SAMORZĄD TERYTORIALNY W BELGII
Organizacja państwa
Belgia - pięć struktur (każda obejmuje państwo centralne, wspólnoty, regiony, prowincje i gminy)
Wynika z tego, iż istnieje 6 parlamentów i 6 rządów.
1. Organizacja władzy centralnej:
Suwerenność państwa została podzielona pomiędzy państwo centralne, wspólnoty i regiony. Brak jest zależności hierarchicznej między tymi poziomami.
Poziom narodowy (centralny):
Izba Reprezentantów + Senat (posiadają te same kompetencje)
kadencja 4 lata
zgodnie z art. 26 Konstytucji władzę ustawodawczą obok Izby Reprezentantów i Senatu realizuje król, którego kompetencje skupiają się wokół spraw narodowych
Kompetencje króla:
wydawanie postanowień i rozporządzeń dla wykonania ustaw,
promulgacja ustaw,
zwoływanie, zamykanie, rozwiązywanie parlamentu,
przyznawanie tytułów szlacheckich, stopni wojskowych,
powoływanie, odwoływanie ministrów, sekretarzy państwa i innych funkcjonariuszy,
akredytacja dyplomatów,
zawieranie niektórych traktatów,
wykonywanie prawa wojennego,
zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi.
Izba Reprezentantów:
-212 deputowanych, powyżej 25. roku życia
-wybory bezpośrednie, proporcjonalne
Senat:
-184 senatorów, powyżej 40. roku życia
-106 wybieranych bezpośrednio
-51 przez rady prowincjonalne
-26 dokooptowywanych przez pozostałych senatorów
-1 senator z mocy prawa
Władza wykonawcza: Rząd + Król
-Rząd → premier, 5 wicepremierów, 11 ministrów, 12 sekretarzy stanu (f. pomocnicza wobec
ministrów)
→ obsadzany jest wg zasady priorytetu między kulturowymi grupami Belgów
→ członkowie rządu są powoływani przez króla za zgodą (zaufaniem) parlamentu
→ jest kompetentny rezydualnie, czyli kompetentny jest w tych sprawach, które nie są wyraźnie przeznaczone dla innych władz centralnych, władz wspólnoty i regionów.
2. Organizacja władzy na poziomie wspólnoty
-aktualnie w Belgii istnieją 3 wspólnoty (ich status prawny, organy i kompetencje są określone w konstytucji i w ustawach wydawanych na jej podstawie, przegłosowanych większością kwalifikowaną [ustawy specjalne][z wyjątkiem statusu Wspólnoty Niemieckiej określonego ust. zwykłą)
-Wspólnota Flamandzka → mieszkańcy regionu języka niderlandzkiego (co odpowiada Regionowi Flamandzkiemu) oraz niderlandzcy mieszkańcy Brukseli-Stolicy.
-Wspólnota Francuska → mieszkańcy regiony j. francuskiego (Region Waloński bez Regionu
Niemieckiego) i francuscy mieszkańcy Brukseli-Stolicy.
-Wspólnota Niemiecka → obejmuje ok. 66tys. mieszkańców regionu j. niemieckiego na wschodzie
kraju.
Każda wspólnota:
-własna legislatywa (Rada Wspólnoty)
-władza wykonawcza (Egzekutywa Wspólnoty = rząd wspólnoty)
-jej organy są kompetentne na własnym obszarze językowym
-Wsp. Flamandzka i Francuska są ponadto kompetentne w zakresie jednojęzycznych instytucji
Brukseli (instytucje francuskie i instytucje niderlandzkie) - brukselskie instytucje dwujęzyczne są zarządzane wspólnie przez te Wspólnoty
3. Organy władzy na poziomie regionu
-Belgia jest podzielona na 3 regiony:
Region Flamandzki (prowincje: Antwerpen, Brabant, Oost-Vlaande-Ren, West-Vlaanderen, Limburg [5])
Region Waloński (Hainaut, Namur, Liege, Luxembourg [4])
Region Bruksela-Stolica składa się z 19 gmin stanowiących część prowincji Brabancja (przed zmianą konstytucji w 1988 region nosił nazwę Regionu Brukselskiego, jego organy prócz zwykłych kompetencji regionalnych obowiązują również kompetencje organów aglomeracji brukselskiej, także niektóre kompetencje gminne wynikające z faktu zamieszkiwania na terenie tego regionu dwóch wspólnot językowych)
-Region Flamandzki i Waloński dzielą się na prowincje, później na gminy natomiast Region Bruksela-Stolica dzieli się od razu na gminy (podział na prowincje i gminy jest jednoczesny dla regionu i gminy)
Organy Regionu Flamandzkiego (WYJĄTEK!)
