Relatywizm, stanowisko w filozofii, wg którego w strukturze bytów, w poznaniu oraz systemach wartości dominuje względność. W filozofii starożytnej najwybitniejszymi przedstawicielami relatywizmu byli:

1) Heraklit z Efezu: podstawą relatywistycznego systemu heraklitańskiego jest

a) zmienność rzeczy, gdyż natura jest ciągłą śmiercią i ciągłymi narodzinami. Nie ma bytu, jest tylko stawanie się. Owa teoria relatywizmu (powszechnej zmienności) została nazwana wariabilizmem lub heraklityzmem.

b) względność rzeczy oznaczająca, że nic, co istnieje, nie ma własności stałych i bezwzględnych. Wszystkie własności przechodzą w swoje przeciwieństwa - i to one stanowią osnowę rzeczy. W teorii Heraklita jedynie porządek - rozum Wszechświata - jest niezmienny, najdoskonalszy, boski.

2) sofiści: ich relatywizm zapoczątkowany przez Protagorasa miał charakter antropologiczny w myśl zasady: \"wszystkich rzeczy miarą jest człowiek\", którego cechuje względność poglądów. Konsekwencją tak rozumianego relatywizmu były praktycyzm i konwencjonalizm.

3) sceptycy, którzy głosili relatywizm ontologiczny, poznawczy i etyczny, przybliżający zasady myślenia filozoficznego do reguł i racji zdrowego rozsądku.

Sensualizm, pogląd filozoficzny będący skrajną formą empiryzmu genetycznego . Polega na uznaniu, że zarówno cała wiedza, jak i dyspozycje ludzkiego umysłu mają swe źródło w poznaniu zmysłowym. Zwykle sensualizm wiąże się z postacią E.B. de Condillaca, który w słynnym eksperymencie myślowym (zwanym posągiem Condillaca) próbował udowodnić, że człowiekowi nie potrzeba żadnej wrodzonej wiedzy, by powstało w nim życie duchowe, a wystarczy jedynie zdolność odbierania wrażeń.

Konwencjonalizm to przyrodoznawczy kierunek filozoficzny, powstały już w V w.p.n.e. (Protagoras, Arystyp, Sofiści) w myśl którego wszystkie twierdzenia i teorie o charakterze naukowym są konwencjami (tzn. mają umowny charakter). Rolą pełnioną przez te konwencje jest wygoda myślenia w procesach poznania i wartościowania w danym wycinku czasoprzestrzeni, co - w przekładzie potocznym - jest takim rozeznawaniem się w pewnej rzeczywistości, w którym umownie przyjmuje się określone sądy za prawdziwe bądź nieprawdziwe oraz określone rzeczy za dobre lub/i piękne bądź złe lub/i brzydkie. Niejako "użytkowym przekazem" konwencjonalizmu jest to, iż w praktyce nie ma wiecznie niezmiennych stanowisk wobec realiów - z racji tego, że rozwojową naturę ma myśl ludzka.

Istnieje konwencjonalizm:

• skrajny

• umiarkowany - istnieją pewne doświadczenia, które zmuszają nas do uznania pewnych sądów (np. zdania sprawozdawcze), ale są też doświadczenia które nie zmuszają nas i potrzebna jest konwencja by dowiedzieć się czym to coś jest.

[

---