FIZJOLOGIA; nauka o czynnościach życiowych organizmów, bada ona prawa rządzące pracą narządów, komórek, tkanek oraz zachodzące w organizmach procesy integracyjne i regulujące.

HOMEOSTAZA; zdolność do utrzymania stanu równowagi dynamicznej środowiska, w którym zachodzą procesy biologiczne. Zasadniczo sprowadza się to do równowagi płynów wewnątrz i zewnątrz komórkowych.

POBUDLIWOŚĆ; zdolność żywych komórek i tkanek do reagowania na bodźce w sposób swoisty.

POBUDZENIE KOMÓRKI; zespół zmian fizykochemicznych zachodzących w komórce po zadziałaniu bodźca; specyficzna reakcja komórki na bodziec

BODŹIEC; każda zmiana w otoczeniu komórki lub tkanki mająca zdolność wywołania stanu pobudzenia.

RECEPTOR; struktura zdolna do odbioru bodźców ze środowiska, odbiór i przekazywanie bodźców-generowanie potencjału czynnościowego.

Bodźiec adekwatny- bodziec dla którego receptor ma najniższy próg pobudliwości * bodźce specyficzne i niespecyficzne (np. światło i bodziec mechaniczny dla siatkówki)

TKANKI POBUDLIWE; -nerwowa - mięśniowa - gruczołowa

KOMÓRKI UKŁADU NERWOWEGO:

1)Neurony- komórki pobudliwe zdolne do generowania i przekazywania

2) Neuroglej- komórki podporowe układu nerwowego

Różne rodzaje neuronów

**neurony czuciowe

**interneurony

**neurony wykonawcze

Synteza mediatorów w neuronie:

*synteza i magazynowanie mediatora

* transport wzdłuż aksonu

POTENCJAŁ SPOCZYNKOWY Czynniki warunkujące różnicę potencjałów czyli potencjał spoczynkowy:

** różnica stężeń jonowych, głównie Na+, K+, po obu stronach błony

**dyfuzja jonów przez błonę zgodnie z ich gradientem stężeń

**selektywna przepuszczalność błony komórkowej względem jonów

**obecność pompy sodowo- potasowej w błonie komórkowej

POTENCJAŁ CZYNNOŚCIOWY

Cechy:** zmiana pojawiająca się zgodnie z zasadą „Wszystko albo nic”

**zdolność rozprzestrzeniania się wzdłuż neuronu

**przewodzenie bez dekrementu- bez zmiany amplitudy i kształtu

** nagły chwilowy spadek pobudliwości neuronu

**przesuwanie się na coraz dalsze odcinki neuronu dzięki lokalnym prądom elektronicznym

SYNAPSA- przekazywanie sygnałów między neuronami ( i innymi komórkami) - zmiana sygnału elektrycznego na chemiczny.

PRZEKAŹNICTWO SYNAPTYCZNE-

1) potencjał czynnościowy -> depolaryzacja zakończenia aksonu

2) Depolaryzacja ->otwarcie kanałów wapniowych

3) Wapń -> stymulacja egzocytozy (opróżnianie) pęcherzyków

4) Neurotarnsmitter -> dyfuzja do szczeliny synaptycznej, związanie z receptorem

PODZIAŁ UKLADU NERWOWEGO:

Ze względu na lokalizację:

1) Ośrodkowy UN- mózg, rdzeń kręgowy

2) Obwodowy UN- neurony i aksony poza OUN

Ze względu na funkcje:

**somatyczny UN

** autonomiczny UN:

- część współczulna

- część przywspółczulna

NEURONY czuciowe- aferentne,

Neurony wykonawcze - eferentne,

Neurony ośrodkowe

Liczba neuronów w mózgu szacuje się na ok. 1,6*10(do potęgi 11)

Komórek glejastych jest ok. 9* więcej niż neuronów

KOMÓRKI GLEJOWE:

Makroglej:

** artrocyty

**oligodendrocyty i komórki Schwanna

FUNKCJE MIKROGLEJU:

** składnik ukł. Odpornościowego

**usuwanie produktów rozpadu tkanki nerwowej

**aktywacja w stanach zapalnych, uszkodzeniach i guzach mózgu

**glejowa- tworzenie blizn tkankowych

Oligodendrocyty i komórki Schwanna

**Oligodendrocyty (mózgowie)

**Komórki Schwanna (układ obwodowy)

FUNKCJE: tworzenie osłonki mielinowej -> zwiększenie prędkości rozchodzenia się potencjałów czynnościowych

NERWY CZASZKOWE: I węchowy II wzrokowy III okoruchowy IV bloczkowy V trójdzielny VI odwodzący VII twarzowy VIII przedsionkowo- ślimakowy IX językowo- gardłowy X błędny XI dodatkowy XII podjęzykowy

PRZEWODZENIE PRZEZ RDZEŃ KRĘGOWY

Jednokierunkowe przewodzenie impulsacji dośrodkowej przez korzenie grzbietowe, a ośrodkowej przez korzenie brzuszne.

**drażnienie korzeni grzbietowych-> impulsacja w korzeniach brzsznych

**drażnienie korzeni brzusznych-> brak powstania potencjałów w korzeniach grzbietowych

NERWY RDZENIOWE

** szyjne (8 par nerwów)

**piersiowe (12 par)

**lędźwiowe (5 par)

** krzyżowe (5par)

ORUCH- podświadoma odpowiedz narządu wykonawczego (efektora) wywołane przez pobudzenie narządu odbiorczego (receptora) i wyzwolona za pośrednictwem OUN.

Łuk odruchowy

1) Receptor

2) Włókno dośrodkowe (aferentne)

3) Ośrodek w CUN 4) włókno odśrodkowe 5) efektor

UKŁAD NERWOWY AUTONOMICZNY

Układ nerwowy składa się z ukł. Nerwowego ośrodkowego, do którego należy mózgowie i rdzeń kręgowy, oraz z ukł. Nerwowego obwodowego, obejmującego nerwy czaszkowe i nerwy rdzeniowe. **Cały układ nerwowy, a więc ośrodkowy i obwodowy

dzieli się ponadto na układ somatyczny i autonomiczny.

Do ukł. Nerwowego obwodowego zalicza się: nerwy i zwoje ukł autonomicznego.

Nerwy ukł autonomicznego zbudowane są z włókien odśrodkowych, zwanych włóknami wegetacyjnymi. Komórki zwojowe ukł autonomicznego są komórki wielobiegunowe.

Układ nerwowy autonomiczny albo wegetacyjny, który odbiera i reaguje na podniety dochodzące ze „świata wewnętrznego, czyli z wewnętrznych narządów odbiorczych organizmu, czynności jego odbywają się w zasadzie „mimowolnie”.

** W ukł. Autonomicznym, podobnie jak w ukł somatycznym, można wyodrębnić część ośrodkową i część obwodową.

Do części ośrodkowej zalicza się jądra znajdujące się w pniu mózgu oraz skupiska komórek znajdujących się w słupach bocznych rdzenia kręgowego.

Do części obwodowej zalicza się zwoje i nerwy.

Zasadnicza różnica natury morfologicznej między ukl somatycznym a autonomicznym polega na tym, że łuk odruchowy w ukł somatycznym składa się z dwóch neuronów, zaś w ukł autonomicznym tworzy łańcuch wieloneuronowy w skutek obecności zwojów pełniących funkcję jak gdyby stacji węzłowych.

**Dalszą charakterystyczną cechą układu autonomicznego jest skłonność do tworzenia splotów oraz to, że większość jego włókien pozbawiona jest osłonki rdzennej (włókna szare)

Włókna ukł autonomicznego zaopatrują przede wszystkim narządy o umięśnieniu gładkim , gruczoły i mięsień sercowy, ale wpływają również na stopień napięcia mięśni poprzecznie prążkowanych oraz dochodzą do skóry i do błon śluzowych.

Ukł autonomiczny dzieli się na część współczulną i część przywspółczulną. Część przywspółczulna jest w zasadzie antagonistyczną części współczulnej np. gdy część współczulna rozszerza źrenice, przywspółczulna ją zwęża, gdy pierwsza przyśpiesz akcję serca druga ją hamuje itd.

** Ukł. Autonomiczny ma ścisłe powiązania morfologiczne i czynnościowe z ukł somatycznym. Włókna części współczulnej ukł autonomicznego zaczynają się w komórkach słupa bocznego rdzenia. Słup ten występuje w całej czesi piersiowej w ósmym odcinku szyjnym i w trzech górnych odcinkach lędźwiowych rdzenia kręgowego.

FIZJOLOGIA SERCA

Funkcje: Serce;

**pompowanie krwi do naczyń krwionośnych

**położenie -> śródpiersie

Naczynia krwionośne; **dostarczenie krwi do wszystkich tkanek organizmu

[Ściana] warstwy;

** epicardium- osierdzie- zewnętrzna włóknista

**myocardium -mięsień sercowy

**endocardium- wsierdzie- najbardziej wewnętrzna, nabłonkowe

Różnice w budowie; -lewa część serca- lepiej rozwinięta warstwa mięśniowa

Funkcje zastawek;

**przedsionkowo- komorowe- zapobieganie cofaniu się krwi z komór do przedsionków

**półksiężycowate- zapobieganie cofaniu się krwi z pnia płucnego i aorty do komór *zastawka dwudzielna- lewa, zastawka trójdzielna- prawa

CYKL PRACY SERCA Sekwencja zdarzeń związana z przepływem krwi przez serce

**Systole- skurcz mięśnia komór

**Diastole- relaksacja (rozkurcz) mięśnia komór

[Podczas cyklu serca]

**każda jama serca znajduje się w fazie skurczu i następującego po nim rozkurczu

**zmiany ciśnienia w jamach serca - czas trwania ok. 0.8 sek co daje 75 cykli/min

[Fazy cyklu serca]

**Skurcz przedsionków

**skurcz komór -> izowolumetyczny- bez zmiany objętości komory ->izotoniczny -wyrzut krwi

**Rozkurcz komór -> izowolumetryczny -> izotoniczny -faza wypełniania krwi

[faza skurczu przedsionków]

**czas ok. 0,1 s

**depolaryzacja węzła zatokowo- przedsionkowego

**skurcz przedsionków

**rozkurcz komór

**dopełnienie komór krwią (20%wypełnienia)

[faza skurczu komór]

