Wykład III 07.12.2012
Zioła i przyprawy
Zbieractwo, udomowienie roślin, zmiany sposobu wykorzystanie
Zboża
Rośliny strączkowe
Rośliny włókno- i olejodajne
Owoce dzikie/ uprawne
Warzywa
Zioła
Kolendra Conandrium sativum
Kolendra siewna jest jednorocznym, silnie aromatycznym ziołem osiągającym wysokość 30-90 cm, Kolendra siewna pochodzi z południowej Europy oraz z obszarów Morza Śródziemnego i jest jednym z najważniejszych przypraw używanych w przyrządzaniu potraw.
Małe, okrągłe nasiona występujące po kwiatach mają słodko- ostry aromat. Smak oraz zapach dojrzałych, suszonych nasion kolendry siewnej różni się zupełnie od smaku i aromatu liści. Nasiona, liście, a nawet korzenie mogą być zjadane.
W azjatyckiej medycynie ludowej, kolendra siewna była używana do leczenia problemów żołądkowych, mdłości, gorączki, odry, przeziębień oraz przepuklin. W zachodniej medycynie ludowej, kolendra siewna znalazła zastosowanie głównie w leczeniu problemów trawiennych i żołądkowych. Również owoce kolendry siewnej regulują trawienie oraz przeciwdziałają wzdęciom.
Olej z nasion kolendry siewnej znalazł zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym do maskowania nieprzyjemnego smaku niektórych lekarstw. Kolendra siewna jest ziołem bogatym w witaminy i minerały.
Zawiera witaminę A, B oraz C. ponieważ nie zawiera kalorii, kolendra siewna jest ulubionym ziołem ludzi stosujących dietę.
Młode, świeże zioło może być dodawane do sałatek, potraw z ryb oraz zup. Kolendra siewna jest podstawowym składnikiem sosu pomidorowego. Jest podstawą w kuchni azjatyckiej, meksykańskiej, południowo-amerykańskiej, wschodnio-hinduskiej. To dobry dodatek do potraw z tuńczyka, kraba, łososia, krewetek. Świetnie nadaje się do wszelkich potraw z baraniny lub wieprzowiny, gotowanej fasoli, smażonego ryżu, do potraw z drobiu.
Mielone zioło jest używane na skalę przemysłową w celu nadania smaku pieczonym wyrobom i do przyrządzania mięsa na „hot-dogi” czy kiełbaski, podczas gdy olej wydobyty z nasion kolendry siewnej jest używany w przygotowaniu zup z puszek, sosów, cukierków, gum do żucia, lodów, likierów, ginu, a nawet produktów tytoniowych.
Korzenie kolendry siewnej można gotować (styl tajlandzki) w celu nadania smaku zupom oraz potrawom z kurczaka.
Pachnące nasiona kolendry siewnej są składnikiem potpoum jak również pachnących saszetek.
Bazylia Ocimum dasilicum
Bazylia jest uprawiana na całym świecie jako roślina jednoroczna. Istnieje wiele gatunków Bazyli z rożnymi walorami smakowymi. Uprawa Bazyli zależy od wielu czynników środowiskowych, takich jak temperatura, położenie geograficzne, gleba czy ilość opadów atmosferycznych. Jej gruby rozgałęziony korzeń produkuje krzaczaste łodygi rosnące do wysokości 30-60 cm. Liście Bazyli różnią się kolorem. Mogą być od białego do czerwonego koloru z purpurowym odcieniem.
Bazylia działa głównie na układ trawienny oraz nerwowy. Herbatka z bazylii łagodzi wzdęcia, skurcze żołądkowe, kolkę, niestrawność. Bazylia może być użyta w celu zapobiegania lub przynoszenia ulgi wymiotom i nudnościom.
