HISTORIA WYCHOWANIA

1. Charakterystyka systemów wychowawczych w starożytnej Grecji.

W Starożytnej Grecji wyróżnia się dwa zasadnicze, bardzo odmienne od siebie rodzaje wychowań, ukształtowane przez największe i swego czasu najpotężniejsze polis: Spartę i Ateny, czyli wychowanie:

-spartańskie

-ateńskie

Wychowanie spartańskie:

- Przez 7 lat swojego życia były pod opieką matki,

- Następnie / zarówno chłopcy jak i dziewczynki/ , były uczone i wychowywane dla państwa w koszarach gdzie sprawdzano ich jako żołnierzy

* ćwiczenia fizyczne, wojskowe

* żelazna dyscyplina

- przygotowania do służby w wojsku trwały do 30 roku życia, dopiero po tym okresie mężczyźni mogli zakładać rodziny

Ideał Spartanina-to człowiek sprawny fizycznie, posłuszny żołnierz, człowiek lojalny, odważny.

Wychowanie ateńskie:

- w tym wychowaniu oprócz sprawności fizycznej bardziej liczyła się wiedza, rozwój umysłowy, moralny i estetyczny czyli kalokagatia.

-rodzicie mieli obowiązek wychować swoje pociechy na wszechstronnie wykształconych ludzi umiejących współżyć z innymi.

- do 7 roku życia dzieckiem zajmowała się matka,

-od 7 do 14 roku życia dzieci uczęszczały do szkól prywatnych gdzie uczyło ich dwóch nauczycieli domowych,

-w wieku 15 - 16 lat nauka w gimnazjonach -/to czas na ćwiczenia fizyczne/.

-koniec edukacji stanowiło dwuletnie przeszkolenie wojskowe i obywatelskie /czyli efebia- młody człowiek stawał się pełnowartościowym członkiem państwa/

-dziewczęta nie uczęszczały do szkół, otrzymywały jedynie wykształcenie domowe niezależnie od warstwę społecznej / nauka pisania, czytania, ogłady towarzyskiej/

2. Charakterystyka starożytnej metody nauczania Sokratesa.

Sokrates, ur. 469 p.n.e., zm. w 399 p.n.e. - jeden z największych filozofów greckich. Urodził się i zmarł w Atenach.

Sokrates był przekonany, że człowiek z natury nie jest zły i jeśli będzie wiedział czym jest dobro, to będzie to dobro czynił. Tak więc wg. niego nie ma wiedzy bez dobra i dobra bez wiedzy.

Sokrates nie przekazywał gotowej wiedzy uczniom, ale wraz z uczniami tej wiedzy poszukiwał.

W celu poszukiwania wiedzy opracował dwie metody nauczania, nie formował przepisów metod, ale praktycznie pokazywał jak te metody stosować:

a/ Pierwsza, zwana metodą elnektyczna (zbijania). Stosowana była przez Sokrates w odniesieniu do tych, o których sądził, że wiedzy nie posiadają, tylko wiedzę pozorną biorą za wiedzę. Była ona oparta o zadawanie pytań, które miały doprowadzić do wykazania absurdu wywodu odpowiadającego, np.: pytał on swego interlokutora czym jest sprawiedliwość? - wysłuchiwał odpowiedzi i traktował ją poważnie - taki sposób nazywany jest ironią sokrateńską - zadawał następne pytania, aż do momentu, kiedy sam rozmówca dochodził do stwierdzenia sprzecznego ze swoim twierdzeniem początkowym. /wiem ,że nic nie wiem/

b/Druga zaś, zwana metodą maieutyczna Jest to również metoda pytań, stosował ją w odniesieniu do swoich uczniów. Były to pytania, które wymagały odpowiedzi tak albo nie, co jest możliwe, ponieważ każdy człowiek ma w swym umyśle wiedzę wrodzoną i przez odpowiednie pytania można ją z niego wydobyć. /naprowadzanie ucznia na wiedzę, logiczne myślenie/

3. Omówienie rodzajów wychowania stanowego w średniowieczu.

W średniowieczu każdy człowiek musiał przynależeć do jakiegoś stanu. W tym okresie istniały 4 stany: rycerstwo, mieszczaństwo, duchowieństwo i chłopstwo.

Trzy stany dzieliły między siebie wpływy duchowieństwo, mieszczaństwo i rycerstwo. Te trzy stany były sobie wzajemnie podporządkowane, ale w swoim obrębie uznawały w pewnej mierze równość. Zamknięcie się przed wpływami z zewnątrz sprzyjało wytworzeniu się odrębności kulturalnej każdego stanu, którą wspierało przestrzeganie własnej tradycji i swoistego wychowania. Czynnikiem łączącym w jedną społeczność duchową, była religia i wartości umysłowo -kulturalne, których piastunem był kościół i duchowieństwo.

DUCHOWIEŃSTWO - Podstawowe nauki wyniesione ze szkół klasztornych i katedralnych zaczęły nie wystarczać, zaczęto bardziej zagłębiać się w pisma filozoficzne Arystotelesa, dążono do odkrywania nowych prawd, uzasadniania tych, które już były znane. Kler miał bardzo wszechstronną wiedzę na różne tematy (filozofia, prawo, medycyna, teologia). System tych nauk praktykowany był tylko przez kler. Kościołowi podlegały studia i szkoły. Kościół dopuszczał do nauki osoby wszelkich stanów /jeśli byli pobożni/.

Wychowanie duchowne:/ dwa rodzaje szkół/

-klasztorne - zakładane przez opatów, ich celem było przygotowanie przyszłych duchownych

-katedralne- zakładane przez biskupów, obejmowały dwa stopnie nauczania

a/trivium/ trzy drogi/- najniższy stopień, nauczano na pamięć łaciny, dialektyki, retoryki

b/quadrivium / cztery drogi/-najwyższy stopień kształcenia, uczono arytmetyki z astronomią, geometrii z geografią, muzyki

Warto wspomnieć o metodzie scholastycznej która polegała na uczeniu się na pamięć, bez zrozumienia. Natomiast metodą wychowawczą były kary cielesne. Ideałem duchownego był asceta którego cechowała miłość do Boga, ubóstwo, uwielbienie świata.

RYCERSTWO - Do najpiękniejszego rozkwitu doszło wychowanie rycerskie. Wzorem rycerza przestał być dawny siłacz, który pięściom zawdzięczał zwycięstwo, a walczył tylko o władzę i dostatki. Teraz uszlachetniły się sposoby walki rycerskiej, na turnieju trzeba było popisać się nie tylko siłą ale też zręcznością i wytwornością, celem stała się służba Bogu, panu i damom.

W rycerstwie rosła także kultura duchowa, której wyrazem jest średniowieczna poezja rycerska.. Rycerstwo miało też swoje 7 cnót : jazdę konną, pływanie, strzelanie z łuku, szermierkę, łowy, grę w szachy i poezję. Według nich kształtowano młodzież rycerską.

Wychowanie rycerskie rozkładało się na trzy stopnie,

a/7 rok życia. Chłopiec oddawany był jako paź na obcy dwór, gdzie pod kierownictwem pana lub osobistego mistrza kształcił się w jeździe i pływaniu, władaniu strzałami, tarczą i włócznią, a także z pomocom dam lub kapelana kształcił się w obyczajowości i religijności.

b/w 14 roku mianowany giermkiem uczył się trudnych ćwiczeń wojennych, popisowych, towarzyszył swemu panu na wojnach, turniejach i w podróżach. Kształcił się także pod okiem dam w obowiązkach grzeczności towarzyskich, uczył się śpiewów i podań rycerskich, sam próbował sił w układaniu wierszy.

c/w 21 roku życia, dojrzały fizycznie i duchowo zostawał pasowany na rycerza, przyjmowany do światowego towarzystwa, szedł w świat na poszukiwanie przygód rycerskich, miłości, nagród na turniejach.

Wykształcenie rycerskie odbywało się bez trybu szkolnego. Czytać i pisać można było się nie uczyć. Rycerstwo zdobywało wielką kulturę umysłową bez szkół.