**czas ok. 0,3s

**wzrost ciśnienia w komorach

**zamknięcie zastawek przedsionkowo- komorowych

**skurcz izowolumetryczny- bez zmian objętości

**brak przepływu krwi

**zamknięte wszystkie zastawki

**wzrost ciśnienia w komorach

**otwarcie zastawek aorty i pnia płucnego

**skurcz izotoniczny

**wyrzut krwi do głównych pni tętniczych

[faza rozkurczu komór]

*8czas ok. 0,45 sek

**spadek ciśnienia w komorach

**cofnięcie krwi z aorty w kierunku LK **zamknięcie zastawek półksiężycowatych

**rozkurcz izowolumetryczny -brak zmian objętości

**wszystkie zastawki zamknięte

**szybkie wypełnianie -stopniowy spadek ciśnienia w komorze, otwarcie zastawek p-k , napływ (bierny) krwi do komór (80% objętości komory)

**wolne napełnianie -skurcz przedsionków, uzupełnienie ilości krwi w komorach (20%)

Ciśnienia w jamach serca: Odpowiednik faz cyklu sercowego- zmiany ciśnień: AD: S=5mmHg R=0mmHg VD: S=25mmHg R= 0-5mmHg AS: S=13mmHg R=2mmHg VS: S=120 (130)mmHg R=5-12mmHg

3 czynniki określające ciśnienie w poszczególnych komorach serca;

1. podatność ściany komory na rozciąganie

2. objętość wypełniającej krwi

3. kurczliwość mięśnia komory

Zespół QRS- odpowiada za skurcz komór

EKG- działanie mechaniczne

TONY; **osłuchiwanie serca - fonendoskop

**dwa gł tony serca ;

-ton I „labb” -zamknięcie zastawek p-k

- ton II `dapp' -zamknięcie zastawek półksiężycowatych

Serce jako pompa Praca serca;

**wewnętrzna; generowanie napięcia skurczowego odpowiedzialnego do wielkości ciśnienia w dużych pniach tętniczych (energia zużyta 85%)

**Zewnętrzna; związana z przetłaczaniem objętości wyrzutowej przeciwko ciśnieniom pomijającym w pniach tętniczych (energia zużyta ok. 15%)

Objętość wyrzutowa; objętość krwi wytłaczanej przez jedną z komór serca do naczyń tętniczych podczas jednego skurczu, różnicy między objętością krwi znajdującą się w komorze na początku skurczu a objętością pozostającą po zakończeniu skurczu SV=EDV-ESV

Frakcja wyrzutowa; stosunek objętości wyrzutowej serca do całkowitej objętości późnorozkurczowej **norma >70%

** nieznaczne obniżenie: 60-70%

** średnie obniżenie: 45-55%

** średniociężkie upośledzenie funkcji LK: 30-40%

** ciężkie upośledzenie LK: <30%

Wyznaczanie- badanie echokardiograficzne

Pojemność minutowa- objętość krwi wytłaczana przez jedną z komór serca do naczyń tętniczych w czasie jednej minuty pracy serca (4-6l w spoczynku) CO=HR*SV,

CO=75* 70ml/min, CO= 5250ml/min= 5,25l/min

Wszystkie czynniki wpływające na objętość wyrzutową i częstość:

Regulacja HR Unerwienie autonomiczne:

**aktywacja współczulna wzrost HR

**aktywacja przywspółczulna zmniejszenie HR

Hormony;

**adrenalina- wzrost HR

**tyroksyna -wzrost HR

**tachykardia- przyspieszenie HR> 100/min

**bradykardia- zwolnienie HR<60/min

Regulacja SV Główne czynniki:

** objętość komory przed skurczem

** kurczliwość mięśnia sercowego

Prawo serca Franka Starlinga; siła skurczu jest wprost proporcjonalna do wyjściowej długości mięśnia sercowego

**obciążenie wstępne( preload)- stopień rozciągnięcia mięśnia przed skurczem

**obciążenie następcze (afterload)- siła , która musi zostać „pokonana” aby krew podczas skurczu została wtłoczona do naczyń;

TROPIZMY:

Inotropizm;

**dodatni -wzrost kurczliwości

**ujemny -zmniejszenie kurczliwości

Chronotropizm ;

**dodatni -przyspieszenie częstości rytmu serca

**ujemny -zmniejszenie częstości rytmu serca

Batmotropizm;

**dodatni -wzrost pobudliwości serca

**ujemny -zmniejszenie pobudliwości serca

Dromotropizm;

**dodatni-ułatwienie przewodnictwa w sercu

**ujemny -utrudnienie przewodnictwa w sercu

Aminy katecholowe - grupa amin biogennych, które powstają w kolejnych etapach przemiany aminokwasu tyrozyny.

Do amin katecholowych należą:

**adrenalina -**noradrenalina i

**dopamina. Pełnią one różne funkcje fizjologiczne w organiz­mie człowieka.

Krążenie wieńcowe; -

**Tętnice; prawa i lewa- odejście od opuszki aorty (tuż powyżej zastawek półksiężycowatych)

**Żyły; *gł żyła wieńcowa- spływ krwi z dorzecza prawej i lewej tętnicy wieńcowej *ujście do prawego przedsionka

Anatomiczny przeciek żylny sercowy- część krwi z dorzecza lewej tętnicy wieńcowej dochodzi do lewej komory żyłami najmniejszymi.

FIZJOLOGIA NACZYŃ KRWIONOŚNYCH

Podział naczyń:

**Tętnice-prowadzą krew w kierunku od serca.

** Naczynia włosowate (kapilary)- naczynia wymiany odżywczej.

**Żyły- prowadzą krew w kierunku serca

BUDOWA NACZYŃ: Warstwy: ** zewnętrzna ** środkowa ** wewnętrzna

TĘTNO (puls) - rytmiczne rozciąganie ściany naczyń krwionośnych wywołane nagłymi zmianami ciśnienia tetniczego krwi ( w następstwie skurczu i rozkurczu komór serca)

TĘTNO TĘTNICZE- przebiegające w tętnicach w postaci fali od aorty i od tetnicy płucnej do tętniczek, średnia szybkość rozchodzenia się fali tetna- niezależna i szybsza od przepływu krwi ok. 5-8 m/s

PRZEPŁYW KRWI- Rzeczywista objętość krwi przepływająca przez dany organ lub cały układ krążenia:

** mierzony w ml/min

** równy pojemności minutowej (CO) w odniesieniu do całego organizmu

**względnie stały w spoczynku

** różny dla poszczególnych organów, w zależności od aktualnego zapotrzebowania energetycznego

Rodzaje:

** laminarny (warstwowy)

** burzliwy

Prędkość przepływu krwi:

** najmniejsza w naczyniach włosowatych

** największa w aorcie i dużych tętnicach

PRZEPŁYW NARZĄDOWY: (największy ogólnie)

** watroba i ukł pokarmowy

** mięśnie

** nerki.

Największy na 100g/min (nerki)

AUTOREULACJA PRZEPŁYWU- utrzymanie wielkości przepływu krwi przez dany narząd na stałym poziomie pomimo zmian ciśnienia tetniczego.

Narządy: ** serce ** mózg ** nerki

CIŚNIENIE TETNICZE KKRWI- ciśnienie hydrostatyczne wywierane przez krew na ściany serca i naczyń.

Ciśnienie tętnicze skurczowe (SAP)- faza skurczu komór serca.

Ciśnienie tętnicze rozkurczowe (DAP) - relaksacja komór serca

Ciś. Tęt. Średnie (MAP) teoretyczna średnia wartość ciśnienia w czasie całego cyklu sercowego MAP=DAP+1/3(SAP-DAP)

Główne czynniki regulujące:

*objętość minutowa (CO)

** opór obwodowy (PR)

** objętość krwi krążącej; Ciśnienie krwi = CO*PR

OPÓR NACZYNIOWY

**przepływ krwi w naczyniu - odwrotnie proporcjonalny do oporu

**średnica naczyń- gł składowa PR

** tętniczki- zmiana średnicy-> największa zmiana przepływu

Blaszki miażdżycowe

**utrudnienie przepływu warstwowego krwi

** znaczne zwiększenie oporu naczyniowego

REGULACJA CIŚNIENIA TĘTNICZEGO;

**Krótkoterminowa

** układ nerwowy i lokalne czynniki chemiczne (CO2, H+, O2, temperatura)

** dostosowanie przepływu poprzez zmianę oporu naczyniowego

** Długoterminowa ** zmiana objętości krwi krążącej

CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE CIŚNIENIE TĘTNICZE ;

**hormony rdzenia nadnerczy -adrenalina i noradrenalina

**wazopresyna(hormon antydiuretyczny)

**angiotensyna II -silnie kurczy naczynia

**kurczące czynniki uwalniające przez śródbłonek naczyń

CZYNNKIKI OBNIŻAJĄCE CISNIENIE TĘTNICZE;

**tlenek azotu(NO)-silne działanie naczyniorozkurczające, bardzo krótki czas działania

**czynniki zapalne -histamina, kininy, prostacyklina

**alkohol-obniża ciśnienie poprzez zahamowanie wydzielania wazopresyny

CIŚNIENIE tętnicze; Prawidłowe PR <140/90 mmHg

CISNIENIE ŻYLNE; siła jaką wywiera krew na jednostkę powierzchni ściany w układzie żylnym -niewielkie zmiany podczas cyklu serca

MIKROKRĄŻENIE; składa się z:

-tętniczki

- sieć naczyń włosowatych

- żyłki

Zwieracze Prekapilarne - `kołnierz' mięśni gładkich otaczających naczynia włosowate

Regulacja przepływu

**unerwienie autonomiczne

**czynniki lokalne (uwalnianie przy zwiększonej aktywności danego obszaru krążenia)

WYSIŁEK FIZYCZNY

Fizjologia wysiłku fizycznego - wszystkie procesy zachodzące w organizmie związane z aktywnością ruchową.

