Bilans płatniczy każdego kraju składa się z trzech części:

Bilans płatniczy		Bilans obrotów bieżących (BOB)		Bilans handlowy:
						Bilans usług
						Bilans procentów i dewidend
						Bilans transferów
						Obroty niespecyfikowane
		Bilans obrotów kapitałowych (BOK)		Bilans obrotów długoterminowych
						Bilans obrotów krótkoterminowych
		Bilans transakcji oficjalnych		zmiany pieniędzy i rezerw dewizowych banku centralnego

W większości analiz przyjmowano w latach 70-tych, że bilans płatniczy kraju jest określany przede wszystkim przez zmiany w bilansie obrotów bieżących, które będą rzutować na bilans obrotów kapitałowych. Współcześnie wielu ekonomistów zwraca uwagę, że znacznie częściej bilans płatniczy jest określany przez zmianę bilansu obrotów kapitałowych z powodu wzrostu liberalizacji i rynku kapitałowego, które są globalne tzn. są częścią globalnego rynku finansowo - kapitałowego.

O = PKB - K - Rz.

O = K - I + Rz. + BP - K - Rz.

O = I + BP

BP = O - I

Jeżeli chcemy by bilans płatniczy był w równowadze to oszczędności krajowe muszą się równać inwestycjom. Co się będzie działa jak inwestycje będą większe od oszczędności krajowych. Powstaje pytanie jak inwestycje mogą być większe od oszczędności krajowych. Inwestycje będą większe od oszczędności krajowych jeżeli nastąpi napływ kapitału zagranicznego, czyli korzystanie z oszczędności zagranicznych. Ten napływ może mieć formę bezpośredniego transferu kapitału do kraju, bądź też kredytowania przez zagranicę importu.

O = O^P + O^Rz

O^Rz = Pod. - Rz.

O^P = PKB - Pod. - K

O^P = K + I + Rz. + BP - Pod. - K

O^P = I + Rz. + BP - Pod.

O^P = I + BP - (Pod. - Rz.)

O^Rz

O^P = I + BP - O^Rz

BP = O^P - I - O^Rz

BP = O^P + O^Rz - I

Aby utrzymać równowagę bilansu płatniczego, przy ujemnych oszczędnościach rządowych musimy albo zwiększyć oszczędności prywatne (co nie jest łatwe i nie dzieje się z dnia na dzień), albo zmniejszyć inwestycje, albo zwiększyć oszczędności rządowe w postaci zwiększonych podatków.

Bliźniacze deficyty:

(saldo bilansu płatniczego i budżetu państwa)

Zależność tzw. bliźniaczych deficytów jest częściowo kwestionowana i o tyle słusznie, że nie ma takiej żelaznej zależności, ale pewna zależność istnieje. Nie należy tych zależności lekceważyć. Na pewno jest tak, że jeżeli mamy ujemny bilans płatniczy to zwiększenie deficytu budżetowego w 90 przypadkach na 100 doprowadzi do pogorszenia sytuacji w bilansie płatniczym. Nie jest to zależność na zasadzie funkcyjnej jeden za jeden. To są tożsamości definicyjne, czyli nie można powiedzieć, że istnieje tu bardzo ścisła zależność jeden za jeden, ale w 90% przypadków można powiedzieć, że jeżeli mamy deficyt bilansu płatniczego i deficyt budżetowy to zwiększenie deficytu budżetowego pogorszy nam bilans płatniczy i to w sposób znaczący. Tu mogą istnieć siły przeciwdziałające np.: gdy jednocześnie zmniejszymy inwestycje, lub wzrosną oszczędności prywatne, ale ruchy w ramach tych wielkości są zawsze znaczące i będą na stan bilansu płatniczego bardzo silnie wpływać.

Międzynarodowy rynek walutowy FOREX

Międzynarodowy rynek walutowy: to rynek międzybankowy, na którym to banki kupują i sprzedają waluty obce.

eksport

Kuwejt USA

zapłata w USD

Kuwejt zgłasza popyt na USD

Kuwejt kupuje samoloty od USA za 30 mln. USD. W takim razie Kuwejt za dinary kuwejckie kupuje 30 mln. USD.

