XVIII. Samorząd jako wyraz zasady decentralizacji władzy publicznej i samorządu

Samorząd



Art. 16. 1. Ogół mieszkańców jednostek

zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy

prawa wspólnotę samorządową.



2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu

władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach

ustaw istotną część zadań publicznych samorząd

wykonuje w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność.



Art. 17. 1. W drodze ustawy można tworzyć

samorządy zawodowe, reprezentujące osoby

wykonujące zawody zaufania publicznego i

sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem

tych zawodów w granicach interesu publicznego i

dla jego ochrony.



2. W drodze ustawy można tworzyć również inne

rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać

wolności wykonywania zawodu ani ograniczać

wolności podejmowania działalności gospodarczej.

Istota samorządu

terytorialnego



w aspekcie ustrojowym - jako zdecentralizowana

forma administracji publicznej.



podmiotem samorządu są społeczności lokalne

zorganizowane na zasadach określonych w

ustawie w celu wykonywania w sposób

samodzielny określonych zadań z zakresu

administracji publicznej.



Art. 163. Samorząd terytorialny wykonuje

zadania publiczne nie zastrzeżone przez

Konstytucję lub ustawy dla organów innych

władz publicznych.



Jest dziedziną władzy wykonawczej

- przepisy

dotyczące tego samorządu są określone

bezpośrednio po rozdziale zatytułowanym „Rada

Ministrów i administracja rządowa

Zadania samorządu terytorialnego w

systemie władzy

a) zadania publiczne, których Konstytucja i ustawy nie zastrzegły na

rzecz administracji rządowej (art. 163 Konstytucji),

b) sprawy publiczne o lokalnym znaczeniu, niezastrzeżone dla

innych organów,

c) zadania związane z zaspokajaniem potrzeb zbiorowych

społeczności lokalnej, określane jako zadania własne,

d) zadania zlecone, czyli przekazane ustawą lub wynikające z

porozumień zawartych między organami samorządu

terytorialnego a organami admi nistracji rządowej.



zadania administracji rządowej realizowane przez gminę oraz

zadania własne gminy różnią się następującymi cechami:

jednostki samorządu gospodarują swobodnie własnymi środkami

finansowymi będącymi w jej dyspozycji

gmina przy wykonywaniu zadań własnych jest związana jedynie

prawem, a żaden organ nie ma prawa ingerowania w treść

decyzji z tego zakresu zadań; w ramach nadzoru mogą być uchy

lone tylko takie uchwały, które są sprzeczne z prawem

decyzje podlegają zaskarżeniu do samorządowego kolegium

odwoławczego, zaś decyzje z zakresu zadań zleconych do

wojewody; każda decyzja organu odwoławczego może być

zaskarżana do Naczelnego Sądu Administracyjnego

gmina - jej charakter i

zadania



wykonuje wszystkie zadania samorządu

terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek

samorządu terytorialnego



wykonuje

zadania

publiczne we własnym imieniu i na

własną odpowiedzialność, a dzielą się one na zadania

własne i zadania zlecone.



Zadania własne

są wykonywane przez gminę

samodzielnie, a więc bez ingerencji organów

państwowych - głównym zadaniem własnym jest

zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty.



Zadania zlecone

mają z reguły nielokalny,

ogólnokrajowy charakter. Gmina wykonuje je nie w

imieniu własnym, ale w imieniu administracji

rządowej. Mogą być nakładane w drodze ustawy,

porozumienia, które określa przedmiot i zakres

zleconych zadań, środki finansowe w wysokości

koniecznej do ich wykonania. Wykonując te zadania,

organy samorządu działają pod kontrolą właściwych

organów administracji rządowej i zgodnie z

otrzymanymi wytycznymi

powiat



jest to także lokalna wspólnota samorządowa,

obejmująca wszystkich mieszkańców



wykonuje określone w ustawie zadania publiczne

o charakterze ponadgminnym.



Z zakresu zadań własnych kompetencje te

obejmują sprawy dotyczące: edukacji publicznej,

ochrony zdrowia, pomocy społecznej, transportu i

dróg publicznych, kultury, geodezji i kartografii,

zagospodarowania przestrzennego, gospodarki

wodnej, ochrony środowiska, rolnictwa i

leśnictwa, porządku publicznego, przeciwdziałania

bezrobociu i in. Zadań własnych powiat nie może

przekazać gminom czy województwu.



może także otrzymać zadania zlecone co,

podobnie jak w przypadku gminy, odbywa się bądź

to w drodze ustawy (zadania obligatoryjne), bądź

na podstawie zawartego porozumienia.

województwo



stanowi największą jednostkę podziału terytorialnego państwa i

zarazem wspólnotę mieszkańców, w ramach obowiązującej

trójszczeblowej struktury.