Bazylia posiada właściwości uspokajające, dlatego też jest stosowana w czasie pobudliwości nerwowej, zmęczenia, depresji, niepokoju lub bezsenności. Zioło to ma również zastosowanie w leczeniu epilepsji, bólów migrenowych głowy, kokluszu. Tradycyjnie bazylia była stosowana na zwiększenie pokarmu u kobiet karmiących.
Bazylia posiada działanie przeciwbakteryjne.
Stosowana zewnętrznie, bazylia działa jako odstraszacz na owady. Sok z liści Bazyli przynosi ulgę na pogryzienia przez owady.
Bazylia w swoich różnych postaciach (świeża, mrożona lub suszona) jest dodawana do zup, potraw z ryb, omletów, sosów do sałatek, potraw z makaronu, pizzy. Bazylia świetnie nadaje się do potraw warzywnych z brokułami, marchewką cukinią, kabaczkiem, karczochami i dynią,
Bazylia to najlepszy dodatek ziołowy do pomidorów. Do produkcji włoskiego sosu Pesto używa się właśnie Bazyli, a oprócz tego czosnek, oliwkę z oliwek, ser Parmesan i orzeszki sosnowe.
Świeże liście bazylii są dodawane do sałatek. Małe są używane w całości, większe rwane są na kawałki. Aby nie stracić walorów smakowych i zapachowych bazylii, lepiej jest rwać liście niż je kroić nożem.
Kiedy gotujemy potrawy z użyciem świeżej bazylii, należy pamiętać o dodaniu jej pod koniec gotowania gdyż w czasie dłuższego gotowania traci swoje wartości smakowe. Świeże liście Bazyli można również dodawać do octów oraz oliwy z oliwek.
Lebiodka pospolita Origanum vulgare
Oregano to bylina z rodziny wargowych, występująca z Europie i Azji Zachodniej, w Polsce dość często w okolicach ciepłych, rośnie w miejscach nasłonecznionych.
Jest rośliną z rodziny mięt, spokrewniona także z majerankiem. Dwie główne odmiany, którymi się dziś handluje to oregano z regionu Morza Śródziemnego (stosowane w kuchni włoskiej i greckiej) i oregano meksykańskie.
Przyprawą są wysuszone liście i kwiatostany rośliny. Oregano charakteryzuje się przyjemnym i delikatnym zapachem oraz korzennym, lekko gorzkawym smakiem. Posiada właściwości dietetyczne, pobudzające apetyt i ułatwiające trawienie.
Oregano służy do przyprawiania warzyw (pomidory, groch, fasola, sałata) serów, ryb i krabów. Dodaje się je do potraw mięsnych, sosów i zawiesistych zup. Należy do głównych przypraw kuchni włoskiej, hiszpańskiej i meksykańskiej. Jest podstawową przyprawą do pizzy i spaghetti. Oregano doskonale pasuje so bazylii, majeranku, tymianku i pieprzu.
Mięta Mentha
Starsze gatunki mięty były znane już 1600 lat p.n.e. Była stosowana jako składnik zaprawy do balsamowania zwłok.
Wykorzystywanym surowcem są liście, można je suszyć, zamrażać lub konserwować w oleju lub occie. Ususzone liście przechowuje się w papierowych torebkach. Jeśli rozkruszone, to trzyma się je w szczelnym naczyniu, by zapobiec utracie cennych olejków.
W liściach mięty znajdują się ogromne ilości olejku eterycznego, zawierającego mentol oraz jego estry, a także garbniki, związki gorzkie, kwasy organiczne i sole mineralne.
Napar z liści mięty przyspiesza proces trawienia i działa rozkurczowo, co łagodzi bóle żołądka i usprawnia pracę całego układu pokarmowego. Ponadto wykazuje działanie bakteriobójcze, niszczy zarówno bakterie Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne w przewodzie pokarmowym oraz grodach żółciowych. Mięta działa także uspokajająco w stanach silnego stresu i nieznacznie obniża ciśnienie tętnicze krwi.
