Barok - architektura i sztuka











Piątek, 21 Kwietnia Imieniny obchodzą: Anzelm, Feliks, Bartosz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Barok
>
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???



Gdzie jestSciaga.pl
?
















Barok - architektura i
sztuka










kategoria:   J.polski
zakres:   Barok
dodano:   2000-01-20




BAROK –
ARCHITEKTURA I SZTUKA Spośród wielkich stylów kolejno
występujących w Europie to znaczy stylu romańskiego, gotyku,
renesansu i baroku, właśnie Barok jest najżywszy. Jest to jeden z
nielicznych stylów, który w szybkim czasie opanował Europę i dotarł
nawet do Ameryki. Barok wprowadził nowe odczucie sztuki, zmiękczył
formy renesansu i klasycyzmu. W naszym życiu ciągle pojawiają się
pewne barokowe efekty i jeśli ich zabraknie w wystroju jakiegoś
wnętrza, brak w nim ciepła lub rozmaitości. Nazwa stylu pochodzi od
portugalskiego słowa barocco oznaczającego nieregularnie rozwiniętą
perłę. Do dziś spotyka się określenie baroku jako synonimu przesady,
dziwacznych pomysłów. Barok w dzisiejszym rozumieniu jest to styl
trwający od drugiej połowy XVIw. do roku ok. 1760. Styl ten jest
wyrazem przemian religijnych, filozoficznych i społecznych w XVIw.
narodził się we Włoszech jako następstwo form renesansowych
stworzonych w Rzymie i Florencji. W połowie XVI w nie brakowało
sztuce włoskiej artystycznych tradycji. Pracowało tam wielu uczniów
i następców wielkich mistrzów renesansu, którzy przede wszystkim
starali się opanować sposób malowania swych nauczycieli, ich
manierę. Stąd przyjęto określać ten kierunek jako manieryzm.
Przekształcenie żywych wrażeń w artystyczną formułę stało się
niezwykle ważne. Zaczęto naśladować Michała Anioła. Jego sztuka
stanowiła w całej Europie, a w Toskanii przede wszystkim punkt
wyjścia dalszego rozwoju. W Rzymie powstała szkoła Rafaela, której
podstawą były wykonane pod kierunkiem tego artysty ścienne malowidła
w loggiach Watykanu i ostatnie jego dzieło Przemienienie. W
północnych Włoszech, śladami kolejnych znakomitych artystów czyli
Leonarda i Coreggia rozwiajano problemy światłocienia. Tradycje
renesansu najsilniej przetrwały w Wenecji, ale i tam dochodziły do
głosu nowe tendencje. Życie na dworach coraz bardziej pozbyte było
treści. Artysta Bronzino dał temu wyraz na licznych portretach,
którymi książęta ozdabiali galerie swych przodków. Architektura w
tle wydaje się pusta, zimna i niezamieszkała. Jeszcze bardziej
wyraźnie przejawia się nowy styl w malarstwie historycznym u
artystów takich jak wspomniany już wcześniej Bronzino i Rosso.
Podsunięte na pierwszy plan figury w jego dziele Alegoria miłości są
spłaszczone i splecine w dekoracyjnym układzie. Manieryści w
przeciwieństwie do artystów renesansu wysuwają na pierwszy plan
arabeskę i ornament. W dziełach artystów renesansu fałdy szat
uwydatniają kształty ludzkiego ciała, podczas gdy w połowie wieku
XVI ciało jest pod fałdami ukryte. Manieryzm okazał się szczególnie
owocny w dziedzinie sztuki dekoracyjnej, gdzie najróżniejsze
groteskowe, na pół fantastyczne wyobrażenia powstawały z wyszukanych
kombinacji motywów ludzkich i zwierzęcych. Często spotykają się ze
sobą formy realistyczne z nieprawdopodobnymi wytworami. W świecie
tym dominuje żart, wobrażnia i ironia. Przejawiająca się w tego
rodzaju dziełach siła wobrażni przypomina fantastykę swiata
starożytnego. Najwybitniejszym spośród artystów połowy XVI wieku
we Włoszech był Tintoretto. Na jego obrazach wszystko dzieje się z
woli wyższych i tajemniczych mocy. Ludzie w dziełach Tintoretta
zawsze przedstawieni są w ruchu, który jest wyrazem duchowych
uniesień. Spośród wszystkich weneckich artystów najbliżej był