Ustawa o samorządzie województwa z dnia 5 czerwca 1998 r

. zadania

własne

województwa określa w sposób bardzo szeroki i ogólny -

najważniejszymi zadaniami samorządu województwa jest określanie

strategii rozwoju województwa, a także prowadzenie polityki służącej

rozwojowi województwa



strategia rozwojowa województwa powinna obejmować następujące

cele: 1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie

świadomości narodowej i obywatelskiej mieszkańców, 2) pobudzanie

aktywności gospodarczej, 3) podnoszenie konkurencyjności i

innowacyjności gospodarczej województwa, 4) zachowanie wartości

środowiska kulturowego i przyrodniczego, 5) kształtowanie i

utrzymanie ładu przestrzennego.



Na prowadzenie polityki rozwoju województwa składa się: 1) tworzenie

warunków rozwoju gospodarczego, 2) utrzymanie i rozbudowa

infrastruktury społecznej i technicznej, 3) pozyskiwanie środków

finansowych publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań z

zakresu użyteczności publicznej, 4) wspie ranie i prowadzenie działań

na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli, 5) racjonalne

korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska

naturalnego, 6) wspieranie rozwoju nauki i współpracy nauki z

gospodarką, 7) wspieranie rozwoju kultury i in.



może także realizować zadania zlecone

Sprawowanie władzy

samorządowej



Sprawy należące do kompetencji samorządu

terytorialnego członkowie wspólnot

lokalnych (gminy, powiatu, województwa)

rozstrzygają: a) w drodze wyborów do rad

(sejmików) przeprowadzanych w głosowaniu

powszechnym i bezpośrednim, b) w drodze

referendum, c) za pośrednictwem organów

samorządu (organów stanowiących -

pochodzących z wyborów, jak również

organów wykonawczych - wybieranych przez

rady powiatów bądź sejmiki województw, a

na szczeblu gminy - przez wyborców).

zasady wyborów



ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin,

rad powiatów i sejmików województw, Dz.U. z 2003 r. Nr 159,

poz. 1547 - przyjmuje zasady: powszechności, równości,

bezpośredniości i tajności głosowania



obsadzenie mandatu radnego bez głosowania

- gdy w okręgu

wyborczym została zarejestrowana tylko jedna lista wyborcza,

która zawiera tylu kandydatów (lub mniej), niż ma być w tym

okręgu wybranych radnych.



Wybory samorządowe zarządza Prezes Rady Ministrów



Dopuszczenie się przestępstwa przeciwko wyborom lub

naruszenia przepisów ordynacji wyborczej dotyczących przebiegu

głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyniku wyborów

stanowi podstawę wniesienia protestu - rozpatruje sąd okręgowy.

Orzekając o nieważności wyborów lub o nieważności wyboru

radnego, sąd stwierdza wygaśnięcie mandatów oraz postanawia o

przeprowadzeniu

wyborów ponownych



wybory uzupełniające

zarządza się w przypadku konieczności

obsadzenia mandatu wygasłego.

Wygaśnięcie mandatu

radnego

następuje wskutek: a) odmowy złożenia ślubowania, 2)

pisemnego zrzeczenia się mandatu, 3) utraty prawa wybieral

ności lub braku tego prawa w dniu wyborów, 4) prawomocnego

wyroku sądu, orzeczonego za przestępstwo popełnione z winy

umyślnej, 5) śmierci.

referendum



może być przeprowadzane na wszystkich szczeblach struktury

samorządu – referendum gminne, powiatowe, wojewódzkie.



gminne może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny.

Obligatoryjne

przeprowadza się w sprawach samoopodatkowania

się mieszkańców na cele publiczne albo w celu odwołania rady

przed upły wem jej kadencji.

Fakultatywne

można przeprowadzać

w każdej innej sprawie ważnej dla gminy.



Prawo zarządzenia referendum przysługuje radzie gminy, a do

podjęcia stosownej uchwały wymagana jest bezwzględna

większość głosów w obecności co najmniej połowy liczby radnych.

Warunek ważności. W sprawie odwołania rady gminy jest nim

udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, a wynik

uznaje się za rozstrzygający, jeśli za wnioskiem opowiedziała się

więcej niż połowa głosujących. Uchwalenie tego wniosku jest

równoznaczne z odwołaniem rady gminy i jej organu wykonaw

czego (wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Premier wyznacza

wówczas osobę, która pełni funkcje tych organów do czasu

wyboru nowej rady i jej organu wykonawczego. W sprawie

samoopodatkowania się mieszkańców wynik referendum jest

rozstrzygający, jeśli za jednym z rozwiązań opowiedziała się

większość 2/3 głosujących. w przypadku

referendum

fakultatywnego

warunkiem ważności jest udział 30%

uprawnionych do głosowania, a wynik jest rozstrzygający, jeśli za

jednym z rozwiązań oddano więcej niż połowę ważnych głosów.