Stosowana zewnętrznie dezynfekuje i zmniejsza obrzęki. Napar wykorzystywany do inhalacji, znosi stany zapalne dróg oddechowych.
Majeranek Oirganum Majorana
Przyprawę tę przywieźli z Indii w rejon Morza Śródziemnego Arabowie. Do Niemiec majeranek przywędrował prawdopodobnie w XVI wieku. Opisywał go lekarz z Frankfurtu, Lonicerus, zalecając go przy katarze, kamicy nerkowej, w stanach wzmożonego pragnienia.
Grecy uważali go za afrodyzjak.
Głównym składnikiem ziela jest olejek lotny z terpineolem i terpenem. Poza tym występują w jego składzie gorycze, kwasy organiczne, miedź i duże ilości wapnia.
Majeranek miał szerokie zastosowanie w medycynie ludowej. Przepisywano go w lżejszych schorzeniach nerwowych, przy wszelkiego rodzaju skurczach, migrenie, bólach menstruacyjnych w chorobach płucnych czy kaszlu.
Stosowany był jako środek moczopędny, żółciopędny, napotny oraz jako lek na reumatyzm. Obecnie w lecznictwie używany jest na zaburzenia trawienia, stany skurczowe żołądka i jelit. Zewnętrznie w postaci maści na trudno gojące się rany oraz do kąpieli aromatycznych. Wchodzi w skład herbatek, naparów i kropli ziołowych, wspomagających leczenie, m.in. zaburzeń pracy pęcherzyka żółciowego.
Majeranek ma również działanie uspokajające.
Służy do produkcji maści stosowanej w dolegliwościach bólowych brzucha i w niedrożności przewodów nosowych u dzieci. Poprzez kwasy organiczne roślina działa antyseptycznie.
W diecie bezsolnej może z powodzeniem zastapić sól.
Koper (włoski i pospolity) Anethum graveolens
Koper zawiera beta-karoten oraz kwas foliowy. 100 g kopru ma tylko 12 kcal. Wadą jest spora zawartość azotanów.
Znany od starożytności jako przyprawa i lekarstwo. Parzono z niego herbatę, która ułatwiała trawienie. Koper stosuje się w czkawce i kolkach również dla niemowląt.
Ma odświeżający smak, zapobiega wzdęciom.
Koper można stosować na surowo, ale także gotować lub dusić. Ma odświeżający, delikatny smak i zapach, który doskonale uzupełnia potrawy z ryb i skorupiaków.
W Indiach stosowany do żucia po posiłkach, aby ułatwić trawienie i zapobiec powstawaniu nieprzyjemnego zapachu z ust.
W starożytnym Rzymie i Grecji uważano, że koper zapobiega powstawaniu otyłości.
Hipokrates polecał herbatę z kopru karmiącym matką, aby pobudzić wytwarzanie Meka.
Sól
Zalety:
Przyczynia się do utrzymania w organizmie równowagi wodno- elektrolitowej oraz odpowiedniego ciśnienia krwi
Podnosi smak i zapach wielu produktów
Konserwuje żywność
Wady
Nadmierne spożycie może spowodować wzrost ciśnienia krwi, zwiększyć zagrożenie zawałem, chorobą wieńcową serc a oraz zaburzeniem pracy nerek
Duże spożycie sprzyja wzrostowi wydalania wapnia oraz może zaostrzyć przebieg osteoporozy
Przeciętnie w ciągu dnia osoba dorosła spożywa ok. 9 g soli (dwie łyżeczki) natomiast powinna nie więcej niż 6 g (zalecenia WHO) w Polsce wg GUS spożycie wynosi 15 g
Sód jest potrzebny w organizmie do prawidłowego funkcjonowania nerwów i mięśni, nerek, wchłaniania w jelicie cienkim oraz utrzymania właściwego ciśnienia krwi.