EKSPORT STWARZA POPYT NA WALUTĘ EKSPORTERA

Kuwejt zgłaszając popyt na USD spowoduje zachwianie równowagi na rynku walutowym. Najlepsza sytuacja będzie w tedy, gdy Kuwejt kupi dolary w Rosji (Rosja prowadzi rozliczenia w dolarach) i wówczas rynek walutowy będzie w stanie równowagi.

kurs waluty

Nadwyżka podaży nad popytem

podaż

3

2 Kurs równowagi

1

Nadwyżka popytu nad

podażą popyt

W danej sytuacji rynkowej mamy stan równowagi, który wyznacza nam cenę waluty na poziomie 2 zł/DM. Załóżmy, że kurs waluty wzrósł z 2 zł/DM do 3 zł/DM - wówczas pojawi nam się nadwyżka podaży nad popytem, i odwrotnie, kiedy kurs marki niemieckiej spadnie do poziomu 1zł/DM będzie to oznaczało sytuację, w której wystąpi nadwyżka popytu nad podażą.

Istnieje cała masa kursów walut. Z punktu widzenia systemu ustalania kursów walutowych można powiedzieć, że mamy kursy walut: sztywny, stały i cały szereg kursów pośrednich.

kurs waluty

podaż

3

deprecjacja

2

Podaż marki jest sztywna. Po deprecjacji marki, podaż marki wzrosła nieznacznie, a więc deprecjacja była nieskuteczna.

kurs waluty

podaż

3

deprecjacja

2

Podaż marki jest elastyczna. Po deprecjacji marki, podaż marki wzrosła znacznie, a więc deprecjacja była skuteczna.

W danej sytuacji rynkowej mamy stan równowagi, który wyznacza nam cenę waluty na poziomie 2 zł/DM. Załóżmy, że kurs waluty wzrósł z 2 zł/DM do 3 zł/DM - wówczas pojawi nam się nadwyżka podaży nad popytem, i odwrotnie, kiedy kurs marki niemieckiej spadnie do poziomu 1zł/DM będzie to oznaczało sytuację, w której wystąpi nadwyżka popytu nad podażą.

Istnieje cała masa kursów walut. Z punktu widzenia systemu ustalania kursów walutowych można powiedzieć, że mamy kursy walut: sztywny, stały i cały szereg kursów pośrednich.

1. Kursy kasowe „spot”

2. Kursy terminowe

• forward

• futers

3. Kursy sztywne:

• waluta złota

• europejski EMU monetarny system EURO

4. Kursy stałe - Bretton Woods (1974 - 1971)

5. Kursy zmienne (płynne)

• całkowicie płynne

• płynne z interwencją państwa

EURO - w systemie euro kraj który wchodzi do systemu euro, kurs waluty danego kraju jest całkowicie sztywny. Państwo wchodzące do systemu euro nie może zmienić kursu waluty.

W Polsce mamy kurs płynny czyli system walutowy, polegający na tym, że kurs waluty jest ustalany w stosunku do koszyka walut - od stycznia są to EURO i dolar, w proporcjach 55:45. Kurs złotówki jest dostosowany do tego koszyka. Nasza waluta podąża w ślad za zmianami tego koszyka. Dalej jak podążamy w kierunku kursów bardziej płynnych - zmieniających się, to mamy kursy z ingerencją państwa. Jest to system węża w Europie Zachodniej, kiedy był tzw. kurs centralny, który mógł się wahać o 2,5 w górę i w dół.

interwencja państwa

+ 2,5

- 2,5

Po przekroczeniu tej granicy państwo było zobowiązane do ingerencji, aby utrzymać kurs waluty w ramach takiego toru.

Kurs waluty oczekiwany:

• kursy kasowe „spot”

• kursy terminowe

• forward

• futers

Kurs forward

jest to kurs zindywidualizowany, tzn. jest to taki kurs, który może dotyczyć różnych terminów i bardzo różnych transakcji np.: 2 msc, 6 tygodni. Jednocześnie może dotyczyć transakcji o różnej wartości. Jest to kurs rzeczywisty. Różni się od kursu futures, tym że dotyczy znacznie większego rynku, jest bardziej popularny. Jest to kurs poza giełdowy.

Przykład: zawieram kontrakt na 1 mln DM. W takiej sytuacji zadaję sobie pytanie, jaki będzie kurs marki, kiedy przyjdzie do realizacji kontraktu. Aby zabezpieczyć się przed nieoczekiwaną zmianą kursu kupuje kurs forward np.: po kursie 2,10 DM i po tym kursie podpisuję kontrakt.

Kurs futures:

jest to kurs mniej powszechny. Dotyczy mniejszego rynku niż kurs futures. Charakteryzuje się tym, że dotyczy transakcji giełdowych. Wielkość i warunki kontraktu są standaryzowane: 1 msc, 2 msc, 6msc, rok. Dotyczy transakcji nierzeczywistych - handel kontraktami.

