Czas. Stomatol., 2007, LX, 3, 162-170
� 2007 Polish Dental Association
http://www.czas.stomat.net
Analiza czynników ryzyka występowania choroby
próchnicowej u 3-letnich dzieci*
Analysis of risk factors for caries in 3-year old children
Joanna Szczepańska, Beata Szydłowska, Beata Lubowiedzka,
Elżbieta Pawłowska
Z Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w A
odzi
Kierownik: prof. dr hab. n. med. M. Wochna-Sobańska
Streszczenie Summary
Wprowadzenie: w ostatnim czasie pojawiło się do- Introduction: Recently, a new hypothesis has been
niesienie, że nie tylko wczesna transmisja patogenów proposed that apart from early transmission of
bakteryjnych związanych etiologicznie z próchnicą i pathogens aetiologically associated with dental
kolonizacja nimi jamy ustnej w okresie niemowlę- caries, and their colonization of the oral cavity,
cym sprzyja rozwojowi próchnicy, lecz także poród childbirth by Caesarean section may also have an
przez cesarskie cięcie może mieć wpływ na rozwój impact on the development of tooth decay.
tej choroby. Aim of the study: To assess the influence of selected
Cel pracy: ocena wpływu wybranych czynników ry- risk factors including oral hygiene, type and term of
zyka, w tym higieny jamy ustnej, rodzaju i terminu childbirth and the birth weight on the incidence of
porodu oraz masy urodzeniowej, na występowanie dental caries in 3-year-olds.
próchnicy u 3-letnich dzieci. Material and methods: One hundred and nine
Materiał i metody: badaniami objęto 109 dzieci w children aged 3 years living in Lodz participated in the
wieku 3 lat zamieszkałych w A
odzi. Badania kli- study. The clinical studies focused on the evaluation
niczne obejmowały ocenę intensywności próchnicy of caries severity (dmf) and on oral hygiene (OHI).
(puw) i stan higieny jamy ustnej (OHI). Wyniki ba- The results were analyzed statistically.
dań poddano analizie statystycznej. Conclusion: Children under study who were not
Podsumowanie: w badanej grupie 3-letnich dzieci, included in a special programme of caries prevention
która nie była objęta specjalnym programem profi- demonstrated high values of prevalence and
laktycznym zanotowano wysokie wartości wskaz
ni- progression of caries indices. Logistic regression
ków częstości i nasilenia próchnicy. Analiza regre- analysis revealed that bacterial plaque had the
sji logistycznej wykazała, że spośród ocenianych highest association with dental caries of all the
czynników ryzyka obecność płytki bakteryjnej była risk factors in question. According to retrospective
najsilniej związana z występowaniem próchnicy. Jak analysis, childbirth by C-section significantly
wynika z oceny retrospektywnej poród przez cesar- affected the emergence of carious lesions in children
skie cięcie wpłynął znamiennie na pojawianie się in their early childhood.
zmian próchnicowych u dzieci w okresie wczesnego
dzieciństwa.
HASA
A INDEKSOWE: KEYWORDS:
dzieci, czynniki ryzyka próchnicy, poród, higiena children, caries risk factors, childbirth, oral hygiene
jamy ustnej
*Praca zrealizowana w ramach pracy własnej UM nr 502-12-403.
162
2007, LX, 3 Choroba próchnicowa u 3-letnich dzieci
Wprowadzenie Rozwojowego UM w A
odzi. Wywiad ogólno-
lekarski był ukierunkowany na przebieg ciąży
Na pojawianie się próchnicy i jej postęp u (występowanie chorób i ich leczenie w tym
dzieci w okresie poniemowlęcym mają bezpo- okresie), rodzaj i termin porodu, masę uro-
średni wpływ nawyki żywieniowo  higienicz- dzeniową dziecka. Nawyki higieniczne doty-
ne oraz wiele czynników związanych ze środo- czące dziecka oceniano analizując odpowie-
wiskiem bytowania dziecka. Zwraca się uwa- dzi rodziców na pytania zawarte w specjal-
gę, że zły stan uzębienia i higieny jamy ustnej nie opracowanej ankiecie. Wiek rozpoczęcia
oraz wysokie liczebności bakterii próchnico- oczyszczania jamy ustnej dziecka kwalifiko-
twórczych w jamie ustnej matki, a także niski wano następująco: przed 12 miesiącem życia
status społeczno-ekonomiczny rodziny mogą lub po 12 miesiącu życia. Kryteria dla często-
wpływać na wysokie wartości wskaz
ników ści szczotkowania zębów wynosiły: 1-2 razy
choroby próchnicowej potomstwa. Zaburzenia dziennie lub rzadziej.