Zawartość soli w organizmie jest rożna w zależności od cech osobowych oraz strat spowodowanych poceniem się. Niekorzystna jest zarówno zbyt duża jak i zbyt mała ilość soli/ sodu.
Skąd bierze się sol w organizmie?
Dodanie soli podczas przygotowania potraw 1/5
Żywność nieprzetworzona (np. owoce, warzywa, nasiona) 1/5
Gotowe produkty przetworzone 3/5
Najłatwiej ograniczyć spożycie soli przez rezygnację z dosalania potraw
Często jest to niekorzystne również ze względu na modyfikacje smaku przez sól (tracimy charakterystyczny smak produktu)
Rezygnacja z produktów gotowych o dużej zawartości soli
Np. kostki bulionowe, koncentraty sosów, frytki, oliwki
Zawartość sodu w wybranych produktach
Plaster chudego bekonu z rożna- 0,8 g
Duża kromka pieczywa- 0,2 g
Ser podpuszczkowy- 1,1g w 100 g
Płatki kukurydziane- 1,1 g w 100 g
Chipsy- 1,07 g w 100 g
Orzechy- 0,4 g w 100 g
Zupa pomidorowa z puszki- 1 125 g na talerzu
Inne przyprawy
Imbir- ułatwia trawienie, środek przeciw porannym mdłościom i wymiotom, poprawia krążenie; w medycynie stosowany do ochrony przed infekcjami układu pokarmowego i dróg oddechowych. Jako środek do żucia łagodzi ból zęba.
Cynamon- stosowany przy niestrawnościach, wzdęciach i biegunce. Zmniejsza przekrwienie śluzówki nosa.
Kardamon- łagodzi niestrawność, żuty- odświeża oddech, hamuje wymioty, stosowany przy leczeniu przeziębień, kaszlu oraz zapaleniu oskrzeli
Gałka muszkatołowa- nasiona używane do potraw i ciast, osnówka zwana kwiatem muszkatołowym stanowi przyprawę korzenną. W dużych ilościach jest toksyczna, może wywoływać halucynacje i bezsenność.
Goździki- olejek z Gożdzików stosowany jako środek łagodzący ból zębów, wchodzi w skład przyprawy korzennej m. in. Do wyrobu pierników,
Ziele angielskie (korzennik lekarski)- wspomaga proces trawienia,
Pieprz czarny- ułatwia trawienie, łagodzi wzdęcia, zapobiega zaparciom i poprawia krążenie,
Szafran- jedna z najdroższych przypraw, łagodzi bóle menstruacyjne, zaburzenia związane z menopauzą, depresję, chroniczną biegunkę i bole neurologiczne.
Przechowywanie ziół
Suszenie w wiązkach łodygami do góry, np. tymianek, szałwia, rozmaryn, melisa i inne,
Koper i lawenda suszy się podobnie, ale zawieszając na dole torebkę, aby wpadały do niej wysuszone nasiona,
Mrożenie rozdrobnione zioła przechowywane w słojach lub w kostkach lodu.
Kofeina
Zalety
Działa pobudzająco, ułatwia pracę umysłową (przez stymulację pracy serca i pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego)
Wady
Środek uzależniający
Może powodować bezsenność
Przyspiesza utratę składników mineralnych z kości
Może wywołać migrenę
Nadmierne ilości mogą powodować drganie mięśni i kołatanie serca
Ponadto pobudza wydzielanie kwasu żołądkowego wspomagającego proces trawienia i rozszerza oskrzela płucne.
Źródła kofeiny
Kawa mielona 115 mg
Kawa instant 65 mg
Herbata 40 mg
Cola 18 mg
Kakao 4 mg
Czekolada do picia 3 mg
Kawa bezkofeinowa 3 mg
Czekolada naturalna 80 mg
Czekolada mleczna 20 mg
Dwie tabletki przeciwbólowe 60 mg
Kofeina występująca w coca- coli i w czekoladzie może powodować bezsenność u dzieci. Wystarczą dwie szklanki coli oraz pół tabliczki czekolady późnym popołudniem lub wieczorem
Wg zaleceń lekarzy nie powinno się ić więcej niż 6 filiżanek herbaty lub kawy dziennie. Osoby z wysoki ciśnieniem krwi zdecydowanie mniej.