→ w płaszczyźnie prawnej istnieje podział na Wspólnotę Flam. I Region Flam. Natomiast w sferze organizacyjnej instytucje mają wspólne organy (od 1980r. wspólna Rada Flamandzka i Egzekutywa Flamandzka).
Podstawową cechą federalizmu belgijskiego jest istnienie dwóch odrębnych porządków prawnych.
pochodzącego od władz centralnych
pochodzące od władz wspólnot i regionów → prowincje i gminy tworzą
władzę podporządkowana
Układ wspólnot i regionów nie jest symetryczny, ale zręby są wspólne:
posiadają i władzę ustawodawczą i wykonawczą
mają moc podejmowania dekretów równych ustawie (ograniczone zasięgiem terytorialnym)
kompetencje są limitowane, ale bardzo szerokie
każda posiada wyłączność kompetencji
znaczna samodzielność finansowa
dysponują 40% wszystkich zasobów budżetowych
działają w systemie rozbudowanej współpracy formalnej i nieformalnej
możliwość stałej destrukcji (w wypadku W. Flamandzkiej i Francuskiej).
II. Kształtowanie się ustawodawstwa dotyczącego gmin
-kształtowanie się w toku ewolucji naturalnej,
-zapobieganie konfliktom wewnętrznym jako pierwszy ogólny cel organizacji gminnej (organizacja wyrosła z układu parafii, dziś jednak ma inny sens, znaczenie i zadania),
-tendencje partykularyzmu i prowincjonalizmy
-po rewolucji z 1780r. okupująca Francja podporządkowała wszystko kontroli rządu w Paryżu (francuski model administracji scentralizowanej),
rewolucja 1830r. przyniosła Belgi niepodległość, zjednoczenie, konstytucje (1831, obowiązuje do dziś),
-HISTORIE gminy belgijskiej datuje się od 1830r.
8 X 1830 Rząd Tymczasowy wydaje dekret przewidujący wolne wybory wobec mandatariuszy gminnych
konstytucja z 1830 zachowuje wszystkie uprawnienia władz prowincjonalnych i gminnych zawarte w ustawie zasadniczej z 1815 do czasu wprowadzenia nowej ustawy
30 marzec 1836 nowa ustawa, sprecyzowała cztery podstawowe elementy składowe gminy:
terytorium
mieszkańcy
własny interes
własne organy
zasada interwencji króla i władz ustawodawczych
zasada jawności działań rad gminnych
zasada jawności budżetu i rachunków.
III. Jednolitość i wielkość struktur gminnych
Na wzór francuski gminy i prowincje są zorganizowane według jednego modelu prawnego, choć w zależności od liczby mieszkańców gminy zmienia się władza nadzorcza.
→ nowy model gminy nadany wszystkim gminom niezależnie od wielkości ustawą z 1836r.
→ a więc brak różnicy w strukturze gminy wiejskiej i miejskiej, rozdział ten jednak jest kontynuowany w sensie przyznawania praw miejskich
! Najnowsze reformy instytucjonalne dały podstawę organom regionalnym do uregulowania nadzoru administracyjnego nad władzami gminnymi, funkcjonowania gmin, finansowania gmin, kontroli, kompetencji międzygminnych w sposób RÓŻNY DLA KAŻDEGO REGIONU.
→ stwarza to okazje do różnic.
Ust. z 1988r modyfikuje liczne ust. dot. gminy stwarzając początek niejednorodności.
