Holandia |
Informacje ogólne
Holandia, Nederland, Królestwo Holandii (Niderlandów), Koninkrijk der Nederlanden, państwo w zachodniej Europie, nad Morzem Północnym. Obszar 41 834 km2. Graniczy na wschodzie z Niemcami, na południowym zachodzie z Belgią, północno-zachodnie i północne granice kraju wyznacza wybrzeże Morza Północnego.
Stolica konstytucyjna, siedziba parlamentu, Amsterdam 696 tys. mieszkańców (1991), siedziba dworu i rządu znajduje się w Hadze - 444 tys. mieszkańców (1991).
Większe miasta (dane z 1991): Rotterdam (574 tys.), Utrecht (230 tys.), Eindhoven (191 tys.), Groningen (168 tys.), Tilburg (154 tys.), Haarlem (149 tys.), Nijmegen (146 tys.), Apeldoorn (146 tys.), Enschede (145 tys.).
Podzielona administracyjnie na 12 prowincji i 702 gminy, w skład państwa wchodzą dwa terytoria zamorskie: Antyle Holenderskie i Aruba.
Językiem urzędowym jest holenderski (niderlandzki) i lokalnie fryzyjski.
Waluta narodowa, gulden holenderski, dzieli się na 100 centów.
Ludność
15184 tys. mieszkańców (1992), co daje średnią gęstość zaludnienia 372 osoby/km2. W 1991 w miastach zamieszkiwało 89% ludności.
Holandia jest krajem jednolitym narodowościowo, 96% społeczności stanowią Holendrzy. Nieliczna ludność pochodzenia obcego reprezentowana jest przez Turków (1%), Marokańczyków (1%) i Niemców (poniżej 1%). Największą wspólnotę wyznaniową tworzą katolicy (36% ogółu społeczeństwa), średnio co czwarty Holender jest protestantem (26%). 1/3 ludności (33%) deklaruje swą bezwyznaniowość.
Zjawisko analfabetyzmu nie występuje. Przeciętna długość życia mężczyzn 74, kobiet 80 lat.
Warunki naturalne
Holandia jest krajem nizinnym o rzeźbie ukształtowanej w okresie czwartorzędowym przez lądolód skandynawski, osady niesione przez mające tu swe ujście wielkie rzeki europejskie: Ren, Mozę i Skaldę oraz wskutek oddziaływania morza, które na przestrzeni dziejów na przemian niszczyło i budowało ląd dzisiejszej Holandii.
Ok. 1/4 całego obszaru kraju zajmują depresje, czyli obszary leżące poniżej poziomu morza, 1/3 powierzchni Holandii wznosi się do wysokości 1 m n.p.m., nieco więcej niż 1/10 obszaru osiąga wysokość przekraczającą 10 m n.p.m. Najwyżej położony punkt kraju, wzniesienie Vaalserberg, osiąga zaledwie 321 m n.p.m., punkt najniżej położony znajduje się zaś na dnie Polderu Księcia Aleksandra 6,3 m p.p.m.
Na wschodzie i południu kraju wyodrębnia się strefa wysoczyzn, porozcinanych szerokimi dolinami płynących w kierunku zachodnim rzek. Wysoczyzny zbudowane są z piasków i żwirów rzecznych, na ich powierzchni spotyka się wały moren czołowych pozostawionych przez lądolód skandynawski.
Na północ i zachód od wysoczyzn rozciąga się pas równin pomorskich. Obszary te, będące do niedawna morzem, powstały wskutek wypełniania się zalewu morskiego osadami rzecznymi i morskimi. Są one położone poniżej poziomu morza, przed zalaniem chroni je pas wydm, biegnący wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na uformowanej przez prądy morskie mierzei, oraz budowane przez człowieka wały ochronne.
W północnym odcinku mierzeja traci swą ciągłość, przechodząc w pas Wysp Zachodniofryzyjskich.
Holandia pozostaje pod wpływem klimatu umiarkowanego, oceanicznego. Roczna amplituda temperatury jest niewielka, lata stosunkowo chłodne, a zimy łagodne. Średnia temperatura stycznia notowana w stolicy (Amsterdam) wynosi 2°C, lipca zaś 17°C. Roczna suma opadów 650 mm.