w mineralizacji twardych tkanek zęba dziecka Badania kliniczne obejmowały ocenę in-
przypisywane są niedoborom żywieniowym tensywności próchnicy (puw) i stanu higieny
występującym podczas ciąży, przedwczesne- jamy ustnej w oparciu o wskaz
nik OHI = DI
mu porodowi i niskiej masie urodzeniowej, (Oral Hygiene Index = Debris Index) przyjmu-
ząbkowaniu przed 6 miesiącem życia [4, 8, 11, jący wartości od 0 do 3. Ostatecznie podzie-
12, 14, 16, 18, 20, 23, 24]. lono dzieci na 2 grupy: pierwsza z obecnością
W ostatnim czasie pojawiło się doniesie- płytki bakteryjnej, druga bez płytki bakteryj-
nie, że nie tylko wczesna transmisja patoge- nej. Wyniki badań poddano analizie statystycz-
nów bakteryjnych związanych etiologicznie nej za pomocą testów: �2, Manna-Whitneya i
z próchnicą i kolonizacja nimi jamy ustnej w współczynnik korelacji rang Spearmana przy
okresie niemowlęcym (nawet przed wyrznię- poziomie istotności p<0,05. Wykonano także
ciem zębów) sprzyja rozwojowi próchnicy, logistyczną analizę regresji.
lecz także poród przez cesarskie cięcie może Projekt badań został zatwierdzony przez
mieć wpływ na rozwój tej choroby [10, 24]. Komisję Bioetyki UM w A
odzi - nr uchwały
RNN/ 82/04/KE.
Cel pracy
Wyniki
Celem pracy była ocena wpływu wybranych
czynników ryzyka takich jak higiena jamy ust- Analiza występowania próchnicy i stanu
nej, rodzaj i termin porodu oraz masa urodze- higieny jamy ustnej
niowa na występowanie próchnicy u 3-letnich Ogółem zbadano 48 dziewczynek i 61
dzieci. chłopców. Frekwencja próchnicy w badanej
grupie dzieci wynosiła 77,98% (dziewczyn-
Materiał i metody ki - 70,8%; chłopcy - 83,6%). Intensywność
próchnicy była wyższa u chłopców (4,79) niż
Badaniami objęto 109 dzieci w wieku 3 u dziewczynek (3,31), a różnica była na grani-
lat (+/- 3 miesiące), które uczęszczały do cy istotności statystycznej.
łódzkich żłobków i przedszkoli oraz zgła- Średnia wartość OHI = DI dla całej popu-
szały się do Zakładu Stomatologii Wieku lacji wynosiła 0,30 (minimum = 0,00 i maksi-
163
J. Szczepańska i in. Czas. Stomatol.,
mum = 3,00). Różnica między dziewczynka- nej przedstawiało się następująco: 1) dzieci
mi a chłopcami była nieistotna statystycznie. z OHI = 0 miały statystycznie istotnie niższe
U dzieci, u których rozpoczęto czyszczenie wartości wskaz
nika (puw = 2,00) niż dzie-
zębów po 12 miesiącu życia, wskaz
nik hi- ci z OHI > 0 (puw = 6,88; p <0,001), 2) puw
gieny częściej przyjmował wartości powyżej było statystycznie znamiennie niższe u dzie-
zera (63,3%), niż u dzieci, u których rozpo- ci, u których rozpoczęto zabiegi higienicz-
czynano szczotkowanie wcześniej. Ponadto u ne w jamie ustnej przed 12 miesiącem życia
większości dzieci, które miały wykonywane (puw = 3,61) niż powyżej pierwszego roku
zabiegi higieniczne 1-2 razy dziennie płytkę życia (puw = 5,53; p = 0,01), 3) jeśli uzębie-
nazębną stwierdzano prawie dwukrotnie rza- nie dzieci było czyszczone 1-2 razy dziennie
dziej (36,0%) w porównaniu z dziećmi, któ- wskaz
nik puw = 3,73, natomiast jeśli rzadziej,
rym szczotkowano zęby sporadycznie; 61,8% to puw = 5,03; p = 0,01 (tab. 3). Ponadto z ba-
(tab. 1 i 2). dania ankietowego wynikało, że z wyjątkiem
Nasilenie próchnicy w powiązaniu z pro- dwojga dzieci zabiegi higieniczne w jamie ust-
ponowanymi parametrami higieny jamy ust- nej dziecka wykonywali rodzice.