Rok 1830 = 2498 gmin,
Rok 1928 = 2675 gmin, (31 gmin osiągniętych na podstawie traktatu wersalskiego)
14 II 1961 ustawa przyznająca królowi prawo łączenia gmin lub zmiany ich granic, po uprzedniej konsultacji z zainteresowanymi radami gmin i stałymi deputacjami prowincji
23 VII 1971 ustawa dająca nowe podstawy fuzji i zmiany granic gminnych
wydane na jej podstawie postanowienia królewskie ratyfikowane ust. z 1975r. wprowadziły praktycznie nowy podział administracyjny kraju na stopniu gminnym
z dniem 1 stycznia 1977 dokonała się zmiana z 2359 gmin na 589 gmin.
IV. Organy gminy
1. Rada gminna
jeden z trzech organów administrujących gminą ( kolegium burmistrza, ławnicy oraz burmistrz)
stanowi zgromadzenie obradujące, pochodzące z wyborów i reprezentujące gminę
radny ma obowiązek reprezentować i chronić interesy wszystkich mieszkańców gminy
kandydat na radnego:
ukończone 21 lat,
obywatelstwo belgijskie,
jest wpisany do rejestru mieszkańców gminy,
nie znajduje się w stanie niemożności bycia wybranym.
nie można kandydować gdy:
jest się małżonkiem lub spokrewnionym (do 3 stopnia) z innym radnym,
pełni jednocześnie określona funkcję publiczną (gubernator, stały deputowany, skarbnik prowincji, komisarz okręgu lub członek komisariatu, wojskowy w służbie czynnej, komisarz lub funkcjonariusz policji, urzędnik administracji leśnej lub wodnej danej gminy, członek ośrodka publicznego pomocy społecznej, członek stałej komisji kontroli językowej, członek stałej komisji narodowej ds. kulturalnych, sędzia, prokurator lub urzędnik sądu, trybunału, prokuratury, administracji skarbowej)
jest wynagradzany lub subsydiowany przez gminę z jakiegokolwiek innego tytułu,
jest członkiem rady Regionu Bruksela-Stolica
te okoliczności stanowią jednocześnie barierę w realizacji biernego prawa wyborczego.
utrata mandatu radnego:
po upływie 6-letniej kadencji,
przez rozwiązanie rady,
w przypadku śmierci radnego,
z powodu złożonej dymisji,
przez utratę warunków wybieralności (np. zmiana zamieszkania, skazanie),
objęcie funkcji, z którą nie można łączyć bycia radnym,
zawarcie związku małżeńskiego z innym radnym tej samej rady,
przez objęcia stanowiska finansowanego lub subsydiowanego przez gminę.
Liczba radnych:
od 7 w gminie do 1000 mieszkańców
do 55 w gminie do 300 000 mieszkańców i więcej
przewodniczący rady = BURMISTRZ
w sytuacji gdy nie jest on radnym nie przysługuje mu prawo uczestniczenia w głosowaniu (tylko głos doradczy)
posiedzenie rady zwołuje kolegium burmistrza i ławników z własnej inicjatywy lub na wniosek i w terminie wskazanym przez 1/3 składu rady
rada w swym działaniu kieruje się zasadami określonymi w ustawie gminnej
określoną w konstytucji zasadą funkcjonowania rady gminnej jest jawność, jawność sesji jest:
obligatoryjna (np. w sprawach budżetu, pożyczek czy zbywania praw do nieruchomości),
możliwa, gdy jest uchwalana przez 2/3 radnych obecnych na sesji (niemniej każdemu mieszkańcowi gminy trzeba udostępnić protokoły sesji),
zakazana, gdy chodzi o sprawy osobiste, z wyłączeniem zakazu w kwestiach oceny politycznej i oceny działań radnego podejmowanych w granicach jego funkcji publicznych lub przy okazji ich wykonywania.
członkowie rady nie mogą ani głosować, ani brać udziału w sesji dotyczącej ich bezpośredniego interesu.
