Uniwersytet jest to najstarszy wielo wydziałowy typ szkoły wyższej, mającej prawo nadawania stopni naukowych, łączącej funkcje naukowe z funkcjami dydaktyczno - wychowawczymi. Uniwersytety swój początek zawdzięczają średniowiecznym szkołą klasztornym, które uczyły i wychowywały młodych chłopców.
Średniowieczne uniwersytety ukształtowały się jako twory kultury miejskiej. Były korporacjami kościelnymi i międzynarodowymi ze względu na skład osobowy jak i język wykładowy - łacinę. Pierwszy uniwersytet powstał w Pradze w 1348 r. Jako drugi w Europie w 1364 r. powstał uniwersytet Krakowski założony przez Kazimierza Wielkiego. Utworzony na mocy koncesji papieskiej z 1363 r. Oparty był na wzorach włoskich zapewniających szeroką autonomię uniwersytetowi pod kontrolą władzy państwowej. Na 11 utworzonych katedr 8 było prawniczych, z tego 5 prawa rzymskiego, nadto 2 medycyny i jedna sztuk wyzwolonych.
Kolejne uniwersytety powstały w Wiedniu (1365 r.), węgierski w Pecs (1367 r.) i w Heidelbergu (1386 r.). Wśród nich wykształciły się dwa modele: bolońsko- padewski, charakterystyczny dla Włoch, południowej Francji i Hiszpanii, oraz model paryski, który przyjął się w Europie północno- zachodniej. Pierwszy zasadzał się na korporacjach studentów, wyłaniających spośród siebie rektorów i najmujących sobie profesorów. W typie paryskim natomiast, tzw. Kolegialnym, profesorowie tworzyli korporacje z własnym rektorem. Słuchacze zaś podporządkowywali się rygorom kolegiów. W Krakowie przyjął się model włoski zbliżający się do wzoru neapolitańskiego. Został uposażony przez władcę, był przez niego nadzorowany, gdy zwykle czynił to biskup lub inny przedstawiciel Kościoła. Nie spotkało się to z aprobatą papieską, wywołało sprzeciw biskupa krakowskiego i utrudniło pracę uczelni u jej początków. Świecki i państwowy charakter Uniwersytetu Kazimierzowskiego polegał również na tym, że miał on kształcić ludzi do służby państwowej.
Znaczenie uniwersytetów dla rozwoju cywilizacyjnego średniowiecznej Europy było ogromne. Uniwersytety spełniały funkcję międzynarodowych centrów życia naukowego i kulturalnego. Ten międzynarodowy charakter nadawała im powszechna dostępność dla mieszczaństwa, szlachty ale i chłopstwa z różnych krajów, a także język wykładowy jakim była łacina. W dyplomie założenia uniwersytetu w Krakowie znajdujemy słowa "niechaj otworzy się orzeźwiające źródło, a jego pełność niech czerpią wszyscy". Dodatkowym atutem była autonomia uczelni, a także specyficzna pozycja studentów w społeczeństwie. Podstawowym obowiązkiem studentów była nauka, ale mieli też czas na zabawy. Świętowali wtedy na ulicach bawiąc tłumy ludzi. Należy tu wspomnieć, iż napływ studentów do miast powodował ich rozwój, a także rozwój handlu za czym idzie poprawa sytuacji gospodarczej. Światłe i wykształcone społeczeństwo powodowało szybszy rozwój państwa. Średniowieczne uniwersytety zapewniały zarówno rozwój religijny jak i intelektualny. W pierwszej połowie XV w. zainteresowania historyczne znacznie wzrastają . Wielu ludzi świeckich pisze roczniki i prowadzi zapiski ważniejszych wydarzeń. W 1429 r. na Uniwersytet Jagielloński dociera fala herezji hustycyzmu. I choć nie było to nic dobrego, warto docenić fakt, iż społeczeństwo było na tyle oświecone by mieć własne ideologie i nie pozwalać narzucać sobie wiary, przez władze.
Podsumowując w ciągu dziewięciowiekowej historii uniwersytety wywarły doniosły wpływ na rozwój nauki i stały się jednym z głównych czynników instytucjonalizacji i profesjonalizacji poszczególnych jej dyscyplin. Mimo licznych przemian w zakresie i charakterze swej działalności naukowej i dydaktycznej zachowały po dziś dzień, wywodzącą się z średniowiecza strukturę organizacyjno- ustrojową czyli podział na wydziały, system władz i autonomiczny zarząd.