T a b e l a 1 . Wiek dzieci, w którym rozpoczęto czyszczenie zębów
Kiedy rozpoczęto czyszczenie zębów
Razem
OHI = DI do 12 m.ż. powyżej 12 m.ż.
n % N % n %
0 50 63,3 11 36,7 61 56,0
>1 29 36,7 19 63,3 48 44,0
Razem 79 100,0 30 100,0 109 100,0
�2 = 6,254 ; p = 0,01.
T a b e l a 2 . Częstość szczotkowania zębów
Częstość szczotkowania
Razem
OHI = DI 1-2 x dziennie rzadziej
n % n % n %
0 48 64,0 13 38,2 61 56,0
>1 27 36,0 21 61,8 48 44,0
Razem 75 100,0 34 100,0 109 100,0
�2 = 6,301; p = 0,01.
164
2007, LX, 3 Choroba próchnicowa u 3-letnich dzieci
Analiza wpływu sposobu urodzenia dziec- (OR = 12,89). Wysoce istotna zależność do-
ka i pozostałych czynników ryzyka na wy- tyczyła chorób w czasie ciąży i stosowania w
stąpienie próchnicy tym okresie leków oraz rozpoczęcia szczotko-
Spośród zbadanych dzieci 62 urodziło się wania zębów po 12 miesiącu życia (tab. 4).
w sposób naturalny, zaś 47 drogą cięcia ce-
sarskiego. Kobiety, które w czasie ciąży cho- Omówienie wyników i dyskusja
rowały lub przyjmowały różne leki (w tym
na podtrzymanie ciąży; odpowiednio: 36,7% i Jak wynika z danych zawartych w piśmien-
30,3%), częściej miały poród drogą cesarskie- nictwie częstość występowania próchnicy u
go cięcia (odpowiednio: 72,5% i 75,8%) niż dzieci 3-letnich waha się w różnych popula-
kobiety ogólnie zdrowe (p<0,0001). cjach od 20% do ponad 80% [2, 3, 6, 7, 9, 15,
Wykazano wysoce statystycznie istotną za- 16, 17, 20, 23, 25]. W badanej grupie dzieci
leżność między rodzajem porodu a występo- łódzkich w wieku 3 lat intensywność próchni-
waniem próchnicy u dzieci. Średnia intensyw- cy była na poziomie pośrednim (wskaz
nik puw
ność próchnicy u dzieci, które urodziły się w = 5,31 i liczba puw = 4,14), ale wysokim w
sposób naturalny wynosiła puw = 2,02, zaś u porównaniu z danymi innych autorów z ostat-
dzieci, które urodziły się drogą cesarskiego nich lat (tab. 5).
cięcia puw = 6,94 (p<0,0001). U zbadanych 1-3-letnich dzieci z Hong
U dzieci urodzonych przed 37 tygodniem Kongu frekwencja próchnicy wynosiła tylko
i/lub o masie poniżej 2500 g intensywność 7,6% a zmiany próchnicowe najczęściej doty-
próchnicy w wieku 3 lat była wyższa niż u czyły zębów siecznych górnych. Intensywność
tych, które przyszły na świat z ciąży donoszo- próchnicy była statystycznie istotnie związa-
nej i ważyły ponad 2600 g, ale różnica nie była na z obecnością płytki bakteryjnej, póz
nym
statystycznie znamienna. odstawieniem od piersi, spożywaniem słody-
Analizując wpływ wybranych czynników czy, niskim poziomem edukacji rodziców i
ryzyka na występowanie próchnicy u dzieci za niskimi dochodami. Wyniki obecnych badań
pomocą modelu regresji logistycznej okazało częściowo także potwierdzają te zależności.
