Autor: Joanna Napieraj-Berlińska, Wydział Zarządzania Uniwersytetu
A
ódzkiego, 2005
Celem opracowania jest omówienie problemu łamania praw pracowniczych w polskich sklepach
wielkopowierzchniowych na przykładzie sieci dyskontów spo\
ywczych Biedronka. Nieuczciwe
praktyki w stosunku do zatrudnionych mają miejsce w wielu firmach z tej bran\
y, jednak przypadek
polskiego oddziału holdingu Jeronimo Martins (właściciela Biedronki) mo\
na uznać za  modelowy
przykład ignorowania przepisów prawa pracy przez. Opisana poni\
ej historia dowodzi słuszności
tezy, \
e naczelne kierownictwo często nie przyznaje się do odpowiedzialności za negatywną stronę
swoich poczynań.
Przypadki łamania praw pracowniczych są coraz chętniej opisywane przez media. Dzięki
dociekliwości dziennikarzy opinia publiczna poznała min. sprawy Biedronki, Kauflandu, śabki czy
Frito Lay. Jedną z głównych patologii funkcjonujących supermarketach jest nagminne stosowanie
umów cywilnoprawnych w miejsce umowy o pracę. Umowa zlecenia jest wyjątkowo niekorzystna dla
zatrudnionego, który nie otrzymuje najwa\
niejszych świadczeń, ubezpieczenia i prawa do urlopu.
Przepracowany okres nie jest wliczany do sta\
u pracy, od wynagrodzenia są odprowadzane składki
ZUS.
Ze względu na brak konieczności odprowadzania powy\
ej opisanych składek, stosowanie umów
cywilnoprawnych jest dla pracodawców rozwiązaniem tańszym od standardowych umów o pracę.
Mo\
liwość obni\
enia kosztów kadrowo-płacowych połączona z minimalnym ryzykiem
towarzyszącym takim praktykom powoduje, \
e wielu pracodawców decyduje się na  oszczędzanie
kosztem własnego personelu.
1
Polityka personalna sieci dyskontów spo\
ywczych Biedronka
1. Wprowadzenie
Celem opracowania jest omówienie problemu łamania praw pracowniczych w polskich sklepach
wielkopowierzchniowych na przykładzie sieci dyskontów spo\
ywczych Biedronka. Nieuczciwe
praktyki w stosunku do zatrudnionych mają miejsce w wielu firmach z tej bran\
y, jednak przypadek
polskiego oddziału holdingu Jeronimo Martins (właściciela Biedronki) mo\
na uznać za  modelowy
przykład ignorowania przepisów prawa pracy przez. Opisana poni\
ej historia dowodzi słuszności
tezy, \
e naczelne kierownictwo często nie przyznaje się do odpowiedzialności za negatywną stronę
swoich poczynań.1
Przypadki łamania praw pracowniczych są coraz chętniej opisywane przez media. Dzięki
dociekliwości dziennikarzy opinia publiczna poznała min. sprawy Biedronki, Kauflandu2, śabki3 czy
Frito Lay4. Jedną z głównych patologii funkcjonujących supermarketach jest nagminne stosowanie
umów cywilnoprawnych w miejsce umowy o pracę. Umowa zlecenia jest wyjątkowo niekorzystna dla
zatrudnionego, który nie otrzymuje najwa\
niejszych świadczeń, ubezpieczenia i prawa do urlopu.
Przepracowany okres nie jest wliczany do sta\
u pracy, od wynagrodzenia są odprowadzane składki
ZUS.
Ze względu na brak konieczności odprowadzania powy\
ej opisanych składek, stosowanie umów
cywilnoprawnych jest dla pracodawców rozwiązaniem tańszym od standardowych umów o pracę.
Mo\
liwość obni\
enia kosztów kadrowo-płacowych połączona z minimalnym ryzykiem
towarzyszącym takim praktykom powoduje, \
e wielu pracodawców decyduje się na  oszczędzanie
kosztem własnego personelu.
Pracownicy sklepów są często zatrudniani na � lub � etatu.5 Zgodnie z prawem osoby te powinny
pracować odpowiednio 20 lub 30 godzin tygodniowo, jednak w praktyce często spędzają w miejscu
pracy kilkanaście godzin dziennie, bez rekompensaty za przepracowane nadgodziny.
Lista przewinień supermarketów zawiera równie\
zaleganie z wynagrodzeniami, nie wypłacanie
nale\
ności za przepracowane nadgodziny czy pracę w nieodpowiednich warunkach. Trudna sytuacja
na polskim rynku pracy, w szczególności olbrzymie bezrobocie przewy\
szające 19%6 powodują, \
e
pracownicy akceptują wszelkie warunki narzucone przez pracodawcę, często muszą wybierać
pomiędzy pracą bez umowy, a brakiem środków do \
ycia.  Czarna i  szara strefa rynku zatrudnienia
obejmująca pracowników wykonujących obowiązki bez umowy lub pracujących większą ilość godzin
ni\
to wynika z umowy, obejmuje coraz większą liczbę osób.