Więcej wykształcenia umysłowego przypadało w udziale córkom rycerskim : od kapelana uczyły się pacierzy, czytania i pisania czasem łaciny, od ochmistrzyni przystojnych obyczajów, robót kobiecych, gry na luteńce lub harfie i często mowy francuskiej. Bywały też niekiedy oddawane na wieloletnie wychowanie do klasztorów żeńskich.

Gdy stan rycerski zanikł to zanikł też jego system wychowawczy, zachowując niektóre swoje treści w późniejszym wychowaniu dworskim szlachty.

MIESZCZAŃSTWO - mieszczaństwo nie umiało wywalczyć takiej jak rycerstwo samodzielności wobec kościelnego wychowania, nie doszło do tak zwanej jednolitości stanowej jaką miało rycerstwo. Bogaci kupcy ulegali wpływom szkolnictwa kościelnego, dla swoich synów pragnęli nauki łacińskiej ale nie tak rozległej jak była w szkole katedralnej, chcieli zapewnić sobie wpływ na urządzanie i obsadzanie posad nauczycielskich w szkołach, w których kształcili synów. Genua, Wenecja, Florencja, Mediolan. Tam w XIII wieku powstało wiele szkół prywatnych dla uczniów świeckich. Uczono w nich łaciny ale głównym przedmiotem były wiadomości potrzebne do kupiectwa i handlu, przede wszystkim rachunki. Powstawały szkoły przy parafiach. Szkoły takie o zmniejszonym programie nauki miały kształcić chłopców do służenia przy nabożeństwach i śpiewu w chórze

Wychowanie mieszczańskie / trzy stopnie/

a/. uczeń / terminator/ - od 7 r.ż chłopiec pobiera naukę pod okiem mistrza w warsztacie

b/ czeladnik- po opanowaniu umiejętności zawodowych pracował dalej u majstra, ale już za odpowiednim wynagrodzeniem.

c/ majster-po nabyciu pełnej wprawy i po samodzielnym wykonaniu odpowiedniej pracy, rada danego cechu nadawała czeladnikowi godność majstra.

WYCHOWANIE KOBIET - w średniowieczu kobieta miała szacunek jako matka i gospodyni domowa. Mężczyźni uznawali je za głupsze i nie potrzebujące innego kształcenia niż praktyczne zyskiwanie umiejętności przy matce. Wyjątek stanowiły mieszczanki. Zbierały się w klasztorach, służyły Bogu, spędzały czas na modłach łacińskich, pobożnych medytacjach, śpiewie kościelnym, ograniczonej lekturze.

CHŁOPSTWO-Dzieci chłopskie nie uczyły się ani w szkołach kościelnych ani tym bardziej w szkołach mieszczańskich.

4.Omówienie wpływów filozofii starożytnych w poglądach św. Tomasza z Akwinu.

System filozoficzny Tomasza można najkrócej scharakteryzować jako konsekwentne przystosowanie klasycznych poglądów Arystotelesa do treści zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej. Tym sposobem zostały wprowadzone do katolicyzmu pojęcia aktu i potencji, formy i materii, zasadę przyczynowego powiązania zdarzeń, rozumienie poznania jako procesu receptywnego, oraz pojęcie dowodu.

Według św. Tomasza nie jest bezpośrednio znany umysłowi ludzkiemu ani Bóg, ani dusza, ani żadne prawdy ogólne. Istnienie Boga nie było dla niego prawdą oczywistą, nie wymagającą dowodzenia - istnienie Boga należy udowodnić, opierając dowód na doświadczeniu.

Arystoteles Boga określał jako byt najwyższy, Tomasz zaś nie stawiał go w hierarchii bytów, lecz definiował jako czyste istnienie, czyli Bóg jako podstawa każdego bytu, a nie jako jeden z bytów o najwyższych przymiotach

Tomasz oddzielił wiedzę od wiary, rozum od objawienia. Człowiek może poznać prawdę poprzez rozum lub objawienie. Rozróżnił prawdę na trzy rodzaje: poznawalną rozumowo, poznawalną przez objawienie oraz prawdę poznawalną w obydwa sposoby jednocześnie, np. nieśmiertelność duszy, jest to prawda dostępna rozumowi i zarazem objawiona, lecz zazwyczaj wiara i wiedza stanowią dwie odrębne dziedziny, mające odrębną naturę.

Rozum oprócz rzeczy materialnych jest w stanie poznać Boga i zasady, z jakimi działa. Rozum stoi na pierwszym miejscu i jest mu podporządkowana dusza i zmysły. Prawda, która jest niedostępna, jest nie pojmowalna dla rozumu .Według Tomasza pojęcie prawd wiary przekracza poza możliwości rozumu. Żadna prawda, nawet ta przekraczająca możliwości rozumu nie jest mu sprzeczna. „Naturalna prawda” wywodzi się od jednego źródła- od Boga. Tomasz na podstawie swojej teorii poznania stworzył „prostą koncepcję rozgraniczenia filozofii i teologii”. Od tej pory teologia miała być kształtowana na podstawie prawd objawionych, a filozofia wyłącznie przez poszukiwanie prawdy rozumowo. Filozofia miała przygotować człowieka do wiary, do objawienia prawd wyższych.

Według św. Tomasza, jak i Arystotelesa ciało należało do natury człowieka. Ciało i dusza złączone są ze sobą jak forma ( dusza) z materią ( ciało) Dusza jest rozumna, rozumne poznawanie jest czynnością właściwą i wyróżniającą człowieka Tomasz twierdził, że największym celem życia jest osiągnięcie szczęścia, szczęścia, którym jest poznanie Boga. Określił też metody kształcenia- desputa i wykład.
Tomasz z Akwinu twierdził, że kobieta "jest błędem natury". Uważał ją za istotę pośrednią, gorszą od mężczyzn

Mówiąc krótko

Tomasz twierdził:

-filozofia i wiara objawiona pochodzi od Boga i nie ma tutaj sprzeczności,

-zadaniem rozumu i filozofii jest uzasadnienie wiary a prawdy objawione należy po prostu przyjąć,

-wiarą zajmuje się teologia

-wiara kontroluje rozum

-twórca wykładu i dysputy / to rodzaj ćwiczeń/

-cel ostateczny osiągnięcie szczęścia poprzez poznanie Boga.

5. Wyjaśnienie pojęcia `'neoplatonizm'' na przykładzie filozofii św.Augustyna.

NEOPLATONIZM - filozofia powstała w II w n.e, w Aleksandrii korzystająca z myśli Platona

Św. Augustyn należy do wielkich chrześcijańskich neoplatoników. Połączył on myśl platońską, starożytną, z chrześcijaństwem. Nie widział dużych sprzeczności pomiędzy myśleniem Platona a chrześcijaństwem. Uważał na przykład, iż platońskie idee istniały w umyśle Boga jeszcze przed stworzeniem świata. Uważał jednak, iż dla ludzkiego rozumu nie wszystko jest możliwe do pojęcia - i w związku z tym Boga nie można do końca zrozumieć, można się do Niego przybliżyć tylko przez wiarę.

Definicja człowieka, którą posługiwał się Augustyn, została zaczerpnięta od starożytnego filozofa Platona - człowiek jest duszą, posługującą się ciałem. Jak widać, człowiek jest przede wszystkim duszą - niecielesną, intelektualną, wieczną i niezmienną. Dusza może istnieć samodzielnie, bez kontaktu z ciałem, ciało nie wpływa na duszę. Człowiek w świecie istnieje pomiędzy bytami wyższymi, czyli aniołami, a niższymi, czyli zwierzętami. Człowiek, świadomy takiego umiejscowienia pośród stworzenia, jest wewnętrznie rozdarty i pozostaje w konflikcie pomiędzy swoją cielesnością a duchowością.