Referendum powiatowe i

wojewódzkie



Także w powiecie można przeprowadzać

referendum obligatoryjne oraz fakultatywne.

Referendum obligatoryjne dotyczy odwołania rady

powiatu przed upływem jej kadencji, zaś

referendum fakultatywne w każdej innej sprawie z

zakresu właściwości rady powiatu. Zasady i tryb

przeprowadzania referendum powiatowego są takie

same jak w przypadku referendum gminnego.



Referendum wojewódzkie także może mieć

charakter obligatoryjny bądź fakultatywny.

Obligatoryjność referendum dotyczy odwołania

sejmiku województwa przed upływem jego

kadencji. Referendum fakultatywne może być

przeprowadzane w innej sprawie ważnej dla

województwa lub jego mieszkańców.



Referendum gminne, powiatowe

przeprowadza się na wniosek poparty

przez co najmniej 1/10 ogółu

mieszkańców uprawnionych do

głosowania na podstawie ustawy o

referendum lokalnym z 15 września 2000

r. Z wnioskiem o przeprowadzenie

referendum wojewódzkiego może

wystąpić 5% mieszkańców uprawnionych

do głosowania.

Organy samorządu

terytorialnego



Organy stanowiące - rady: gmin, powiatów i

sejmiki województw.



Organy wykonawcze:



wójt (burmistrz, prezydent miasta).



zarząd powiatu

składający się z 5-7 osób.

W jego skład wchodzą: starosta jako

przewodniczący, wicestarosta i członkowie,

których wybiera rada powiatu ze swego

grona lub spoza grona radnych.



Zarząd województwa.

Liczy pięć osób:

marszałek województwa, który działa jako

przewodniczący, jego zastępcy i członkowie.

Przepisy gminne



Przepisy gminne

stanowi rada gminy w formie uchwał,

a tylko wyjątkowo mogą one być wydawane przez organ

wykonawczy gminy. Ponadto występują także gminne

przepisy porządkowe, a mogą one być uchwalane tylko

w celu: a) ochrony życia lub zdrowia obywateli, b)

zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa

publicznego. Przepisy te ustanawia w zasadzie rada

gminy, ale w przypadkach niecierpiących zwłoki może je

wydawać wójt (burmistrz, prezydent miasta) gminy w

formie zarządzenia. Aktów tego rodzaju zarząd nie może

wydawać w trakcie sesji rady, wymagają one następnie

przedłożenia ich radzie gminy na najbliższej sesji do

zatwierdzenia. Odmowa ich zatwier dzenia przez radę

lub nieprzedłożenie ich do zatwierdzenia powoduje, iż

tracą one moc obowiązującą.

Przepisy gminne



U.o s.g. Art. 40. 1. Na podstawie upoważnień ustawowych gminie

przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących

na obszarze gminy.

2. Na podstawie niniejszej ustawy organy gminy mogą wydawać akty prawa

miejscowego w zakresie:
1)

wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,

organizacji urzędów i instytucji gminnych,

zasad zarządu mieniem gminy,

zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności

publicznej.

3. W zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach

powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy

porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli

oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

4. Przepisy porządkowe, o których mowa w ust. 3, mogą przewidywać za ich

naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w

prawie o wykroczeniach.



Art.. 41 W przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może

wydać wójt, w formie zarządzenia. Zarządzenie takie podlega zatwierdzeniu

na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia

bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady.

W razie nieprzedstawienia do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia

zarządzenia rada gminy określa termin utraty jego mocy obowiązującej.

Wójt przesyła przepisy porządkowe do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i

staroście powiatu, w którym leży gmina, następnego dnia po ich

ustanowieniu.

Przepisy powiatowe



U.os.p.Art. 40. 1. Na podstawie i w granicach upoważnień

zawartych w ustawach rada powiatu stanowi akty prawa

miejscowego obowiązujące na obszarze powiatu.



2. Akty prawa miejscowego stanowione są w szczególności w

sprawach:



wymagających uregulowania w statucie,



porządkowych,



szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu,



zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i

urządzeń użyteczności publicznej.



Art. 41. 1. W zakresie nieuregulowanym w odrębnych

ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących,

w szczególnie uzasadnionych przypadkach, rada powiatu może

wydawać powiatowe przepisy porządkowe, jeżeli jest to

niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli,

ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia

porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile

przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy.