Nagłaśnianie faktu łamania praw pracowniczych jest jak na razie jedyną skuteczną metodą walki z
nieuczciwymi pracodawcami.7 Narzędzia, którymi dysponuje Państwowa Inspekcja Pracy, organ
powołany do ścigania nadu\
yć, nie są skuteczne. Problemem jest równie\
opieszałość urzędników tej
instytucji i brak woli rozwiązania istniejących problemów.8
Jak dotychczas tylko publiczne napiętnowanie firm łamiących prawo przyniosło wymierne rezultaty.
2. Holding Jeronimo Martins
1
P. Pratley  Etyka w biznesie , Wydawnictwo Felberg SJA, Warszawa 2000, s.118
2
 Sytuacja w tarnobrzeskim Kauflandzie , portal www.lewica.pl, 22.03.2005
3
R. Rewiński,  Wyzysk ajentów śabki , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 15.03.2005
4
 Mą\
nie molestował , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 27.04.2005
5
G. Szaro,  Ofiary niskich cen , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 22.11.2004
6
www.bezrobocie.net
7
Wypowiedz
P. Wojciechowskiego, zastępcy dyrektora departamentu prawnego głównego inspektora pracy,
Gazeta Prawna, 21.04.2005, Wydawnictwo Infor Sp. Z.o.o, s.25
8
T. Zalewski  Agencyjny nie znaczy gorszy , Gazeta Prawna, 21.04.2005, Wydawnictwo Infor Sp. Z.o.o, s.25
2
Właścicielem sieci dyskontów spo\
ywczych Biedronka jest portugalska Grupa Jeronimo Martins.
Grupa podzielona na trzy piony: dystrybucję, produkcję i pozostałą działalność, działa na terenie
Polski i Portugalii.9
Diagram nr 1: Struktura holdingu Jeronimo Martins.
HOLDING
Jeronimo Martins
DYSTRYBUCJA PRODUKCJA POZOSTAA
A DZIAA
ALNOŚĆ
PORTUGALIA POLSKA PORTUGALIA PORTUGALIA
PINGO DOCE BIEDRONKA FIMA / VG Jeronimo Martins -dystrybucja FMCG
FEIRA NOVA LEVER / ELIDA CATERPLUS
RECHEIO IGLO / OLA HUSSEL
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie strony internetowej Grupy Jeronimo Martins - www.jeronimo-
martins.pt
Firma JMD pojawiła się na polskim rynku w roku 1995. Obecnie sieć obejmuje więcej ni\
700
dyskontów Biedronka. Liczba pracowników przewy\
sza 11 tys.10
Z punktu widzenia niniejszego opracowania istotne znaczenie ma misja, którą opisano na stronach
internetowych holdingu. Obejmuje ona min. następujące stwierdzenia11:
1.  Firmy wchodzące w skład holdingu Jeronimo Martins prowadzą działalność w sposób
uczciwy (...) w zgodzie z prawem obowiązującym w krajach biznesu.
2.  JMG aktywnie buduje uczciwe i odpowiednie relacje z pracownikami (& )i mediami. (...)
JMG wypełnia zobowiązanie do informowania inwestorów i władz w sposób terminowy i
wiarygodny.
3.  JMG dą\
y do zapewniania pracownikom zdrowych warunków pracy. Firma wypłaca
zatrudnionym wynagrodzenie odpowiednie do wykonywanej pracy. Celem polityki
personalnej jest motywowanie załogi powodujące tworzenie osobistego i profesjonalnego
stosunku do pracy. 12
9
Strona internetowa Grupy Jeronimo Martins - www.jeronimo-martins.pt
10
 Płacą za póz
no albo wcale , Dziennik A
ódzki, Wydawnictwo Polskapresse Sp. Z. o. o , 9.05.2005, s.1 i 5
11
Strona internetowa Grupy Jeronimo Martins - www.jeronimo-martins.pt
12
Strona internetowa Grupy Jeronimo Martins - www.jeronimo-martins.pt, tłumaczenie własne
3
Powy\
sza misja zawiera elementy zgodne z zasadami etyki biznesu.13Dla niniejszej pracy szczególnie
istotne są postanowienia dotyczące traktowania pracowników.
3. Opis problemu
Kto nie lubi Biedronki
Stowarzyszenie Poszkodowanych Przez Biedronkę, liczy 114 osób. Powstało 29 listopada 2002
roku z inicjatywy 3 firm producentów i dostawców Biedronki.14 Organizacja, działająca
początkowo jako Stowarzyszenie Kontrahentów Poszkodowanych przez Jeronimo Martins
Dystrybucja, została utworzona w celu obrony kontrahentów JMD przed nieuczciwymi
praktykami portugalskiej firmy. Działania Biedronki doprowadziły wiele firm do upadłości.
30 stycznia 2004 roku, Stowarzyszenie zmieniło nazwę na Stowarzyszenie poszkodowanych przez
JMD  Biedronka. Postanowiono przyjmować w poczet członków tak\
e byłych i obecnych
pracowników sieci.
Bo\
ena A
opacka (lat 39), Vice Przewodnicząca Stowarzyszenia, odegrała kluczową rolę w
sprawie Biedronki. Była pierwszą pracownicą, która zdecydowała się pozwać nieuczciwego
pracodawcę do sądu.