Ograniczać się również powinny kobiety w ciąży oraz karmiące matki (płód przyswaja kofeinę, ale wydala ją znacznie wolniej)
Z niektórych badań wynika, że nadmierne spożywanie kofeiny utrudnia zajście w ciążę.
Kawa jest moczopędna i podwyższa tempo wydalania wapnia z organizmu.
Dlatego picie dużej ilości kawy związane jest ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy.
Afrodyzjaki
Nie istnieją żadne naukowe dowody na to, że afrodyzjaki zwiększają popęd seksualny. Niektóre z nich zawierają substancje, które podrażniają cewkę moczową i dlatego uważa się, że wpływają na podniecenie seksualne.
Za afrodyzjaki uważa się również produkty zawierające dużo witaminy E, która pomaga utrzymać w normie popęd seksualny.
Surowce i produkty uważane za afrodyzjaki:
Żeń- szeń syberyjski- stosowany jako środek ogólnie wzmacniający zdrowie. Zwolennicy twierdzą, że ma zdolność wywoływania stanu zwiększonej odporności na stres fizyczny i umysłowy. Zapobiega też skutkom stresu.
Żeń- szeń chiński- działa regulująco na system nerwowy oraz wzmacnia system immunologiczny. Dzięki właściwościom orzeźwiającym zwalcza zmęczenie fizyczne i umysłowe. Uważa się, że żeń- szeń potrafi przystosować swoje właściwości lecznicze do indywidualnych potrzeb człowieka (uspokoić osobę zdenerwowaną i pobudzić zmęczoną)
Żeń –szeń reguluje pracę gruczołów dokrewnych w tym płciowych
Owoce morza, a zwłaszcza ostrygi- którym przypisuje się moc zwiększania potencji. Taka opinia o możliwościach ostryg jest wynikiem dużej zawartości cynku. Jedna porcja ( 6 ostryg) dostarcza 5 razy więcej cynku niż wynosi dzienne zapotrzebowanie.
Cynk potrzebny jest do wytwarzania spermy, prawdopodobnie ma też zdolność pobudzania popędu płciowego. Brak cynku powoduje bezpłodność i impotencję, Natomiast zbyt duże ilości mogą być toksyczne.
Casanova zjadał podobno 40 ostryg dziennie.
Dobrym źródłem cynku są ponadto mięczaki, homary i kraby.
Większość owoców morza zawiera dużo selenu, którego niedobór jest czynnikiem podwyższonego ryzyka w chorobach nowotworowych oraz w chorobie niedokrwiennej serca. Usunięcie selenu z diety powoduje m. in. Uszkodzenie układu rozrodczego.
Mandragora- roślina z rodziny psiankowatych, występuje w obszarze śródziemnomorskim i Azji aż po Himalaje.
Środek przeciwbólowy w schorzeniach reumatycznych, obecnie praktycznie nie używany działa też rozkurczowo.
Teofrast zalecał stosowanie na rany po zmieszaniu z mąką. Zauważył też, że jest silnym afrodyzjakiem
W Rzymie była popularnym składnikiem miłosnych eliksirów, a najsilniejsze z nich miała sporządzać sama Kirke, toteż mandragorę nazwano Kirkaia, tj. roślina czarodziejskiej Kirke
W średniowieczu silnie zgrubiał rozgałęziony korzeń tej rośliny był uważany za środek magiczny. Korzeń przypomina ludzką postać i to prawdopodobnie było źródłem przypisywanych jej magicznych mocy. Przypuszczalny składnik owianej mgłą tajemnicy maści czarownicy
Owoce nazywane „jabłkami miłości” były uważane za środek przeciw bezpłodności, pobudzający żądze miłosne, próżność w małych dozach i głupotę w dużych. Użyty we właściwych dawkach może działać silnie erotyzująco.