Główne założenia filozofii św. Augustyna:

• Bóg jako dobro najwyższe - Absolut;

• By poznać Boga, należy najpierw poznać swoją duszę, czyli miejsce wewnątrz człowieka, w którym mieszka prawda;

• Boga można bardziej poznać przez wolę i wiarę, a nie rozum;

• Świat stworzony przez Boga jest dobry, ale istnieje w nim zło;

• Istnieje dobro absolutne;

• Człowiek czyni zło, gdy odwraca się od dobra, czyli od Boga;

• Bóg jest dobry i zbawia człowieka.

• Iluminacja- oświecenie przez Boga w celu jego poznania

Augustynizm był refleksją nad człowiekiem, nad jego życiem wewnętrznym.
Bóg jest uznany za byt wieczny, niezmienny i konieczny, który okazuje się przyczyną dla całego świata. Augustyn wyróżnia duszę jako byt pozbawiony materii na który składa się myślenie, pamięć i wola. Uważa że wyłącznie za pomocą duszy poznajemy Boga, dla tego też wszystko, co przeszkadza w poznawaniu najdoskonalszej istoty zasługuje w rezultacie na potępienie. Cała filozofia Augustyna koncentruje się na Bogu i zasługuje na miano teocentrycznej. Bóg nie tylko zostaje w niej opisany jako byt wieczny, konieczny w przeciwieństwie do nieskończonego świata. Oprócz metafizyki teocentryzm uwidacznia się w teorii poznania oraz w etyce której podstawowym przesłaniem jest przykazanie miłości. Dlatego można mówić o augustiańskim personalizmie bowiem Bóg zostaje określony jako wszechmocna i przepełniona miłością osoba.

6.Wpływ epoki renesansu na myśli o wychowaniu na przykładzie Tomasz Morusa

Renesans lub odrodzenie - okres w historii kultury europejskiej, obejmujący przede wszystkim XV i XVI wiek, określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" .

W epoce odrodzenia dokonują się wielkie zmiany w pedagogice. Pedagogowie - humaniści - starali się przeciwstawić średniowiecznemu systemowi wychowania. Podejmowali walkę ze scholastycznym charakterem nauki i religijno- kościelnym charakterem wychowania.

Humaniści - domagali się świeckiego kierunku wychowania. Wciągnięcie do studiów czynniki świeckie, uwolnienie nauki od jej charakteru teologiczno - kościelnego i opracowanie programu wychowania dla użytku społeczeństwa świeckiego. Stare formy wychowania spotykały się z ostrą krytyką. Szkoły prowadzone przez duchowieństwo traciły zaufanie. Dwory i klasy zamożne organizowały wychowanie u siebie w nowym duchu, szukając humanistów na nauczycieli. Charakterystyczne dla tego obszaru były wyjazdy młodzieży na uniwersytety.

W programie kształcenia umysłowego kładziono nacisk na wszechstronny rozwój umysłu. *Kultem otaczało się języki starożytne, zwłaszcza łacinę (czystą klasyczną mowę Cycerona, Horacego).

*Starano się o wszechstronny rozwój, wrodzonych uzdolnień.

*Wszyscy pragnęli wszystko studiować i poznawać.

*W wykształceniu szkolnym dominowało przede wszystkim wychowanie językowe.

*Duża troska o wychowanie fizyczne-pragnienie wychowania ludzi zdrowych, dzielnych i radosnych - odejście od umartwiania ciała.

*Dbałość o wygląd ciała, wygląd zewnętrzny, higienę ciała, zgrabne ruchy, ładną postawę i harmonijną budowę.

*Ćwiczenia gimnastyczne, taniec, pływanie, rytmika, przebywanie na świeżym powietrzu stały się przedmiotem dyskusji i polityki.

Nastąpiło odrodzenie zasad starożytnych w dziedzinie wychowania moralnego - inny charakterystyczny rys nowego wychowania. Dotychczas surowe poglądy, oparte na dyscyplinie kija, ustępowały miejsca łagodności i większego liczenia się z naturą dziecka.

Domagano się życzliwego traktowania dziecka, pogody i wesołości oddziaływanie na ambicję przez pochwały i nagrody.

Wychowanie w epoce renesansu było przeznaczone głównie dla młodzieży zamożnych klas. 

Tomasz Morus pod wpływem zmian zachodzących w epoce renesansu stworzył dzieło pt. "Utopia"; Był wyrazicielem postępowych idei pedagogicznych w Anglii . Jest zwany ojcem teorii socjalizmu utopijnego.

*Rozwija on ideę powszechnego nauczania w języku ojczystym, jednakowego dla obu płci,

* ideę wychowania przez pracę: wszyscy pracują na roli, każdy ma nauczyć się rzemiosła wg zainteresowań.

*Harmonijny rozwój fizyczny i umysłowy, akcentowanie wykształcenia przyrodniczo-matematycznego,

*idea oświaty pozaszkolnej dla dorosłych. Dorośli spędzają czas wolny od pracy na zajmowaniu się naukami, sztukami, część czasu wolnego poświęcają ćwiczeniom gimnastycznym i zabawom.

Od powszechnej, produkcyjnej pracy fizycznej mogą być zwolnieni uczeni, których obowiązkiem są specjalne studia nad naukami dla pożytku państwa i społeczeństwa.

7. Omówienie wpływu J.A.Komeńskiego w tworzeniu dydaktyki nauczania

Jan Amos Komeński to jeden z najwybitniejszych i najważniejszych pedagogów - twórca pedagogiki nowożytnej. Całe życie poświęcił praktycznej działalności wychowawczej, układaniu podręczników szkolnych i teoretycznemu opracowywaniu zagadnień pedagogicznych, a szczególnie dydaktycznych. Twórca i propagator jednolitego systemu powszechnego nauczania, położył podwaliny pod współczesne zasady pedagogiki. Zalecał objęcie nauczaniem wszystkich niezależnie od płci i stanu, a także nauczanie w języku ojczystym (nauka łaciny miała być wprowadzana później

POGLĄDY PEDAGOGICZNE /zebrane w dziele `' Wielka dydaktyka''/

• Komeński wierzy w moc wychowania i wykształcenia. Podziela optymizm pedagogiczny epoki Odrodzenia. Nie podziela poglądu, iż " są umysły tak tępe, że niczego w nie wpoić niepodobna".

• Domaga się powszechnego nauczania i wychowania niezależnie od płci, pochodzenia społecznego czy miejsca zamieszkania.

• Opracowuje system jednakowego szkolnictwa dla całej ludności - pierwszego w historii wychowania w którym rozróżnia on cztery okresy w rozwoju człowieka i odpowiednio do nich cztery typy szkół:

• Okres dzieciństwa - do szóstego roku życia, któremu odpowiadała szkoła macierzysta, czyli wychowanie głównie w rodzinie gdzie podstawowa role nauczyciela pełni sama matka.

• Okres chłopięctwa - od szóstego roku życia do dwunastego, któremu odpowiadała szkoła elementarna, z językiem ojczystym; uczą się w niej chłopcy i dziewczęta; powinna być w każdym miasteczku, wsi, osiedlu.

• Okres młodzieńczości - od dwunastego do osiemnastego roku życia - odpowiadała mu szkoła języka łacińskiego - szkoła średnia, gimnazjum, która powinna być w każdym większym mieście, a uczyć się w niej powinni wszyscy, którzy tylko odznaczają się wystarczającymi zdolnościami umysłowymi.

• Okres dojrzewającej męskości - od osiemnastego do dwudziestego czwartego roku życia - odpowiadała mu Akademia, do której powinni być kierowani ci, którzy maja być uczonymi. Akademia powinna być zorganizowana w każdym państwie, a zakończenie w niej nauki powinno być uwieńczone, według Komeńskiego podróżami zagranicznymi. W swoich słowach tak ją uzasadniał: "doktorów i przyszłych wodzów dla innych, aby nigdy nie brakło odpowiednich kierowników dla kościołów, szkół i spraw państwowych"

• Opracowuje nowy program wykształcenia i nowy układ materiału programowego. Domaga się najpierw nauczania w języku ojczystym, a potem w języku łacińskim. Podkreśla też potrzebę dostarczenia podręczników uczniom.