2. Kompetencje rady gminnej
zgodnie z art. 75 ust.gminnej kompetencje mają charakter dwojaki
1. rada działa we wszystkich sprawach, które leża w interesie gminnym
2. działa w tych wszystkich sprawach poza interesem gminnym, które są jej zlecone przez organy zwierzchnie
kompetencje wg kryterium przedmiotu
kompetencje w zakresie zarządzania sprawami finansowymi
decydowanie w sprawach gospodarczych
kompetencje w sprawach społecznych
uprawnienia dotyczące lokalnej kadry urzędniczej
kompetencje normodawcze, także w zakresie policji administracyjnej
realizowanie postanowień ustaw i aktów wykonawczych,
działa pomocniczo wobec organów zwierzchnich
zlecone zadania wykonuje przez opiniowanie lub wydanie decyzji
3. Kolegium burmistrza i ławników
-skład: burmistrz + od 2 do 10 ławników (zależy od liczby mieszkańców)
-wybieranie ławników: głosowanie tajne, w obecności więcej niż połowy radnych, bezwzględna większością głosów (niemożność uzyskania takiego wyniku = powtórne wybory → jeśli te są nieskuteczne otwiera to drogę balotażowi [ nie wiem co to jest może będzie jeszcze gdzieś później opisane])
-działa w sposób kolagialny
-w zakresie spraw wewnętrznych dopuszczalna jest dekoncentracja wewnętrzna (podział czynników stosownie do zwyczajów i znajomości rzeczy wykonywanych przez ławników)
-nie może wystąpić w kolegium podział kompetencji, jedynie podział władzy
-przygotowanie i wykonywanie decyzji musi być oparte na upoważnieniu kolegium
-posiedzenia nie są publiczne, ale są dokładnie protokołowane
-ławnik może zostać zawieszony lub odwołany przez stałą deputacje prowincjonalną
Kompetencje:
W zakresie interesu ogólnego kolegium
wykonuje ustawy i rozporządzenia generalne i prowincjonalne w zakresie policji w sytuacji, gdy uprawnienie to wynika wyraźnie z prawa
znaczna część nadzoru nad komunalnymi zakładami publicznymi (np. nad dysponowaniem funduszami pomocy społecznej)
prowadzi rejestr stanu cywilnego
W zakresie interesu gminnego
przygotowanie, publikacja i wykonanie postanowień rady
podejmowanie działań prawnych w imieniu gminy
zarządzanie przychodami i wydatkami gminy
nadzór nad wszystkimi urzędnikami opłacanymi z kasy gminnej (z wyjątkiem funkcjonariuszy policji i urzędników stanu cywilnego)
kierowanie administracją zakładów administracyjnych i komunalnych
kierowanie robotami komunalnymi w zakresie decyzji podjętych przez radę
zawieranie umów o roboty, dostawy, usługi oraz kontrola ich wykonywania
ustalanie zmian linii drogowych
wydawanie pozwoleń budowlanych i prowadzenie reglamentacji działek budowlanych
wydawanie decyzji w zakresie utrzymywania dróg gminnych
sprawowanie policji spektaklów
nadzór nad osobami chorymi psychicznie
-decyzje WIĘKSZOŚCIĄ GŁOSÓW (w kilku gminach decyzje na zasadzie konsensusu, jeśli go nie ma kompetencje przechodzą na radę)
4. Burmistrz
-reprezentant władzy centralnej i zwierzchnik administracji gminnej
-nominowany przez króla (zazwyczaj spośród członków rady)
-prezentacja przynajmniej 2 kandydatów na ręce gubernatora prowincji
-burmistrz nominowany spoza rady ma w kolegium jedynie głos konsultacyjny
Burmistrzem (i ławnikiem) nie może być osoba która:
jest sędzią pokoju, sędzią w sądzie powszechnym, członkiem trybunału cywilnego
jest sekretarzem w tych sądach lub prokuratorem
jest ministrem do spraw religii
jest zatrudniona w administracji finansowej właściwej dla danego obszaru (król może to jednak uchylić)
jest skarbnikiem ośrodka publicznego pomocy społecznej
Burmistrz musi:
być Belgiem
ukończone 21 lat
status wpisanego do rejestru ludności gminnej
posiadać pełnie praw politycznych i biernego prawa wyborczego
znać język regionu lingwistycznego
OSOBA SPOZA RADY musi:
mieć ukończone 25 lat
być elektorem na terytorium danej gminy
-w przypadku śmierci lub tymczasowej niemożności sprawowania urzędu burmistrza zastępuje ławnik lub radny
-burmistrz z własnej woli może zakończyć sprawowanie swojego urzędu (pisemna prośba skierowana bezpośrednio do króla)
KOMPETNCJE dzieli się na 4 grupy:
kompetencje reprezentanta rządu w gminie
kompetencje podmiotu odpowiedzialnego za wykonywanie ustaw i rozporządzeń policyjnych
kompetencje pierwszego urzędnika gminy
kompetencje w zakresie policji gminnej.