Pracowała w JMD od roku 1996. W roku 2000 awansowała na stanowisko kierownicze.15
Edward Gollent, Prezes-zało\
yciel Stowarzyszenia Poszkodowanych przez Biedronkę. Od 1999 r.
jego firma - Bog-Art była dostawcą Biedronki. JMD nie wywiązywało się z płatności, co
doprowadziło Gollentę do upadłości.16
Lech Obara, Pełnomocnik Stowarzyszenia, adwokat z Olsztyna włączył się aktywnie w sprawy
przeciwko Biedronce.
Nieodpłatnie pomagał pracownikom w przygotowaniu pozwów przeciwko JMD.17 Zachęcił 14
innych kancelarii w całej Polsce do aktywnej pomocy poszkodowanym przez Biedronkę.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła się do prokuratora generalnego z prośbą o nadzór
nad dochodzeniem w sprawie Biedronki.
Wydarzenia w sieci dyskontów stały się podstawą powołania Programu Spraw Precedensowych
prowadzonego przez organizację.
Sprawa nabrała charakteru politycznego.18 Stanisław Gorczyca, poseł Platformy Obywatelskiej,
wystąpił wysłał interpelację do ministra sprawiedliwości Andrzeja Kalwasa. Zdaniem posła nale\
y
wyjaśnić, dlaczego PIP pozwoliła na otwarcie sklepów bez niezbędnego personelu.
JMD lekcewa\
y skalę problemu
Czarne chmury gromadziły się nad Biedronką na długo zanim do sądu wpłynął pozew Bo\
eny
A
opackiej. Jednak dopiero ta konkretna sprawa i przychylne orzeczenie sądu na rzecz A
opackiej,
spowodowały, \
e nadu\
yciami w JMD zainteresowały się media. Była kierowniczka sklepu w
Elblągu pozwała JMD, \
ądając wypłaty zaległego wynagrodzenia za przepracowane nadgodziny.
(Kierownictwo wymagało od niej pracy w nadgodzinach i groziło zwolnieniem w przypadku nie
wykonania poleceń. W wyniku przepracowania kobieta poroniła.)
13
P. Pratley  Etyka w biznesie , Wydawnictwo Felberg JSA, Warszawa 2000, s.111
14
Historia Stowarzyszenia, portal www.gazeta.pl, zamieszczono 15.03.2005
15
L. Ostałowska  Nastawiłam się bojowo , portal www.gazeta.pl, zamieszczono 20.11.2005
16
I. Trusewicz  Gollent i Goliat , portal Stowarzyszenia Poszkodowanych przez JMD  www.stowarzyszenie-
biedronka.pl
17
E. Siedlecka  Harówka która zabija , portal www.gazeta.pl, zamieszczono 31.03.2005
18
G. Szaro, J. Wojciechowska,  Sprzedawczyni jak Herkules , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A.,
2/3.05.2005, s.3
4
Powódka nie posiadała dokumentów potwierdzających pracę w nadgodzinach. Dowiodła jednak
przed sądem, \
e centrala firmy wymuszała na kierownikach sklepów nie wykazywanie nadgodzin
w ewidencji czasu pracy. Tzw. kierownicy rejonów, stosując się do poleceń centrali, zwracali  do
poprawy kierownikom sklepów sprawozdania zawierające nadgodziny. Kierownicy otrzymywali
polecenie korygowania takich wykazów poprzez usunięcie zapisów o nadgodzinach.19
Osoby zatrudnione oficjalnie na � etatu pracowały po kilkanaście godzin dziennie. Zgodnie ze
strategią firmy sklepy są otwarte przez 14 godzin dziennie. Pracownik zatrudniony na � etatu
powinien pracować 30 godz. czyli np. 6 godz. dziennie przez 5 dni. Niewystarczająca ilość osobo-
godzin powodowała, \
e kierownicy dla zapewnienia niezbędnej obsługi sklepu, musieli planować
pracę w nadgodzinach. Dla utrzymania pracy placówek w narzuconych godzinach otwarcia, aby
pracownicy pracowali ponad 6 godzin dziennie, czyli więcej ni\
wynikało z umowy.
Sąd pierwszej instancji nakazał JMD wypłacenie A
opackiej 35 tys. zł za przepracowane 2,6 tys.
nadgodzin.20
W listopadzie 2004 JMD odwołało się od wyroku sądowego stwierdzającego konieczność
wypłacenia byłej kierowniczce sklepu w Elblągu wynagrodzenia za przepracowane godziny
nadliczbowe.21
Firma oświadczyła, \
e nie zgadza się z wyrokiem  orzeczonym pod presją opinii publicznej oraz
\
e  dbała i dba o swoich pracowników i wypełnia wszelkie obowiązki wynikłe z kodeksu pracy .
Po deklaracji JMD A
opacka ogłosiła, \
e wszyscy poszkodowani przez Biedronkę mogą zwracać
się do niej po pomoc.
Pod koniec roku 2004 prokuratura, na wniosek JMD, postawiła Bo\
enie A
opackiej zarzuty
fałszowania ewidencji czasu pracy.22
W styczniu 2005 Prokuratura Okręgowa w Poznaniu poleciła wszcząć dochodzenie w sprawie
ustalenia czy w Biedronce istniał  zorganizowany system wyzysku pracowników .23Początkowo
Poznańska Prokuratura Rejonowa odmawiała wszczęcia procesu. Ostatecznie prokurator Danuta
Błaszczyk uznała, \
e masowość stwierdzonych przez inspekcję pracy naruszeń  mo\
e świadczyć
o udziale w tym procederze zarządu Jeronimo Martins .