Inne afrodyzjaki:
Daktyle, figi, morele
Szparagi
Seler, cynamon, czosnek
Karczochy, rzepa, kapusta
Lubczyk ogrodowy
Czekolada, kakao, kawa
Szampan
Napoje mleczne w tym mleko kozie
Oliwka Olea europea
Wyznacza zasięg strefy śródziemnomorskiej
Niewielkie długowieczne drzewo, krewna forsycji, Jesiona i lilaka.
Od tysiącleci uprawiana, jako surowiec spożywczy stosowany od drugiego tysiąclecia p.n.e. w przeszłości znajdowała zastosowanie jako surowiec energetyczny do lampek oliwnych.
Była i jest nadal surowcem kosmetycznym Arabowie używali oliwy do smarowania stop w celu ochrony i łatwego gojenia ran spowodowanych długim chodzeniem. Liście drzewa oliwkowego obniżają ciśnienie krwi i poprawiają funkcjonowanie układu krążenia.
Regularne spożywanie oliwek ma wpływ na obniżenie zapadalności na choroby niedokrwienne, zawały serca, powoduje też korzystne zmiany u chorych na cukrzyce m.in. przez obniżenie odporności tkanek na insulinę i obniżenie poziomu cukru we krwi. Zmniejsza się ryzyko zachorowania na raka, zwłaszcza jelita grubego. Ułatwia obniżenie masy ciała.
W Egipcie gałązka oliwna była symbolem zwycięstwa faraona.
Tradycyjne spożywanie nad M. Śródziemnym od najdawniejszych czasów w postaci surowej i przetworzonej. Konserwowana i przechowywana w rożnego rodzaju zalewach, które podkreślają i lekko modyfikują jej smak.
Owocem jest pestkowiec o różnych barwach i zróżnicowanej zawartości miąższu i oleju. W miąższu jest 40-60% Tłuszczu, w nasionach 12-15%.
Może stanowić- jako lekko wysuszony owoc- atrakcyjna przekąskę spożywaną np. z krakersami.
Stanowi składnik wielu sałatek oraz potraw np. sałatki greckiej, sałatki z kurczaka. Często łączona jest z pomidorami i sałatką.
Jako dodatek do sałatek jest bardzo cenna, nie tylko ze względu na walory smakowe, ale także wartość odżywczą, w tym głównie nikt.
Oliwa z oliwek stanowi jeden z najcenniejszych produktów swojej grupy, a wysokiej klasy oliwa z tzw. pierwszego tłoczenia osiąga wysoką cenę.
Winogrona
Winogrona Vitis vifera są klasycznym owocem Starego Świata obok oliwek, fig i owoców palmy daktylowej. Cała grupa stanowi równocześnie najstarsze składniki użytkowych i drzew owocowych i elementy uprawne ogrodów.
W basenie M. Śródziemnego winogrona były użytkowane od wczesnej epoki brązu.
Stanowiły istotny składnik pożywienia jako źródło cukru (15-25% zawartości w owocach), produkt łatwo przechowywany w postaci suszonej (rodzynki) oraz surowiec do wyrobu fermentowanego soku czyli wina.
W tej ostatniej postaci stały się ważnym ogniwem w rozwoju handlu żywnością stopniowo na coraz większą skalę, wraz z odkrywaniem nowych terenów i zwiększeniem mobilności człowieka.
W aspekcie uprawy jest znacznie korzystniejszy od oliwek, gdyż toleruje gorsze warunki klimatyczne, niższą temperaturę i większą wilgotność. To powoduje, że mogą być uprawiane także w Środkowej Europie oraz zachodniej Azji.
