Obliczenie nadwyżki bezpośredniej
Produkcja gospodarstwa rolniczego
- Koszty bezpośrednie
= Nadwyżka bezpośrednia
- Koszty pośrednie (bez czynszu, odsetek i kosztu pracy najemnej)
= Wartość dodana netto
- Koszt czynników zewnętrznych (czynsze, odsetki, praca najemna)
= Dochód rolniczy netto
+ Dotacje do inwestycji
+ / - Dochód lub strata na środkach trwałych
+ Dochód z działalności pozarolniczej
+ Inne dochody spoza gospodarstwa
= Dochód ogólny rodziny rolniczej.
Wartość produkcji w przypadku poszczególnych działalności produkcji roślinnej liczona jest z 1 ha uprawy, wyjątkiem są grzyby uprawne, których wartość produkcji liczona jest ze 100 m2 powierzchni zajętej pod uprawę.
Wartość produkcji określonej działalności produkcji roślinnej obejmuje:
- wartość plonu głównego np. ziarna po odjęciu strat powstałych przy zbiorze, czyszczeniu, sortowaniu, magazynowaniu, (dla potrzeb analizy uzyskiwanych wyników w gosp.po cenie zbytu w momencie zbioru, różnica ceny wynikająca z późniejszego zbytu wynika z umiejętnego zarządzania zapasami i właściwego rozpoznania rynku, dla potrzeb statystyki i dokonyw. porównań między gosp. i międzynarodowych - średnioroczne ceny realizacji),
- wartość produktu ubocznego np. słomy - ale tylko w przypadku, gdy był on przedmiotem wymiany rynkowej,
- dotacje do produktu lub jego powierzchni uprawy.
Koszty bezpośrednie odzwierciedlają bieżące warunki rynkowe i muszą spełniać jednocześnie trzy warunki:
- koszty te, można bez żadnej wątpliwości przypisać do określonej działalności,
- ich wielkość ma proporcjonalny związek ze skalą produkcji,
- mają bezpośredni wpływ na rozmiar (wielkość i wartość) produkcji.
Do kosztów bezpośrednich produkcji roślinnej zalicza się:
- materiał siewny i nasadzeniowy (z zakupu lub wytworzony w gospodarstwie),
- nawozy z zakupu (bez wapna nawozowego, ale obejmuje także specjalistyczne podatki nawozowe),
- środki do ochrony roślin,
- regulatory wzrostu (ukorzeniacze, substancje wzrostowe, antywylegacze, defolianty),
- ubezpieczenia dotyczące bezpośrednio danej działalności,
- koszty specjalistyczne, obejmujące:
specjalistyczne wydatki na produkcję roślinną,
usługi specjalistyczne,
najem dorywczy do prac specjalistycznych,.
Składniki kosztów pochodzące z zewnątrz gospodarstwa powinny być liczone według cen zakupu, natomiast z wewnątrz gospodarstwa według cen sprzedaży "loco gospodarstwo".
Wyjątkiem jest koszt materiału nasadzeniowego plantacji wieloletnich, który dzielimy przez liczbę lat użytkowania danej plantacji i do kosztów wliczamy jedynie jego ułamkową część.
Koszty specjalistyczne produkcji roślinnej są to koszty, które mają bezpośredni związek z określoną działalnością oraz podnoszą jakość i wartość produktu finalnego. Zaliczamy tutaj:
- koszt wody do nawadniania,
- koszty nośników energii zużytych do suszenia produktów, ogrzewania i oświetlenia szklarni (np. energia elektryczna, wegiel, mazut),
- koszt wynajmu roi pszczelich do zapylania roślin,
- refundacja właścicielowi poniesionych kosztów bezpośrednich poniesionych na produkcję roślinną na ziemi wydzierżawionej na okres krótszy od jednego roku (np. wydzierżawienie powierzchni w szklarni przygotowanej do produkcji przez właściciela w celu wytworzenia sadzonek roślin),
- koszty odnawiania plantacji wieloletnich (zakup pojedyńczych drzew lub krzewów),
- koszty przygotowania produktów do sprzedaży (np. wynajem maszyn do czyszczenia, sortowania, pakowania),
- koszt magazynowania poza gospodarstwem produktów przeznaczonych do sprzedaży (np. wynajem powierzchni magazynowych w obcych budynkach),
- koszt promocji i reklamy,
- koszt związany ze sprzedażą ziemiopłodów (np. opłaty targowiskowe, prowizje od transakcji giełdowych),
- inne wydatki specjalistyczne (opakowania, etykiety, folia, sznurek, liny, środki konserwujące zużywane przy przechowywaniu i magazynowaniu produktów roślinnych np. owoców).