Klasyfikacja wysiłków fizycznych

**wysiłki dynamiczne; skurcze izotoniczne i auksotoniczne mięśni (zmiana długości mięśnia)

**wysiłki statyczne; skurcze izometryczne( wzrost napięcia mięśni bez zmiany długości)

**wysiłki mieszane; jedna grupa mięśni- obciążenia statyczne, inna -praca dynamiczna, np. chód z utrzymaniem ciężaru w ręce

**wysiłki ogólne -30% mięśni

**wysiłki mięśniowe - mniej niż 30% mięśni [od czasu trwania] :

**wysiłki krótkotrwałe- do 15min

**wysiłki o średnim czasie trwania- od 15 do 30min

**wysiłki długotrwałe ponad 30min

**wysiłki tlenowe(aerobowe) najczęściej submaksymalne

**wysiłki beztlenowe(anaerobowe) najczęściej supramaksymalne;

Miary Intensywności wysiłków fizycznych;

**Moc; praca zewnętrzna wykonana w jednostce czasu (wysiłki dynamiczne)

**Siła; wysiłki statyczne( całkowity wydatek energii w jednostce czasu kJ.min)Objętość tlenu pobranego z wdychanego powietrza-odpowiadająca całkowitemu wydatkowi energii

Klasyfikacja wysiłków fizycznych:

wysiłki statyczne -obciążenie względne=procent sily maksymalnego skurczu dowolnego (MVC)

** lekkie- siła skurczu 210- 15% MVC

**Średnio ciężkie- 15-30%MVC **Ciężkie 30-50% MVC ** Bardzo ciężkie >50% MVC

Miary intensywności wysiłków fizycznych;

-Pułap tlenowy- ;stosunek procentowy aktualnego zapotrzebowania na tlen do indywidualnej wartości maxymalnego tempa pobierania tlenu

-Wysiłek maksymalny; osiągnięcie wlasnego pułapu tlenowego

*Wysiłki submaxymlane

*Wysiłki supramaxymalne

Praca ujemna; wydłużenie miesnia w czasie skurczu np. przy schodzeniu po schodach

Obciążenie względne; stosunek obciążenia wyrazanego w jednostkach bezwzględnych do indywidualnej zdolności generowania mocy, sily i pobierania tlenu.

Wydolność fizyczna; zdolność do długotrwałego wykonywania ciezkich wysiłków fizycznych z udzialem dużych grup miesni, bez większych zaburzen homeostazy.

Sprawnosc fizyczna; wszystkie cechy motoryczne: sila, wytrzymałość, szybkość ruchow, zwinność

Deficyt tlenowy; różnica pomiedzy zapotrzebowaniem na tlen a jego pobieraniem

** Po zakończeniu wysilku -stopniowy spadek pobierania tlenu (VO2) ale VO2 wieksze niż w spoczynku przed wysilkiem

Dług tlenowy; nadwyzka VO2 po zakończeniu pracy w stosunku do wartości przedwysilkowych

ŹRÓDŁA ENERGII

**procesy beztlenowe; *hydroliza fosfokreatyny *Glikoza

**Procesy tlenowe; *utlenianie pirogronianiu powstającego z rozkładu glikogenu i glukozy *utlenianie FFA

Podział włókien mięśniowych

( ze wzgl na funkcje i metabolizm)

Włókno typu I (wolno kurczace się) -ciemnoczerwone -tlenowe,aerobowe - długi czas rozwijania maxymalnego skurczu -duża odporność na zmeczenie -wlokna o malej średnicy -miesnie odpowiedzialne za utrzymanie postawy

włókna typu II(szybko kurczace się)

IIa (czerwone) - sredni czas rozwijania maximum skurczu -glikolityczne, anaerobowe z możliwością zwiekszenia udzialu metabolizmu tlenowego w wyniku treningu - względnie odporne na zmeczenie - wlokna o średniej średnicy - miesnie odpowiedzialne za stanie, chodzenie

IIb (białe) -najszybciej osiągają maxymalny skurcz -glikolityczne, anaerobowe -szybko meczace się o największej średnicy -miesnie umożliwiające skoki

Typy jednostek motorycznych;

Generacja sily mięśniowej ;

**rekrutacja jednostek motorycznych(zgodnie z zasada rozmiaru male-srednie-duze)

**wyjsciowa dl miesnia (prawo średnich obciążeń )

**częstotliwości stymulacji (sumowanie skurczow)

Adaptacja tkanki mięśniowej; cecha tk mięśniowej poprzecznie prążkowanej- plastyczność, zdolność dostosowania do roznego stopnia obciążenia wysilkiem fizycznym/

Trening;

**efekty zalezne od wyjściowego stanu organizmu

**skutecznosc najwieksza na początku

**koniecznosc stopniowania intensywności

Efekty;

**ekonomizacja wydatku energetycznego (eliminacja skurczow dod grup miesni)

**wyksztalcenie nawykow ruchowych

Parametry treningu;

**poziom sily rozwijanych skurczow

**czas trwania wysiłków

**czestotliowsc i rodzaje skurczow

Rodzaje treningów;

1 .trening wytrzymałości;

**nizsze poziomy sily skurczu

**zmiany zachodza GL we włóknach typu I i IIA

**wzrost odporności osoby trenowanej na zmęczenie

**miesnie- wzrost potencjału tlenowego

**podniesienie progu przemian anaerobowych

**wzrost maksymalnego pochłaniania tlenu

**wzrost progu wentylacyjnego

Rodzaje; Interwałowy ,ciągły -

2 Trening siły mięśniowej; rozpoczynac po okresie pelnego ukształtowania się kośćca, skurcze izometryczne.

Ćwiczenia siłowe; -wysilek lokalny (mniej niż 33% masy mięśniowej) - wysiłek regionalny (33-66%) -wysilek ogólny(pow 66%)//

**poprawa sprawności dzialania układu nerwowego

** przerost (hipertrofia) mięśni

**wzrost średnicy włokien mięśniowych

**wzrost ilości bialek kurczliwych

** wzrost sily maxymalnego dowolnego skurczu

** wzrost odporności na zmeczenie

**kapilaryzacja tkanki mięśniowej

3 trening szybkości:

**biegacze krótkodystansowi; przewaga miesni typu II, FF

**biegacze długodystansowi; przewaga miesni typu I, S

** Sporty siłowe; 56% włókien typu I, 50% typu II

FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO

Rola ukł krazenia podczas wysilku ;

**zaopatrzenie miesni w substraty energetyczne

**transport hormonow z gruczołów endokrynnych do tkanek

**usuwanie z miesni produktow przemiany materii

Zmiany podczas wysilku;

**zwiekszenie przpelywu krwi przez meisnie pluca i skore

**wzrost tempa przepływu krwi przez caly układ krazenia -wzrost pojemności minutowej

**zmiany dystrybucji przepływu krwi przez rozne narzady/

Przeplyw krwi;

**przez miesnie szkieletowei spoczynek: 30-50ml/min/kg,cieżki wysiłek 100ml/min/kg

**przez tetnice wiencowe- wzrost proporcjonalny do zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen

**przez skore- usuwanie ciepła

**przez pluca- równy pojemności minutowej serca

Ciśnienie tętnicze;

**srednie- wzrost

**skurczowe- wzrost proporcjonalny do wielkości obciążenia

**rozkurczowe- niewielki wzrost, brak zmian, nieznaczne obniżenie

** po zakończeniu wysiłku- obniżenie RR do wartości niższych niż przed wysiłkiem

Wzrost częstości skurczow serca (HR);

**natychmiast po rozpoczęciu wysilku

**stabilizacja po upływie 2-5 min na poziomie odpowiadającym intensywności pracy

** maxymalna częstość (HRmax) dzieci i młodzież do 20 r. ż. -> 200/min, po 20 r.ż. -> spadek o ok. 10/min w ciagu 10 lat

**przyblizona wartość HRmax u osoby doroslej = 220-wiek

Objętość wyrzutowa serca:

**wzrost

**osoby o niskiej wydolności: 100-140ml

**sportowcy 200ml

** maksymalna wielkość już przy obciążeniach wymagających zapotrzebowania na tlen ok. 30-50% VO2 max

** dalsze zmiany- niewielkie ( przy dużej HR skrócony czas napełnienia komór)

Pojemność minutowa; objętość krwi wytlaczana przez jedna z Komor serca do naczyn tetniczych w czasie jednej min pracy serca (4-6l w spoczynku) CO=SVxHR

Reakcja na wysiłki statyczne

Wysiłek statyczny- ucisk napietych miesni na naczynia krwionośne

**niewielkie obciążenia(zamkniecie dopływu krwi żylnej)

**znaczne obciążenia ( zamkniecie dopływu krwi tetniczej)

**zmiany czynności układu krazenia(niezależne od zapotrzebowania na tlen)

Ciśnienie tętnicze;

**skurczowe(wzrost 200-250 mmHg)

**rozkurczowe (130-150 mmHg)

Trening wytrzymałościowy;

**spadek HR- bradykardia sportowcow

**wzrost objętości wyrzutowej

Trening siłowy; -spadek cisnienia tetniczego (SAP i DAP)

serce sportowca; wzrost objętości i masy serca, bradykardia

Przyczyny wzrostu objętości;

**zwiekszenie grubości miesnia

**powiekszenie jam serca

Przyrost ekscentryczny; -wzrost rozmiarów wew serca

Przerost koncentryczny; -pogrubienie miesnia sercowego -trening silowy -zmniejszenie rozmairow wew

Objętość późnorozkurczowa a rodzaj treningu

**mężczyzna, siedzący tryb życia = 75 ml

**w wyniku treningu wytrzymałościowego- wzrost do 82ml (9%)

** mężczyzna wytrenowany= 120 ml

**trening siłowy= 110ml (wzrost objętości proporcjonalnie do przyrostu masy ciała- niewielki)

Zmiany hematologiczne pod wpływem treningu;

- osocze; zmniejsza się obj podczas wysilku, wzrasta po wysilku

**wzrost stężenia hemoglobiny

**zmniejszenie wchłaniania żelaza

**wzrost wydalania żelaza

**niedobor żelaza

**hemoliza powysiłkowa- niszczenie erytrocytow

Trening wysokogórski;

**obniżenie cisnienia porcjalnego tlenu we wdychanym powietrzu (hipoksja)

**stymulacja wydzielania erytropoetyny

**wzrost produkcji erytrocytów

**wzrost pojemności tlenowej krwi

**egzogenna erytropoetyna- doping.

Wydolność fizyczna ustroju jest to zdolność organizmu do wykonywania ciezkiej i długotrwałej pracy fizycznej bez szybko narastającego uczucia zmeczenia i bez powazniejszych zaburzen homeostazy ustrojowej// Czynniki warunkujące wydolność; wskaźnikiem jest max ilość tlenu która może być pobrana z powietrza - max wentylacja płuc (poj płuc 20latka- 4 litry) -poj dyspozycyjna pluc -sprawnosc układu krazenia -różnica

tetniczo-zylna -liczna naczyn wlsoowatych -sklad włókien mięśniowych - zapotrzebowanie miesni w substraty energetyczne -zawartosc glikogenu -tempo liolizy i utlenianie WKT//

Reakcja na gorąco;

**usuwanie ciepła z organizmu - rozszerzenie naczyn krwionośnych - wzrost skórnego przepływu krwi - wzrost czynności gruczołów potowych.