Kurs sztywny:

to kurs bez możliwości jego zmiany dot. wszystkich walut krajowych, które weszły w system EURO

Kurs stały - to kurs zafiksowany, ale z możliwością zmiany

Kursów sztywnych dotyczą takie pojęcia jak: dewaluacja i rewaluacja.

Kursów płynnych dotyczą takie pojęcia jak: deprecjacja i aprecjacja.

To są te same zjawiska, tyle że dotyczą się innej sytuacji, innego systemu reżimu kursowego.

DEWALUACJA (rewaluacja): jest aktem jednorazowym. Jest to decyzja wkładu monetarnego zmniejszania, czy obniżania wartości pieniądza krajowego względem pieniądza zagranicznego. Taka decyzja może mieć miejsce w systemie kursów sztywnych bądź stałych.

DEPRECJACJA (aprecjacja): jest to coś stopniowego, coś wymuszonego przez rynek. Polega na obniżeniu siły nabywczej pieniądza czy obniżeniu kursu waluty danego kraju, ale ma to charakter stopniowy, nie jest aktem jednorazowym. W związku z tym można powiedzieć, że w systemie kursów płynnych, półpłynnych itp. będziemy mówili o deprecjacji czy aprecjacji

Jak działa dewaluacja?

Ważny jest sam fakt skutków zmiany kursów walut. Bardzo duże znaczenie mam również to, że należy analizować całe zagadnienie niejako z dwóch stron: od strony zmiany w walucie krajowej i walucie zagranicznej. Sprawa jest skomplikowana od strony myślenia nie liczenia - liczenie jest banalne. Jest problem umiejętności podejścia do tego zagadnienia.

Jeżeli mamy kurs 2zł za 1DM to powiedzmy, że mamy towar, który kosztuje za granicą 1000DM. Jeżeli ten towary wyeksportujemy to dostaniemy z naszego banku 2000zł. Inaczej mówiąc jeżeli założymy, że dany towar kosztuje w kraju 1900zł, to w takiej sytuacji zyskujemy na transakcji 100zł na jednostkę i cała transakcja jest opłacalna.

2zł za 1DM

Polska		Niemcy
1900zł		1000DM
2000zł
+ 100zł

Załóżmy teraz, że w Polsce mamy 20% inflację. W Niemczech inflacja wynosi 0%. Wtedy po roku cena krajowa towaru wynosi 2280zł. Jeżeli mamy nadal kurs marki: 2zł za 1DM, to dany towar kosztuje 1000DM w Niemczech. Sprzedając towar za 1000DM przy kursie 2zl za 1DM otrzymuje 2000zł i ponoszę stratę w wysokości 280zł.

2zł za 1DM

Polska		Niemcy
2280zł		1000DM
2000zł
- 280zł

Inaczej mówiąc, jeżeli ceny wewnętrzne w kraju rosną szybciej niż za granicą to nasza marża zysku na transakcji się zmniejsza.

Załóżmy, że mamy taką samą sytuację, tylko ponieważ opłacalność naszego eksportu spada, państwo przeprowadza dewaluację waluty i zamiast 2 zł za 1DM mamy po 20% dewaluacji 2,20zł za 1DM.

2zł za 1DM

po 20% dewaluacji

2,40zł za 1 DM

Polska		Niemcy
1900zł		1000DM
2400zł
+ 500zł

Ten przykład pokazuje, że dewaluacja może przywrócić opłacalność transakcji eksportera. Powyższa transakcja stała się bardzo opłacalna dla eksportera. W takiej sytuacji eksporter może obniżyć cenę zagraniczną, np.: do 900DM.

2zł za 1DM

po 20% dewaluacji

2,40zł za 1 DM

Polska		Niemcy
1900zł		900DM
2160zł
+ 260zł

W takiej sytuacji eksporter uzyskuje zysk na transakcji w wysokości 260zł. Eksporter może obniżyć cenę krajową, gdy liczy na zwiększenie sprzedaży na rynku zagranicznym.

Obniżenie ceny zagranicznej przez eksportera będzie korzystne w tedy, gdy elastyczność cenowa popytu na import jest wysoka, pod warunkiem że eksporter ma możliwości produkcyjne zwiększenia produkcji.

DOBRA HANLDOWE I NIEHANDLOWE

Co się dzieje jeżeli przeprowadzamy deprecjację waluty krajowe. Po deprecjacji rośnie opłacalność eksportu w walucie krajowej. Jednocześnie po deprecjacji import w walucie krajowej staje się droższy. Po dewaluacji czy deprecjacji za tą samą sumę dewiz eksporter uzyskuje więcej złotówek. Przy tej samej cenie zagranicznej, cena krajowa będzie wyższa.