5. Sekretarz gminny
-pierwszy urzędnik gminy
-uczestniczy w sesjach rady oraz w posiedzeniach kolegium BiŁ
-odpowiedzialny za redakcje protokołów i sporządzanie dokumentów
-powoływany przez radę (zawieszony i odwołany przez radę za zgodą stałej deputacji prowincjonalnej)
-pensje ustala rada za zgodą gubernatora
-sekretarz nie może prowadzić własnej działalności gospodarczej
6. Skarbnik gminny
-działa na własną odpowiedzialność
-powołany do pobierania dochodów gminy i realizacji przewidzianych w budżecie wydatków
-w gminach do 10 000mieszkańców funkcje skarbnika gminnego pełni skarbniki regionalny
-w gminach powyżej 10 000tys mieszkańców skarbnik nominowany jest przez radę gminną
-pensje ustala rada za zgodą gubernatora
-organ kontrolujący go to kolegium BiŁ
7. Policja i komisarz policji
-każda gmina dysponuje własnym korpusem policji (policja gminna lub policja wiejska)
-policja wiejska → brak komisarza, gmina poniżej 5 tys mieszkańców
-policja gminna → pow. 10tys. (w pozostałych przypadkach o statusie decyduje rada gminna)
Podstawowe zadania:
wykonywanie i czuwanie nad poszanowaniem ustaw i rozporządzeń policji
ochrona porządku publicznego
ochrona osób o dóbr
niesienie pomocy każdej osobie znajdującej się w niebezpieczeństwie
regulacja ruchu drogowego
→ w realizacji tych zadań policja sprawuje albo funkcję administracyjną (pod kierownictwem burmistrza) albo funkcję sądową (gdy przeprowadza śledztwo w sprawie karnej)
Policja wiejska → kieruje nią główny strażnik wiejski (jeśli jest tylko jeden funkcjonariusz to nosi on nazwę jedynego strażnika wiejskiego), strażników mianuje gubernator prowincji, pozostałych funkcjonariuszy rada gminna, zapewnia związek pomiędzy burmistrzem, komisarzem okręgu, gubernatorem.
Policja gminna → kieruje nią komisarz, który jest nominowany przez króla z 2 kandydatów zgłoszonych przez radę gminną, do nich burmistrz może zapisać jeszcze jednego kandydata. Odpowiedzialny za wykonywanie zadań policji administracyjnej.
8. Stabilizacja zatrudnienia urzędników gminnych
-funkcjonariusze gminni nominowani są przez radę gminną, lecz poddawania zewnętrznym organom nadzoru
-rada jest właściwa wyłącznie w tych sprawach, w których z mocy ustawy nie są właściwe inne organy
V. Finanse gminy
-finansowanie gminy belgijskiej odbywa się poprzez dochody zwykłe i dochody szczególne
-dochody zwykłe wynikają z bieżącej działalności
Na katalog dochodów gminy składają się:
1.wpływy z podatków państwowych (korzystają z tego poprzez Fundusz Gmin lub Fundusz Prowincji)
aktualnie całość funduszu dzielona jest na 3 część przeznaczone dla Regionu Flamandzkiego, Regionu Walońskiego i dla Regionu Brukseli-Stolicy (ponadto Bruksela otrzymuje dotację specjalną 4% całości)
Kryteria rozdziału na regiony są następujące:
a) 1/3 funduszy wyznacza się wg liczby mieszkańców regionu
b) 1/3 przyznaje się biorąc pod uwagę powierzchnię regionu
c) 1/3 ustala się w stosunku do wpływów każdego regionu z podatków od osób fizycznych w każdym regionie.