Termoregulacja wysiłkowa wzrost tempa metabolizmu- wzrost temperatury 34-36C 37-38C **podczas wysiłku zaczyna dominować utrata ciepła przez parowanie potu **spoczynek 600-700ml/d wysiłek 4l/dob Tolerancja zmian zmęczeniowych **zależy od czynników psychologicznych, które kształtują motywacje wysiłkową

ZMĘCZENIE- jest to stan organizmu, rozwijający się w czasie wykonywania pracy fizycznej lub umysłowej, charakteryzujący się zmniejszeniem zdolności do pracy, nasileniem się odczucia ciężkości wysiłku i osłabieniem chęci kontynuowania pracy.

Rodzaje zmęczenia; zmeczenie jest procesem kompleksowym. Zmiany funkcjonalne, stanowiące jego istotę rozwijają się przede wszystkim w ukł ruchowym( zmęczenie obwodowe) i nerwowym (zmęczenie ośrodkowe)

Zmęczenie obwodowe- w czasie wykonywania pracy przez komórki mięśniowe zmniejsza się stopniowo ich zdolność do skurczów. Przejawia się to zmniejszeniem siły i szybkości ich skurczów. Przyczyną tego zjawiska może być:

**upośledzenie funkcji samego aparatu kurczliwego poprzez degradacje białek we włókienkach mięśniowych

**wyczerpanie substratów energetycznych: ATP, fosfokreatyna, glikogen mięśniowy.

Zmęczenie ośrodkowe- Elementy zmęczenia, procesy czynnie ograniczające zdolność kontynuowania wysiłku lub zwiekszania jego intensywności np. osłabienie motywacji, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowe, wzrost temp mózgu, ból mięśni

Fizjologiczne mechanizmy przetrenowania -

**spadek wydolności fizycznej

**niedoczynność rdzenia i kory nadnerczy

**przewaga katabolizmu nad anabolizmem

**tyroksyny i testosteronu a wzrost kortyzolu wzrost rozpadu bialek mitochondrialnych

** osłabienie systemu immunologicznego

**pogorszenie koordynacji ruchowej

**wzrost wysilkowego HR ponad poziom przyjęty dla danego obciążenia

**bole i przykurcze mięśniowe

**leczenie przetrenowania

Zauważalne zmiany wynikające z przetrenowania;

**klopoty ze snem

**brak apetytu

**niestabilność emocjonalna

**brak koncentracji

**niechęć do treningu

**czestsze przerwy wysilkowe

**odmowa treningu

Rodzaje przetrenowania;

**typ sympatykotoniczny

**latwy do rozpoznania, samopoczucie dobre, obniżenie wydolności fizycznej na skutek zbyt obciążającej pracy fizycznej, leczenie 1-2 tyg, odpoczynek od treningu

typ parasympatykotoniczny; przebiega wolno, trudny do zdiagnozowania

**znaczny spadek HR poniżej 40

**brak sukcesow sportowych, osłabienie motywacji u doświadczonych zawodników uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe

**leczenie kilka tygodni a nawet miesięcy

MIĘŚNIE- zbudowane są z komórek tzw włókien mięśniowych(miocytów), stanowiących tkankę kurczliwą, reagującą pobudzeniem sarkolemy na działające bodźce. Sarkolema- błona komórkowa. Funkcje mięśni; ruch, postawa, stabilizacja stawów, produkcja ciepła

Cechy mięśni; pobudliwość, rozciągliwość, kurczliwość, elastyczność

Rodzaje mięśni; szkieletowe, (poprzecznie prążkowane) sercowe (poprzecznie prążkowane), gładkie (brak prążkowania)

BUDOWA MIĘŚNIA SZKIELETOWEGO:

Sarkomer- jednostka morfologiczno- czynnościowa miocytu

Budowa:

** prążek anizotropowy A (środek, prążek ciemny)

**prążek izotropowy I (obwód, prążek jasny)

**prążek H **linie Z

Elementy kurczliwe

Miofibryle- włókienka kurczliwe, składające się z cienkich nici dwóch rodzajów białek:

** aktyny

**miozyny

Układ heksagonalny- każdą nić miozyny otacza w takich samych odległościach sześć nici aktyny.

WŁÓKNO MIĘŚNIA SZKIELETOWEGO

Cylindryczne

**10-100 µ m średnicy

** długość różna- często= dł mięśnia,

Zbudowane z połączonych komórek, wielojądrzaste, prążkowanie widoczne

Złącze nerwowo mięśniowe

**zakończenie aksonu: -liczne mitochondria - pęcherzyki synaptyczne z acetylocholiną

**szczelina synaptyczna

**motoryczna płytka końcowa

**Ach + receptor N potencjał czynnościowy w błonie mięśniowej

Jednostka motoryczna Motoneuron wraz ze wszystkimi unerwionymi włóknami mięśniowymi;

**Pobudzenie motoneuronu= pobudzenie wszystkich „jego” włókien;

**Jednostka motoryczna= 4-200 włókien;

**Włókna mięśniowe mają własne złącze nerwowo-mięśniowe.

Rekrutacja jednostek motorycznych; pobudzanie coraz większej ich liczby, regulowanie siły skurczu mięśnia;

Jednostka motoryczna dzieli się na : - mała jedn.mot. - dużą jedn. Mot

Skurcz mięśnia szkieletowego Skurcz mięśnia- wsuwanie nici aktyny pomiędzy nici miozyny. Łączenie miozyny z aktyną- tworzenie mostków. Wciąganie aktyny pomiedzy miozynę. Zachowanie filamentów na siebie- skracanie mięśnia.

Źródła energii mięśnia;

1. fosfokreatyna

2. glukoza (glikogen)

3. kwasy tłuszczowe 4. białka

Rodzaje skurczu mięśnia;

**skurcz izotoniczny- napięcie stałe, zmiana dł. mięśnia

**skurcz izometryczny- dł. stała, zmiana napięcia mięśnia

**skurcz auksotoniczny- mieszany- zmiana napięcia i dł. mięśnia.

Rodzaje

**skurcz pojedynczy

**sumowanie się skurczów

Rodzaje:

**skurcz tężcowy niezupełny

**skurcz tężcowy zupełny

RODZAJE WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH;

1. włókna typu I - wolno kurczące się

[**ciemnoczerwone (mioglobina)

**tlenowe, aerobowe (wiele mitochondriów)

**długi czas rozwijania maxymalnego skurczu

**duża odporność na zmęczenie

**mała średnica

**przykłady: mięśnie utrzymujące postawę ciała]

2. Włókna typu II- szybko kurczące się

[ IIa (czerwone)]

**średni czas rozwijania maximum skurczu

**glikolityczne, anaerobowe, możliwość zwiększenia udziału matabolizmu tlenowego-trening

**względnie odporne na zmęczenie - włókna o średniej średnicy

**przykłady; mięśnie odpowiedzialne za chodzenie

[IIb ( białe) ]

**maxymalny skurcz szybko

**glikolityczne, anaerobowe

**szybka męczliwość

**największa średnica włókien

**przykłady; mięśnie umożliwiają skoki

Mięsień sercowy;

**tylko w sercu

**skurcz ślizgowy

**prążkowany włókno15um x 100 um brak powiązania w pęczki ścisłe złącza pomiędzy włóknami -przewodzenie impulsów elektrycznych -dwie sieci (przedsionkowa i komorowa)

Komórki mięśnia sercowego;

**1-2 jądra, centralne

**liczne mitochondria

**słabiej rozwinięte retikulum sarkoplazmatyczne (magazyn jonów Ca)

Miofibryle- sarkomary o widocznym prążkowaniu

MIĘŚNIE GŁADKIE Występowanie ( 6 głównych lokalizacji) 1. naczynia krwionośne 2.układ oddechowy 3.układ pokarmowy 4. układ moczowy 5.układ reprodukcyjny 6.oko (soczewka i tęczówka) M.G. **kształt wrzeciona (2-10um średnica, 20-200um długość)

**brak prążkowania

**jądro centralne

**ułożenie przestrzenne: warstwa okrężna, warstwa podłużna, możliwość perystaltyki (fale skurczów przesuwające pokarm)

Cechy mięśni gładkich

**skurcz wolniejszy niż u mięśni szkieletowych

**rozkurcz dłuższy

**możliwość długiego utrzymywania skurczu

**odporność na zmęczenie

**kontrola poza świadomością (autonomiczny układ nerowy, hormony, reakcja skurczowa po rozciągnięciu)

Rodzaje mięśni gładkich;

1. Mięśnie trzewne-

** włókna połączone poprzez scisłe złącza

** sieć unerwionych komórek: - skurcze skoordynowane

2. Mięśnie wielojednostkowe

**każde włókno unerwione -wysoki poziom kontroli nerwowej

**przykł; tęczówka, mięśnie napinające włosy na skórze.

Co jest niezbędne do skurczu mięśni: *aktyna *miozyna *białko * Ca+, ATP

Stężenie pośmiertne- mięsnie w ciągłym skurczu, ponieważ z braku energii sarkomery nie mogą się rozkurczyć (nie ma możliwości zaerwania mostków poprzecznych wytwarzających się w czasie skurczu włączających włókna aktyny i miozyny)

Siła skurczu zależy od:

**ilości skurczów

**rekrutacji jednostek motorycznych

** długości wyjściowej mięśnia

Skurcz wzmocniony- jest silniejszy ponieważ wszystkie jony Ca+ wróciły do siateczek endoplazmatycznych.

FIZJOLOGIA KRWI KREW- tkanka łączna, składająca się z komórek, elementów komórkowych oraz substancji międzykomórkowej (osocza). Dorośli 7-8% masy ciała.