mniemania, że portret powinien odzwierciedlać wszystko, co zostało
przeżyte, przemyślane oraz doznane. Dzieje architektury włoskiej
w drugiej połowie XVI w kształtowały się podobnie jak całej sztuki
owego okresu. Inwencja artystów a zwłaszcza Vignioli, przejawiła się
najdobitniej w nowych typach pałaców i kościołów. Wybudował i
ukończył on budowę zamku Caparola koło Viterbo. Zamek ten został
wzniesiony na planie wielkiego pięciokąta z okrągłym dziedzińcem
pośrodku. Parter jest boniowany, obie górne kondygnacje wiąże
kolosalny porządek kolumnowy. Formom architektonicznym projektowanym
przez manierystów brak jest siły materialnej. Siła kształtów i brył
architektury renesansowej ustępuje na rzecz wrażenia bezcielesności.
Manierystyczna sztuka rozpowszechniła się w całej Europie. W
Niederlandach manieryści, których twórczość budziła wrażenie
chorobliwej i wymuszonej, zastąpienii zostali przez Breula – malarza
związanego z prawdziwym pulsującym życiem. Z powyższych wywodów
wynika, że manieryzm w całokształcie kultury europejskiej nie
stanowił okresu rozwoju tak doniosłego i owocnego jak np. gotyk czy
renesans. Początek wczesnsego baroku rozpoczyna się ponownym
ożywieniem realizmu. Najwybitniejszym jego przedstawicielem był
Caravaggio, artysta o wielkiej sile twórczej. Wczesny obraz
Caravaggia Wróżka jest sceną rodzajową, a więc należy do gatunku,
jakiego dotąd w Italii nie znano. Obraz Caravaggia nie jest ani
narracyjny, ani literacki. Artystę mniej interesuje to co się
dzieje, lub też dziać się będzie, a bardziej same typy np. wróżka w
białym turbanie. Na ostatnich obrazach Caracaggia wszystko zanurzone
jest w mroku, jakby cała akcja toczyła się w głębokiej, ciemnej
piwnicy. Jedynie jaskrawe boczne światło efektownie wydobywa postaci
z owej ciemności, przyczyniając się do zawartości kompozycji. Pod
koniec życia Caravaggio zaczyna tworzyć obrazy, w których ciemność
zwycięża światło. Przykładem tego może być Madonna Różańcowa oraz
Smierć Maryii. Twórczość Caravaggia najpełniej wyraziła zmianę
upodobań i chęć przezwyciężenia manieryzmu. Malarstwo włoskie XVIIw
nie dotrzymywało kroku większości innych współczesnych szkół
europejskich: najwięksi malarze siedemnastowieczni nie przynależą do
włoskiej szkoły. Lecz właśnie we Włoszech dokonuje się w tym czasie
przełom, który stanie się podstawą rozwoju całego
zachodnioeuropejskiego malarstwa nowożytnego. Pojawia się dążenie do
wypowiadania w obrazie osobistych wrażeń artysty. W tym celu
obierano szczególny punkt widzenia, pewien określony układ postaci,
które zwrócone do widza plecami zdają się go zapraszać, aby sam
wkroczył do obrazu. Sposób malowania nabiera swobody. Malarzy XVIIw
interesuje zjawisko zmiany barw w zależności od oświetlenia i
usiłują znależć na tej właśnie drodze jakąś ogólną tonację. Dzięki
Caravaggiowi malarstwo oparte na zasadzie światłocienia zyskuje
powszechne uznanie, którego nie osiągnięto nigdy wcześniej na
przestzrenii całych dziejów sztuki. Największe zasługi położyła
siedemnastowieczna sztuka włoska w dziedzinie architektury i na tym
polu wysunęła się w tym okresie na czołowe miejsce w Zachodniej
Europie. Szczególną uwagę przywiązywano do budownictwa sakralnego.
Przeobrażenie stylistyczne dostrzegamy przedewszystkim w
ukształtowaniu fasady. Kolumny i ciężkie gzymsy dają na ścianie
różnorodną grę świateł i cieni, wywołując efekt głębi. Stylowi
architektury XVIw odpowiada włoska muzyka z epoki Palestriny. W
XVIIw zaczyna się poszukiwanie harmomii doskonałej. Każdy głos
wykonuje swoją partię, choć jednocześnie współbrzmi z głosami innych
partii. Rozpowszechnia się coraz bardziej muzyka organowa. Powstają
