Chrzest polski.

Dokładny rok urodzenia Mieszka I i data rozpoczęcia jego panowania sš nieznane. Przypuszcza się jedynie, że objšł on rzšdy książęce jeszcze przed 963r. Odziedziczywszy po swych poprzednikach niewie-lkie państewko miedzy Odra i Wisłš, uczynił je w cišgu swoich rzšdów silnym i rozległym księstwem, które w niedługim czasie zyskało duże znaczenie polityczne w œrodkowej Europie. Celem jego pa-nowania było zbudowanie silnego bloku słowiańskiego. Decyzja chrystianizacji,
jakš podjšł Mieszko I musiała mieć poparcie czynników współdecydujšcych w państwie, była konieczna, ale trudna. Przeciwko niej przemawiały starodawna tradycja, normalne przywišzanie do wiary ojców, obawa przed wywołaniem oporu wobec narzucanej nowej, obcej wiary. Względy przemawiajšce za zerwaniem z pogaństwem były jednak wyraŸniejsze, bardziej palšce i przekonywajšce. Nadmiernego oporu społeczeństwa, pomijajšc wkalkulowany zapewne w koszty ryzyka opór warstwy kapłanów pogańskich, raczej nie oczekiwano. Po pierwsze, w społeczeństwie takim jak polańskie w X wieku niekwestionowana była zasada jednoœci wiary - wiara wyznawana przez władcę powinna być wiarš jego ludu. Po drugie, społeczeństwo pogańskie w przeciwieństwie do chrzeœcijańskiego, nie znało zasady wyłšcznoœci własnej religii. Uznawało prawomocnoœć religii wyznawanych przez inne ludy, pilnie obserwujšc doczesnš skutecznoœć obcej i własnej wiary. Pewne poszlaki wskazujš i na to, że œwiatopoglšd pogański, z właœciwym sobie wielobóstwem, pod koniec swego istnienia sporo stracił ze swej dotychczasowej siły przycišgajšcej. Coraz trudniej przychodziło mu spełniać nadzieje z nim zwišzane, te na pomyœlnoœć doczesnš i te, dopiero rodzšce się, na coœ innego, słabo dotšd uœwiadamianego, co chrzeœcijaństwo nazwie nadziejš życia wiecznego. Ale były i przyczyny bardziej wymierne skłaniajšce księcia do poœpiechu. Uniwersalne, obce Słowiańszczyżnie chrzeœcijaństwo lepiej niż tradycyjny niejednolity kult pogański nadawało się do roli duchowej unifikacji dopiero co, różnymi metodami, połšczonego państwa. Chrzeœcijaństwo i Koœciół nobilitowały państwo, lud i księcia w oczach chrzeœcijańskiej już w zasadzie Europy. Wynosiły osobę panujšcego wysoko ponad ogół społeczeństwa. Ludzie Koœcioła mieli wówczas monopol na piœmiennoœć oœwiatę i kulturę; tylko oni mogli zapewnić państwu Mieszka więzi z europejskim życiem kulturalnym. Na zachód od plemion polskich i połabskich roœnie w siłę królestwo Niemców, którego władcy z dynastii saskiej uporali się z groŸnymi Węgrami, podbili słowiańskie Połabie (decydujšca bitwa w 955 roku), stajšc się poœrednimi sšsiadami państwa Polan. Król niemiecki od 962 roku dzierżył koronę cesarskš. a wraz z niš aspiracje do przewodnictwa w œwiecie chrzeœcijańskim. Dla ludów pogańskich zaczynało brakować miejsca w Europie. Można było albo prowadzić desperackš obronę (jak Słowianie Połabscy) przed ludami i państwami chrzeœcijańskimi albo uznać politycznš i koœcielnš zależnoœć od Niemiec (jak i chwała Mieszkowi że tę ewentualnoœć uznał za najlepszš, ubiec niejako Niemców i przeprowadzić chrystianizację kraju opartš na innych siłach, własnš decyzjš). Decyzję zaœ warto było podejmować zaraz. Oto zawišzał się groŸny dla Polski Niemiec sojusz chrzeœcijańskich już Zwišzkiem Wieleckim (Lucickim) na Połabiu. Plan Mieszka przewidywał rozerwanie tego sojuszu oraz nawišzanie sojuszu polańsko czeskiego, umocnionego małżeństwem księcia polskiego z księżniczkš czeskš i decyzjš przyjęcia chrztu przy pomocy dworu i Koœcioła czeskiego.
Polska tradycja, która została uwieczniona w najstarszych rocznikach polskich, zapamiętała:
965 Dobrawa przybywa do Mieszka ;
966 Ksišżę Mieszko przyjmuje chrzest;
968 Pierwszy biskup w Polsce - biskup poznański Jordan zostaje ordynowany. Nie miano też w Polsce wštpliwoœci, że czeska małżonka Mieszka odegrała wybitnš rolę w pozyskaniu swego męża do wiary chrzeœcijańskiej. Nie negujšc pobożnoœci, zręcznoœci i oddania sprawie chrzeœcijaństwa księżnej, inicjatywę i główny ciężar prac organizacyjnych zwišzanych z chrystianizacjš ziem polańskich przypiszemy bez wštpienia Mieszkowi .
Decyzja chrztu była decyzjš politycznš. Pierwsi duchowni chrzeœcijańscy przybyli bez wštpienia wraz z orszakiem œlubnym Dobrawy z Pragi.
Jeden z roczników nazwał Jordana wręcz biskupem poznańskim. Nie wiadomo kiedy dokładnie, gdzie i w jakich okolicznoœciach nastšpił chrzest księcia, jego rodziny i dworu. Nie wiadomo również, choć nie brakowało pomysłowych nawet przypuszczeń.
Trudno sobie wyobrazić by chrztu panujšcego księcia mógł dokonać zwykły kapłan. Raczej na pewno uczynił to biskup. Musieli też być rodzice chrzestni. Polska własnego biskupstwa w roku 966 jeszcze nie miała. Nikt raczej nie wštpi. że w akcie chrztu Mieszka decydujšcš rolę odgrywało duchowieństwo czeskie. Kłopot polega na tym. że Czechy choć od kilku już dziesięcioleci chrzeœcijańskie, wówczas nie miały jeszcze własnej organizacji koœcielnej i własnego biskupa otrzymajš go dopiero w 973 roku. Biskupem, któremu w 966 roku podlegały Czechy (a także Œlšsk i Małopolska, cišgle jeszcze, jak wiemy należšce do Czech), był więc biskup ratyzboński Michał. Według Jerzego Dowiata tylko on mógł być tym który ochrzcił Mieszka I ; dokonało się to, zdaniem tego uczonego, w Wielkš Sobotę roku 966. tzn. 14 kwietnia. Jest to tylko hipoteza. Z braku danych nie potrafimy okreœlić ani dokładnej daty, ani miejsca chrztu Mieszka. Nie wydaje się jednak. by można było przypuszczać że chrzest odbył się na obczyŸnie poza granicami kraju. Chrzest panujšcego księcia musiał być przykładem, aktem ostentacji monarszej. Dokonał się najpewniej w GnieŸnie , Poznaniu lub na Ostrowie Lednickim .
Ogromnym sukcesem Mieszka było to że już w dwa lata po oficjalnym chrzcie jego państwo zyskało zaczštki własnej, nie powišzanej z żadnym innym państwem. organizacji koœcielnej.