Funkcje krwi;

**transport substancji

**regulacja poziomu niektórych substancji( stałe pH, nawodnienie, skład jonowy)

**mechanizmy obronne

**hemostaza

**regulacja temperatury

**środowisko dla przemian biochemicznych

[Transport]

**tlenu płuc do tkanek

**składników odżywczych z przewodu pokarmowego do tkanek

**substancji (energetycznych, hormonów itd. do wszystkich organów *8produktów przemiany materii z tkanek do płuc i nerek w celu ich eliminacji

**hormonów z gruczołów do tkanek docelowych

[Regulacja] -

**temp ciała poprzez eliminowanie lub absorpcję ciepła

**pH poprzez układy buferowe

**objętości płynów krążących- ochrona przed utratą: - aktywacja białek i płytek krwi - inicjacja formowania skrzepu.

Ochrona przed infekcjami;

**synteza i dystrybucja przeciwciał

**aktywacja białek odporności nieswoistej

**aktywacja leukocytów

Właściwości fizykochemiczne

**pH ok. 7, 34 **ciężar właściwy pełnej krwi- 1,052- 1,060

**stały skład kationów (Na, K, Mg, Ca) oraz anionów( białczanowe, Cl, Pi, HCO3)

**napięcie powierzchniowe - mniejsze niż wody

SKŁĄD krew= płynne osocze+ elementy morfotyczne (krwinki)

Osocze= surowica+ włóknik (fibrynogen)

Elementy morfotyczne;

**erytrocyty= krwinki czerwone (RBC)

**leukocyty = krwinki białe (WBC) **trombocyty= płytki krwi (PLT)

Hematokryt; procentowy udział elementów morfotycznych e stosunku do pełnej krwi

OSOCZE; skład;

**białka- albuminy, globuliny, białka układu krzepnięcia

**związki niebiałkowe- kwas mlekowy, mocznik, kreatynina

**związki organiczne- glukoza, węglowodany, aminokwasy

**elektrolity- Na, K, Cl, Ca, HCO3

**gazy oddechowe- O2 i CO2

KRWINKI -leukocyty - trombocyty - erytrocyty

ERYTROCYTY;

**kształt; dwuwklęsły dysk

**brak jądra komórkowego

**hemoglobina wiążąca O2

**białka błonowe

Funkcje;

**transport gazów oddechowych

**hemoglobina- odwracalne wiązanie z tlenem

**budowa hemoglobiny- białko (globina)- zbudowane z dwóch łańcuchów alfa i dwóch łańcuchów beta, połączonych z grupą hemową

**każda grupa hemowa zawiera atom żelaza zdolny do wiązania tlenu

**każda cząsteczka hemoglobiny może przyłączyć cztery cząsteczki tlenu

HEMOGLOBINA;

**ilość we krwi; 12-16 g/100m

Skład: hem (4 pierścienie pirogowe, żelazo), 4 łańcchy globulinowe

** różne rodzaje hemoglobiny: A1 i A2, F, S.

Rola; transport gazów oddechowych

** 1g hemoglobiny- 1,34ml tlenu

Cykl życiowy ERYTROCYTA;

*dł życia 100-120 dni

*stare erytrocyty: *sztywne, mniej odporne na odkształcenia *hemoglobina- degeneracja *fagocytoza przez makrofagi *rozpad kompleksu grupa hemowa- globina ** wykorzystanie jonów żelaza do tworzenia nowych cząsteczek hemoglobiny

LEUKOCYTY; -`kompletne' komórki krwi

HOMOSTAZA; zespół reakcji i procesów zapewniających płynność krwi krążącej (homeostaza ciagła), hamujących krwawienie z uszkodzonych naczyń krwionośnych (homeostaza miejscowa)

Składowe hemostazy; ->

Naczyniowa;

**śródbłonek naczyń

*powierzchniowe receptory dla czynników krzepnięcia - kolagen odsłaniany po uszkodzeniu śródbłonka

kontakt z trombocytami

adhezja oraz aktywacja osoczowych czynników krzepnięcia

*mięśnie gładkie- skurcz po uszkodzeniu naczynia

zwężenie światła *skurcz zwieraczy przedwiośniczkowych(obniżenie ciśnienia)

Płytkowa

**wytworzenia czopa trombocytarnego w miejscy uszkodzenia śródbłonka

**etapy; - adhezja - sekrecja -agregacja

Osoczowa

**proces tworzenia fibryny

**przejście fibrynogenu w stabilną sieć fibryny

Czynniki ograniczające krzepnięcie;

**usuwanie czynników krzepnięcia

**inhibitory krzepnięcia

**gładkość i skład glikokaliksu śródbłonka

ANTYKOAGULANTY; - heparyna - heparyny drobnocząsteczkowe - antagoniści witaminy K

FIBRYNOLIZA; proces rozpuszczania włóknika **gł enzym- plazmina **aktywatory plazminogenu

GRUPY KRWI; / ANTYGEN; substancja zdolna wywoływać specyficzną skierowaną przeciwko niej reakcją immunologiczną

Przeciwciało; specyficzna substancja (białko) zdolna do reakcji z antygenem

**ok. 30 odmian antygenów naturalnie występujących na błonie erytrocytów

**antygeny układu AB0 i RH krwi- niebezpieczne odczyny poprzetoczeniowe w sytuacji niezgodności grup krwi

**inne układy grupowe M, N, Dufy, Keli, Lewis

UKŁAD AB0;

**dwa rodzaje antygenów ( A i B) na błonie krwinek czerwonych

**dwa rodzaje przeciwciał w osoczu ( anty A, anty B)

**poza ukł AB0 na krwinkach wiele różnych antygenów przeciwciała przeciwko nim nieregularne

UKŁAD RH

**6 znanych antygenów układu Rh ( D i d, C i c, E i e)

**trzy najczęstsze (C, D, E)

**obecność antygenu D na krwince Rh+, d Rh-

Konflikt serologiczny;( matka Rh-, dziecko Rh+)

**kontakt z obcogrupową krwią (transfuzja)

**zlepienie krwinek dawcy (aglutynacja) przez przeciwciała biorcy: - zmniejszona pojemność tlenowa krwi - pogarszanie przepływu krwi - uwalnianie hemoglobiny do krwiobiegu

**krążąca hemoglobina= uszkodzenie nerek

FIZJOLOGIA ODDYCHANIA

Układ oddechowy; górne drogi oddechowe(nos, gardło, krtań) i dolne drogi oddechowe (tchawica, oskrzela, płuca)

Przepływ powietrza w płucach; oskrzela-> oskrzeliki-> pęcherzyki płucne

NOS; funkcje; -

**ogrzewanie, oczyszczanie, nawilżanie wdychanego powietrza

**percepcja zapachów

**renowacja i wzmocnienie głosu

Budowa nosa;

- jama nosowa =małżowiny ( rozciąga się od otworów nosowych do nozdrzy wewnętrznych, przegroda nosowa dzieli jamę, )

- górna, środkowa i dolna małżowina nosowa

- 3 fałdy tkanki na bocznych stronach małżowiny nosowej

Jama nosowa- błona śluzowa; czucie zapachów, rola ochronna; śluz wyłapuje drobne cząsteczki; sekrecja z zatok przynosowych oraz nawilżanie z kanału łzowego; czyści i nawilża jamę nosową

Komponenty ochronne;

-gruczoły śluzowe

- rzęski

- filtracja w jamie nosowej zapobiega przedostawaniu się większych zanieczyszczeń

- makrofagi pęcherzykowate niszczą i usuwają najdrobniejsze cząstki

GARDŁO;

1. nosogardziel

2. część ustna gardła

3. część krtaniowa gardła

Krtań; **głośnia- struny głosowe **nagłośnia

Chrząstki krtani;

- 3 nieparzyste chrząstki (ch tarczowata, ch pierścieniowata, nagłośnia)

- nazywane są także `jabłkiem adama'

- zbudowane są z chrząstki szklistej

- tworzą przednie i boczne ściany krtani

Tchawica;

- elastyczna rura 20 cm dł

- zbudowana z 16- 20 c-kształtnych chrząstnych kręgów

- krtań i tchawica wyścielone są orzęsionymi komórkami wydzielającymi śluz

Prawidłowy proces oddychania; podczas wdechu powietrze przechodzi do oskrzeli, których szerokości kolumn stopniowo maleją, aż do wielkości najmniejszej w oskrzelikach doprowadzających powietrze do drobnych pustych przestrzeni nazywanych pęcherzykami płucnymi. W pęcherzykach tlen z powietrza zostaje przejęty przez krew, która w zamian oddaje CO2. Następnie przy wydechu powietrze to wzbogacone o CO2 wyrzucone zostaje na zewnątrz

Mięśnie oddechowe; funkcje wdechowe spełniają;

- przepona( skurcz przepony, spłaszcza się i opuszcza)

- mięśnie pochyłe i międzyżebrowe zewnętrzne( skurcz mięśni międzyżebrowych zewnętrznych, uniesienie żeber)

- pomocnicze mięśnie oddechowe;

funkcje wydechowe;

-mięśnie powłok brzucha( bierne zmniejszenie klatki piersiowej i płuc spowodowane ciężarem i własną sprężystością, następuje rozkurcz przepony (podnosi się)

- mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne ( skurcz mięśni międzyżebrowych wewnętrznych - opuszczenie żeber)

Mięśnie oddechowe unerwione są przez nerwy odcinka szyjnego i piersiowego rdzenia. Do tych motoneuronów biegną drogi z rdzenia przedłużonego gdzie znajduje się ośrodek oddechowy z neuronami wdechowymi i wydechowymi działającymi naprzemiennie

Objętość płuc; -

ob. Oddechowa- normalny wdech 500ml

Wymiana gazowa w ukl oddechowym ograniczona jest do pęcherzyków płucnych, dociera do nich tylko część objętości oddechowej tzw część pęcherzykowa. Reszta kontaktuje się tylko z przestrzeniami służącymi komunikacji a nie czynnej wymianie gazowej tzw przestrzenia martwa. Przestrzeń ust, nosa, gardła, tchawicy i oskrzeli łącznie stanowią anatomiczna przestrzeń martwa (ok. 0,15 l) Normalnie wielkość anatomicznej przestrzeni martwej pokrywa się mniej więcej z tzw przestrzenia martwa czynnościowa.

regulacja oddychania;

-ośrodek oddechowy z neuronami wdechowymi i wydechowymi działającymi naprzemiennie znajduje się w rdzeniu przedłużonym

- mimowolna czynność oddechowa jest regulowana na drodze sprężania zwrotnego przede wszystkim przez ciśnienie pCO i Po

- chemoreceptory wrażliwe na wzrost CO2 i spadek O2 znajdują się w tętnicy szyjnej, aorcie

- baroreceptory tez maja wpływ na wentylacje- spadek ciśnienia powoduje nasilenie wentylacji

Hipokinezja;