się, że najsilniejsza zależność wystąpiła mię- Dodatkowo okazało się, że spośród dzieci, u
dzy wartościami puw a OHI powyżej zera (OR których wykonywano zabiegi higieniczne w
= 22,26) i porodem poprzez cesarskie cięcie obrębie jamy ustnej (66,2%) w ponad 44% roz-
T a b e l a 3 . Intensywność próchnicy (puw) a higiena jamy ustnej
puw
Czynnik
poziom
n średnia mediana mini. maks. odch.std
istotności
0 61 2,00 2,00 0,00 14,00 2,57
OHI = DI p<0,0001
>0 48 6,88 6,00 1,00 20,00 3,53
do 12 m.ż. 79 3,61 2,00 0,00 20,00 3,76
rozpoczęcie
p=0,01
szczotkowania
>12 m.ż. 30 5,53 5,00 0,00 13,00 3,79
1-2 x dziennie 75 3,73 3,00 0,00 20,00 4,00
częstość
p=0,01
szczotkowania
rzadziej 34 5,03 5,00 0,00 13,00 3,38
165
J. Szczepańska i in. Czas. Stomatol.,
T a b e l a 4 . Wyniki logistycznej regresji dla nasilenia próchnicy  puw (zmienne zależne nieskorygowane)
95% przedział uf-
Zmienna Iloraz szans OR Poziom istotności
ności dla OR
naturalny 1,00 gr.ref
Rodzaj porodu
cesarskie cięcie 12,89 3,56-46,6 p<0,0001 ***
>=37 tydz. 1,00 gr.ref
Termin porodu
<37 tyg. 1,29 0,38-4,42 p>0,05
>2600 g 1,00 gr.ref
Masa urodzeniowa
<2500 g 1,70 0,18-16,23 p>0,05
0 1,00 gr.ref
OHI
>0 22,26 4,87-101,69 p<0,0001 ***
6-12 m. ż. 1,00 gr.ref
Rozpoczęcie
szczotkowania
>12 m. ż. 3,57 1,12-11,41 p<0,04*
1-2 x dziennie 1,00 gr.ref
Częstość
szczotkowania
rzadziej 1,93 0,73-5,09 p>0,05
nie 1,00 gr.ref
Choroby w ciąży
tak 6,15 1,94-19,49 p<0,003 **
nie 1,00 gr.ref
Leki w ciąży
tak 9,78 2,13-44,91 p<0,004 **
* p < 0,05, ** p < 0,01, *** p < 0,001.
poczynano je prawie natychmiast po urodze- opiekunów sądziła, że zęby mleczne nie mają
niu używając gazika, chusteczki higienicznej żadnej szczególnej funkcji, a 67,7%, że próch-
lub pałeczki zakończonej wacikiem. Szczotkę nica występująca w nich nie wymaga lecze-
do zębów stosowano u 42,3% dzieci, z czego nia [5].
