PATOMORFOLOGIA wykład 13 (39) (18 I 02) wykład powtórkowy przed kolokwium z przewodu pokarmowego

PATOMORFOLOGIA wykład 14 (40) (25 I 02) CHOROBA ALZHEIMERA

Rzadko przed 50 r.ż.

Pierwszy przypadek XI 1906 - psychiatra niemiecki Alojzy Alzheimer zaobserwował u 51-letniej kobiety postępujące zaburzenia poznania i pamięci.

Choroby degeneracyjne OUN = postępujący zanik neuronów

1. Zanik selektywny

2. BRAK czynnika inicjującego (?)

Dementia, otępienie - definicja:

Zespół objawów spowodowanych chorobą mózgu, zwykle przewlekłą i postępującą, w której dochodzi do zaburzenia funkcji poznawczych (np. pamięci, zrozumienia, logiczności wypowiedzi, koncentracji).

Zespół objawów - nie jednostka chorobowa!

Starzenie się:

• trochę pamięć ↓

• trudności w uczeniu się ↑

• ale inteligencja OK.

• otępienie nie jest cechą starzenia się

Otępienie:

1. choroba Alzheimera (Alzheimer disease, AD)

2. choroba Picka

3. Lewy body disease [czyt. Liwaj]

4. choroby naczyniopochodne mózgu

5. hydrocephalus

6. choroba Creutzfeldta-Jacoba (CJD)

7. kiła III-rzędowa, AIDS

CHOROBA ALZHEIMERA

• 4 mln Amerykanów, 14 mln w 2050 r. (bo dłużej żyjemy)

• 360 tys. nowych przypadków na rok

• 1/10 > 65 r.ż., 1/3 > 85 r.ż. ma AD

• czas przeżycia 9 lat

• w USA 110 miliardów $ w 2000 na opiekę, leczenie

• $ 12 500-70 000 osoba / rok, średnio $174 000 całe życie

• objawy:

• ↓ pamięć

• ↓ funkcji intelektu

• zmiany nastroju, zmiany zachowania

↓

postępująca dezorientacja, afazja

↓

OTĘPIENIE

↓

„disabled, mute, immobile” (niesprawny, niemy, nieruchomy)

• występowanie:

• < 50 r.ż. rzadko

• 65-74 3%

• 75-84 19%

• > 85 47%

• 5-10% rodzinnie (DAD), zmiany patologiczne u chorych z trisomią 21 (> 45 lat)

• makroskopowo:

• zanik kory (płat czołowy, skroniowy, ciemieniowy)

• hydrocephalus ex vacuo (kompensacyjne powiększenie układu komorowego)

• wąskie zakręty, szerokie bruzdy

• upośledzenie metabolizmu glukozy → PET uwidacznia nieaktywne obszary mózgu

• mikroskopowo:

1. sploty nerwowowłókienkowe

2. płytki (plaki) starcze

3. odkładanie amyloidu w ścianie naczyń

4. zwyrodnienie ziarnistowodniczkowe (rzadziej)

5. ciałka Hirano (rzadziej)

Ad. 1. Sploty nerwowowłókienkowe

• zaburzenia organizacji cytoszkieletu komórek nerwowych

• wiązki filamentów w cytoplazmie neuronów: (przypominają ognik, płomień)

• neocortex (płat czołowy, skroniowy, ciemieniowy)

• hipokampa (tu początek)

• ciała migdałowatego

• kora entorhinalna

• skład:

• białko tau (aksonalne białko, składnik mikrotubul, hiperfosforylowane → enzymy w komórce nie mogą go rozłożyć i gromadzi się)

• ubikwityna (pomaga degradować inne białka łącząc się z nimi, kompleks idzie do miejsca niszczenia = proteasomu)

Ad. 2. Płytki (plaki) starcze








Aβ amyloid β (z APP) w części centralnej


i inne białka


presenilina 1 i 2

α₁-antychymotrypsyna

apolipoproteina B

dystroficzne neuryty na obwodzie α₂-makroglobulina

(dystroficzne bo poszerzone i poskręcane) ubikwityna, tau

blaszki rozlane = plaki bez amyloidu

Ad. 3. Odkładanie amyloidu w ścianie naczyń

• mikroskopowo:

• 
  jak w innych narządach

• pomarańczowe złogi w ścianie naczynia

• czerwień Konga

• ale obecne też w tkance mózgowej!

Ad. 4. Zwyrodnienie ziarnistowodniczkowe

• w neuronie pęcherzyki z ziarnistym materiałem (nie wiadomo co)

Ad. 5. Ciałka Hirano

• kwasochłonne pałeczkowate struktury, zawierają aktynę

• genetyka (5-10% dziedziczne!): FAD = familial Alzheimer disease

Chromosom	Gen	Mutacja	Wynik
21	APP	+, trisomia 21	wczesny początek FAD, ↑Aβ
14	PS1	+	wczesny początek FAD
1	PS2	+	wczesny początek FAD
19	ApoE	allel ε4	↑ ryzyka AD, późny początek FAD
12	α2-makroglobulina	+	późny początek FAD

APP = amyloid precursor protein (z niego amyloid β)

PS1, PS2 = presenilina 1, 2 50% wcześnie występujących przypadków

ApoE = apolipoproteina E

FAD = familial Alzheimer disease 40% wszystkich przypadków

APP jest białkiem śródbłonowym (syntetyzowane w komórce, transportowane na błonę komórkową).

• jest degradowane przez α-sekretazę → rozpadłe fragmenty APP

• ulega endocytozie (reinternalizacja w endosomach) → degradacja przez β- i γ-sekretazę → β-amyloid

PS = kofaktor sekretazy

• 10 Warning Signs = 10 znaków ostrzegawczych (otępienia)

1. dysfunction on job (zaburzenia funkcjonowania w pracy)

2. problems with language function (problemy z funkcjami językowymi)

3. difficulty performing familiar tasks (trudności w wykonywaniu rutynowych czynności)

4. disorientation (dezorientacja)

5. poor judgement (słaba zdolność osądzania)

6. altered abstract thinking (zmiany w myśleniu abstrakcyjnym)

7. misplacing objects (gubienie i zapominanie przedmiotów)

8. personality change (zmiany osobowości)

9. altered mood and behaviour (zmiany nastroju i zachowania)

10. loss of initiative (utrata inicjatywy)

CHOROBA PICKA = otępienie czołowo-skroniowe

• rzadko; najczęściej w 6 dekadzie życia (50-60 r.ż.); postępujące otępienie

• makroskopowo:

• zanik kory (płat czołowy, skroniowy)

• zwężone zakręty (knife-like thinning)

• wodogłowie

• mikroskopowo:

• ↓ neuronów

• komórki Picka (obrzęknięte neurony)

• ciałka Picka (wtręty cytoplazmatyczne (NF - neurofilamenty, ER - siateczka śródplazmatyczna))




---