- bezczynność ruchowa

- eliminacja działania siły ciężkości na układ mięśniowo- szkieletowy

- zmniejszenie gradientu ciśnienia hydrostatycznego płynów wewnątrzustrojowych pomiędzy kończynami dolnymi z górną polowa ciała

Układ krążenia; przyjęcie pozycji leżącej;

-natychmiastowe przemieszczenie 400-900ml krwi z dolnej części ciała do centralnej części układu krążenia

- wzrost przepływu przez płuca o 20-30%

- wzrost wypełnienia naczyń kończyn górnych i głowy

- wzrost obojętności wyrzutowej - stymulacja mechanoreceptorow sercowo płucnych

Po 1-2 dobach pozostawania w pozycji leżącej;

- spadek obojętności minutowej serca- wrost częstości akcji serca

- powrót RR do wartości wyjściowych

- długotrwałe unieruchomienie- spadek masy i wzrost objętości serca

- upośledzenie przewodzenia w sercu

- upośledzenie przewodzenia w sercu

- upośledzenie ukrwienia serca

- osłabienie odruchu z baroreceptorow tętniczych -> upośledzenie tolerancji ortostatycznej;

gospodarka wodno- elektrolitowa;

- zwiększone wytwarzanie moczu

- wzmożone wydalanie jonów sodu, potasu i wapnia

- brak kompensacji uczuciem pragnienia

- zmniejszenie ilości wody w organizmie

po upływie 1szej doby;

- normalizacja wydalania moczu

- epizody zwiększonej diurezy

- progresywny wzrost wydalania wapna

- tworzenie kamieni nerkowych

- spadek objętości osocza o 5-10% po kilku tygodniach

- 20%// Liczba erytrocytów; - stopniowe zmniejszanie

- po 60 dniach 10% mniej

- zmniejszenie wydzielania erytropoetyny, zmniejszenie wytwarzania erytrocytów

- zagęszczenie krwi

- ograniczenie spożycia pokarmów, zatrzymanie erytrocytów w śledzionie

układ krzepnięcia;

wzrost stężenia fibrynogenu - skrócenie czasu krzepnięcia

- zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych -> objawy kliniczne-> objawy miejscowe;

-obrzęk

- ból spoczynkowy

- bolesność uciskowa

- zwiększone napięcie i sztywność mięśni łydki

powikłania;

- zatorowość płucna

- zespół pozakrzepowy

ukł oddechowy;

bezpośrednio po przyjęciu pozycji leżącej;

- zmniejszenie objętości płuc- wzrost oporu w drogach oddechowych

- wzrost przepływu krwi przez płuca

- uniesienie przepony

- zmniejszenie przestrzeni martwej

po dłuższym czasie;

- wzrost częstości oddechów

- spadek objętości oddechowej

- spadek maxymalnej wentylacji

Masa i skład ciała;

-zmniejszenie apetytu

- spadek masy ciała

- normalne żywienie-> spadek beztłuszczowej masy ciała, wzrost zawartości tłuszczu

mięśnie szkieletowe;

-kilka dni bezczynności ruchowej-> niezależny od pozycji ciała zanik mięśni

- długotrwałe unieruchomienie -> redukcja przekroju poprzecznego mięśni kończyn dolnych/ komórki mięśniowe;

- zmniejszenie ilości białek kurczliwych

- zmniejszenie ilości mitochondriów

- zmniejszenie wrażliwości na insulinę

kości;

- wzrost wydalania jonów wapnia

- spadek przepływu krwi przez kości/ atrofia kostna;

- wzrost wydzielania parahormonu-> zwiększona resorpcja kości - osteoporoza -zmniejszenie gęstości głównie kości kończyn dolnych // ukl odpornościowy; -pozycja leżąca 8-10 dni- bez wpływu, okres późniejszy; - upośledzenie odporności

tolerancja węglowodanów;

2-3 doba

- zaburzenia w przemianie węglowodanów

- zmniejszenie zdolności przyswajania glukozy przez tkanki

- spadek wrażliwości na insulinę

zdolność do wysiłków fizycznych;

ograniczenie z powodu zmian zachodzących w układzie ruchowym i upośledzenia transportu tlenu do mięśni

- zmniejszenie siły mięśniowej -> głównie kończyn dolnych

- zanik mięśni, zmniejszenie pobudliwości

zmysły i właściwości psychofizjologiczne;

- pogorszenie ostrości wzroku

- zmniejszenie pola widzenia

- pogorszenie słuchu

- 1-2dni unieruchomienia -> euforia, wysoka sprawność psychomotoryczna

- 3-6 dni pogorszenie samopoczucia, zaburzenia snu, bole głowy, niepokój

- epizody depresji, pogorszenie komfortu cieplnego

termoregulacja; utrzymanie względnie stalej temp wewnętrznej jest nieodzownym warunkiem sprawnego działania organizmu stałocieplnego. Jej zmiany przekraczające o 4C wartość prawidłowa. Temp wew podlega zmianom w ciągu doby osiągając najniższe wartości/ temp skory; średnia temp skory wynosi 33-34C dla nagiego człowieka, przebywającego w warunkach komfortu cieplnego czyli w środowisku termoneutralnym

Podstawowe elementy termoregulacji;

- termoreceptory i termodetektory-> struktury wrażliwe na zmiany temp otoczenia lub temp wnętrza ciała

- ośrodek termoregulacji -> integrujący i transformujący

- efektory układu termoregulacji// termoreceptory w skórze;

bodźce termiczne odbierane sa przez receptory ciepła i zimna w skórze, bodźce te docierają do OUN drogami w rdzeniu kręgowym, centralny ośrodek regulacji ciepła znajduje się w podwzgórzu

Wymiana ciepła miedzy organizmem a otoczeniem;

- konwekcja - przewodzenie

- promieniowanie elektromagnetyczne

- parowanie potu, które odgrywa gł role w eliminacji ciepła zarówno przy obciążaniu ciepłem egzogennym jak i endogennym [zimno] ;

-drżenie - uwalnianie adrenaliny i noradrenaliny

- praca mięśni

- zwężenie naczyń krwionośnych

powstawanie ciepła na drodze;

1. drżeniowej -> wzrost napięcia mięśniowego

2. bezdrżeniowej- w niskiej temp otoczenia lub gdy obniża się temp wewnetrzna ciala, zwieksza się aktywność układu adrenergicznego i uwalnianie hormonów o działaniu ciepłotwórczym przede wszystkim amin katecholowych

Podst rodzaje adaptacji do zimna;

- aklimatyzacja hipotermiczna

- izolacyjna adaptacja

- metaboliczna adaptacja [cieplo];

-wydzielanie potu

- rozszerzenie naczyń

- kał i mocz

Hipotermia; nadmierny wzrost temp wew ilość uzyskiwanego, wytwarzanego ciepła przez organizm przewyższa możliwość utraty ciepła

-w warunkach odwodnienia następuje pogłębiające hipotermie zahamowanie wydzielania potu, tzw udar cieplny kończący się śmiercią, w stanie wstrząsu przy temp wew 42-43C

obniżenie temp wewn poniżej 35C;

-spadek pojemności minutowej serca , sp objętości wyrzutowej serca

- wzrost naczyniowy opór obwodowy/ w stanie głębokiej hipotermii, upośledzenie czynności układu krążenia i ukl oddechowego, zaburzenia świadomości, uszkodzenia wątroby i nerek oraz zakłócenie gospodarki wodno elektrolitowej -> śmierć

gorączka; stan podwyższenia temp wewn ciała do poziomu przekraczającego zakres jej prawidłowych dobowych zmian, przy sprawnie działającej termoregulacji, gorączka towarzyszy zazwyczaj ale nie zawsze, reakcjom obronnym organizmu na infekcje bakteryjne lub wirusowe a także inne czynniki patogenne

Pirogen; czynnik gorączkotwórczy

pirogen egzogenny; oddziałowując na leukocyty, monocyty i makrofagi stymuluje uwalnianie pirogenów egzogennych co prowadzi do podwyższenia temp wew

Pierwsza pomoc; -obowiązek udzielenia pomocy!

czynności na miejscu wypadku drogowego;

- zabezpiecz miejsca wypadku, trójkąt, światła awaryjne

- wyjąć klucze

- ręczny hamulec

- zgasić papierosy - w razie potrzeby wynieść poszkodowanego i ułożyć go w bezpiecznym miejscu

- powiadomić odpowiednie służby

Najpierw powiadom pogotowie potem policje, nie rozłączaj się, otrzymasz wskazówki/ zegar życia;

- 4min-rozpoczecie procesu uszkodzenia mózgu

- 10min nieodwracalne uszkodzenia mózgu

Ocena sytuacji; jeżeli poszko jest przytomny; -pozostaw go w miejscu w którym go zastałeś( jeśli jest bezpiecz) - ocen jego stan ogólny - wykonaj dokładne badanie - wezwij pomoc - zaopatrz obrażenia - regularnie oceniaj stan poszk - zapewnij mu ciągłą opiekę/ jeśli poszko jest nieprzytomny;

1. udrożnij jego drogi oddech; wysuniecie żuchwy do góry podnosi zapadnięty język i udrażnia drogi odd

2. uklęknij obok głowy poszko, obejrzyj jego jamę ustna i usuń widoczne obce ciała, połóż jedna reke na czole poszko a końce palców drugiej reki na żuchwie

3. sprawdź czy poszko oddycha; patrz słuchaj i wyczuwaj oddechy przez ok. 10sek, ułóż go w pozycji bocznej ustalonej, regularnie oceniaj jego stan/ pozycja boczna ustalona; podejdź do poszko od strony boku, na którym ma być ułożony, bliższą rękę ułóż wzdłuż tułowia, bliższą nogę zegnij, obróć poszko na bok, rękę zegnij w łokciu a jego dłoń ułóż pod policzkiem, pamiętaj o maxymalnym odchyleniu głowy do tyłu// jeżeli poszko nie oddycha; natychmiast wezwij pomoc, ułóż poszko na plecach na twardym podłożu, usuń obce ciała z jamy ustnej, palcem wskazującym i kciukiem reki spoczywającej na czole zaciśnij jego noc, utrzymuj drożność dróg oddech//

jeśli poszko nie oddycha; odsłoń odzież z klatki piersiowej, palcem wskazującym i środkowym znajdź dany brzeg luku zaborowego ofiary, masaż serca, przesuwaj złączone palce wzdłuż luku zaborowego w gore, Az do miejsca gdzie zebra lacza się z mostkiem , palec środkowy pozostaw w tym miejscu , zajmij wyprostowana pionowa pozycje nad klatka ofiary, wyprostuj ramiona, zablokuj ręce w stawach łokciowych, uciśnij mostek ofiary tak aby obniżył się o 4-5cm, zwolnij ucisk

złamania; najprostszym sposobem jest unieruchomienie dwóch najbliższych stawów

Rany; odkarz rany i jej okolice, kładź na rany waty i ligniny, dotykaj rany palcami, dotykaj obu stron gazika zakładanego na ranę

w przypadku wbicia się czegoś w ranę; -ocenić sytuacje - ocenić stan poszko -wezwać pomoc - osłonić uszkodzona okolice- zatamować krwawienie poprzez uniesienie uszkodzonej kończyny i zastosowanie ucisku po obu stronach

Krwotok z nosa; nie należy odchylać głowy do tyłu !// Zadławienie; należy pochylić poszko do przodu !