u 86% z nich rozpoczynano szczotkowanie Mimo zdecydowanej różnicy w częstości
uzębienia przed 2 rokiem życia  w grupie tej występowania próchnicy pomiędzy popula-
próchnica występowała tylko u 3,2% dzieci. cją z A
odzi i Hong Kongu odnotowano po-
Z badania ankietowego wynikało ponadto, dobny związek między wczesnym rozpoczy-
że dzieci z Hong Kongu najczęściej miały naniem zabiegów higienicznych a niższymi
szczotkowane uzębienie raz dziennie (44%), wartościami wskaz
nika puw. Chociaż rodzice
a w drugiej kolejności nieregularnie; ponad w naszym badaniu podawali, że w 69% dzie-
połowie dzieci (56%) rodzice nie pomagali ci mają szczotkowane zęby 1-2 razy dzien-
w szczotkowaniu zębów. Dodatkowo 17,3% nie i w 98% te zabiegi są wykonywane przez
166
2007, LX, 3 Choroba próchnicowa u 3-letnich dzieci
T a b e l a 5 . Występowanie próchnicy u dzieci w okresie poniemowlęcym na podstawie piśmiennictwa i
badań własnych
Rok Wiek Liczba Wskaz
nik Frekwencja
Autor Kraj Liczba puw
publikacji dzieci dzieci puw próchnicy
Eckersley 1996 Wielka 3 lata - - - 20,0%
Brytania
Szpringer- 1997 Polska 2-3 lata 144 - 8,0 -
Nodzak
Kruszyńska- 2000 Polska 3 lata 101 - 1,65 41,6%
Rosada
Wyne 2001 Arabia 3 lata - - 6,9 -
Saudyjska
Gomez 2001 Chile 2-3 lata 80 - 0,51 24%
3-3,5 lat 50 1,40 42%
Rosenblatt 2002 Brazylia 2-3 lata 170 - 2,0 46,2%
Al-Malik 2003 Arabia 3 lata 113 - 3,59 61%
Saudyjska
Nurko 2003 USA 3-4 lata 26 - 1,19 -
Melhado 2003 Brazylia 3-3,5 lat 160 - - 40%
Bagińska 2004 Polska 3-4 lata 255 4,05 - 81,6%
Proc 2004 Polska 3 lata 381 - 2,13 45,4%
Szczepańska 2007 Polska 3 lata 109 4,14 5,31 77,98%
matkę, zaś rodzice z Hong Kongu charakte- wyraz
nie związanymi z próchnicą były m. in.
ryzowali się teoretycznie gorszą świadomo- wiek, w którym rozpoczęto szczotkowanie zę-
ścią prozdrowotną, to jednak obecność płytki bów (OR = 1,7) i pomoc w oczyszczaniu uzę-
bakteryjnej w obydwu populacjach różniła się bienia dziecka (OR = 1,5). Jeśli rozpoczynano
znacząco: u 44,0% dzieci w A
odzi i u 19,5% szczotkowanie uzębienia po 12 miesiącu życia
w Hong Kongu. dziecka, ryzyko wystąpienia próchnicy było
Frekwencja próchnicy w 113 osobowej gru- 1,7 razy większe, niż kiedy zabiegi wykony-
pie dzieci w wieku 3 lat z Arabii Saudyjskiej wano przed upływem pierwszego roku życia
była niższa: 61% vs 78%. Biorąc pod uwa- [1, 2, 18, 25].
gę całą zbadaną populację dzieci 2-5-letnich W badaniach dzieci brazylijskich w wieku
dotyczącą zależności między terminem roz- 12-36 miesięcy pochodzących z rodzin ubo-
poczęcia szczotkowania zębów a próchnicą gich zanotowano, że 64% dzieci nie miało
uzyskano podobne wyniki do naszych. W ko- szczotkowanych zębów i u większości zabiegi
lejnych badaniach tych autorów wielokrotna te rozpoczynano po 2 roku życia (najwcześniej
logistyczna regresja wykazała, że czynnikami w wieku 14 miesięcy). Pomimo to częstość
167
J. Szczepańska i in. Czas. Stomatol.,
występowania próchnicy była w grupie dzie- gdy szczotkowanie zębów rozpoczęto w okre-
ci 2-3-letnich niższa (46,2%) niż w naszym sie do 6 miesięcy od ich pojawienia się w ja-
badaniu. Dodatkowo zauważono, że próchni- mie ustnej dziecka puw = 2,8 , a jeśli po pół i
ca dopiero zaczynała pojawiać się u dzieci, u jednym roku puw = 5,5 - 6,0. Podobne różni-
których wyrznęły się pierwsze zęby trzonowe ce istotne statystycznie dotyczyły frekwencji
mleczne, czyli począwszy od 18 miesiąca ży- próchnicy (odpowiednio: 70,68% i 91,30%).