• Tworzy i uzasadnia podstawy organizacji pracy szkolnej, w klasie, systemem lekcyjnym. Szkoła podzielona jest na sześć klas, nauka podzielona jest na lekcje, zaś lekcje na godziny.

• Wprowadza do początkowej nauki środki zmysłowe, zastąpione w późniejszym wieku przez słowa. Nową ideą były także ilustracje w podręcznikach, ściśle związane z jego treścią. Wiedza oparta miała być na naturze a nauka odbywać się krok po kroku.

• Uważał, że należy stopniować trudność nauki, od ogółu do szczegółu i od konkretu do abstrakcji.

• Dokonuje dokładnej analizy procesu nauczania oraz formułuje nowe podstawowe zasady nauczania

8. Postulaty polityczno-obywatelskiej reformy państwa w poglądach A.F.Modrzewskiego.

A.F. Modrzewski jest autorem traktatu "O poprawie Rzeczypospolitej", która jest świadectwem jego patriotyzmu i troski o przyszłość ojczyzny. W swoim dziele przedstawia projekt utworzenia demokratycznego państwa i dlatego proponuje w pięciu księgach traktatu szereg reform dotyczących różnych dziedzin życia. Modrzewski uważa, że koniecznym warunkiem naprawy Rzeczypospolitej jest uszlachetnienie obyczajów, podniesienie moralnego poziomu społeczeństwa ( o czym mówi w księdze "O obyczajach"). Jako humanista uważa jednak, że prawdziwie moralnym może być tylko człowiek rozumny, dlatego kładzie wielki nacisk na szerzenie oświaty.

W księdze "O szkole" domaga się upaństwowienia szkół, szacunku dla nauczycieli. Wzywa do zwiększenia podatków na odbudowę podupadłego szkolnictwa i zatroszczenie się o dobre wychowanie młodzieży.

W księdze "O prawach" występuje przeciwko nierównemu prawu, niesprawiedliwości, domaga się równej kary za to samo przewinienie dla wszystkich obywateli.

W księdze "O kościele" twierdzi, że duchowni wywierają zbyt duży wpływ na sprawy państwa i żąda odizolowania kościoła od państwa.

Modrzewski rozważał także na temat wojny i pokoju. Dzieli wojny na sprawiedliwe, czyli obronne toczone w imię niepodległości ojczyzny, w których uczestnictwo jest wielką zasługą oraz na wojny agresywne, zaborcze, lubieżne dążące do zagarnięcia terenu, rozszerzenia panowania, rozlewu krwi i zdobycia sławy. Opowiadał się on za utworzeniem regularnego wojska stojącego na straży granic.

Według Modrzewskiego przeprowadzenie reform jest konieczne dla naprawy Rzeczypospolitej i dlatego postulował je, przepełniony miłością do ojczyzny

9. Wpływ epoki odrodzenia na myśl o wychowaniu na przykładzie poglądów J.J. Rousseau.

Twórca pedagogiki naturalistycznej której podstawą jest rozum i natura.

Naturalizm pedagogiczny- Przedstawiciele: JJ. Rousseau, Ellen Key, J. Korczak, Maria Montessori, J. Deway

Wiek XVIII przyniósł w Europie szereg zasadniczych zmian w sferze życia politycznego, społecznego, ekonomicznego, naukowego i oświatowego. Właśnie w drugiej połowie tegoż stulecia niezwykle aktywny ruch umysłowy skierował główny wysiłek walki przeciwko Kościołowi jako instytucji i jako światopoglądowi oraz przeciwko Szkole. Wszelkie zmiany, jakie zachodziły w życiu społecznym miały także wpływ na programy oświatowe, które z jednej strony silnie krytykowano, a szczególnie systemy szkolne, a z drugiej próbowano stworzyć pozytywny program oświatowy. Oświata stawała się orężem walki o równość społeczną, o prawa polityczne, o gruntowną reformę państwa.

Nowy porządek społeczny miał być oparty na rozumie, który by zapewnił ludziom szczęście i radość z istnienia. Mogą go zbudować ludzie, którzy kierują się wiedzą popartą doświadczeniem i rozumem, który jest miernikiem wszelkiej prawdy. Rozum ludzki trzeba jednak rozwijać, a jedyną drogą wiodącą do tego celu była oświata.

Nowa ideologia zwana już oświeceniem gdzie jej głównymi wyznacznikami to rozum i natura staje się podstawą nowej teorii pedagogicznej, zwanej pedagogiką naturalistyczną. Wychowanie powinno być zgodne z rozumem, czyli naturą dziecka. Rozwijać naturę dziecka może tylko sama natura, ale nie skażona przez niszczycielską działalność człowieka. Kiedy z wychowania wyeliminujemy złe wpływy ludzi to dobra z zasady natura dziecka rozwinie się we właściwym kierunku

Jednym z głównych przedstawicieli pedagogii naturalistycznej i jej twórcą był Jan Jakub Rousseau (żył w latach 1712 -1778). Swoje poglądy pedagogiczne wywodzi konsekwentnie z negatywnej oceny współczesnych sobie społeczeństw oraz z przekonania, że głównym celem wychowania winno być przekształcenie każdego dziecka w pełnowartościowego człowieka, gotowego do spełnienia społecznych i obywatelskich obowiązków. Człowiek - twierdzi Rousseau - rodzi się jako istota dobra i wolna, rozwijająca się w sposób spontaniczny, zwłaszcza w pierwszym okresie życia. To zły, zepsuty i niesprawiedliwy świat hamuje spontaniczny rozwój naturalnych skłonności, jak ciekawość świata, szacunek do prawdy, dobra, sprawiedliwości, a przede wszystkim życzliwości dla ludzi i człowieczeństwa. Tylko natura może zapewnić prawidłowy rozwój osobowości, zaś wychowawca ma ten rozwój wspierać, pobudzać stwarzając potrzebne warunki zewnętrzne.

              Jan Jakub Rousseau jak obrońca swobodnego rozwoju człowieka swoje poglądy pedagogiczne przedstawił w dziele pt. „Emil czyli o wychowaniu”, które jest jednocześnie powieścią z traktatem pedagogicznym. Owe poglądy można powiedzieć, że mają charakter ogólny i nie dają konkretnych rozwiązań wychowawczych czy dydaktycznych. Jak już wiemy był on zwolennikiem wychowania naturalnego - a najważniejsze w tym, to że w procesie wychowania dziecka należy je chronić przed niszczącym działaniem społeczeństw. Wychowawca, powinien kierować się dwiema zasadami pedagogicznymi, które według Rousseau brzmią:

           *   Pierwsza stwierdza, że wychowanie musi być negatywne, tzn. negować dotychczasowe cele i metody wychowania, pozwolić na swobodne rozwijanie natury ludzkiej w dziecku bez jakiejkolwiek interwencji z zewnątrz. Należy nie dopuścić by wychowaniu przyświecał inny cel oprócz umiejętności życia, które oznaczać ma działania, używania wszystkich swoich organów, zmysłów, zdolności.

*Druga zasada stwierdza, że wychowanie winno być progresywne tzn. uwzględniać właściwości rozwojowe dziecka, a szczególnie jego rozwój psychologiczny w miarę wzrastania i rozwoju dziecka. Rousseau nie widział możliwości zorganizowania takiego wychowania we współczesnym do siebie świecie, stąd też był zwolennikiem wychowania domowego prowadzonego przez rodziców bądź starannie dobranych wychowawców.

W rozwoju psycho - fizycznym dziecka Rousseau wyróżnił cztery okresy: niemowlęcy i dzieciństwo (do 12 roku życia), chłopięctwo (do 15 roku życia) i młodzieńczość (do 20 roku życia).

*Niemowlęctwo jako pierwszy okres w wychowaniu dziecka, gdzie najważniejszą rolę w tym procesie odgrywają oprócz dziecka również rodzice. Ich obowiązkiem jest dopilnować by dziecko miało jak najwięcej swobody ruchu, mający zapewnić zdrowie i rozwój swoich sił witalnych.

