kapitale, w kierowaniu i w całej wyższej warstwie
zakładów produkcyjnych i przedsiębiorstw handlowych tłumaczy się po części względami historycznymi, wobec których
przynależność wyznaniowa jawi się nie jako przyczyna zjawisk ekonomicznych, lecz do pewnego stopnia ich skutek.
Tekst do wykorzystania w drugim etapie
Spojrzenie na statystykę zawodów w kraju wyznaniowo mieszanym pokazuje zjawiska, które w Niemczech były wie-
lokrotnie dyskutowane na kongresach Katolików; także w katolickiej prasie i literaturze. Chodzi mianowicie o pro-
testancki w przeważającej mierze charakter kapitału i warstwy przedsiębiorców, jak również wyższych warstw wy-
kształconych robotników. Dotyczy to zwłaszcza personelu wyższego, zarówno technicznego jak i handlowego, nowo-
czesnych przesiębiorstw. Nie tylko tam, gdzie różnica wyznania zbiega się z różnicą narodowości  i tym samym ze
stopniem rozwoju kulturowego (jak na wschodzie Niemiec, między Niemcami a Polakami)  lecz prawie wszędzie
tam, gdzie kapitalizm miał w okresie swego rozkwitu wolną rękę w społecznym i zawodowym kształtowaniu warstw
ludności. Im bardziej tak właśnie było, tym wyraz
niej zaznacza się ten stan w statystykach wyznaniowych. Oczywiście,
stosunkowo większy procentowy udział protestantów w posiadanym kapitale, w kierowaniu i w całej wyższej warstwie
zakładów produkcyjnych i przedsiębiorstw handlowych tłumaczy się po części względami historycznymi, wobec których
przynależność wyznaniowa jawi się nie jako przyczyna zjawisk ekonomicznych, lecz do pewnego stopnia ich skutek.