Kontrola przeprowadzona przez Państwową Inspekcję Pracy w 229 z 700 sklepów Biedronki
stwierdziła, \
e pracodawca dą\
ył do  uzyskania maksymalnego zysku bez poszanowania
istniejącego porządku prawnego
Eskalacja kampanii przeciwko JMD
30 marca 200524 toczyło się ju\
ponad 30 spraw o nadgodziny zało\
onych przez pracowników
sieci Biedronka. Kolejne kilkadziesiąt gotowych pozwów czekało na wynik apelacji JMD po
przegranej w sprawie wytoczonej przez Bo\
enę A
opacką.
Afera Biedronki stała się swoistym perpetum mobile. Przełamanie milczenia przez A
opacką i
zwycięstwo w procesie przeciwko JMD zmotywowało kolejne, nawet mniej odwa\
ne osoby do
wskazania dalszych nadu\
yć.25
Pozwy wpłynęły do sądów w Olsztynie, Elblągu, Ostródzie, Warszawie, Poznaniu, Bydgoszczy,
A
odzi i innych miastach. Kilkanaście pozwów trafiło do sądu w Bydgoszczy. Po kilka w
19
E. Siedlecka  Harówka która zabija , portal www.gazeta.pl, zamieszczono 31.03.2005
20
PAP,  A
opacka w wyborach parlamentarnych - prawdopodobnie z list SdPl , Gazeta Wyborcza,
Wydawnictwo Agora S.A., Warszawa, 31.05.2005, s.21
21
G. Szaro,  Ofiary niskich cen , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 22.11.2004
22
G. Szaro  Podwójna ofiara Biedronki , portal www.gazeta.pl, zamieszczono 22.12.2004
23
E. Siedlecka, op. cit.
24
M. Kupiszewska,  Zaczęła Biedronka , śycie Warszawy, 30.03.2005
25
G. Szaro, J. Wojciechowska  Sprzedawczyni jak Herkules , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A.,
2/3.05.2005, s.3
5
Poznaniu, Białymstoku i Gdańsku. Pozywający domagali się odszkodowań od kilku do 100
tysięcy zł.26
Oprócz pozwów cywilnych właścicielom Biedronki zagra\
a sprawa karna..27 Elbląska prokuratura
prowadzi śledztwo w sprawie fałszowania ewidencji czasu pracy w latach 2002-2003.
20 kwietnia 2005 do słupskiej prokuratury wpłynęło zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.
Sprawa dotyczyła Anety Glińskiej, 21-letniej pracownicy Biedronki.28
Glińska przepracowała w usteckiej Biedronce pół roku. Zatrudniona na stanowisku kasjerki
zajmowała się rozładowywaniem samochodów dostawczych. Sklep nie był wyposa\
ony w sprzęt
odpowiedni do przenoszenia cię\
kich ładunków. Na wyposa\
eniu znajdował się jedynie
uszkodzony wózek, dlatego pracownicy rozładowywali dostawy ręcznie.
Dziewczyna była zatrudniona na � etatu, jednak w praktyce pracowała kilkanaście godzin
dziennie. Zarabiała ok. 600 zł netto.
Aneta Glińska mieszkała razem z matką  rencistką. Kobiety utrzymywały się z renty matki i
pensji wypłacanej przez Biedronkę. W obawie przed utratą z
ródła dochodów Glińska godziła się
na pracę w opisanych warunkach.29
Pracownica skar\
yła się na bóle głowy nasilające się podczas rozładowywania towarów. 8 sierpnia
2003 r. zemdlała w pracy. Następnego dnia jej stan się pogorszył i pogotowie zabrało ją do
szpitala w Słupsku. Po zdiagnozowaniu tętniaka mózgu pacjentka trafiła do kliniki w Gdańsku.
Tam przeszła dwie operacje. Zmarła 13 sierpnia 2003 r. Bezpośrednią przyczyną śmierci było
pękniecie guza mózgu.
Według opinii Zakładu Ekspertyz Sądowych w Olsztynie istnieje ścisły związek pomiędzy
przyczynowo-skutkowy pomiędzy wykonywaną pracą fizyczną, z pęknięciem tętniaka. Przyczyną
takich powikłań są stany związane ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego, np. długotrwały
wysiłek fizyczny.
Aneta Glińska osierociła 3-letniego syna, którego obecnie wychowuje jej matka. JMD wypłaciło
rodzinie 5 tys. zł, w tym zaległe wynagrodzenie za 1,5 m-ca i zapłatę za zaległy urlop.30
27 kwietnia 2005, po opublikowaniu w Gazecie Wyborczej artykułu autorstwa G. Szaro31
informującego o przyczynach śmierci Anety Glińskiej, Firma Jeronima Martins32 zamieściła w
Gazecie Wyborczej, Fakcie i innych wysoko nakładowych dziennikach lokalnych w całym kraju
(min. w Gazecie Olsztyńskiej, Expressie Ilustrowanym i Dzienniku A
ódzkim33) płatne
oświadczenia. W piśmie podpisanym przez dyrektora ds. marketingu i komunikacji JMD, Annę
Sierpińską, firma zarzuca redaktorowi Szaro brak rzetelności dziennikarskiej i obiektywizmu.