oratoria i opery, z pełnym wyrazu śpiewem solowym przy
akompaniamencie instrumentów. Historia sztuki nadała
siedemnastowiecznej muzyce nazwę barokowej. Rozpoczęta przez
Barmantego i prowadzoną dalej przez Michała Anioła budowę kościoła
Św. Piotra ukończył rzymski architekt Maderna. Wprowadził on dość
znaczące zminay, polegające na tym, że np. do części z kopułą
dołączono część podłużną oraz wielki przedsionek. Dzięki temu
kościół stał się przestronniejszy, lepiej odpowiadający swemu
przeznaczeniu. W porównaniu z architekturą szesnastowieczną
wszystkie formy nabierają mocy, rytm zaś odznacza się majestatycznym
umiarem. Powierzchnia ściany staje się prawie niewidoczna. Nad
attyką ustawiono posągi, które przerywają podziały horyzontalne.
Liczne place rzymskie uzyskały swój kształt architektoniczny w
XVIIw. Piazza Navola jest owalem z trzema ogromnymi fontannami
pośrodku. Na Piazza Trevi olbrzymia fontanna ozdobiona jest
wspaniałymi rzeżbami i ukazuje oczom zwiedzających niezrównany
widok. W wymienionych placach podkreślano nadmierne efekty czysto
wizualne. Tak zwarte zespoły architektoniczne nie powstawały w
Europie od czasów średniowiecza. W porównaniu z sytuacją w
budownictwie sakralnym zewnętrzny wygląd zamku barokowego nie różni
się zbytnio od pałacu renesansowego, przetrwały tam formy wyrażnie
surowe. Na jego planie dostrzegamy, że poszczególne pomieszczenia
grupują się wokół owalnej sali głównej. W przeciwieństwie do
spokojnych, zamkniętych i zaokrąglonych komnat pałacu renesansowego,
architekci epoki baroku budują długie amfilady i łączą wspaniałe
sale w imponujące ciągi, ukazując widzowi jednolity, płynny rytm
uroczystego ruchu, który z jednej sali przenosi się do następnej.
Obok rzymskich, szczególnie piękne są położone na zboczach pagórków
pałace genueńskie. Mają one na wpół ciemne przedsionki, jasne,
otwarte dziedzińce z widocznymi za nimi ogrodami. Najpiękniejsze
dzieła architektury XVII wieku to podmiejskie palazzi czyli
luksusowe wille rzymskich magnatów. Powstawały na zamówienie
właścicieli, spragnionych życia w beztrosce i bogactwie, a także
dzięki bujnej wyobraźni budowniczych. Najwybitniejszymi architektami
XVII wieku byli Lorenzo Bernini i Francesco Boromini. Byli oni
rówieśnikami i często ze sobą współpracowali, niekiedy na zamówienie
tego samego zleceniodawcy. Jednak ich dzieła znacznie różnią się od
siebie i każde nosi indywidualne piętno swego twórcy. Od swojej
epoki wziął Bernini zamiłowanie do pozorów zewnętrznych i do
przepychu. Artysta już za życia cieszył się uwielbieniem i sławą.
Żył szczęśliwie i w dobrobycie. Miał wielu uczniów i kierował dużą
pracownią wykonującą liczne zamówienia. Służąc przez wiele lat
stolicy apostolskiej, Bernini musiał zadowalać kaprysy licznych
papieży, którzy w owym czasie kolejno po sobie następowali. Niewiele
gmachów wzniósł samodzielnie od fundamentów, za to bardzo często
przerabiał lub wykończał budowle już rozpoczęte, przejawiał przy tym
niespożytą inwencję i zręczność. Należał do mistzrów dekoracj, jacy
wówczas byli potrzebni na każdym dworze. Twórczość Berniniego
rozpoczyna wielkie cyborium z ołtarza kościoła Św. Piotra. Kręcone
kolumny z brązu, które niczego niemal nie podtrzymują , działają w
niearchitektoniczny sposób. Głównym dziełem Berniniego jest plac
przed kościołem Św. Piotra. Jest on owalny, w samym środku stoi
kolosalny obelisk, po obu jego stronach znajdują się dwie fontanny.
Cały plac otacza ogromna dwuszeregoea kolumnada. Pierwotnie ów owal
miał się skończyć długim portykiem w miejscu obecnego przejścia. Sam
plac robi wrażenie rozległego, część przed kościelną fasadą nieco
się wznosi i rozszerza, potęgując tym odczucie dali.