*Dzieciństwo miało trwać do 12 roku życia, gdzie wychowanie miało w pełni respektować indywidualność dziecka, które powinno spędzać czas na swobodnej zabawie i ćwiczeniach fizycznych. Należy mu pozwolić ujawnić swoją osobowość, niejako odnajdywanie siebie. Należy w pełni szanować indywidualność dziecka a wśród zabaw winno ono poznawać obowiązki wynikające z praw natury, a nie rozkazu ludzi dorosłych. Dziecko ma samo dochodzić do wiedzy o świecie. Rousseau, przeciwstawiający się panującym zasadom wychowania pozytywnego, dowodził, że zadaniem najbliższego otoczenia jest strzeżenie dziecka przed błędami, a nie wpajanie cnót, a czyniąc cokolwiek, nie czyni dlatego, że ma słuchać rozkazu, ale doświadczenie go nauczyło tego, aby tak postępować. Rousseau zabrania także jeszcze w tym okresie jakiejkolwiek nauki - jeśli już to ma ona wymiar praktyczny i związany z naturą.

*Od 12 roku życia przewiduje dopiero dla chłopców systematyczna naukę wiedzy użytecznej. Zadaniem wychowawcy będzie rozwijanie zainteresowań wychowanka poprzez zwracanie uwagi na rzeczy i zjawiska bliskie, konkretne i ciekawe. Wiedza, jaką zdobywa dziecko powinna być zgodna z jego zainteresowaniami i możliwościami intelektualnymi. Nie może być ona ani abstrakcyjna, ani też obojętna. Rousseau uważa, że uczenie jest najskuteczniejsze wtedy, gdy dziecko występuje w roli badacza, uczy się przez działanie. Uważał on także, że każdy chłopiec powinien opanować materiał całej szkoły elementarnej i średniej oraz zapoznać się z potrzebami życia i sposobu ich zaspokajania.

*Wiek młodzieńczy to przede wszystkim wychowanie moralne, które poprzez obserwację i doświadczenie miało przekształcać młodego człowieka w kochająca i czującą istotę, pełną miłości, szacunku, przyjaźni i wdzięczności dla innych.

Wychowanie zgodne z naturą powinno dotyczyć również kobiet i dlatego musi być ono inne niż chłopców. Istotą kobiety jest wdzięk, a jej główną rolą społeczną rola żony i matki. Kobiety należy uczyć jasnego myślenia i poprawnego formułowania sądów.

10. Omówienie zasług Komisji Edukacji Narodowej w tworzeniu systemu oświaty polskiej.

Komisja Edukacji Narodowej (KEN) (pełna nazwa: Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca) - centralny organ władzy oświatowej powołany w Polsce przez Sejm Rozbiorowy 14 października 1773 na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Komisja była pierwszym ministerstwem oświaty publicznej w Polsce i pierwszą tego typu instytucją w Europie. Została powołana głównie dlatego, że do 1773 edukacja podstawowa i średnia były w Rzeczypospolitej organizowane i kontrolowane przez zakony Kościoła rzymskokatolickiego (głównie jezuitów). System ten cechował swoisty konserwatyzm religijny i nietolerancja wobec niekatolików, a jednocześnie oderwanie od realnych potrzeb edukacyjnych związanych z życiem codziennym świadomego obywatela. Polsce groził upadek edukacji, ale też dało impuls do głębokich reform szkolnictwa.

KEN powołało na początku Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych (TKE) pod przewodnictwem Potockiego Jego członkowie pracowali nad programem oraz planami nauczania, nad metodami i podręcznikami, a w krótkim czasie zajmowali się również sferą działań administracyjnych, takich jak wizytowanie szkół czy badanie sprawozdań.

.

Działanie dalsze KEN:

1/ Reforma szkolnictwa średniego.

Komisja Edukacji Narodowej skoncentrowała swoje siły reformatorskie przede wszystkim na szkolnictwie średnim, gdyż poprzez ten właśnie typ szkolnictwa KEN mogła najskuteczniej oddziaływać na społeczeństwo(zwłaszcza szlachtę, a później także bogate mieszczaństwo).

2/. Wprowadzenie nowych programów i metod nauczania do szkół średnich.

Wprowadzono do programów więcej nauk ścisłych z praktycznym ich zastosowaniem. Realizacja programów przebiegać miała w oparciu o poglądową i eksperymentalną metodę nauczania.

Do programów szkół średnich wprowadzono również higienę , języki nowożytne, j. ojczysty, historię. Wprowadzenie różnorodnych przedmiotów zapewniało wszechstronność nauczania.

W nowych programach opracowanych przez KEN nie zabrakło problemów wychowania. Wychowanie moralne zachodziło nie tylko w oparciu o naukę religii a w szczególności o nowo powstały przedmiot tzw. naukę moralną. Z nauką moralną powiązano kształcenie obywatelskie poprzez nauczanie prawa polskiego. Wychowanie obywatelskie było z kolei uzupełniane przez kształcenie wojskowe (wprowadzenie musztry i form wychowania fizycznego).

KEN głosiła postulaty nowoczesnej pedagogiki oświecenia, m.in. postulat o to by ucznia traktować jako podmiot a nie przedmiot procesu wychowania. Zobowiązywało to nauczycieli do stosowania wobec uczniów łagodnych metod wychowawczych i eliminowania kar cielesnych.

3/. Nowe podręczniki opracowane przez Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych do szkół średnich

4/. Kształcenie nauczycieli.

Aby proces nauczania i wychowania osiągnął wysoki poziom nie wystarczą dobre podręczniki, programy i odpowiednie wyposażenie szkół. Muszą „istnieć” odpowiednio przygotowani metodycznie i merytorycznie nauczyciele / dzięki Akademii Krakowskiej/

5/. Reforma szkolnictwa wyższego.

Reformy KEN dotyczyły również szkolnictwa wyższego, a mianowicie Uniwersytetu Krakowskiego i Wileńskiego.Akademia Krakowska w II połowie XVIII wieku przeżywała głęboki kryzys. Typowymi jej wydziałami była teologia i filozofia, które nadawały jej scholastyczny charakter. Akademia również w tym czasie posiadała zmniejszony zasięg swego oddziaływania na warstwy szlacheckie i młodzież „zagraniczną”. Powoli jednak przy staraniach KEN wprowadzono nowe wydziały i kursy

6/. Reforma szkolnictwa parafialnego.

Komisja Edukacji Narodowej była również zainteresowana szkolnictwem najniższym tzw. parafialnym. KEN widziała szkolnictwo parafialne jako ogniwo rozwijania oświaty i kultury wśród ludu i pozostawiał je nadal w ścisłym związku z plebaniami.

Podsumowanie .

Wielkość dzieła KEN leży przede wszystkim w tym, że wydźwignęła szkolnictwo polskie ze stanu zacofania na pozycję przodującą w skali europejskiej. Lista zasług Komisji jest bardzo długa. Przez scentralizowanie, ujednolicenie i upaństwowienie systemu oświaty zapewniła szkołom właściwy kierunek rozwoju. Przyczyniła się do zwiększenia współpracy szkół ze środowiskiem społecznym, preferując potrzebę praktycznego zastosowania wiedzy w życiu codziennym. Spowodowała laicyzację szkolnictwa oraz wyparła ze szkół dydaktykę scholastyczną na rzecz empirycznych metod nauczania i logicznego sposobu uczenia się. KEN podniosła pozycję nauczycieli w społeczeństwie i uregulowała ich sytuację prawną. Określiła zasady nauczycielskiego autorytetu i opisała zawodowe obowiązki nauczycieli. Podkreślała potrzebę ustawicznego kształcenia nauczycieli. Doprowadziła do wzrostu zainteresowania państwa nauczaniem elementarnym i sprawą kształcenia kobiet. Reforma szkolnictwa wyższego otworzyła ponad to perspektywę prowadzenia badań naukowych na szeroką skalę.