W oświadczeniu oskar\
ono Edwarda Gollentę i mecenasa Obarę (osoby wspierające pracowników
Biedronki w działaniach przeciwko JMD)o próby szanta\
owania Portugalczyków.
Poinformowano, \
e E. Gollenta, były dostawca sieci Biedronka, groził przekazaniem opisanych
faktów mediom. Groz
by miały zostać spełnione w przypadku nie spełnienia oczekiwań
finansowych Gollenty.
Dodatkowo Anna Sierpińska kwestionuje wiarygodność ekspertyzy sądowej wydanej w Olsztynie
(mieście w którym znajduje się siedziba Stowarzyszenia osób poszkodowanych przez Biedronkę.)
Autorka sugeruje, \
e organem właściwym do wydania opinii były ośrodki w Gdańsku i Ustce,
gdzie chora była leczona.34
26
G. Szaro,  Ofiary niskich cen , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 22.11.2004
27
 Druga sprawa Biedronki , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 22.11.2004
28
G. Szaro  Lekarze mówią, \
e Biedronka ją zabiła , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 21.04.2005,
s.15
29
G.Szaro , op. cit.
30
E. Siedlecka  Harówka która zabija , portal www.gazeta.pl, zamieszczono 31.03.2005
31
G.Szaro, op.cit.
32
Płatne ogłoszenie:  Oświadczenie Zarządu Jeronimo Martins Dystrybucja S.A. w sprawie artykułu
opublikowanego w Gazecie Wyborczej , Dziennik A
ódzki, Wydawnictwo Polska Presse Sp. Z.o.o., 27.04.2005,
s.23
33
G. Szaro, J. Wojciechowska, op. cit.
34
Płatne ogłoszenie:  Oświadczenie Zarządu Jeronimo Martins Dystrybucja S.A. w sprawie artykułu
opublikowanego w Gazecie Wyborczej , Dziennik A
ódzki, Wydawnictwo Polska Presse Sp. Z.o.o., 27.04.2005,
s.23
6
W maju 2005 ujawniono fakt, \
e pracownice dyskontów zajmowały się rozładowywaniem TIR-
ów dostarczających towar do sklepów. Ich zadania obejmowały dz
wiganie cię\
arów
przekraczających kilkakrotnie dozwolone normy.35 Prasa poinformowała, \
e większość
pracowników nie posiadała badań lekarskich, które są wymagane przy przenoszeniu ładunków, a
Biedronka jest jedyną siecią w Polsce nie zatrudniającą magazynierów.
W skierowaniach pracowników Biedronki na badania pracownicze zaznaczano jedynie
wykonywanie obowiązków kasjera-sprzedawcy z wyd. energetycznym rzędu 1500 kcal/ 8 godz.
Dla mę\
czyzn i 1000 kcal/8 godz. dla kobiet. Dla porównania 1200 kcal przez cały dzień spala
osoba nie wykonująca \
adnej pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła kontrole w 229 Biedronkach. Kontrole wykazały, \
e
sieć nie zatrudnia magazynierów i tragarzy, a najcię\
sze prace wykonują kasjerki i kierowniczki
sklepów. PIP wystawiła mandaty i skierowała do sądów grodzkich wnioski o ukaranie
kierowników sklepów grzywną (maksymalnie 5 tys. zł).36
Stowarzyszenie Pokrzywdzonych przez JMD zło\
yło w tej sprawie zawiadomienie do
prokuratury.
Obecnie pięć pracownic z województwa łódzkiego czeka na wyznaczenie terminów rozpraw.37
Ubiegają się o odszkodowania od 6,5 tys. zł do 17 tys. Kobiety twierdzą, \
e pracowały od 12 do
15 godzin na dobę.
Pod koniec maja 2005 śledztwo w sprawie stworzenia systemu wyzysku pracowników w
Biedronce stanęło w martwym punkcie. Nikomu nie postawiono zarzutu. Obserwująca tę sprawę
Helsińska Fundacja Praw Człowieka napisała do prokuratora krajowego Karola Napierskiego, \
e
przedłu\
ające się postępowanie "rodzi głębokie zaniepokojenie", zwa\
ywszy na szczególną wagę,
jaką ma wyjaśnienie tej sprawy dla przestrzegania praw pracowniczych w Polsce. Fundacja prosi
Napierskiego o "skorzystanie z dostępnych mu środków nadzoru", \
eby sprawę wyjaśnić sprawnie
i dogłębnie. 38
Jak wynika z informacji rzecznika prasowego Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Mirosława
Adamskiego, prowadząca śledztwo komenda wojewódzka policji poprosiła o przedłu\
enie go do
20 lipca. Będzie to ju\
pół roku zamiast przepisowych trzech miesięcy. Zwrócono się do
inspektoratów pracy w całej Polsce o przesłanie wyników kontroli w Biedronkach prowadzonej
ponad rok temu. Są przesłuchiwani świadkowie - w ramach pomocy prawnej przez komendy
policji w miejscu zamieszkania świadków. Tak więc nie zanosi się na szybkie zakończenie
sprawy.