cia. Według autorów z powodu wysokiej fre- W 2005 roku opublikowano w Stanach
kwencji próchnicy wczesnej i braku fluoru w Zjednoczonych pracę, z której wynika, że dzie-
wodzie pitnej dzieci już od pierwszego roku ci, przychodzące na świat drogą cesarskiego
życia powinny mieć szczotkowane zęby pastą cięcia miały kolonizowaną jamę ustną bak-
z fluorem [20]. teriami S.mutans ponad 11 miesięcy wcze-
Badania ankietowe skierowane do matek śniej w porównaniu do dzieci urodzonych w
dzieci 3-letnich z Wielkiej Brytanii pochodzą- sposób naturalny. Ponadto zauważono wcze-
cych z tzw. środowisk zaniedbanych potwier- śniejszą kolonizację tymi drobnoustrojami lub
dziły, że dzieciom rozpoczynano szczotkować wyższe ich liczebności u dzieci, których mat-
zęby w póz
niejszym wieku, rzadziej i raczej ki pochodziły ze środowiska o niskim statu-
bez nadzoru, a wizyty u stomatologa częściej sie społeczno-ekonomicznym. Wykrywano u
były związane z dolegliwościami bólowymi i nich wysokie miano S.mutans w ślinie i miały
koniecznością leczenia w znieczuleniu ogól- aktywną próchnicę oraz przechodziły infekcje
nym niż tym wychowywanym w rodzinach o układu moczowo-płciowego. W tych cztero-
wyższym standardzie społeczno-ekonomicz- letnich prospektywnych badaniach kohorto-
nym [6]. wych, począwszy od porodu, brało udział 156
We wcześniejszych badaniach własnych [21, par matek z dziećmi z Alabamy. Na podstawie
22] oceniano różne parametry higieny jamy wykonanych badań wywnioskowano, że ro-
ustnej i ich wpływ na intensywność próchnicy dzaj porodu może być także prognostycznym
u dzieci. Logistyczna analiza regresji wyka- czynnikiem wystąpienia próchnicy lub stano-
zała, że spośród badanych czynników, tj. czę- wić pewne wyjaśnienie na podstawie wywiadu
stość szczotkowania, kto szczotkuje uzębienie z przeszłości - dlaczego niektóre dzieci należą
dziecka, czas jaki upłynął od początku ząbko- do grupy ryzyka próchnicy, a inne nie.
wania do momentu rozpoczęcia mycia zębów Fakt ten tłumaczono tym, że poród poprzez
dziecka oraz wskaz
nik OHI, obecność płytki cięcie cesarskie - zabieg wykonywany w wa-
bakteryjnej miała istotny wpływ na pojawienie runkach aseptycznych powoduje, że system
się próchnicy. immunologiczny niemowląt nie nabywa na-
U dzieci ze złą higieną ryzyko wystąpienia turalnej sprawności obronnej wskutek braku
próchnicy było ponad 11 razy większe niż u kontaktu z wieloma szczepami drobnoustro-
dzieci z OHI = 0. U dzieci wolnych od próch- jów. Natomiast w czasie porodu naturalnego
nicy rozpoczynano szczotkowanie uzębienia następuje wcześniejsze zetknięcie się nowo-
średnio po 5,8 miesiącach od wyrznięcia zę- rodka ze zwiększoną liczbą różnorodnych bak-
bów (z maksimum 18 miesięcy), a dla dzieci z terii znajdujących się w drogach rodno-mo-
próchnicą wartość ta wynosiła 9,8 miesięcy (z czowo-odbytowych matki. Postawiono zatem
maksimum 31 miesięcy). Ocena wpływu tego hipotezę, że mniejsza ekspozycja w czasie ce-
parametru na nasilenie próchnicy wykazała, że sarskiego cięcia na drobnoustroje pochodzące
168
2007, LX, 3 Choroba próchnicowa u 3-letnich dzieci
od matki może powodować przyspieszenie po- które mogły spowodować zaburzenia mine-
czątku zasiedlania jamy ustnej dziecka bakte- ralizacji twardych tkanek zębów mlecznych.
riami S.mutans, a tym samym większą podat- Przypuszczalnie mogło to także mieć wpływ
ność na próchnicę, co także znalazło potwier- na poziom próchnicy w wieku 3 lat.
dzenie w naszych badaniach [10].