Jeżeli mamy podział na dobra handlowe i niehandlowe, czyli na takie dobra handlowe, które wchodzą do obrotu międzynarodowego, są przedmiotem obrotu międzynarodowego, a niehandlowe to są takie dobra, które nie wchodzą do obrotu międzynarodowego, to czy deprecjacja wpływa na zmianę relacji cen dóbr handlowych i niehandlowych? Tak wpływa.

• deprecjacja zmienia relację tzw. dóbr handlowych i niehandlowych

• deprecjacja podnosi cenę dóbr handlowych, a produkcja tych dóbr staje się bardziej opłacalna,

• deprecjacja zwiększa cenę dóbr handlowych, czyli względnie tanieją dobra niehandlowe.

Po deprecjacji ceny dóbr handlowych rosną, oznacza to, że atrakcyjność produkcji tych dóbr też rośnie. Deprecjacja powinna prowadzić do tego, że więcej towarów będziemy skłonni eksportować, bo opłacalność tego eksportu rośnie.

Jeżeli doprowadzimy do tego, że kurs waluty jest za wysoki, nad wartościowy, to czy wpływa to na relację dobra handlowego i niehandlowego? Tak wpływa.

Ilość dóbr handlowych zmniejsza się w gospodarce.

Mamy dwa rodzaje dóbr niehandlowych. Możemy mieć dobro, które jest niehandlowym ze stanu rzeczy np.: budynek, lub usługa fryzjerska, może być także takie dobro niehandlowe, które jest niehandlowym dlatego, że jego eksport nie jest opłacalny.

Mamy dobro które jest dobrem niehandlowym. Cena na rynku krajowym wynosi 1000zł, na rynku niemieckim 480DM. Kurs marki w stosunku do zł wynosi 2zł za 1DM.

2zł za 1DM

Polska		Niemcy
1000zł		480DM
960zł
- 40zł

W takiej sytuacji dobro to jest dobrem niehandlowym, gdyż jego eksport jest nieopłacalny.

Załóżmy, że rząd przeprowadza 20% deprecjację. Kurs marki w stosunku do zł zmienia się z 2zł za 1DM, na 2,40zł za 1DM.

2zł za 1DM

po 20% dewaluacji

2,40zł za 1 DM

Polska		Niemcy
1000zł		480DM
1152zł
+ 152zł

Po deprecjacji transakcja staje się opłacalna. Oznacza to, że dzięki deprecjacji dobro niehandlowe stało się dobrem handlowym.

Arbitraż

to taka sytuacja, w której kupujemy towary taniej tam gdzie jest on tańszy i sprzedajemy drożej, tam gdzie jest on droższy. Wiąże się to z mniejszym zróżnicowaniem cen, gdyż gdy kupujemy tam gdzie jest on tańszy to rośnie popyt na tym terenie, a co za tym idzie rosną ceny. Następnie towar ten sprzedajemy tam gdzie jest drożej, co oznacza wzrost podaży na danym terenie, a co za tym idzie spadek cen.

Transakcje arbitrażowe są powszechne. Jest arbitraż: towarowy, walutowy, stóp procentowych, etc.

Przykład:

1DM - US$ 0,625		1 DM = 55 Yen		1 Yen = US$0,0125
100 000US$		160 000DM		8 800 000 Yen
160 000DM		8 800 000 Yen		110 000 US$

np.: Jeżeli DM - US$ = 0,625 a Yen = US$ \ 0,012 wtedy kurs DM - Yen powinien wynosić 50 Yen - DM. Co się dzieje, jeżeli kurs DM = 55 Yen?

Spekulacja

Spekulacja to taka transakcja, w której świadomie utrzymujemy (staramy się utrzymać) pozycję długą lub krótką.

Pozycja długa (long): przewada wierzytelności nad zobowiązaniami.

Aktywa	Pasywa

Pozycja krótka (short): przewaga zobowiązań nad wierzytelnościami.

Aktywa	Pasywa

Pozycja zamknięta: występuje w tedy, gdy zachodzi równowaga pomiędzy wierzytelnościami, a zobowiązaniami.

Aktywa	Pasywa

Jeżeli mam pozycję długą to tracę jeżeli wartość danego waloru spada, natomiast przy pozycji krótkiej tracę, gdy wartość danego waloru rośnie.

Marcin Gabriel Strona 10 01-01-06

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Wykład IX: Bilans płatniczy i polityka walutowa.

---