24 maja 2005 Elbląski sąd umorzył postępowanie w sprawie Bo\
eny A
opackiej, dotyczące
fałszowania czasu ewidencji pracy w latach 2001-2002. W marcu ta sama prokuratura zło\
yła
wniosek o warunkowe umorzenie postępowania w sprawie byłej kierowniczki sklepu, poniewa\

zdaniem prokuratury A
opacka sama wzbudziła zainteresowanie śledczych sytuacją w sklepie
Biedronka.
Sąd uzasadnił decyzję niską szkodliwością społeczną czynu oraz tym, \
e sąd nie dopatrzył się w
działaniu A
opackiej znamion przestępstwa.
Przed sądami pracy w całym kraju toczy się 40 spraw przeciw Biedronce dotyczących roszczeń
pracowniczych za nadgodziny.39
Sprytna Biedronka czyli druga strona medalu
35
G. Szaro  Bezradna inspekcja , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 25.04.2005, s.5
36
G. Szaro, op. cit.
37
 Płacą za póz
no albo wcale , Dziennik A
ódzki, Wydawnictwo Polskapresse Sp. Z. o. o , 9.05.2005, s.1 i 5
38
Sprawa Biedronki: Śledztwo w sprawie wyzysku utknęło  Gazeta Wyborcza , Wydawnictwo Agora S.A.,
29.05.2005, s. 11
39
Sprawa Biedronki: Śledztwo w sprawie wyzysku utknęło  Gazeta Wyborcza , Wydawnictwo Agora S.A.,
29.05.2005, s. 11
7
Biedronka podjęła szereg działań zmierzających do ratowania wizerunku.
W ciągu roku od ujawnienia nieprawidłowości w JMD nastąpiła poprawa warunków pracy we
wszystkich sklepach sieci. Ręczne wózki do transportu towaru zastąpiono elektrycznymi.
Wprowadzono komputerową ewidencję czasu pracy. Uruchomiono równie\
infolinię, gdzie
pracownicy mogą zgłaszać swoje uwagi.40
1 kwietnia podwy\
szono pensje pełnoetatowych pracowników. Obecnie wynoszą one 1,2 tys. zł
brutto. Firma poinformowała, \
e wydatki z tytułu podwy\
ek w br mają sięgnąć 14 mln zł.
Podwy\
ki nie objęły osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin, które stanowią
większość z 11 tys. pracowników i zarabiają od 720 do 760 zł brutto.41
Pracownicy, którzy zło\
yli pozwy przeciwko JMD otrzymywali propozycje zawarcia ugody. W
ten sposób większość osób zgodziła się na kilkutysięczne odszkodowanie w zamian za wycofanie
spraw z sądu.42
Początkowo JMD proponowało pracownikom ugody opiewające na 10-20% wartości zaległych
wynagrodzeń. Zbyt niskie kwoty spowodowały, \
e w sądzie lawinowo przyrastała liczba pozwów,
a pracownicy nie byli zainteresowani porozumieniem na niekorzystnych warunkach. Dopiero
podniesienie kwot odszkodowań do 50% zaległych wypłat zachęciło wiele osób do zawarcia
kompromisu i wycofania pozwów.43
Po wyroku korzystnym dla A
opackiej, Biedronka zło\
yła apelację i wygrała sprawę. Okazało się,
obliczenie odszkodowania na podstawie średniej pensji z ostatnich 3 lat było błędne. W
uzasadnieniu wyroku sędzia Alina Krusz-Stankiewicz stwierdza, \
e wyliczenia nadgodzin
powinny być bardziej precyzyjne. Problem polega na tym, \
e pokrzywdzeni nie mogą przedło\
yć
bardziej wiarygodnych dowodów, poniewa\
ewidencja czasu pracy była fałszowana.44
Zwycięstwo JMD stanowiło moment zwrotny. Precedensowe podwa\
enie znaczenia dowodów
A
opackiej spowodowało, \
e JMD zrezygnowało z polityki zawierania porozumień. Od chwili
wygrania procesu, właściciel Biedronki pozwala aby wszystkie sprawy trafiały do sądu. Na ugody
godzi się wyjątkowo i na warunkach niekorzystnych dla pracowników.45
Mecenas Rościszewski, jeden z prawników zaanga\
owanych w sprawy stowarzyszenia stwierdził,
\
e w obliczu zaistniałych okoliczności ostra walka straciła sens. Pracownicy powinni dą\
yć do
zawierania porozumień. Nawet Prezes Stowarzyszenia, Edward Gollent, wcześniej dą\
ący do
konfrontacji uznał, \
e Stowarzyszenie jest otwarte na totalne zakończenie sporu. Podkreślił, \
e
takie rozwiązanie jest korzystne dla obu stron.
Chocia\
wyrok sądu gdańskiego nie jest wią\
ący, inne sądy będą uwzględniały go przy
podejmowaniu decyzji.
Sprawa A
opackiej ma być ponownie rozpatrzona w br.
Biedronka kusi
problemem istotnym z punktu widzenia JMD byli pracownicy, którzy chętnie zeznawali
przeciwko pracodawcy. Firma rozpoczęła planową walkę z tym procederem u\
ywając starannie
dobranego zestawu kar i nagród.
