Analiza czynnikowa w psychologii  pożytki i nieporozumienia
MAR
" 1907 - PRACA KRUEGERA I SPEARMANA
Felix Krueger
KORELACJA RANG w badaniach nad uwagÄ…
następca Wundta na stanowisku
Korrelationen zwischen verschiedennen geistigen Lesitungfahigkeiten
Dyrektora Instytutu Psychologii
(wielki wpływ na Sterna)
w Lipsku
Ë% praca b. ważna dla ksztaÅ‚towania siÄ™ metodologii badaÅ„ psych.
Þð wyniki empirycznych badaÅ„ psychologicznych wyrażane sÄ… w rozmaitych skalach pomiarowych
żð współczynnik korelacji rang Spearmana
Ą% opracowany sposób obliczania korelacji dla danych wyrażonych w skali porządkowej
Þð czynnik ogólny (G)
żð determinuje poziom osiÄ…gnięć we wszystkich pozostaÅ‚ych próbach
Ą% po raz pierwszy wyartykułowała idea jego istnienia!
®ð podstawa testów na inteligencjÄ™
®ð wyzwanie dla powstania analizy czynnikowej
żð Stern: czynnik ogólny to artefakt zastosowanych technik obliczeniowych
Ą% różnice między korelacją, a rzeczywistą determinacją!
Ä„% ryzykowne jest poszukiwanie go za pomocÄ… rachunku korelacyjnego
®ð odwraca uwagÄ™ od obserwowalnych faktów
®ð prowokuje skÅ‚onność do spekulacji
Ą% narzędzie pomocne w procesie poszukiwania i opisywania związków przyczynowo-skutkowych
pomiędzy niektórymi cechami (Merkmale)
Ä„% obawy Sterna potwierdzone!
®ð wyniki dostarczone przez analizÄ™ czynnikowÄ… to czÄ™sto sztuczne konstrukty
®ð analiza cz. przypomina niekiedy próby zastosowania matmy w psych. (Herbart i Drobisch)
" ANALIZA CZYNNIKOWA
Ë% znaczÄ…cy wpÅ‚yw na ksztaÅ‚towanie siÄ™ i rozwój metodologii badaÅ„ psych.
żð procedury stat. w analizie cz. = dowód na możliwość zastosowania matematyki w psych.
Ą% nie myślano nad związkiem matematyka <--> statystyka
Ą% uchylano myśl Kanta: psych. nie będzie nauką, bo nie da się zastosować matematyki
Ą% tymczasem matematyka jako narzędzie była bardzo zwodnicza (Herbart i Drobisch)
®ð rezultaty bardzo dalekie od oczekiwaÅ„
Ë% stosunkowo bezpieczne obszary zastosowania
żð klasyfikacja, porzÄ…dkowanie, segregacja danych
Ë% L.L. Thurstone
żð kontynuacja idei Kruegera & Spearmana
żð analiza czynnikowa jako taka
żð struktura podstawowych zdolnoÅ›ci umysÅ‚owych
Ë% coraz to nowe testy
żð kÅ‚opotliwe pytania
Ą% co mierzą dwa różne testy? od czego zależą ich wyniki? czy wyniki każdego testu mają inną,
konkretnÄ… przyczynÄ™?
żð brak teorii, które jednoznacznie wskazywaÅ‚yby przyczynÄ™ wyników badaÅ„ za pomocÄ… testów
Ą% zamiast niej: współczynnik korelacji
®ð współwystÄ™powanie = współprzyczynowość [BA

DNE rozumowanie!]
®ð rzeczywiste wyniki Å‚Ä…czone z hipotetycznÄ… przyczynÄ…
Ë% ANALIZA CZYNNIKOWA A BADANIA NAD OSOBOWOÅšCI

żð ! pionierska praca braci Allportów
Ą% Rysy osobowości: ich klasyfikacja i pomiar
®ð pierwsza próba zastosowania rozdzielenie zainteresowaÅ„ naukowych braci ---> zapomnienie
pracy
Ę% Floyd Allport: behawioryzm -> psychologia społeczna oparta na beh.
Ę% Gordon W. Allport: psychologia postaci -> psychologia humanistyczna
żð kolejne próby: Guilford & Cattell
Ą% J.P. Guilford - skromniejsze, bj konkretne próby (od 1936 r.)