Wyjaśnienie tego problemu leży według Podsumowanie
autorów w dobrze znanym zjawisku sukcesji
bakteryjnej. Polega ona na tym, że pierwot- W badanej grupie dzieci 3-letnich, która nie
ne pionierskie mikroby zasiedlające jamę ust- była objęta specjalnym programem profilak-
ną wpływają na wzorzec sukcesji bakteryjnej,
tycznym zanotowano wysokie wskaz
niki czę-
która jest związana z dostępnością do miejsc
stości i nasilenia próchnicy. Spośród ocenia-
kolonizacji. Bakterie, które następnie próbują
nych czynników ryzyka obecność płytki bak-
kolonizować jamę ustną muszą konkurować
teryjnej była najsilniej związana z występowa-
z tymi już obecnymi o miejsca i pożywienie.
niem próchnicy.
Dodatkowo muszą przeżyć w obecności tych
Jak wynika z oceny retrospektywnej poród
rdzennych drobnoustrojów i szkodliwych pro- przez cesarskie cięcie wpłynął znamiennie na
duktów ich metabolizmu. Raz ustanowione
pojawianie się zmian próchnicowych u dzieci
szczepy, wcześnie kolonizujące jamę ustną,
w okresie wczesnego dzieciństwa.
mają tendencję do trwania w jej środowisku.
Dlatego według autorów zmniejszone naraże-
Piśmiennictwo
nie jamy ustnej noworodka na bakterie naby-
1. Al-Malik M I, Holt R D, Bedi R: The relation-
wane od matki w czasie zabiegu cesarskiego
ship between erosion, caries and rampant car-
cięcia stwarza niszę dla dominacji takich drob-
ies and dietary habits in preschoolchildren in
noustrojów jak S.mutans [10, 13].
Saudi Arabia. Int J Paediatr Dent 2001, 11, 6:
Jednym z czynników ryzyka próchnicy poja-
430-439.
wiającej się w okresie poniemowlęcym jest hi-
2. Al-Malik M I, Holt R D, Bedi R: Prevalence
poplazja. Powstawanie niedorozwoju szkliwa
and patterns of caries, rampant caries and
w uzębieniu mlecznym jest związane z różny-
oral health in two-to five-year-old children in
mi przyczynami występującymi w okresie pre-
Saudi Arabia. J Dent Child 2003, 70, 3: 235-
natalnym, perinatalnym i postnatalnym takimi 242.
jak: wcześniactwo, niska masa urodzeniowa,
3. Bagińska J, Stokowska W: Lokalizacja próch-
nicy w poszczególnych zębach mlecznych
powikłania w czasie ciąży i porodu, infek-
u dzieci w wieku 36-48 miesięcy z regionu
cje, niedożywienie, zaburzenia metabolizmu
Podlasia. Nowa Stomatol 2004, 30, 4:147-
i chemiczne toksyny. W uzębieniu mlecznym
151.
niedorozwoje szkliwa występują z częstością
4. Bowen W H: Biological mechanisms of ear-
10-40% u dzieci urodzonych o czasie i ponad
ly childhood caries. Commun Dent Oral
60% u dzieci urodzonych przedwcześnie z ni-
Epidemiol 1998, 26, 1: 28-31.
ską masą urodzeniową [8, 19].
5. Chan S, Tsai S J, Kong N M: Feeding and oral
W obecnych badaniach, jak wynikało z
hygiene habits of preschool children in Hong
wywiadu, przyczyną porodu poprzez cesar-
Kong and their caregivers dental knowledge
skie cięcie w znaczącym odsetku było wy-
and attitudes. Int J Paediatr Dent 2002, 2:
stępowanie różnych chorób w okresie ciąży, 322-331.
169
J. Szczepańska i in. Czas. Stomatol.,
6. Eckersley A J, Blinkhorn F A: Dental attend- ucational program at a WIC clinic. J Dent
ance and dental health behaviour in children Child 2003, 70, 3: 231-234.
from deprived and non-deprived areas of
17. Proc P: Próchnica uzębienia mlecznego u
Salford, North-West England. Int J Paediatric
dzieci do lat 5 w świetle badań socjologicz-
Dent 2001, 11, 2:103-109.
nych, epidemiologicznych i klinicznych.
