25. Samorządność jako zasada i metoda pracy opiekuńczo - wychowawczej
Na ogół przez samorządność dzieci i młodzieży rozumie się ich współudział w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu przez nich konkretnych działań zgodnych z podjętą wcześniej decyzją. Mówi się też o samorządności jako zasadzie współżycia samostresujących się grup społecznych, wg których kształtują się reguły współżycia jednostek w grupie uczniów, nauczycieli, polegające na posiadaniu i wykorzystywaniu uprawnień do podejmowania decyzji wewnątrzgrupowych (wewnątrzklasowych), nieskrępowanych możliwościach organizowania się, solidarnego występowania w obronie interesów grupowych i względnie autonomicznego działania w obrębie stworzonych organów samorządowych bądź nieformalnych wspólnot rówieśniczych.
Samorządność nie należy sprowadzać wyłącznie do układu stosunków między samymi wychowankami, lecz także pomiędzy nimi a ich wychowawcami. W tym znaczeniu jest ona z jednej strony równoznaczna z rozległym zakresem swobód i uprawnień dziewcząt i chłopców, a z drugiej nie przekreśla dyskretnej inspiracji i wyświadczania różnych usług przez wychowawców czy nauczycieli.
Rozumiana w ten sposób samorządność w procesie wychowania sprzyja:
- uczeniu się demokratycznych form współżycia społecznego i organizowania się na zasadzie stowarzyszenia ludzi równych wobec prawa,
- kształtowaniu się postaw świadczących o gotowości do zachowań prospołecznych, bezinteresownych świadczeń i pracy dla innych ludzi,
- głębszemu pojmowaniu odpowiedzialności moralnej, znaczenia prawdziwego autorytetu, prawa do odrębności przekonań, tolerancji dla innych, zdolności do empatii i rozwijania tzw. wyższych uczuć,
- zapewnianiu poczucia godności i wolności osobistej jako osób prywatnych i jako członków grupy,
- zapewnianiu poczucia bezpieczeństwa, m.in. dzięki istnieniu mechanizmów samoobronnych grupy wobec zagrożeń z zewnątrz.
Należycie rozwijana samorządność jest skutecznym antidotum wobec wszelkich tendencji do manipulowania dziećmi i młodzieżą, zmniejsza antagonizmy między nimi a wychowawcami; dopomaga w usuwaniu tzw. drugiego nurtu w życiu szkolnym lub zakładowym; ułatwia zajmowanie przez wychowanków w miarę wysokiej pozycji w grupie, jak również pobudza do identyfikowania się z jej celami i zadaniami oraz wyzwala u nich coraz większą aktywność i samorządność.
M. Łobocki: ABC wychowania