®ð nowość:
Ę% nie poddaje analizie cz. wyników całych skal
Ę% bada współczynniki korelacji poszczególnych pytań
º% grupowane w skale dopiero w oparciu o wyniki badaÅ„ empirycznych & rezultaty
®ð rys osobowoÅ›ci (personal trait)
Ę% zmienna teoretyczna, której zbiorem wskaz
ników są wyróżnione przez G. skale
Ę% dowolna zmienna, pod względem której jednostka różni się od innych ludzi
º% zachowanie
º% budowa fizyczna
cechy temperamentu
Metodologia
º% cechy temperamentu
º% uzdolnienia
Ę% cel koncepcji: usunięcie różnorodności i wieloznaczności wcześniejszych określeń
º% nie dotyczy zmiennych ukrytych
º% nie ma zwiÄ…zków przyczynowo-skutkowych miÄ™dzy rysami
º% nie ma hierarchii
Ę% odnosi się do organizacji zachowania; nie wyjaśnia, tylko stwierdza
Ę% pojęcie ilościowe (dawniejsze: jakościowe)
Ę% podstawa teoretyczna & metodologiczna dla wyróżniania rysów - wyniki analizy cz.
®ð kwestionariusz do badania temperamentu
Ę% Guilford & Zimmerman
º% Introwersja - ekstrawersja to czynnik wyższego rzÄ™du
}ð R - powÅ›ciÄ…gliwość vs. rhatymia (beztroska)
}ð S - towarzyskość vs. samowystarczalność
}ð T - refleksyjność vs. nastawienie na dziaÅ‚anie
º% zalety:
}ð stosunkowo dobre walory psychometryczne
}ð interesujÄ…ce zasady interpretacji
}ð uwzglÄ™dnianie interakcji jednostka - otoczenie!
º% wady:
}ð niejasnoÅ›ci merytoryczne
º% nowsze kwestionariusze osobowoÅ›ci
}ð w oparciu o wyniki analizy czynnikowej
 Szesnastoczynnikowy Kwestionariusz Osobowości [R.B. Cattell]
}ð nowe teorie
 Kwestionariusz NEOFI [P.T. Costa Jr., R.R. McCrae]
wð od 1985: tradycyjny psychometryczny model
wð nowsze: model Rasha (istnienie struktur latentnych)
 Model Wielkiej PiÄ…tki jako teoretyczna podstawa
(neurotyzm, ekstrawersja, otwartość, ugodowość, sumienność)
żð H.J. Eysenck
Ä„% szerokie zastosowanie analizy czynnikowej
®ð nie generuje teorii
®ð sprawdza poprawność przyjÄ™tych hipotez
Ę% tzn:
1. założenie pewnej hipoezy nt. struktury osobowości
2. wyprowadzenie empirycznie weryfikowalne konsekwencje (por. operacjonalizacja
zmiennych)
3. empiryczna weryfikacja
4. obróbka statystyczna (analiza czynnikowa) otrzymanych zmiennych
Ę% zatem:
º% stosowaÅ‚ znanÄ… procedurÄ™ statystycznÄ…
º% w zakresie zupeÅ‚nie innej procedury badaÅ„
Ä„% hipotezy
®ð osadzone w realiach kliniki psychiatrycznej
Ę% doświadczenie pokoleń psychiatrów
®ð dwie grupy zaburzeÅ„ psychicznych
Ę% psychotyzm
Ę% neurotyzm
®ð dwa rodzaje ustosunkowania do otoczenia (C.G. Jung)
Ę% intrawersja
Ę% ekstrawersja
Ą% istotne! konsekwentne posługiwanie się pojęciem wymiar (ilościowy charakter danych)
Ą% osobliwość koncepcji
®ð organizacja osobowoÅ›ci oraz zachowania
®ð ich geneza
Ä„% Eyseck Personality Inventory
®ð kwestionariusz z trzech skal: ekstrawersja, neurotyzm, psychotyzm
®ð dwie równolegÅ‚e wersje: EY/K dla kobiet & EY/M dla mężczyzn
Ë% zastrzeżenia do analizy czynnikowej
żð niespeÅ‚nione argumenty i oczekiwania R.B. Cattella
Ą% analiza czynnikowa pozwoli ujawnić strukturę osobowości przypominającą układ pierwiastkowy
żð nieprzekonujÄ…ce argumenty twórców Wielkiej PiÄ…tki (że 5 to już wszystkie wymiary osobowoÅ›ci)
żð komentarz Allporta: zidentyfikowane przy użyciu omawianej procedury czynniki sÄ… jak mielonka,
niespełniająca norm żywieniowych ani warunków Inspekcji Sanitarnej --- :DDD
Metodologia