2. Powiatowe przepisy porządkowe, o których mowa w ust. 1,

mogą przewidywać za ich naruszenie kary grzywny

wymierzane w trybie i na zasadach określonych w prawie o

wykroczeniach.

Przepisy powiatowe



Art. 42. 1. Akty prawa miejscowego powiatu stanowi rada

powiatu w formie uchwały, jeżeli ustawa upoważniająca do

wydania aktu nie stanowi inaczej.



2. Powiatowe przepisy porządkowe, o których mowa w art.

41, w przypadkach niecierpiących zwłoki, może wydać

zarząd.



3. Powiatowe przepisy porządkowe, o których mowa w ust.

2, podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady

powiatu. Tracą one moc w razie nieprzedłożenia ich do

zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia. Termin utraty

mocy obowiązującej określa rada powiatu.



4. Starosta przesyła przepisy porządkowe do wiadomości

organom wykonawczym gmin położonych na obszarze

powiatu i starostom sąsiednich powiatów następnego dnia

po ich ustanowieniu.



Akty prawa miejscowego podpisuje niezwłocznie po ich

uchwaleniu przewodniczący rady powiatu i kieruje do

publikacji.

Przepisy wojewódzkie



U.os.w.

U.os.w. Art. 89. 1. Na podstawie tej ustawy

oraz na podstawie upoważnień udzielonych w

innych ustawach i w ich granicach sejmik

województwa stanowi akty prawa miejscowego

obowiązujące na obszarze województwa lub

jego części.



2. Przewodniczący sejmiku województwa

podpisuje akty prawa miejscowego, przyjęte

przez sejmik województwa, niezwłocznie po ich

uchwaleniu i kieruje je do publikacji w

wojewódzkim dzienniku urzędowym.



3. Publikacji w wojewódzkim dzienniku

urzędowym podlega także uchwała budżetu

województwa oraz sprawozdanie z wykonania

budżetu województwa.

Akty prawa miejscowego

stanowione przez organy

samorządu



rada powiatu

może stanowić akty prawa

miejscowego, wydając je w

formie

uchwał

, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W sytuacjach szczególnych rada może

wydawać powiatowe przepisy

porządkowe, a w sytuacjach

niecierpiących zwłoki z prawa ich

wydawania może także korzystać zarząd

powiatu.



sejmik województwa - uchwały

Ogłaszanie aktów



W wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się akty prawa

miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz

organ gminy



Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w

sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego

przekazu. Taki sposób ogłoszenia nie zwalnia z obowiązku ich ogłoszenia

w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który prowadzi wojewoda.

Organy wydające dzienniki urzędowe prowadzą zbiory tych dzienników.



Za dzień ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzień wskazany

w obwieszczeniu.



Dzienniki urzędowe, zbiory aktów prawa miejscowego ustanowionych

przez powiat i zbiory przepisów gminnych oraz ogłoszone w nich akty

normatywne są wydawane również w formie elektronicznej.



Starostwo powiatowe gromadzi i udostępnia zbiór aktów prawa

miejscowego ustanowionych przez powiat.



Urząd gminy prowadzi zbiór przepisów gminnych dostępny do

powszechnego wglądu w jego siedzibie.



Dzienniki urzędowe, zbiory aktów prawa miejscowego ustanowionych

przez powiat i zbiory przepisów gminnych albo zawarte w nich akty

normatywne i inne akty prawne udostępnia się:

1) nieodpłatnie poprzez środki komunikacji elektronicznej;
2) odpłatnie za pomocą informatycznych nośników danych w rozumieniu

przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności

podmiotów realizujących zadania publiczne.

Nadzór nad działalnością samorządu

terytorialnego



Art. 171. 1. Działalność samorządu terytorialnego podlega

nadzorowi z punktu widzenia legalności.

2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu

terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w

zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.

3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać

organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten

rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.



Organ nadzorujący ma prawo żądania niezbędnych

informacji oraz mate riałów od organów samorządu, tym zaś

z kolei przysługuje prawo zaskarżania rozstrzygnięć organu

nadzorującego do sądu administracyjnego.



W ramach nadzoru Prezes Rady Ministrów może skierować

do Sejmu wniosek o rozwiązanie organu stanowiącego

samorządu terytorialnego, jeśli organ ten w sposób rażący

narusza Konstytucję lub ustawy. Premier ma także prawo

rozwiązać zarząd rady i ustanowić zarząd komisaryczny, jeśli

występuje widoczny brak skuteczności w wykonywaniu

zadań publicznych przez ten organ. Może to uczynić także,

gdy organ wykonawczy dopuszcza się powtarzających się

naruszeń Konstytucji lub ustaw.

Document Outline