Wykład I

Ewolucja- sposób żywienia człowieka

Człowiek pracuje przede wszystkim po to, aby zdobyć pożywienie i dopiero po zaspokojeniu tej fundamentalnej potrzeby może myśleć o innych dążeniach. Rozwój cywilizacji od zarania istnienia homo sapiens w ciągu wielu tysiącleci przebiegał bardzo powoli.

Plemiona zbierackie

Człowiek był zbieraczem pożywienia- był wszystkożerny, odżywiał się korzonkami, jagodami i owocami dziko rosnących drzew, głód zmuszał go do spożywania wszystkiego co dało się zjeść, szarańcze, ślimaki, owady gąsienic, małe jaszczurki, jaja ptaków i gadów, pisklęta, mięczaki, owady.

Plemiona zbieracko-łowieckie

Jak sądzi się obecnie rozpoczęto łowiectwo przez istoty człowiekowate miało miejsce w okresie pliocenu i plejstocenu, czyli około 3 milionów lat temu, zapewniało pożywienie złożone z białka zwierzęcego wraz z jego następstwami zdrowotnymi. Przyjmuje się, że ogień był powszechnie używany we wczesnym paleolicie czyli około 40 000 lat temu, opanowanie umiejętności rozniecenia i kontrolowania ognia oraz upowszechnienie go pozwoliło na zwiększenie liczby jadalnych pokarmów oraz ich przyswajalności.

Plemiona rolników i hodowców

Przemiana plemion zbieracko-łowieckich w plemiona rolników i hodowców miała miejsce prawdopodobnie około 10 000 lat temu, ułatwiło to zaspokajanie potrzeb pokarmowych, dało podstawy rozwoju danych cywilizacji

Rewolucja przemysłowa

Gwałtowne zmiany w ilości i jakości oferowanego asortymentu.

Propozycje sposobu żywienia współczesnego człowieka.

1. Ściśle dostosować ogólne spożycie energii do wydatków energetycznych w celu zbilansowania przemiany energii.

2. Zawartość węglowodanów w dziennej racji pokarmowej zwiększyć do 60-65% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Przy czym głównie mają to być węglowodany złożone (skrobia), pochodzące z ciemnego pieczywa, nasion roślin strączkowych, ziemniaków, owoców, warzyw. Należy zalecać drastyczne zmniejszenie spożycia węglowodanów rafinowych a więc cukru i jego przetworów tj.: <10% ogólnej wartości energetycznej dziennej racji pokarmowej.

3. Zawartość białka w dziennej racji pokarmowej powinna być nie mniejsza niż 12% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. W tym zawartość białka pochodzenia zwierzęcego powinna wynosić około 30%. Powinno to być głównie białko z mleka, ryb, jaj i niewielkich ilości mięsa, zwłaszcza białego. Część białka roślinnego o wysokiej wartości biologicznej powinna pochodzić z nasion roślin strączkowych.

BMI

Do oceny stanu odżywienia osób stosuje się wskaźnik BMI= masa ciała/waga² [kg/m²] + stopnie otyłości klasyfikatora BMI.

Do oceny stanu odżywienia dzieci stosuje się siatki centylowe. Centyle podają jaki % dzieci posiada dany wzrost i wagę w danym wieku. Obserwacja powinna być długookresowa. Zmiana centyla może wymagać konieczności zgłoszenia się na badania (niedożywienie lub nadwaga). Zostały naniesione krzywe na wykres BMI, zakres od 5 (niedowaga) do 80 (nadwaga), a powyżej 85 centyla (otyłość). Zasady te nie są bardzo rygorystycznie przestrzegane.

Potrzeby energetyczne organizmu

Podstawowym celem odżywiania jest zaspokojenie potrzeb energetycznych ustroju związanych z podtrzymaniem podstawowych funkcji życiowych tzn.: podstawową przemianą materii , termo genezą, aktywność fizyczną i umysłową.

Całkowita Przemiana Materii (CPM)- oznacza całodobowe wydatki energetyczne człowieka związane z jego normalnym funkcjonowaniem w środowisku i pracą zawodową.

Podstawowa przemiana materii (PPM), zwana inaczej metabolizmem podstawowym (BMR- Basal Metabolic Rate), jest definiowana jako najniższy poziom przemian energetycznych warunkujący dostarczenie energii niezbędnej do zachowania podstawowych funkcji życiowych w optymalnych warunkach bytowych.

Podstawowe funkcje życiowe to praca układu oddechowego, krążenia, utrzymania stałej ciepłoty ciała, budowa i odbudowa tkanek. Stwierdzono, że mięśnie zużywają ok.40% energii, wątroba ok.30%, znaczna część energii wydatkowanej na podtrzymanie podstawowych procesów życiowych tracona jest w postaci ciepła.

Pomiaru PPM dokonuje się wczesnym rankiem, na czczo, w pozycji leżącej, badana osoba przynajmniej przez ostatnie 12 godzin nie powinna przyjmować kawy czy herbaty, ani palić papierosów. Jeśli któryś z wymienionych warunków nie zosanie zachowany to stosuje się termin spoczynkowa przemiana materii, która jest w ok.10% wyższa niż PPM. Wartość PPM uzależniona jest od wieku, płci, stanu zdrowia, stanu odżywienia organizmu, wzrostu, masy ciała, powierzchni skóry.

Wyznaczanie PPM

Do wyznaczania PPN najczęściej stosowane są wzory matematyczne, oparte o pomiary biometryczne ciała oraz wiek i płeć, ale one są stare i nie ważne ;-)

+ tabelka ze skryptu.

TERMOGENEZA

Efekt ten określany jest mianem ciepło twórczego działania pożywienia oznacza okresowy wzrost natężenia przemiany materii i wydatków energetycznych ustroju, związany głównie z trawieniem, wchłanianiem i transportem składników odżywczych.

Wartość jej zależy od składu i ilości przyjętego pożywienia. Spożycie białek zwiększa przemianę materii o 25% dostarczonych kalorii netto, tłuszczów około 5-10%, a węglowodanów około 6%. W diecie mieszanej ciepło twórcze działanie pożywienia szacuje się na około 10% w praktyce. Przy obliczaniu całkowitej przemiany materii przyjmuje się niezbyt słusznie, że wydatki energii związane z ciepło twórczym działaniem pożywienia wynoszą ok.10%PPM (kartkówka).

Aktywność fizyczna i aktywność umysłowa (doczytać- kartkówka, JEDNOSTKI!)

---