Usługi specjalistyczne produkcji roślinnej:
- ocena plantacji,
- likwidacja plantacji wieloletnich (usuwanie pojedyńczych drzew lub krzewów),
- wykonywanie selekcji negatywnej plantacji,
- analizy dla ustalenia potrzeb nawozowych roślin,
- suszenie produktów roślinnych,
- analiza jakościowa produktów przeznaczonych do sprzedaży,
- otoczkowanie nasion przeznaczonych do sprzedaży,
- przygotowanie produktów do sprzedaży wykonane w/lub poza gospodarstwem (np. czyszczenie, sortowanie, pakowanie).
Najem dorywczy do prac specjalistycznych:
- zapylanie roślin,
- przerywanie zawiązków owocowych (np. w sadzie),
- czyszczenie, sortowanie, związywanie, mycie, obieranie, pakowanie,
- odnawianie plantacji wieloletnich (usuwanie pojedyńczych drzew lub krzewów).
Nadwyżka bezpośrednia w produkcji zwierzęcej.
Wartość produkcji w przypadku głównych działalności produkcji zwierzęcej liczona jest dla jednej sztuki zwierzęcia. Wyjątkiem jest drób, w przypadku którego wartość produkcji liczona jest na 100 sztuk i pszczoły, gdzie wartość produkcji liczona jest dla jednego roju (rodziny pszczelej w ulu). Do wyceny produkcji zwierzęcej stosować należy średnioroczne ceny realizacji. Od wartości produkcji odejmowane są straty powstałe w procesie produkcyjnym. Przy wyliczaniu wartości produkcji w przypadku poszczególnych działalności produkcji zwierzęcej nie uwzględnia się wartości obornika i gnojowicy, które są wytwarzane we własnym gospodarstwie.
Liczba działalności, dla których w danym gospodarstwie można wykonać rachunek nadwyżki bezpośredniej uzależniona jest od struktury inwentarza, a także od struktury stada podstawowego. punktem wyjścia jest tu analiza obrotu stada.
Wartość produkcji:
- gałąź produkcji zwierzęcej - bydło (krowa mleczna)= wartość mleka + wartość cielęcia w wieku 2 tyg. + wartość wybrakowanej krowy + dotacje,
- gałąź produkcji zwierzęcej - trzoda chlewna (maciora) = wartość prosiąt + wartość wybrakowanej maciory + dotacje.
Do kosztów bezpośrednich produkcji zwierzęcej zalicza się:
- zwierzęta wchodzące do poszczególnych działalności w celu wymiany stada,
- pasze, które dzielą się na:
pasze z zewnątrz gospodarstwa (głównie z zakupu),
pasze z własnego gospodarstwa - które obejmują:
pasze własne z produktów potencjalnie towarowych,
pasze własne z produktów nietowarowych,
- czynsze dzierżawne za użytkowanie powierzchni paszowej wydzierżawionej na okres krótszy od jednego roku (na UR i na powierzchnie nie zaliczane do UR np. hale górskie),
- ubezpieczenia zwierząt dotyczące bezpośrednio danej działalności,
- lekarstwa i środki weterynaryjne (w tym nasienie do inseminacji),
- koszty specjalistyczne obejmujące:
specjalistyczne wydatki na produkcję zwierzęcą,
usługi specjalistyczne,
najem dorywczy do prac specjalistycznych.