Wstrząs anafilaktyczny- anafilaksja; to rodzaj reakcji alergicznej typu natychmiastowego, która ma miejsce po ponownej ekspozycji na alergen. Jest ona spowodowana przez szybkie uwalnianie mediatorów preformowanych i wytwarzanych np.histaminy i przeciwciał IgE z komórek tucznych i bazofili, co wzbudza odpowiedź narządów docelowych. Reakcja ta może dotyczyć niemal każdego narządu, chociaż najczęstsze są reakcje ze strony skóry, płuc, przewodu pokarmowego i układu krążenia. Ciężkość anafilaksji jest różna. Od średnio-ciężkiej pokrzywki czy obrzęku aż do wstrząsu anafilaktycznego, czyli głębokich zaburzeń: niewydolności krążenia i oddychania, co może prowadzić nawet do śmierci

Restytucja; jest to powrót do stanu wyjściowego. Procesy restytucji są różne w zależności od wysiłku. Ocena VO2 max; bezpośrednie określenie poboru tlenu podczas max wysilku fizycznego -bieg na biezni - jazda na cykloergometrze,

Pomiar podczas wysiłków o wzrastającej intensywności, obciążenie początkowe oraz tempo jego zmian dobiera się indywidualnie a wysiłek nie trwa dłużej niż 15min// Ocena posrednia; na podst pomiaru tetna w obszarze obciążeń submaksymalnych -tetno przyrasta wprost proporcjonalnie do pochłaniania tlenu

-metoda Astrand'a i Margarit// Metody pośrednie;

Margarit; dwa wysiłki 5minutowe po schodku o wys 40cm, w tempie 15/min, 2 w tempie 25/min, po każdym obciążeniu szczytujemy wartości HR1 i HR2

Astranda; - wysiłek na rowerze ok. 8min -obciazenie dobieramy tak aby HR130-150

- Jeżeli HR przez okres 3min będzie stałe spisujemy je

- znając obciążenie wysilkowe oraz HR wartość pułapu odczytujemy z wykresu

Inne sposoby oceny wydolności;

-test PWC

- PPA próg przemian beztlenowych

- test mocy maxymalnej (beztlenowej)

PPA; -sluzy do oceny wydolności tlenowej

- jest to obciążenie submaxymalne przy którym obserwujemy przejscie z tlenowych na beztlenowe mechanizmy pozyskiwania ATP, wyrazana w postaci obciążenia HR% VO2max, Oznaczenie PPA; -metoda bezinwazyjna - metoda inwazyjna

czynniki wpływające na PPA;

-ilosc masy mięśniowej

- sklad włókien

- wartość potencjalu tlenowego

- temp

- rozgrzewka

- trening wytrzymałościowy

- sprzet pomiarowy

- dieta

- wiek

- plec kobiety przy obc 2xmniejszym

Spirometr Krogh'a ; bezpośredni pomiar pochłoniętego tlenu

Hormony; biologicznie czynna substancja wytwarzana i wydzielana przez specyficzna komorke do środowiska ustrojowego, przenoszona do Komorek docelowych przez krążące plyny, dzialajaca na komorki docelowe poprzez odpowiedni receptor.

Działanie hormonów;

- autokrynne; regulacja aktywności Komorek wydzielających

- parakrynne; dzialanie nasasiedni komorki

- endokrynne; dzialanie na komorki odległych tkanek i narządów

Podział w zależności od miejsca i zakresu dzialania; -miejscowe; acetylocholina=autakoidy - tkankowe; hormony przewodu pokarmowego -ogólne; hormony wydzielane przez gruczoly dokrewne

Podział w zależności od budowy chemicznej; -aminokwasowe - peptydowe i białkowe - sterydowe

Mechanizm działania hormonów; Cechy ogolne; -regulacja i utrzymywanie homeostazy ustroju - dzialania w bardzo malych stężeniach - dlugi czas utajonego pobudzenia - regulacja wytwarzana poprzez metabolizm

Działanie na komórki; -zmiana syntezy enzymów komórkowych -zmiana aktywności enzymów -modulacja ekspresji penów - modulacja procesów transportu błonowego

Gł gruczoly wydzielania wewnętrznego;

-podwzgorze

- przysadka mozgowa

- tarczyca

- przytarczyce

- nadnercza

- trzustka

- gonady (jajniki, jądra)// hormony i komórki docelowe;

dzialanie tylko na komorki docelowe poprzez specyficzne receptory;

-zewnatrzkomorkowe

-wewnątrzkomórkowe

Aktywacja komórki docelowej; zależna od trzech czynników; 1. poziomu hormonów we krwi 2. ilości receptorów na komórce docelowej 3. powinowactwa receptorów do hormonu// ilość hormonu we krwi; zalezna od; -ilosci wydzielonej -mechanizmow inaktywacji i usuwania

Eliminacja hormonow we krwi poprzez;

-enzymy degradujące

-nerki

- systemy enzymatyczne wątroby

Synteza i uwalnianie hormonów; czynniki wpływające na poziom hormonu we krwi; -ujemne sprzężenie zwrotne

Synteza i uwalnianie do krwi ;

-bodzce humoralne; wydzielania hormonu w odpowiedzi na zmiane poziomu jonów lub innych substancji we krwi

- b nerwowe; włokna nerwowe pobudzajce wydzielanie hormonu

- b hormonalne; uwalnianie hormonow w odpowiedzi na inne hormony; hormony podwzgórza

- h przysadki

Hormony;

-TRH uwalniający TSH,

GnRH UW gonadotropiny,

GHRH UW h wzrostu

Przysadka mózgowa;

Dwa płaty;

płat przedni (czesc gruczolowa)

płat tylny (czesc nerwowa).

Przysadka-`królowa gruczołów' pod ścisłą kontrolą podwzgórza

Hormon wzrostu (GH);

-komórki docelowe (kosci, chrząstki, miesnie)

-pobudzanie syntezy bialek i rozpadu tluszczu w Komorkach

- dzialanie antagonistyczne względem insuliny

-poziom zalezny od 2óch antagonistycznych hormonow podwzgórza

- pobudzającego i hamującego uwalnianie GH -wydzielanie(rytm okolodobowy)

-gigantyzm (nadmierne wydzielanie u osob dorosłych) // Hormony tylnego płata przysadki;

oksytocyna; dzialanie; skurcze miesni gładkich gruczołów piersiowych i macicy

czynniki powodujące wzrost wydzielania;

-draznienie receptorow brodawek sutkowych

- drażnienie rece szyjki macicy i pochwy (porod, stosunek seksualny)

wazopresyna- ADH- hormon antydiuretyczny; dzialanie;

zagęszczanie moczu= oszczedosc wody/ czynniki pobudzające uwalnianie;

-zmniejszenie objętości krwi i RR

-angiotensyna II - pobudzenie OUN(STRES)

-prostaglandy - nikotyna

Nadnercza; rdzen nadnerczy -czesc AUN;

-adrenalina - noradrenalina

kora nadnerczy;

kortykosterydy glikokortykoidy( kortyzol);

dzialanie w czasie stresu;

-utrzymanie wysokiego stężenia glukozy we krwi

-utrz objętości krwi poprzez hamowanie utraty płynu do przestrzeni pozanaczyniowej, Kortyzol, dzialanie; - wzrost zwartości glikogenu w Komorkach wątroby - wz glikogenolizy w tkankach pozawatrobowych - wz katabolizmu bialek - wz stężenia aminokwasow we krwi -lipoliza -wzrost FFA we krwi -wz GFR -zwiekszenie wpływu A i NA na mocz krwionośne - przeciwzapalne - mineralokortykoidy; regulacja gospodarki jonowej, składu plynu zewnątrzkomórkowego- hormony niezbędne do zycia androgeny(testosteron);

dzialanie;

- dojrzewanie płciowe

- pojawienie się drugorzędowych cech płciowych

- popęd płciowy

Aldosteron; dzialanie;

-wz wchłaniania zwrotnego Na+ i wydzielania K+ przez komorki kanalikow nerwowych

- wz wchłaniania Na+ przez komorki gruczołów potowych, slinowych, nabłonka jelitowego

- wz objętości plynu zewnątrzkomórkowe

-wz cisnienia tetniczego/ Czynniki zwiększające wydzielanie aldosteronu;

-wz poziomu potasu - niski poziom sodu

- obnizona objętość i cisnienie krw

Aminy katecholowe;

adrenalina i noradrenalina; dzialanie;

-wzrost poziomu glukozy we krwi

-skurcz naczyn krwionośnych

- wzr częstości akcji serca - zapewnienie przepływu krwi do mozgu, serca i miesni

Adrenalina;

najsilniej działający stymulator serca i metabolizm

Noradrenalina; najsilniej działający wazokonstruktor

Hormony tarczycy;

- Trijodotyranina(T3)

- hormon działający Tyroksyna(T4)

- prohorman, uwalniany w ilości 20x większej niż T3

dzialanie;

-zwiekszenie PPM (60-100%)

- wz wchłaniania glc z jelit i zuzycie przez komorki

- rozpad glikogenu w wątrobie

- spad cholesterolu

- wzmożona synteza białek

-wzr wydzielania GH(przyspieszenie wzrostu)

- dojrzewanie OUN -wzr HR i CO

-wytwarzanie ciepła//Czł w środ wielkoprzemysłowym

Adaptacja;

- aklamacja

- aklimatyzacja

- reakcje obronne

- reakcje odnowy

- przystosowanie wspomagane (dostarczanie płynów, soli mineralnych)