Nie wiemy kim był z pochodzenia biskup Jordan. W każdym razie imię to w Niemczech nie było w zasadzie używane. Papież mianował go na biskupa bez wyznaczonej œciœle diecezji. Przywykło się w nauce okreœlać stanowisko takiego tymczasowego jak gdyby biskupa mia-nem misyjnego. Jurysdykcji jego podlegało całe państwo Mieszka w granicach z lat 965, 968, tzn. bez Œlšska i Małopolski. Polskie biskupstwo misyjne nie wchodziło w skład żadnej prowincji koœcie-lnej, będšc bezpoœrednio podporzšdkowane Stolicy Apostolskiej. O konkretnej działalnoœci biskupa Jordana w Polsce nie mamy wiado-moœci, poza ogólnikowš, lecz wiarygodnš informacjš kronikarza Thietmara z Merseburga iż miał on z poddanymi Mieszkowymi "ciężkš... pracę, zanim, niezmordowany w wysiłkach nakłonił ich słowem i czynem do uprawy winnicy Pańskiej". Jeden z roczników polskich podaje datę œmierci Jordana rok 984. Zapomniano w Polsce zupełnie o drugim (jak się wydaje) biskupie i następcy Jordana - Ungerze. Ten był już na pewno duchownym niemieckim. Nie wiemy, czy od razu po œmierci Jordana ,czy może dopiero póŸniej, objšł godnoœć biskupa polskiego. Za panowania Bolesława Chrobrego doznał Unger dużego zawodu. Gdy powoływano do życia metropolię gnieŸnieńskš on przecież, mogłoby się wydawać, był z natury rzeczy pierwszym kandydatem na stanowisko metropolity. Tymczasem w zmienionej w 1000 roku sytuacji otrzymał jš zupełnie ktoœ inny.

O tym w jaki sposób społeczeństwo polańskie zareagowało na chrystianizację, dla okresu panowania Mieszka I brak właœciwie wszelkich informacji, wyłšczajšc przytoczonš opinię obcego kronikarza o trudzeniu się Jordana . Z czasów panowania Chrobrego mamy informacje o tym jak surowych posunięć musiała się imać władza państwowa, by wymusić posłuch dla pewnych nakazów Koœcioła.
Ciężar utrzymywania Koœcioła poczštkowo nie był zbyt wielki, zresztš poddani nie od razu mogli go odczuwać, gdyż teoretycznie ponosił go władca oddajšc Koœciołowi częœć dochodów państwa. O tym wszakże, że nie brakowało czynników wrogich chrzeœcijaństwu i Koœciołowi oraz materiału zapalnego, który łatwo mógł wybuchnšć zwłaszcza gdy państwo mozolnie przez pierwszych Piastów budowane i scalane zachwiało się w posadach, œwiadczš gwałtowne rozruchy pogańskie rozdzierajšce Polskę w latach trzydziestych XI wieku. Do podobnych wystšpień, może nawet jeszcze bardziej gwałtownych, dochodziło także w innych, niedawno schrystianizo-wanych krajach. Trudnoœci jednak nie podważš przekonania że zasadniczo proces chrystianizacji społeczeństwa poiskiego dokonał się, przynajmniej jeżeli chodzi o formalny "zewnętrzny", akt wiary, stosunkowo szybko i gładko.
Już wkrótce po roku 1000 spotykamy się z pierwszymi zakonnikami eremitami polskiego pochodzenia, a œwięty Wojciech , choć nie Polak. lecz Czech z pochodzenia, stanie się patronem Czech i Polski oraz niejako symbolem dojrzewania polskiego chrzeœcijaństwa.



Opracował:
SYLDATK SEBASTIAN

---