Dla potrzeb analizy uzyskiwanych wyników w określonym gospodarstwie - elementy kosztów pochodzące z własnego gospodarstwa mogą być wyceniane według różnych metod (np. według kosztów bezpośrednich ich produkcji, cen sprzedaży loco gospodarstwo). Natomiast dla potrzeb statystyki i dokonywania porównań między gospodarstwami lub międzynarodowych elementy kosztów pochodzące z zewnątrz wycenia się według cen zakupu, zaś składniki kosztów pochodzące z wewnątrz gospodarstwa wycenia się według cen sprzedaży loco gospodarstwo. Wyjątkiem są pasze własne z produktów nietowarowych, które należy wycenić według kosztów bezpośrednich poniesionych na ich wytworzenie.
Specjalistyczne wydatki (koszy) produkcji zwierzęcej:
- koszt środków do konserwacji i magazynowania pasz (np. sól, kwas mlekowy, mocznik, przeciwutleniacze),
- koszt środków czystości i do dezynfekcji (np. środki do mycia dojarki, środki do dezynfekcji pomieszczeń inwentarskich, uli),
- koszt ściołów (słoma, wióry),
- koszty nośników energii (np. energia elektryczna, węgiel, mazut) zużytych do ogrzewania i wentylacji pomieszczeń dla drobiu i innych gatunków zwierząt,
- kosz wstawienia uli pszczelarskich na obce pożytki (kwitnące uprawy) w celu poprawy jakości miodu,
- koszt wynajmu powierzchni magazynowej do przechowywania pasz dla zwierząt, na okres krótszy od jednego roku,
- koszt wynajmu pomieszczeń dla zwierząt, na okres krótszy od jednego roku,
- koszt przygotowania produktów zwierzęcych do sprzedaży (np. wynajem maszyn do hermetycznego pakowania mięsa lub do nalewania miodu do słojów),
- koszt opakowań do produktów zwierzęcych (np. pojemniki do jaj, słoje do miodu),
- koszt materiałów i drobnych narzędzi do produkcji pszczelarskiej (np. węza, podkurzacz, dłuto pasieczne, odsklepiacz widelcowy do plastrów),
- koszt magazynowania poza gospodarstwem produktów zwierzęcych przeznaczonych do sprzedaży,
- koszt promocji i reklamy,
- koszt związany ze sprzedażą zwierząt i produktów zwierzęcych (np. opłaty targowiskowe, prowizje od transakcji giełdowych),
- inne wydatki specjalistyczne (np. kółka nosowe dla buhajów).
Usługi specjalistyczne produkcji zwierzęcej:
- rejestracja i zapisy w księgach hodowlanych,
- klasyfikacja zwierząt (określenie przydatności krów do użytkowania mlecznego, badanie kurcząt pod kątem ich przydatności do tuczu),
- przegląd rodzin pszczelich,
- usługowe przygotowanie ramek, wtapianie węzy i wytapianie wosku w produkcji pszczelarskiej,
- usługowy wychów zwierząt (dotyczy to sytuacji gdy własne zwierzęta przekazywane są do wychowu w innym gospodarstwie zapewniającymi im obsługę i paszę, na okres krótszy od jednego roku),
- koszt usługowego przygotowania zwierząt lub produktów zwierzęcych do sprzedaży poniesiony w/lub poza gospodarstwem (mp. mycie, czyszczenie, sortowanie, pakowanie),
- koszt usługowej dostawy zwierząt lub produktów zwierzęcych do miejsca sprzedaży (np. wynajem firmy transportowej do dostawy zwierząt),
- koszt usługowej dostawy uli pszczelich na pożytki (kwitnące uprawy),
- inne usługi specjalistyczne (kontrola mleczności, dezynfekcja pomieszczeń inwentarskich).
Najem dorywczy do prac specjalistycznych:
- przycinanie lub czyszczenie racic i kopyt,
- mycie i czyszczenie zwierząt oraz produktów zwierzęcych,
- dezynfekcja pomieszczeń inwentarskich,
- sortowanie, pakowanie produktów zwierzęcych,
- przegląd rodzin pszczelich,
- przygotowanie ramek, wtapianie węzy i wytapianie wosku w produkcji pszczelarskiej,
- załadunek uli pszczelich na środki transportowe w celu dowiezienia do pożytku (kwitnące uprawy),
- załadunek zwierząt na środki transportowe.