11. Charakterystyka nurtu `' Nowego Wychowania'' w XIX/XX w. na przykładzie M.Montessori.

Przełom wieków XIX i XX przynosi ogromny rozwój nauk biologicznych i psychologicznych. W sensie nauk pedagogicznych dało to początek krytyce szkoły tradycyjnej, podkreślając jej anachroniczność i przestarzałe metody opiekuńczo - wychowawcze. Odrodzenie przeżywała myśl wychowania naturalnego. Naturalizm czy też inaczej Pajdocentryzm, to ruch, któremu początki dał Jan Jakub Rousseau, głosząc tezę swobodnego wychowania zgodnego z naturą dziecka. Naturalizm pedagogiczny odkrywał dziecko, jego potrzeby, zainteresowania, ograniczając rolę wychowawcy do czuwania nad jego rozwojem badań nad zróżnicowaniem indywidualnym dzieci

GŁÓWNE IDEE NOWEGO WYCHOWANIA/ zarys ogólny/:

         Postulat pajdocentryzmu - oparcie wychowania na naturalnych siłach tkwiących w samym wychowanku. Pedagogika wychodząca od dziecka, dziecko jest w centrum zainteresowania.

         Krytyka pierwszoplanowości nauczyciela na rzecz wychowania wychodzącego od naturalnych potrzeb dziecka, oraz uwzględniająca jego fazy rozwoju,

         Poszanowanie naturalnego tempa rozwoju każdego wychowanka bez sztucznego przyspieszania,

         Akceptacja indywidualnych różnic i spontanicznej socjalizacji, czyli akceptacja wchodzenia dziecka w różne grupy rówieśnicze,

         Aktywizm - wychowanie to proces aktywnego wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku,

Krytyka pedagogiki nowego wychowania.

Główna krytyka założeń pedagogiki nowego wychowania dotyczyła przeakcentowania pewnych zasad: zbytniego nacisku na indywidualizm, zbyt mocnego zwrócenia się w stronę natury człowieka, przesadnego eksponowania ekspresji. Pomimo,

że pedagogika nowego wychowania wiele wniosła do dorobku pedagogicznego, nie zawsze przynosiła pozytywne efekty, gdyż popadała w skrajności. Efektem tego byli wychowankowie nowych szkół, którzy nie bardzo potrafili odnaleźć się w społeczeństwie.

Początek formularza

System wychowania Marii Montessori zwany jest też metodą Montessori. Metoda ta daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego i duchowego oraz kulturowego i społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Celem metody jest rozwijanie indywidualnych cech osobowości, w formułowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.

 

Głównymi zadaniami metody Marii Montessori są:

-         uczenie przez działanie - dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami

-         samodzielność - dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności

-         koncentracja - dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych działań

-         lekcje ciszy - na nich dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych

-         porządek - dzieci zdobywają umiejętności postrzegania porządku w otoczeniu i swoim działaniu

-         społeczne reguły - dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Uczą się one przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj

-         obserwacja - jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i powagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem

-         indywidualny tok rozwoju każdego dziecka - dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.

Podstawowym warunkiem rozwoju dziecka jest właściwie przygotowane otoczenie, które wspomaga w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Najważniejszymi elementami tego otoczenia są: wolność, porządek, kontakt z rzeczywistością i naturą - poprzez spacery i wycieczki, piękno (wszystko w klasie musi być dobrze zaplanowane, doskonałej jakości i atrakcyjnie rozmieszczone) oraz materiały dydaktyczne.

              Zadaniem materiału dydaktycznego jest wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego zwany jest materiałem rozwojowym. Jest tak przygotowany, rozmieszczony w klasie i udostępniony dzieciom, że tworzy logicznie uporządkowaną całość programową. Umożliwia on wyjście w uczeniu się dziecka od doświadczenia i poznania zmysłowego. Służy nie tylko rozwojowi intelektualnemu, ale także kształtowaniu się osobowości.

Oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori posiada takie cechy jak:

-         prostota, precyzja i estetyka wykonania

-         uwzględnienie zasady stopniowania trudności

-         dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka

-         budzenia ciekawości i zainteresowań dziecka

-         przechodzenie od materiału konkretnego do bardziej abstrakcyjnego

-         konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów

-         logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych

-         ograniczenie - dany rodzaj występuję tylko raz, w jednym egzemplarzu

 

12. Omówienie idei pajdocentryzmu w poglądach wychowawczych E. Key.

PAJDOCENTRYZM - układ idei sformułowanych przez Ellen Key w pracy zatytułowanej „Stulecie dziecka”. W pedagogice pogląd przyznający dziecku centralne miejsce w procesie wychowawczym. Wynika z przekonania o decydującym wpływie na rozwój człowieka cech i zdolności wrodzonych. Zgodnie z nim wychowanie powinno sprowadzać się do opieki nad naturalnym (nie krępowanym) rozwojem dziecka. Pajdocentryzm nie docenia znaczenia i wpływu rzeczywistości politycznej, społecznej i kulturalnej ani też dominującej roli wychowawcy.

IDEE PAJDOCENTRYZMU - każde dziecko jest indywidualnością, rozwój dziecka ma charakter sekwencyjny, dziecko na każdym etapie rozwoju jest jednostką autonomiczną (ma swoje potrzeby, prawa takie jak człowiek, ma swoją godność, określone możliwości).

E. Key swoje poglądy oparła na wynikających z naturalizmu pedagogicznego przekonaniu, że cele wychowania należy wyprowadzać z natury dziecka. Propagowała tzw. swobodne wychowanie, oparte na tworzeniu warunków dla najpełniejszego rozwoju dziecka. Postrzegała wychowanie jako zindywidualizowany proces kształcenia, wyznaczony przez naturalny rozwój psychofizyczny dziecka. Swoje poglądy i wizje przedstawiła w książce „100-lecie dziecka”, którą wydała w 1900 roku. W książce tej odnosi się krytycznie do ówczesnego stanu w szkolnictwie i wychowaniu. Krytykuje politykę państw w odniesieniu do dzieci. E. Key uważa system szkolny jako nieefektywny, a podawaną w niej wiedzę za zbędną w praktyce. Uważa, że lata szkolne są stracone, a wiedza zdobywana jest kosztem osobistych zdolności.

 

W odniesieniu do prób reform E. Key zauważa, że próby reform są daremne dopóki nie zmienią się programy kształcenia odstępujące od wykształcenia ogólnego.

Jednocześnie E. Key kreśli wizję szkoły zbiorowej. W swojej koncepcji zakłada, że nauczanie powinno rozpoczynać się w wieku 9-10 lat i trwać powinno do 15-16 roku życia. Przedmioty nauczania powinny być traktowane poglądowo i nie powinno się ich rozszczepiać na działy. Powinny być dostosowane do rozwoju dziecka i odpowiednio rozłożone w czasie. Nie tylko w porach dnia, ale również dostosowane do pór roku. Szkoły powinny być koedukacyjne i uczące życia w rodzinie i w państwie.

Najważniejszymi jednak założeniami pedagogiki dziecka E. Key są poznawanie indywidualnych zdolności i kierowanie się w ich stronę, z jednoczesnym uwzględnianiem indywidualnych różnic między dziećmi. Dla dzieci pozbawionych szczególnych uzdolnień powinno się znaleźć taki sposób nauczania, aby ich indywidualności mogły się rozwijać. Kategoryczny nacisk E. Key kładzie na zerwanie z systemem wykładów. W czasie lekcji dzieci mogą się uczyć różnych przedmiotów w zależności od własnych zainteresowań. Odrabianie lekcji odbywa się w szkole, a prace domowe ograniczają się do czytania lektur beletrystycznych. Grupy, w których dzieci się uczą nie powinny być liczniejsze niż 12 osób

 

13.Charakterystyka idei szkoły pracy w pedagogice XIX/XX w. na przykładzie J. Dewey'a.