Historia
Pierwsze ślady bytności człowieka na ziemiach dzisiejszej Holandii pochodzą z paleolitu. Okres wpływów i panowania cesarstwa rzymskiego (Rzym starożytny) trwał przez ok. pięć stuleci, od I w. p.n.e. W w. IX Holandia powstała jako odrębne państwo, by w początkach XV w. przejść pod panowanie Burgundii, od 1477 Habsburgów, w 1556 zaś ich hiszpańskiej linii.
Restrykcyjna polityka Habsburgów doprowadziła w 1566 do wybuchu powstania, dzięki któremu niepodległość uzyskały północne, protestanckie regiony Niderlandów. W 1588 proklamowano na tych terenach powstanie Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów. W XVI i XVII w. Holandia stała się światową potęgą morską i kolonialną zdobywając liczne posiadłości zamorskie w południowej Azji i Ameryce Południowej.
Na okres ten przypadł również rozkwit krajowej nauki i sztuki. Działali i tworzyli wówczas Rubens, Rembrandt, Erazm z Rotterdamu, Spinoza. XVIII w. przyniósł zmierzch świetności kraju.
W 1795 Holandia dostała się pod okupację francuską. Po upadku Napoleona I i kongresie wiedeńskim utworzono w 1815 królestwo Belgii i Holandii z którego, po oddzieleniu się Belgii w 1830, powstała Holandia w jej współczesnych granicach. W 1848 przyjęto nową, liberalną konstytucję wzorowaną na brytyjskiej.
W okresie I wojny światowej kraj zdołał zachować neutralność. W maju 1940 Holandię zajęły wojska hitlerowskich Niemiec, okupując kraj do 1945.
Do czasów powojennych Holandia zachowała pozycję trzeciego co do wielkości mocarstwa kolonialnego, panując nad rozległymi obszarami Holenderskich Indii Wschodnich, licznymi archipelagami Indii Zachodnich oraz Gujaną. Pozostałością dawnego imperium są współcześnie dwa holenderskie terytoria zamorskie posiadające autonomię wewnętrzną: Antyle Holenderskie i Aruba.
Holandia przystąpiła do Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) w 1949, w 1957 zaś do EWG. Wspólnie z Belgią i Luksemburgiem tworzy unię gospodarczą Beneluxu.
Ustrój polityczny
Monarchia parlamentarna, głową państwa jest król. Władzę ustawodawczą sprawuje król i dwuizbowy parlament (Stany Generalne): 75-osobowa Izba Pierwsza (wyższa), wybierana drogą pośrednią, i 150-osobowa Izba Druga (niższa) pochodząca z wyborów powszechnych.
Władzę wykonawczą sprawuje odpowiedzialny przed parlamentem, mianowany przez króla rząd. Funkcjonuje Rada Stanu będąca organem konsultacyjnym króla.
Gospodarka
Holandia jest krajem dobrze i wszechstronnie rozwiniętym gospodarczo. Swoje znaczenie we współczesnym państwie zachowały dziedziny mające wielowiekową tradycję: handel i transport morski oraz rybołówstwo.
Przemysł
Przemysł przetwórczy na dużą skalę rozwinął się i zmodernizował dopiero po II wojnie światowej. Wcześniej przez długi okres największe znaczenie posiadała branża włókiennicza, w mniejszym stopniu przemysł maszynowy i elektromechaniczny. Obecnie przemysł przetwórczy wytwarza 32% produktu krajowego brutto.
Kraj nie posiada wielkich zasobów surowców naturalnych. Do końca lat 70. eksploatowano w Limburgii pokłady węgla kamiennego. Obecnie wszystkie kopalnie tego zagłębia zamknięto, zainteresowano się natomiast alternatywnymi źródłami energii, rozpoczynając wydobycie gazu ziemnego z pól pod Morzem Północnym, budując elektrownie atomowe.
W bilansie energetycznym kraju poważne znaczenie posiadają nadal zakłady wykorzystujące importowany węgiel. Na wybrzeżu, w Ijmuiden, funkcjonuje wielka i nowoczesna stalownia. W Flessingue znajduje się centrum krajowego przemysłu wytopu aluminium.