A stosowana; kształtowanie środowiska optymalnie do funkcji fizologicznych

Mikroklimat;

składowe; -temp - ruch powietrza - wilgotność -promieniowanie cieplne

Wpływ na gosp cieplną organizmu rodzaj reakcji przystosowawczych;

wys temp; warunki przemysłowe

-liczne źródła ciepła

- duży wysiłek fizyczny

-promiennik gazowy -utrzymanie stałej temp ciala

- wzrost temp ciała o 1,0- 1,5 C obciążenie prawie wszystkich narządów najbardziej układu krazenia

- >2,5 C zaburzenia krazenia, zapaść

- korzystna reakcja adaptacyjna wzrost CO poprzez wzrost SV i HR w granicach 120/min

Wys. Tem; reakcje przystosowawcze; rozszerzenie naczyn skórnych

- wzr przepływu krwi w skórze

- wzr częstości skurczow serca

- wzr CO -zmiana dystrybucji krwi

- anemizacja narządów krwi

- utrata wody przez gruczoly potowe

- wzr częstości oddechow

zmiany w srod wew;

-spadek oporu naczyniowego

- spa cisnienia tetniczego

- spad objętości krwi

- wzr lepkości krwi

- wzr hematokrytu

- wzr stężenia bialek

- wzr stężenia kwasu mlekowego

-spa zdolności wykorzystania O2

- spa PCO2 krwi żylnej

- spa objętości plynu zewnątrzkomórkowego

Wys temp;

-sprawnosc termoregulacyjna(scisle zwiazana z wydolnością fizyczna)

- tym wieksza im wieksza wydolność

- sprawność do pracy(związek ze zdolnością rozpraszania ciepla)

-gromadzenie ciepla przez 1-3 h przy umiarkowanym wysilku w przedziale ok. 38,5 C-> spadek zdolności do pracy o 45% przy intensywnym o 80%

- po 45 r ż spadek tolerancji wysokich temp - przegrzanie-> wzrost liczby nieszczęśliwych wypadkow

- wydłużenie czasu reakcji

-oslabienie koncentracji

- zaburzenia koordynacji ruchowej

-trening aklimatyzacyjny (ochrona przed hipertermia, mniejszy przyrost temp wewnętrznej

- spad częstości akcji serca - wzr ilości wydzielanego potu

- zmiana składu potu

- wzr temp mózgowia o 3C

Niska temp;

praca fizyczna w otwartych przestrzeniach o okresie chlodów, szczególnie zimy, w pomieszczeniach o ujemnych temperaturach a także przebywanie w obiektach poniżej strefy komfortu cieplnego (17-21C) przy intensywnym przepływie powietrza (3-4m/s) powoduje duzy ubytek ciepla, wychlodzenie organizmu.

Hipotermia; głęboka temp ciala-> poniżej 35C/ przyczyny; silne wychlodzenie, niewystarczajaca produkcja ciepla, zaburzenia termoregulacji, lęki, rozszerzenie odwodowych naczyn krwionośnych

Klasyfikacja	Opis	T [C]
HT I	Przytomny, drzenie Mięśnio	35-32
HT II	Apatia, ataksja, dyzartria	32-28
HT III	Nieprzy, zabu rytmu serca	28-24
HT IV	Zatrzymanie krążenia, śmierć	24-15
HT V	Śmierć, zamarznięcie	<15

Hipotermia; reakcje przystosowawcze;

-skurcz naczyń skórnych

- spa przepływu krwi w skorze

- zmiana rozmieszczenia krwi

- dreszcze

- wzr przemiany materii

- wzr RR

- wzr diurezy

- spa odjetosci krwi

- wzr wydzielania hormonów stresu o dzialaniu kalogennym

Habituacja do zimna;psychiczne przyzwyczajenie, w miare powtarzania bodzca zmniejsza się odczucie zimna

Promieniowanie cieplne; promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie długości fal 800nm-40nm/ skóra pochłania promieniowanie cieplne niemal całkowicie/ Źródła promieniowania; -każde cialo o temp >36C - szczególnie silniki i urzadzenia o temp >60C -krótkie fale

-dluzsza ekspozycja(zaćma)

- fale dłuższe

-uczucie parzenia, rumień

- możliwość oparzenia

- czynnik obciążający układ krążenia

- czynniki zapobiegawcze np. izolowanie źródeł ciepła, odzież ochronna

Światło;

-intensywna emisja światła[przekroczenie granicy tolerancji siatkówki na światło]

-olśnienie[zaburzenie zdolności adaptacyjnej siatkówki, zatarcie kontrastu jesności i barwy]

- odruchy obronne[zamykanie powiek, zwolnienie ruchów, zmniejszenie bezpieczeństwa pracy i jej wydajności]

- wzrost przemiany materii , napiecia miesni szkieletowych

- slabe oświetlenie[spadek ostrości widzenia]

-stopniowy rozwoj krótkowzroczności

- wzrost pobudzenia układu nerwowego

-wzmożona drażliwość

- im nizsza intensywność oświetlenia tym dłuższy czas do wyzwolenia odruchu akomodacji

- spadek adaptacji oka wraz z wiekiem

Barwy;

-doznanie barwy zależy od rodzaju oświetlenia

- zaburzenia widzenia barw (daltonizm) wpływ na możliwość wykonywania pracy

-mozliwość zastosowania innych kształtów lampek dla różnych barw

- wpływ swiatla na wydzielanie hormonów, działanie AUN

Rytm dobowy;

-niektóre osrodki OUN[dzialanie w rytmie dobowym]

-najnizszy poziom sprawności psychofizycznej człowieka od godz ok. 3ciej na ranem

- Największa sprawność psychofizyczna od 7 do 10 rano

- praca na nocnych zmianach-> zaburzenia czynności wegetatywnych; sp AS, sp RR, zaburzenia czynności p .pokarmowego

Dźwięki;

-istnienie tła akustycznego w otoczeniu- warunek zdrowia

- nadmierne bodźce akustyczne[ujemne skutki dla narzadu sluchu i wielu układów na Zycie psychiczne oraz sprawność umysłowa]

Dźwięki; Hałas;

Pozasłuchowe reakcje ustroju;

-stan emocjonalny

- modyfikacja sposobu zachowania

- zależność od otoczenia osobistego nastawienia, obciążenia praca umyslowa/

Hałas wpływa na ;

-narząd słuchu

-stan somatyczny

- ogólny stan zdrowia

- stan psychiczny i emocjonalny

- sprawność psychomotoryczną

-orientacje w środowisku

- porozumiewanie się mową

- poziom komfortu

- poczucie bezpieczeństwa

- poczucie niezależności

Dźwięki; wpływ bodźców słuchowych;

-skurcz

- wzrost oporu naczyniowego

- wz częstości akcji serca

- wz ciśnienia tętniczego

Ultradźwięki; zastosowanie;

- przemysł

-medycyna

- technika.

W środowisku pracy nie wywołująreakcji adaptacyjnych w organizmie człowieka.

Niebezpieczeństwo kontaktowe przez wodę- uszkodzenie tkanek przy bardzo dużym natężeniu >30 km/m2

Promieniowanie jonizujące; zakresy promieniowania elektromagnetycznego zdolne do wywołania jonizacji

źródła emisji; -gleba, skały, woda, powietrze, slonce, galaktyka/

Sztuczne źródła emisji;

-pierwiastki promieniotwórcze

-aparaty rentgenowskie

-lampy elektrodowe

Najmniejsza dawka działa uszkadzająco, szkodliwie, z następstwami skrócenia długości życia, powstawania nowotworów złośliwych i uszkodzeń genetycznych//

Czynniki mechaniczne środowiska; podział zależny od częstotliwości i amplitudy; -drgania - wstrząsy - udary - energia w/w przenosi się bezpośrednio z urządzeń na tkanki i narządy - ujemny wpływ na organizm tkanki// Skutki działania drgań na człowieka

-spadek koordynacji ruchów

- wzrost czasu reakcji wzrokowej i ruchowej

- wzr zmęczenia obowodowego -zmiana czynności mięśni -zmiany w ukł kostno-stawowym -zmiany naczyniowe - zaburzenia czynności narządów wewnętrznych -rozwój chroby wibracyjnej// Pole elektromagnetyczne; natężenie Pol wysokiej częstotliwości jest średnio 10tys razy wieksze niż pól naturalnych (kosmiczne, słoneczne, atmosferyczne)

Biologiczne następstwa u ludzi

- niewyjaśnione zmiany:

-enzymy -ukł immunologiczny

- ukł endokrynny

Człowiek; brak receptorów odbierających informacje o natężeniu pola-> brak mechanizmów adaptacyjnych

Wypoczynek; restytucja jest to powrót do stanu wyjściowego.

Procesy restytucji są różne w zależności od wysiłku;

Podczas wypoczynku następuje;

przewaga działania układu przywspółczulnego odbudowa zużytego potencjału energetycznego, przywrócenie sprawności mięśni usuwanie produktów przemiany materii spłacanie długu tlenowego.

Fazy wypoczynku;

w I fazie wyp nastepuje pelna kompensacja, odnowa, powrót do warunków przedwysiłkowych, resynteza związków energetycznych ,resynteza związków energetycznych

w II fazie nastepuje hiperkompensacja ponad poziom sprzed wysilku (nadbudowa materialu energetycznego) Wysiłek fiz jest bodzcem nadbudowy

Sen jest to stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego, cyklicznie pojawiający się i przemijający rytmie dobowym, podczas którego następuje zniesienie świadomości i bezruch/ Przeciwieństwem snu jest stan czuwania. Dobowe zapotrzebowanie każdego czł na sen jest cechą indywidualną.

Badanie przeprowadzone na ponad milionie osób w Kalifornii wykazały ze wiekszkosc osób potrzebuje od 8 do 10 godz snu

fazy snu;

sen o wolnych ruchach gałek ocznych(NREM);

sen powierzchniowy,

sen głęboki,

sen wolnofalowy.

Ze względu na częstotliwość fal mózgowych.

sen o szybkich ruchach gałek ocznych (REM); inne nazwy; sen paradoksalny, w tej fazie występują marzenia senne.

Sen jest niezbędny do życia i prawidłowego przebiegu procesów psychicznych.

Już jedna nieprzespana noc obniża sprawność psychofizyczną.

brak snu przez dłuższy czas powoduje szereg negatywnych efektów;

-pogorszenie sprawności psychicznej polegające na spowolnieniu reakcji oraz zwiększeniu liczby błędów

- przestrojenie termoregulacji