Najważniejszym samodzielnym dziełem Berniniego jest kościółek
San Andrea al Quirnale. Nieskazitelny ład tej budowli, jej prostota
wiążą się z tradycją palladyńską: we wnętrzu chciał osiągnąć
doskonałość Panteonu, lecz jako artysta XVII wieku dał dynamicznym
formom więcej miejsca, niż im pozostawiono w renesansie. Wnętzre San
Andrea jest poprzecznym owalem, podobnie jak plac przed kościołem
Św. Piotra, i kształt ten czyni je bardziej rozległym. Otwarte risze
kaplic kościelnych ujęte są w wielkie kolumny, ołtarz o przerwanym
gzymsie, z posągiem Św. Andrzeja unoszącego się w obłoku, przypomina
fasadę kościoła. Francesco Boromini był skrajnym przeciwieństwem
spokojnego, zrównoważonego Berniniego. Siłą wyobraźni górował nad
swym wielkim rówieśnikiem, lecz żył zawsze samotnie, był
nitowarzyski i szorstki. Był nizrównoważony i łatwo się uosił.
Jednym z jego wczesnych dzieł było Oratorio di San Filippo Neri,
należy ona do popularnego rzędu fasad dwukondygnacyjnych w typie
kościoła Gesu. Wklęsłym gzymsom przeciwstawił wypukłość w samym
środku elewacji, a zaokrąglenie balkonu wzmocnił efektem znajdującej
się wyżej konchy. W historycznym rozwoju form okiennych ujawniają
się wyraźnie poglądy architektów z poszczególnych epok. W okresie
antycznym niemal nie uznawano okna za pełnowartościowy motyw
architektoniczny: był to po prostu otwór w murze, co nawyżej
zaznaczony skromnym obramowaniem. W gotyku i renesansie francuskim
okna stają się tworami samodzielnymi. Boromini swobodnie
interpretował owe tradycyjne typy. Już w oknach Palazzo Barberini
zwieńczenie okna zdaje się uniezależniać od płaskiej ściany i
okiennego obramowania. Forma architektoniczna wyciąga się, wzbogaca,
narasta. Dla Berniniego i Borrominiego budowla stanowiła jedność
różnorodnych i skontrastowanych brył. Wielu innych jeszcze
architektów włoskiego baroku wykazało w Rzymie swoje talenty np.
Pietro da Cartone czy Carlo Fontana. Polska bardzo silnie
przeżyła architekturę barokową. Kościół Św. Piotra i Pawła w
Krakowie był pierwszą jezuicką świątynią z kopułą i bezwieżową
fasadą na wzór rzymski. Na południową Polskę, na Podole, dalej na
ukrainę i na Litwę oddziaływał silnie barok włoski, właśnie wskutek
budownictwa jezuickiego. Inaczej było w Warszawie w XVIIw, w nowej
stolicy, gdzie powstały liczne pałace wzorowane na architekturze
Paryża i Wersalu, a póżniej za Sasów, na architekturze barokowej
Drezna. Do nawspanialszych dzieł barokowych w Polsce należy pałac
Jana III w Wilanowie pod Warszawą oraz pałac w Radzyniu Podlaskim.
Obie wojny światowe zniszczyły wiele z tych zabytków, ale i to, co
zostało, pozwala stwierdzić, że barok silnie związany jest z naszą
kulturą. Świetnym przykładem może być kościół Św. Anny w Krakowie.
Obok Warszawy i Krakowa bogatym miastem w zabytki barokowe jest
Gdańsk, wyraźnie wzorowane na budowlach niederlandzkich. Gdański
barok zaznaczył się także w przemyśle artystycznym m.in. w słynnych
meblach gdańskich, wyrabianych nad Bałtykiem dla Polski. W okresie
baroku, za czasów Stanisława Augusta zaczyna się nasze malarstwo
narodowe. Na czele wszystkich malarzy polskich stanął włoch Marcello
Bacciarelli, nadworny malarz Stanisława Augusta i Francuz Piotr
Norblin, malarz Czartoryskich. Ich dzieła miały znaczący wpływ na
dalszy rozwój kultury polskiej. Źródła: - Nowa
Encyklopedia Powszechna PWN, tom 1, W-wa 1995 wyd.1 - Maria
Rzepińska – „Siedem wieków malarstwa europejskiego wyd.2, Wrocław
1986 - Karol Estreicher – „Historia sztuki w zarysie” PWN W-wa
1982 - Michał W. Ałpatow – „Historia sztuki 3” W-wa 1968








Autor: Bravewind

Ocena : 5 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000