TECHNIKI WYTWARZANIA
Proces technologiczny - podstawowa część procesu produkcyjnego, bezpośrednio związana ze zmianą kształtu, wymiarów, jakości powierzchni i właściwości fizykochemicznych przedmiotu obrabianego. Jest to przekształcenie wyrobu poddanego obróbce ze stanu pierwotnego w stan finalny.
Podstawowymi elementami składowymi procesu technologicznego są operacje.
Operacja - jest to część procesu technologicznego wykonywana: - na jednym stanowisku roboczym - przez jednego pracownika, -na jednym przedmiocie i -bez przerw na inną pracę.
Zamocowanie - część operacji technologicznej dbająca o stałość położenia obrabianego przedmiotu w czasie przeprowadzania operacji technologicznej.
Również istotnym elementem operacji jest pozycja. Pozycją jest dogodnie dobrane zamieszczenie narzędzia lub zespołu narzędzi względem wcześniej ustalonego i zamocowanego przedmiotu, który zostanie obrobiony.
Cechy procesu technologicznego:
- ciągłość procesu obróbki
- etapowość procesu obróbki (strategia)
- złożoność operacji technologicznej obróbki
Rodzaje obróbki ze względu na dokładność:
Zgrubna
Kształtująca (półwykończeniowa)
Wykończeniowa:
- dokładna
- bardzo dokładna
- gładkościowa
Rodzaj obróbki |
Chropowatość powierzchni μm |
Klasa dokładności IT |
Zgrubna |
~ 20 |
12 ÷ 14 |
Kształtująca |
2,5 ÷ 10 |
9 ÷ 11 |
Dokładna |
0,32 ÷ 1,25 |
7 ÷ 8 |
Bardzo dokładna |
> 0,01 |
1 ÷ 6 |
Gładkościowa |
> 0,01 |
----- |
Zasada koncentracji operacji - jest to planowanie obróbki na niewielką liczbę obrabiarek uzbrojonych w kilka a nawet kilkadziesiąt narzędzi pracujących jednocześnie lub kolejno. Można wyróżnić koncentracje:
- organizacyjną
- techniczną
- technologiczną
Koncentracja organizacyjna - polega na łączeniu kilku operacji jednego typu (np. obróbka zgrubna i wykończeniowa są realizowane na jednej obrabiarce).
Koncentracja techniczna - polega na zastąpieniu kilku ustawień lub zamocowań pozycjami.
Koncentracja technologiczna - polega na jednoczesnej obróbce wielu powierzchni.
Zasada różnicowania operacji - polega na planowaniu obróbki z podziałem na bardzo dużą liczbę operacji prostych (jednozabiegowych).
Podstawowe rodzaje półfabrykatów:
- odlewy
- półfabrykaty kute i prasowane
- półfabrykaty tłoczone (wytłoczki i wykroje)
- cięte materiały walcowane
- półfabrykaty spawane i zgrzewane
- półfabrykaty uzyskiwane technologią metalurgii proszków
- półfabrykaty z tworzyw sztucznych
Sposoby cięcia ze względu na technologię:
- na piłach ramowych, tarczowych i taśmowych
- ścierne i cierne
- na frezarkach
- na tokarkach przecinarkach
- anodowo-mechaniczne
- bezodpadowe
- niekonwencjonalnymi metodami
Baza - przez bazę należy rozumieć powierzchnię, linię, krawędź lub punkt przedmiotu obrabianego, względem których położenie rozpatrywanej innej powierzchni, linii, krawędzi lub punktu jest określone w sposób bezpośredni.
Baza konstrukcyjna - baza przyjęta przy konstruowaniu wyrobu w celu określenia położenia jakiegoś punktu, linii lub powierzchni w częściach wchodzących w skład tego wyrobu, która warunkuje ich prawidłową współpracę z innymi częściami lub zespołami w wyrobie
Baza produkcyjna - baza przyjęta w procesie produkcyjnym przedmiotu w celu określenia w tym przedmiocie jakiegoś punktu, linii, powierzchni uwarunkowanego sposobem wytwarzania. Bazy produkcyjne ze względu na przeznaczenie dzielimy na: Technologiczne i Kontrolne.
Baza technologiczna - baza produkcyjna przyjęta w celu określenia położenia jakiegoś punktu, linii lub powierzchni przedmiotu przy realizowaniu procesu technologicznego tego przedmiotu. Bazy technologiczne dzielimy na: Montażowe i Obróbkowe.
Baza kontrolna - baza produkcyjna przyjęta w celu określenia położenia jakiegoś punktu, linii lub powierzchni w przedmiocie dla przeprowadzenia kontroli zgodności wykonania tego przedmiotu z wymaganiami konstrukcyjnymi lub technologicznymi.
Rodzaje baz obróbkowych:
- rzeczywiste- obróbkowa będąca powierzchnią albo linią leżącą na przedmiocie
- wyobrażalne- obróbkowa będąca umownie wyznaczonym elementem geometrycznym związanym z rzeczywistą powierzchnią lub powierzchniami części albo zespołu
- naturalne- baza obróbkowa, jeżeli do jej wykorzystania nie jest potrzebna dodatkowa obróbka jakiejś powierzchni przedmiotu, zbędna z punktu widzenia działania gotowego przedmiotu w zespole
- specjalne- jest baza obróbkowa, jeżeli do jej wykorzystania trzeba dodatkowo obrobić jakąś powierzchnię przedmiotu, chociaż z punktu widzenia działania przedmiotu ta dodatkowa obróbka jest zbędna
- stykowe- baza obróbkowa, która styka się z odpowiednimi elementami obrabiarki, uchwytu lub narzędzia
- nastawcze- baza obróbkowa, której położenie ustawia się względem odpowiednich elementów obrabiarki, uchwytu lub narzędzia
- sprzężone- baza obróbkowa, którą uzyskuje się przy tym samym położeniu przedmiotu względem odpowiednich elementów obrabiarki lub uchwytu i obrabia się zarówno tę bazę, jak i rozpatrywaną powierzchnię tak, żeby ich wzajemne położenie było zależne jedynie od położenia wykorzystujących je narzędzi
Rodzaje powierzchni obrobionego przedmiotu i uchwytu
Rodzaje powierzchni obrobionego przedmiotu i uchwytu ze względu na zadanie przy bazowaniu:
-Powierzchnie ustalające,
-Powierzchnie oporowe,
-Powierzchnie podporowe,
-Powierzchnie zamocowania.
Powierzchniami ustalającymi są te powierzchnie, których zetknięcie z odpowiednimi elementami uchwytu lub obrabiarki nadaje przedmiotowi żądane jednoznaczne położenie w kierunku wymiarów uzyskiwanych w danej operacji.
Powierzchniami oporowymi są to powierzchnie, których zetknięcie z elementami uchwytu lub obrabiarki nadaje przedmiotowi określone położenie w kierunku nie związanym z wymiarami osiąganymi w danej operacji.
Powierzchniami podporowymi są powierzchnie stykające się z elementami podporowymi uchwytu.
Powierzchniami zamocowania są te wszystkie powierzchnie, które stykają się z elementami mocującymi uchwytu bądź elementami mocującymi przedmiot bezpośrednio na obrabiarce.