Biedronka zorganizowała szereg imprez dla całej załogi (wcześniej na takie uroczystości
zapraszano tylko kierownictwo).46 Przykładowo na Podlasiu 120 osób otrzymało zaproszenie na
bal w Karczmie Wojciecha w Mońkach. Za wszystko płaciła JMD.
Spotkania integracyjne organizowane są w całej Polsce. Władze firmy informują, \
e spotkania są
firmową tradycją i mają słu\
yć podziękowaniu pracownikom za wspólną pracę. Informacje o
tradycji nie są w pełni prawdziwe, poniewa\
większość pracowników nigdy nie słyszała o
40
G. Szaro  Bezradna inspekcja , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 25.04.2005, s.5
41
M. Kopiński  Fortel Biedronki , portal www.gazeta.pl, 31.03.2005
42
M. Kopiński , op. cit.
43
M. Kopiński op. cit.
44
M. Kopiński op. cit.
45
G. Szaro  Biedronka woli teraz procesy ni\
ugody , portal www.gazeta.pl, 8.03.2005
46
M. Kopiński, A.Dzienis, W. Niziołek  Biedronka grozi i bawi , portal www.gazeta.pl, 2.02.2005
8
podobnych spotkaniach, jednak taktyka przyniosła pierwsze efekty, pracownicy stają się lojalni i
coraz lepiej wypowiadają się o firmie.
Równolegle do spotkań integracyjnych nastąpiła zmiana zeznań kilku świadków. Osoby, które
wcześniej zeznawały na niekorzyść JMD zaczęły przekonywać, \
e  Biedronka to jedna wielka
rodzina . Po zmianie zeznań przez jednego z pracowników zeznających w Elblągu
Stowarzyszenie wysłało do prokuratury informację o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
Według E. Gollenta świadkowie byli zapraszani na spotkania w centrali firmy, po których
całkowicie zmieniali poglądy.
Bardzo pozytywnie wypowiada się o JMD szef biedronkowej  Solidarności , Paweł Pawlak.
Jego zdaniem w ciągu ostatnich miesięcy du\
o zmieniło się na lepsze. Do zało\
onego pół roku
temu związku nale\
y 300 osób. Pawlak stwierdza, \
e sygnały o nadgodzinach czy dz
wiganiu
cię\
arów zdarzają się coraz rzadziej, chwali JMD za zakup wózków elektrycznych, które są
obecnie w prawie wszystkich sklepach.47
Szef  Solidarności podkreśla znaczenie wprowadzenia elektronicznej ewidencji czasu pracy oraz
zatrudnienia kontrolerów sprawdzających dokumentację pracowniczą. Zdaniem związkowca firma
wkrótce udzieli załodze podwy\
ek, a ju\
niedługo ludzie będą zabiegali o mo\
liwość pracy w
Biedronce.
W okresie kiedy pracownicy JMD bawili się na firmowych imprezach, kilkoro byłych
pracowników, oskar\
ających portugalską firmę, zaczęło otrzymywać telefony z pogró\
kami.
Anonimowi rozmówcy grozili u\
ywając obraz
liwego języka. Rzecznik Biedronki poinformowała,
\
e firma nie ma nic wspólnego z zastraszaniem byłych pracowników.48
Podsumowanie
 Sprawa Biedronki nie posiada jeszcze zakończenia, jednak widać, \
e zainteresowanie prasy
tematem stopniowo słabnie. Gaśnie równie\
determinacja osób zrzeszonych w Stowarzyszeniu.
Mo\
na zaryzykować stwierdzenie, \
e konflikt wchodzi w ostatnią fazę.
JMD konsekwentnie zabiega o poparcie opinii społecznej i z coraz lepszym skutkiem tuszuje
aferę.
Jednocześnie JMD nasiliło zabiegi zmierzające do ratowania wizerunku.
Główną bronią w kampanii jest dalsze ignorowanie tematu poszkodowanych pracowników i
konsekwentne nie przyznawanie się do winy. W celu zagłuszenia niekorzystnych informacji
Biedronka inwestuje w kosztowne działania reklamowe.
24 maja 2005 rozpoczęto kampanię reklamową związaną z 10-leciem istnienia Biedronki na
polskim rynku. Firma zdecydowała się na huczne świętowanie rocznicy. Obsługą kampanii zajęła
się jedna z największych i najdro\
szych agencji reklamowych w Polsce  Publicis.49 Bud\
et
przedsięwzięcia reklamowego sięga kilku milionów złotych.
Wielką wygraną  afery Biedronki jest Bo\
ena A
opacka, która z poszkodowanej pracownicy stała
się  drugim Wałęsą - gwiazdą medialną, o której przychylność zabiegają wszystkie partie
polityczne.50
Poszkodowani to osoby, które zło\
yły pozwy i przez to straciły pracę. Niestety rokowania
dotyczące wypłaty zaległych wynagrodzeń są coraz słabsze.