-Określona dla poszczególnego regionu kwota dotacji w obrębie funduszu gmin dzielona jest na gminy samodzielnie przez poszczególne rządy regionalne.
-z całego funduszy wydziela się:
5% na Fundusz Specjalny Pomocy Społecznej
4% na Fundusz Pomocy Nadzwyczajnej/Wyjątkowej
resztę dzieli się pomiędzy gminy
2. Subwencje
dwa podstawowe rodzaje: pochodzące od państwa i prowincji; pochodzący od państwa, regionów i prowincji
3.Dochody z przedsiębiorstw, zakładów i służb gminnych
4.Dochody pochodzące z darów i zapisów na rzecz gminy
5.Pożyczki:
-należą do tradycyjnego sposobu finansowania inwestycji
-dzieli się je ze względu na kryterium sposobu zwrotu:
zwracane w ratach rocznych (pożyczki zazwyczaj udzielane przez Kredyt Gminny)
Aktualnie przestrzegane są następujące okresy zwrotu kredytów:
5 lat dla kredytów na zakup ruchomości
15 lat na finansowanie budynków przemysłowych
20 lat na finansowanie robót drogowych
30 lat dla kredytów mieszkaniowych
6. Dochody z tytułu własności
7. Dochody z podatków gminnych
(istnieje lista 13 rodzajów podatków które są wyłączone spod kompetencji gminy)
PODSUMOWUJĄC gmina korzysta z podatków w trojaki sposób:
w sposób pośredni przez korzystanie z części podatków państwowych za pośrednictwem różnych instytucji
w sposób bezpośredni przez ustalenie, wymierzenie i pobieranie własnych podatków i opłat
w sposób pośredni przez realizację systemu domiarów podatkowych do podatków państwowych lub do podatków ustalanych przez inne podmioty lokalnej administracji zdecentralizowanej (dwa rodzaje domiaru: taxe additionnelle ustanawiany dla osób fizycznych oraz drugi noszący nazwę centymów dodanych, jest to przede wszystkim podatek od nieruchomości; domiary mają charakter regionalny)
VI. Aglomeracja brukselska
Jest to po prostu BRUKSELA:) (która jest stolicą państwa, aglomeracją i regionem)
-regulacja prawna dot. Brukseli ma miejsce już w konstytucji.
Rada Regionu Walońskiego ma swoją siedzibę w Namur, natomiast Rada Wspólnoty Francuskiej i Rada Flamandzka a także ich rządy mają za swoją siedzibę uznały Brukselę. !
Zgodnie z ust. Z dnia 26 lipca 1971 Bruksela została uznana aglomeracją.
Region Bruksela-Stolica skumulował w sobie kompetencje regionu, aglomeracji i wspólnot.
→ 75 członków rady w Regionie, 5-letnia kadencja
DZWONEK ALARMOWY: kiedy 2/3 członków jednej z grup językowych oświadcza, iż postanowienia projektowanego aktu normatywnego Rady mają charakter szkodliwy dla stosunków między Wspólnotami, to dalsze działania w sprawie danego aktu ulegają zawieszeniu dl czasu kiedy Egzekutywa (ma na to 30 dni) umotywuje swoje stanowisko w tej sprawie. Stanowisko to musi być rozpatrzone przez Radę zanim zacznie swój bieg ponownie. (Egzekutywa podejmuje decyzje w wyniku konsensusu, ma do pomocy 3 desygnowanych regionalnych sekretarzy państwa).
→ w regionie sprawy administracji gminnej - język francuski jeśli ma to związek z Regionem Francuskim, język niderlandzki jeśli chodzi o Region Flamandzki
→ na aglomeracje składa się 19 gmin