7. Gomez S S, Weber A A: Effectiveness of a caries Praca doktorska. UM A
ódz
, 2004.
preventive program in pregnant women and
18. Quinonez R B, Keels M A, Vann Jr W F, Mclver
new mothers on their offspring. Int J Paediatr
F T, Heller K, Whitt J K: Early childhood car-
Dent 2001, 11, 2: 117-122.
ies: analysis of psycho-social and biological
8. Horowitz H S: Research issues in early child-
factors in a high-risk population. Caries Res
hood caries. Commun Dent Oral Epidemiol
2001, 35: 376-383.
1998, 26, 1: 67-81.
19. Rodrigues C S, Sheiham A: Relationship be-
9. Kruszyńska-Rosada M, Borysewicz-Lewicka
tween dietary guidelines, sugar intake and car-
M: Kliniczna ocena zaawansowania próchni-
ies in primary teeth in low income Brazilian 3-
cy zębów mlecznych u dzieci w wieku przed-
year-olds: a longitudinal study. Int J Paediatr
szkolnym. Czas Stomatol 2000, LIII, 6: 345-
Dent 2000, 10: 47-55.
351.
20. Rosenblatt A, Zarzar P: The prevalence of
10. Li Y, Caufield P W, Dasanayake A P, Wier H
early childhood caries in 12- to 36-month-old
W, Vermund S H: Mode of delivery and other
children in Recife. Brazil. J Dent Child 2002,
maternal factors influence the acquisition of
69, 6: 319-324.
Streptococcus mutans in infants. J Dent Res
21. Szczepańska J: Prognozowanie występowania
2005, 84, 9: 806-811.
próchnicy u dzieci w oparciu o wieloaspekto-
11. Li Y, Wang W, Caufield P W: The fidelity of
wą analizę czynników ryzyka  część I. Nowa
Mutans Streptococi transmission and car-
Stomatol 2001,18, 4: 3-11.
ies status correlate with breast-feeding expe-
22. Szczepańska J: Wpływ różnych aspektów hi-
riences among Chinese families. Caries Res
gieny jamy ustnej na występowanie próchni-
2000, 34: 123-132.
cy u dzieci w okresie poniemowlęcym. Nowa
12. Maciel S M, Marcenes W, Sheiham A: The re-
Stomatol 2003, 23, 1: 4-9.
lationship between sweetness preference, lev-
23. Szpringer-Nodzak M: Badanie czynników
els of salivary mutans streptococci and caries
etiologicznych próchnicy wczesnej u dzieci z
experience in Brazilian pre-school children.
uzębieniem próchnicowym. Nowa Stomatol
Int J Paediatr Dent 2001, 11: 123-130.
1997, 3: 3- 8.
13. Marsh P, Martin M.: Mikrobiologia jamy ust-
24. Wan A K L, Seow W K, Purdie D M, Bired P
nej. PWN, Warszawa 1994.
S, Walsh L J, Tudehope D I: Oral coloniza-
14. Mattos-Graner R O, Smith D J, King W F,
tion of Streptococcus mutans in six-month-
Mayer M P A: Water  soluble glucan synthe-
old predentate infants. J Dent Res 2001, 80,
sis by Mutans Streptococcal strains correlates
12: 2060-2065.
with caries incidence in 12- to 30- month-old
25. Wyne A, Darwish S, Adenubi J, Battata S,
children. J Dent Res 2000, 79, 6: 1371-1377.
Khan N: The prevalence and pattern of nurs-
15. Melhado F L, Cunha R F, Nery R S: Influence
ing caries in Saudi preschool children. Int J
of dental care for infants on caries prevalence:
Paediatr Dent 2001, 11, 5: 361-364.
a comparative study. J Dent Child 2003, 70,
Otrzymano: dnia 12.II.2007 r.
2: 120-122.
Adres autorek: 92-213 A
ódz
, ul. Pomorska 251
16. Nurko C, Skur P, Brown J P: Caries preva- Tel./Fax: [phone]
lence of children in an infant oral health ed- e-mail: [e-mail]
170