Dewey John , amerykański filozof, psycholog i pedagog. Był inicjatorem koncepcji szkoły pracy w której uczniowie zdobywali wiedzę przez wykonywanie różnych prac rzemieślniczych. Główne prace: Moje pedagogiczne credo , Szkoła a społeczeństwo , Jak myślimy

Jest on głównym przedstawicielem tzw. „progresywizmu” , czyli ruchu „nowego wychowania” w pedagogice amerykańskiej.

Myślenie jest instrumentem skutecznego działania. Teza ta wyrażała podstawowe twierdzenie teorii poznania, którą Dewey nazwał instrumentalizmem - był on odmianą filozofii pragmatyzmu, która legła u podstaw jego „szkoły działania”. Rozszerzał pojęcie instrumentalizmu i ukazywał myślenie jako swoiste „narzędzie” wzrostu jednostki.
Instrumentalizm polegał na rozumieniu doświadczenia jako istoty prawdy - prawdziwe jest to co sprawdza się w działaniu jako prawdziwe. Doświadczenie jest źródłem zdobywania i weryfikowania wiedzy, stąd w jego szkole pracy rozwijane było hasło: uczenie się przez działanie.

Szkoła ta powstała na wzór samowystarczalnego gospodarstwa domowego, gdzie dzieci wykonywały różne zajęcia rzemieślnicze i gospodarcze. Akcent położony był na aktywność praktyczną i manualną. Głównym celem szkoły było pobudzanie wrodzonych zdolności dzieci, zainteresowań, wzbogacanie doświadczeń, samodzielna praca, natomiast wiedzę zdobywało się niejako przy okazji.
W szkole nie było lekcji i przedmiotów, ośrodkiem był problem, który napotykało dziecko w codziennym życiu i jego rozwiązanie mające doprowadzić do nabywania wiadomości, dlatego zadaniem szkoły było stwarzanie sytuacji będących źródłem owych problemów.

Zasady celowego nauczania - zdaniem Deweya- muszą być zgodne z zasadami skutecznego myślenia. Zaś skuteczne myślenie jest myśleniem problemowym. Dydaktyka musi więc być zastosowaniem ogólnej teorii myślenia do pytania: jak uczyć?

Więc Dewey wyodrębnił etapy myślenia prowadzące do rozwiązania problemu:

1. odczucie trudności

2. określenie trudności - sformułowanie problemu

3. szukanie rozwiązań - formułowanie hipotez

4. wyprowadzenie drogą rozumowania wniosków z rozwiązań - logiczna weryfikacja hipotez

5. dalsze obserwacje prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy - empiryczna weryfikacja hipotezy

Według Dewey'a tradycyjna szkoła poprzez swój totalitarny system nauczania wykształcała osobników egoistycznych. Z kolei nowy program był przeciwieństwem starego systemu, gdyż poprzez szkołę pracy dzieci uczyły się współpracy, udzielały sobie wskazówek, doradzały i pomagały. Równocześnie taki system pozwalał na ułatwieniu młodzieży poznania i zrozumienia nowych warunków społecznych przez powiązanie jej działalności z realnym życiem. „Szkoła pracy” miała być embrionalnym odwzorowaniem życia społecznego. Te nowe metody uczenia to nie tylko zdobywanie wiedzy, ale także uspołecznienie wychowanków.

Natomiast dotychczasowa szkoła stosowała według Dewey'a zbyt drastyczne metody takie jak: kary, zachęty, zaś praca miała być tym narzędziem, które wyzwala w dzieciach wrodzone popędy społeczne, twórcze, badawcze i artystyczno-ekspresyjne. O prawdziwości zdobytej wiedzy decyduje użyteczność tzn. czy jest ona niezawodnym instrumentem skutecznego działania. Prawdziwe jest wszystko co prowadzi do sukcesu, powodzenia w działaniu. W swojej szkole John Dewey zaproponował „pracę” jako źródło zdobywania i weryfikowania wiedzy, czyli uczenia się. Według Dewey'a istotą tego procesu było uczenie się w działaniu, a działanie jest ciągłym pokonywaniem trudności.

14. Wyjaśnienie pojęcia naturalizm pedagogiczny na przykładzie poglądów J.Korczaka.

( Proszę się cofnąć do pyt. 9 tam jest o naturalizmie pedagogicznym)

Główne zasady /dot naturalizmu pedagogicznego-przypomnienie/

• wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka

• dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy

• nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci

• nauczanie powinno być zindywidualizowane

• szkoła ma pobudzać aktywność dziecka

• ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów

• udział uczniów w planowaniu programu

• nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka

• położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję

Zarzuty

• wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego 8

• wpływu spontanicznej działalności ucznia na jego rozwój intelektualny,

• przesadne zainteresowanie dzieckiem,

• niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu wiedzy,

• przedkładanie swobody nad karność,

• doświadczenia indywidualnego nad społeczne, inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost zajęć praktycznych, często przypadkowych pod względem treści, nad zajęciami umysłowymi, które zapewniałyby dzieciom podstawy usystematyzowanej wiedzy o świecie.

Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka.. Domagał się uznania dziecka za pełnowartościowego człowieka od chwili narodzin i na każdym etapie swego istnienia. Uważał , że dziecko ma prawo być sobą, być takim, jakim jest. Jeżeli dziecko jest „pełnym człowiekiem” to ma prawo do szacunku, ma prawo do tego , aby nie było lekceważone i ma prawo tego wymagać od dorosłych. Szacunek ten jest potrzebny i dla jego niewiedzy i dla jego wysiłku poznawczego. Poglądy te znalazły odbicie w nowoczesnym antyautorytarnym systemie wychowania, który respektował potrzeby i dążenia dziecka, a zarazem skłaniał dziecko do pracy nad sobą.

Korczak zdawał sobie sprawę, że wszystkie problemy wychowawcze można należycie rozwiązać tylko wówczas, gdy w ich rozwiązywaniu uczestniczy sama młodzież. To z kolei zależy od tego, czy system wychowawczy udaje się oprzeć na zasadach rzeczywistej samorządności. Samorządność dzieci przejawiała się w jego systemie trojako, jako:

 Współzarządzanie - rada samorządowa i sąd koleżeński w porozumieniu z dorosłymi ustalały, prawa normujące wszystkie podstawowe dziedziny życia i obowiązujące wszystkich bez wyjątku.

 Współgospodarowanie - szczególne miejsce w systemie wychowawczym Korczaka zajmowała praca. Praca była wymierna i stanowiła w dużej mierze o pozycji dziecka.

 Oddziaływanie opinii publicznej - najbardziej widoczne było to w cotygodniowym odczytywaniu gazetki odzwierciedlającej całe życie zakładu i najrozmaitsze sprawy wychowanków. Wykorzystywane były tu również plebiscyty życzliwości.

Korczak obserwując życie dzieci i w nim uczestnicząc, sformułował własny katalog należnych im praw. Najważniejsze z nich to:

 prawo do dialogu i współdziałania z dorosłym,

 wypowiadania swych myśli i sądzenia spraw własnych,

 tego "aby błądzić i radośnie dążyć do poprawy",

 uznania pełnowartościowości dziecka, by było tym czym jest,

 prawo do śmierci.

Korczak uznał, że istotą wychowania jest współoddziaływanie równych sobie - człowieka bardziej doświadczonego i człowieka mniej doświadczonego. Wypowiadał się więc za ideą wychowawczej podmiotowości dziecka.

Zasadniczym elementem w poglądach pedagogicznych J. Korczaka, obok metod i technik wychowania jest sam ich realizator, opiekun- wychowawca. Są wychowawcy tylko na pokaz życzliwi, w istocie wrogowie i krzywdziciele dzieci. Bywają wychowawcy - dozorcy, którzy uważają, że ich obowiązkiem jest przede wszystkim czuwać - „Jeśli chcesz być dozorcą, możesz nie robić nic. Według Korczaka dobry wychowawca- opiekun musi spełnić przede wszystkim podstawowy wymóg, jakim jest poznanie samego siebie. „ Bądź sobą - szukaj własnej drogi.