Do dużego znaczenia doszły rozwijające się branże: stoczniowa, samochodowa (produkcja samochodów ciężarowych przez kooperujące firmy DAF i Volvo), lotnicza (Fokker). Centrum holenderskiego przemysłu bawełnianego znajduje się w Enschede, przetwórstwo wełny silnie rozwinęło się w Tilburgu.
Przemysł chemiczny rozwinął się w oparciu o miejscowe złoża gazu w Groningen, soli w Hengelo oraz w głównych miastach portowych kraju: Rotterdamie, który jest zarazem największym portem na świecie, i Amsterdamie.
Holandia jest siedzibą licznych międzynarodowych koncernów, z których trzy należą do grona dziesięciu największych w Europie, są to: Royal-Dutch-Shell, Unilever (o mieszanym kapitale brytyjsko-holenderskim) oraz Philips.
Wielkie znaczenie dla gospodarki kraju posiada holenderski przemysł przetwórstwa spożywczego. Obok ogromnej liczby zakładów bazujących na surowcach krajowych powstały zakłady specjalizujące się w przetwórstwie kakao, kawy, herbaty.
Rolnictwo
Sektor rolny, pomimo że dostarcza jedynie 4% produktu krajowego brutto, należy do ważnych gałęzi gospodarki narodowej. Produkty pochodzenia rolnego dostarczają bowiem 20% wpływów z eksportu.
Holenderska gospodarka rolna należy do najnowocześniejszych i najbardziej wydajnych na świecie. Podstawowym jej kierunkiem jest hodowla, przede wszystkim bydła, trzody chlewnej oraz kurczaków i kaczek.
Ze względu na mocno ograniczony areał ziem możliwych do wykorzystania rolniczego zaznacza się tendencja do ograniczania produkcji zbóż na rzecz bardziej dochodowego ogrodnictwa i hodowli kwiatów. Owoce, warzywa, kwiaty cięte i doniczkowe, cebulki kwiatowe produkuje się głównie z myślą o eksporcie.
Rybołówstwo
Tradycyjnie dobrze rozwiniętym sektorem gospodarki jest rybołówstwo i przetwórstwo rybne. Największe porty rybackie Holandii znajdują się w: Ijmuiden, Katwijk, Scheveningen, Vlissingen.
Handel
Handel zagraniczny, pośrednictwo handlowe i tranzyt obcych towarów odgrywają bardzo dużą rolę w gospodarce narodowej Holandii. Rozwojowi tych dziedzin sprzyja korzystne położenie geograficzne, liczne i dobre drogi komunikacyjne oraz tradycyjnie dobre umiejętności handlowe Holendrów.
Dochód narodowy w 1992 wynosił 20 480 USD na 1 mieszkańca. Średnia stopa inflacji w latach 1980-1992: 1,7%. Do największych partnerów handlowych kraju należą: Niemcy, Belgia, Luksemburg, Francja, Wielka Brytania. Obroty z zagranicą w 1993 wyniosły: import - 125 000 mln USD, eksport - 137 340 mln USD.
Informacje turystyczne
Godne odwiedzenia są m.in.: Amsterdam (Rijksmuseum, Muzeum van Gogha, pałac królewski, Wieża Łez, kościół Saint Nicolaaskerk, Jordaan, muzeum historyczne, muzeum Scheepvaart oraz Keukenhof), Haga, Rotterdam, dolina Ipsel, zamek Het Loo, Delft, Giethoorn, Haarlem, Gouda, Zandvoort, Utrecht.
Ambasada Królestwa Holandii, Warszawa, ul. Chocimska 6, tel. 49-23-51, fax 48-83-45.
Zobacz również
Odwiedź w internecie
Powiązania
Nawigacyjny Akt, Ceramiki wstęgowej rytej kultura, System partyjny, Rewolucja belgijska 1830, Ludwik XIV, Brabancja, Unia Zachodnioeuropejska, Zeist, Karol XI, Wołżańscy Niemcy, Breda, Edammer kaas, Afsluitdijk, Układ z Schengen, Jamajka