47
P. Nosowski,  Czy w Biedronce jest lepiej , portal www.gazeta.pl, 16.03.2005
48
M. Kopiński, A. Dzienis, W. Niziołek, op. cit.
49
 Urodziny Biedronki , portal agencji Publicis, www.publicis.com.pl
50
PAP  A
opacka w wyborach parlamentarnych - prawdopodobnie z list SdPl , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo
Agora S.A., Warszawa 31.05.2005, s.12
9
W całej sprawie karygodnie zachowała się Państwowa Inspekcja Pracy. Mo\
na wysnuć wniosek,
\
e jej przedstawiciele zabrali głos tylko w chwili, gdy media były szczególnie zainteresowane
tematem. W miarę wyciszania szumu medialnego zaanga\
owanie urzędników malało.
Jak widać misja, której fragmenty są cytowane na początku pracy, zawierająca bodaj\
e wszystkie
standardy etyczne jakich powinno przestrzegać europejskie przedsiebiorstwo, jest zbiorem
martwych zapisów. W działalności kierownictwa Jeronimo Martins trudno doszukać się
poszanowania choćby podstawowych standardów odpowiedzialności wobec pracowników i
społeczeństwa.51
Literatura:
Pozycje ksią\
kowe:
1. P. Pratley  Etyka w biznesie , Wydawnictwo Felberg SJA, Warszawa 2000, s.118
2. W. Gasparski  Europejskie standardy etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu , Wydawnictwo Wy\
szej
Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania, Warszawa 2003, s.173
Artykuły prasowe i materiały z portali internetowych:
1.  Sytuacja w tarnobrzeskim Kauflandzie , portal www.lewica.pl, 22.03.2005
2. R. Rewiński,  Wyzysk ajentów śabki , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 15.03.2005
3.  Mą\
nie molestował , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 27.04.2005
4. G. Szaro,  Ofiary niskich cen , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 22.11.2004
5. Wypowiedz
P. Wojciechowskiego, zastępcy dyrektora departamentu prawnego głównego inspektora pracy,
Gazeta Prawna, 21.04.2005, Wydawnictwo Infor Sp. Z.o.o, s.25
6. T. Zalewski  Agencyjny nie znaczy gorszy , Gazeta Prawna, 21.04.2005, Wydawnictwo Infor Sp. Z.o.o, s.25
7. Strona internetowa Grupy Jeronimo Martins - www.jeronimo-martins.pt
8.  Płacą za póz
no albo wcale , Dziennik A
ódzki, Wydawnictwo Polskapresse Sp. Z. o. o , 9.05.2005, s.1 i 5
9. Historia Stowarzyszenia, portal www.gazeta.pl, zamieszczono 15.03.2005
10. L. Ostałowska  Nastawiłam się bojowo , portal www.gazeta.pl, zamieszczono 20.11.2005
11. I. Trusewicz  Gollent i Goliat , portal Stowarzyszenia Poszkodowanych przez JMD  www.stowarzyszenie-
biedronka.pl
12. E. Siedlecka  Harówka która zabija , portal www.gazeta.pl, zamieszczono 31.03.2005
13. G. Szaro, J. Wojciechowska,  Sprzedawczyni jak Herkules , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A.,
2/3.05.2005, s.3
51
W. Gasparski  Europejskie standardy etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu , Wydawnictwo Wy\
szej
Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania, Warszawa, s.173
10
14. PAP,  A
opacka w wyborach parlamentarnych - prawdopodobnie z list SdPl , Gazeta Wyborcza,
Wydawnictwo Agora S.A., Warszawa, 31.05.2005, s.21
15. G. Szaro  Podwójna ofiara Biedronki , portal www.gazeta.pl, zamieszczono 22.12.2004
16. M. Kupiszewska,  Zaczęła Biedronka , śycie Warszawy, 30.03.2005
17. G. Szaro, J. Wojciechowska  Sprzedawczyni jak Herkules , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A.,
2/3.05.2005, s.3
18.  Druga sprawa Biedronki , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 22.11.2004
19. G. Szaro  Lekarze mówią, \
e Biedronka ją zabiła , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A.,
21.04.2005, s.15
20. Płatne ogłoszenie:  Oświadczenie Zarządu Jeronimo Martins Dystrybucja S.A. w sprawie artykułu
opublikowanego w Gazecie Wyborczej , Dziennik A
ódzki, Wydawnictwo Polska Presse Sp. Z.o.o.,
27.04.2005, s.23
21. G. Szaro  Bezradna inspekcja , Gazeta Wyborcza, Wydawnictwo Agora S.A., 25.04.2005, s.5
22. Sprawa Biedronki: Śledztwo w sprawie wyzysku utknęło  Gazeta Wyborcza , Wydawnictwo Agora S.A.,
29.05.2005, s. 11
23. M. Kopiński  Fortel Biedronki , portal www.gazeta.pl, 31.03.2005
24. G. Szaro  Biedronka woli teraz procesy ni\
ugody , portal www.gazeta.pl, 8.03.2005
25. M. Kopiński, A.Dzienis, W. Niziołek  Biedronka grozi i bawi , portal www.gazeta.pl, 2.02.2005
26. P. Nosowski,  Czy w Biedronce jest lepiej , portal www.gazeta.pl, 16.03.2005
27.  Urodziny Biedronki , portal agencji Publicis, www.publicis.com.pl
28. PAP  A
opacka w wyborach parlamentarnych - prawdopodobnie z list SdPl , Gazeta Wyborcza,
Wydawnictwo Agora S.A., Warszawa 31.05.2005, s.121
29. www.bezrobocie.net
11