Nie bez znaczenia w koncepcji wychowania według Korczaka odgrywa samo dziecko. Nie jest ono spolegliwym przedmiotem wychowania, ale odgrywa najważniejszą rolę. Proces wychowania musi wychodzić od dziecka, od jego podstawowych potrzeb i powinien być dostosowany do jego naturalnych faz rozwoju. Korczak stwierdza, że odpowiedzialność za ostateczny rezultat wychowania ciąży nie tylko na wychowawcy, ale i na młodzieży - „ My wychowujemy was, ale i wy nas wychowujecie - źle albo dobrze” . Korczak wymaga, aby dzieci wczuwały się w sytuacje wychowawcy, pomagały mu. Czyni dzieci współodpowiedzialnymi za rezultaty wychowania, tym samym stawia na równi z dorosłymi jako drugą, równoprawną stronę procesu wychowania. Dorośli oddziałują na dzieci , ale i dzieci oddziałują na dorosłych. Jedni od drugich uczą się, wzajemnie na siebie wpływają i wzajemnie siebie kształtują.

Korczak podkreślał również ważną rolę rodziców w wychowywaniu swoich dzieci. Uczy rodziców patrzeć i widzieć, śledzić i rozumieć najdrobniejsze nawet odruchy i reakcje dzieci, uczy odczytywać ich sens. Analizuje również typowe błędy wychowania domowego. Wynikają one przeważnie z niezrozumienia dziecka, niedostrzegania jego przeżyć i nieliczenia się z tymi przeżyciami. Prowadzi to w konsekwencji do pośpiesznego, byle, jakiego załatwiania, a nie rozwiązywania problemów wychowawczych.

15. Omówienie współczesnych nurtów wychowania na przykładzie antypedagogiki H.von Schoenebecka.

Antypedagogika - „przeciw wiedzy o wychowaniu”. Prekursorem Antypedagogiki jest Hubertus von Schoenebeck

(Wg niektórych autorów antypedagogika odnosi się jedynie do nurtu stworzonego w latach 70. XX w. przez Ekkeharda von Braunmühl, zaś koncepcja Neilla uznawana jest za podejście reformatorskie w pedagogice. Choć rozróżnienie nie wydaje się jasne to obie koncepcje różnią się - nie tylko datą powstania. Do Polski nurt ten trafił dzięki obecności w Uniwersytecie Łódzkim w 1985 roku profesor pedagogiki z Uniwersytetu z Giessen - Horsta Widmanna, który wygłosił na ten temat krótki wykład. Jednym z głównych propagatorów i współczesnych przedstawicieli antypedagogiki jest Hubertus von Schoenebeck, który w styczniu 1990 roku wygłosił cykl wykładów w Polsce. W ten sposób także i polscy pedagodzy, psychologowie i studenci kierunków nauczycielskich mogli bezpośrednio zetknąć się z tą nową orientacją edukacyjną)

Antypedagogika Hubertusa Schoenebecka stanowi ciekawą przeciwwagę dla konwencjonalnych metod pedagogicznych. H. Schoenebeck ukazał nowa wizję współistnienia z dziećmi jako równoprawnymi partnerami a metody wychowawcze zastąpił zdolnością dziecka do samodecydowania o sobie i swoim losie.

Antypedagogika jest nurtem w współczesnej pedagogice negującym tradycyjną formę wychowania opierającą się na zasadzie "sterowania" życiem dziecka. W założeniu oddaje wolność do samodecydowania o sobie dziecku, a rolę nauczyciela sprowadza do "przewodnika" w myśl zasady lepiej wspierać zamiast wychowywać. Wspierać - i być obecnym. Być uważnym. Pozostawienie dziecku prawa do własnego zdania i własnych decyzji nie jest równoważne z „puszczeniem samopas”, „na ulicę”. Nie chodzi o „nieobchodzenie” - chodzi o szanowanie podmiotowości dziecka, traktowanie go jak odrębną istotę zdolną do samostanowienia . Rolą rodziców - i innych dorosłych ważnych w życiu dziecka - jest je wspierać, jednocześnie szanując jego suwerenność jako pełnowartościowej istoty ludzkiej. Służyć mu doświadczeniem i pomocą - a nie odmawiać mu prawa do podejmowania własnych decyzji i tworzenia własnego poglądu naświat.

Schoenebeck proponuje przyjaźń z dziećmi. Traktowanie ich jak przyjaciół, odpowiedzialnych za własne decyzje - przyjaciół, na których szczęściu i zdrowiu mi zależy, ale którym pozwalam być sobą, nie usiłuję ich zmieniać, narzucać im, jacy mają być. Nasz wpływ na osobę jest tym większy, im większe zdobywamy u niej zaufanie - kiedy widzi, że jesteśmy autentyczni w wyrażaniu swoich uczuć i dążeń, i że szanujemy jej prawo do tego samego, do bycia sobą. „Możemy być tacy, jakimi mamy ochotę być i to samo dotyczy również dzieci - pisze von Schoenebeck. - Możliwość „pokazywania swego prawdziwego oblicza” jest wielkim dobrem, którego podstawą jest nowe zaufanie i pełna szacunku postawa nowej relacji”. Człowiek traktowany od małego jako odpowiedzialny za siebie wie, że nie może zrzucać odpowiedzialności na kogoś innego - że cokolwiek robi, wynika w sumie z jego decyzji, i jego też dosięgną konsekwencje - nie pozwala więc sobie na nieodpowiedzialność.

Manifest Dziecięcy który stworzył Hubertus von Schoenebeck uwzględniał trzy kategorie praw: prawa podstawowe, prawa społeczne i prawa indywidualne.

Prawa podstawowe:

1. Prawo do równości - dzieci nie mają mniej praw niż osoby dorosłe. W ramach prawa mogą robić to co dorośli.

2. Prawo do swobodnego rozwoju - dzieci mogą dowolnie rozwijać swoją osobowość, byleby tylko nie godziło to w rozwój innych osób.

3. Prawo do odpowiedzialności prawnej za swoje życie i czyny.

4. Prawo do ochrony prawnej - nieletni mogą skarżyć inne osoby i korzystać z ochrony wymiaru sprawiedliwości.

Prawa społeczne

1. Nieletni mają prawo do uczestnictwa w życiu społecznym w sposób nieograniczony, o ile to nie koliduje z ogólnym prawem w kraju. Mogą zawierać umowy, otwierać sklepy, zakładać partie, związki, dysponować własnością prywatną.

2. Dzieci mają prawo do uczestnictwa w życiu publicznym poprzez sprawowanie funkcji w urzędach państwowych.

3. Dzieci mają czynne i bierne prawo wyborcze.

4. Dzieci mają prawo do wyrażania swoich poglądów, mogą dysponować środkami masowego przekazu (radio, telewizja, prasa).

5. Prawo do otrzymywania wynagrodzenia za pracę.

6. Prawo do wyboru partnera życiowego, możliwość odrzucenia rodziców.

Prawa indywidualne

1. Prawo do nienaruszalności cielesnej.

2. Prawo do swobodnego przyjmowania posiłków, takich samych jak dorośli. Możliwość odrzucania określonego posiłku i pory.

3. Dzieci mogą sami nadawać sobie imię, nie ich rodzice.

4. Prawo do prywatnego życia.

5. Prawo do seksualizmu, dzieci same mogą określać swój seksualizm i doświadczać jego skutków.

6. Prawo do samostanowienia o edukacji: dzieci decydują o zakresie obowiązków szkolnych. Nie może istnieć przymus szkolny. Państwo ma obowiązek tworzyć różne formy edukacyjne.

7. Dzieci same decydują o przynależności do grupy religijnej.

8. Dzieci mają prawo do swobodnego przemieszczania się, zmiana miejsca zamieszkania, może odbyć się bez wiedzy rodziców

W Polsce prekursorem antypedagogiki był J. Korczak i stworzony przez niego system.

15

---