Zalety spożywania winogron
Tradycyjne uprawy winorośli Starego Świata oparte są na tysiącach odrębnych odmian (klonów), które wydają owoce o zróżnicowanych cechach organoleptycznych. W zależności od preferencji klimatycznych, glebowych, bardziej suchego czy wilgotnego siedliska i zawartości substancji odżywczych w glebie różnią się barwą, kształtem, wielkością, owocem i mają odmienne cechy smakowe, np. kwasowość. Klony produkujące owoce bezpestkowe używane są do wytwarzania rodzynek.
Spożywanie winogron jest korzystne ze względu na dobroczynne oddziaływanie na serce i układ krwionośny, regulują pracę systemu nerwowego, podwyższają poziom „dobrego” cholesterolu zapobiegając miażdżycy.
Zwiększają odporność organizmu na infekcje, dlatego polecane są zwłaszcza dzieciom w porach przejściowych.
Korzystnie wpływają na wzrok i zmniejszają stres.
Wino
W przeszłości było elementem codziennej diety oraz uroczystości religijnych starożytnego świata, ale zwykle mieszano je z wodą w rożnych proporcjach.
Produkcja i spożywanie wina ma długą tradycję w klasztorach chrześcijan, zwłaszcza zakon Benedyktynów zajmował się uprawą winorośli i wyrobem wina.
W Polsce w przeszłości spożywano główne wina węgierskie tzw. węgrzyna oraz miód pitny. W mniejszych ilościach dostępne były trunki z południa Europy. Produkcja wina prowadzona jest od kilku wieków w południowo0 zachodniej Polsce (od XIV wieku)
Dobroczynny wpływ wina za zdrowie człowieka (fungicydy na skórce)
Pomidory
Należą do psiankowatych (Solanaceae). Pochodzą z Ameryki Południowej, są uprawiane od około 8 tysięcy lat. Na całym świecie zostały rozpowszechnione po odkryciu Ameryki, w XVI wieku.
Początkowo uprawiane jako roślina ozdobna.
Mają doskonałe cech smakowe, są znakomitym uzupełnieniem wielu potraw, sałatek, surówek. Stanowią podstawę zup i sosów. Przyprawione na bardzo wiele sposobów mimo wszystko zachowują odrębne walory smakowe oraz barwę, która powoduje, że bezbłędnie rozpoznajemy w potrawach zawartość pomidorów.
Bardzo wysoka wartość odżywcza, witaminy (A,C,E), składniki mineralne, likopen (substancja o charakterze karotenoidu).
Wyznania
CHRZEŚCIJAŃSTWO
Katolicyzm- posty: przed Świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocy, niespożywanie mięsa w piątek i niektóre dni roku kościelnego
Prawosławie- ograniczenia w spożywaniu mięsa i ryb, posty, pewne praktyki na czczo
Protestantyzm- promowanie umiarkowania w jedzeniu i piciu, wskazanie do pewnych praktyk na czczo
Mormoni- zabronione jest spożywanie kofeiny (picie kawy), alkoholu, czekolady, zalecane jest umiarkowanie i posty
Adwentyści Dnia Siódmego- zakaz spożywania mięsa, alkoholu, kawy i herbaty, zalecane unikanie ryb, zalecany wegetarianizm
JUDAIZM żywność jedynie koszerna
Zakaz spożywania wieprzowiny, królików i skorupiaków,
Zabronione jest łączenie mięsa i nabiału w posiłku,
Ograniczone jest kwaszenie żywności,
Obowiązkowe posty,
Trefne pożywienie obejmuje mięso zwierząt naparzystnokopytnych np. wielbłądy oraz nieprzeżuwających np. świnie, stworzeń wodnych nie posiadających płetw i łusek np. węgorze, raki, owady (z wyjątkiem szarańczy), robaków, niektórych ptaków,
Nie wolno jest mięsa zwierząt, które nie zostały zabite w sposób rytualny,
Zabrania się wysiewania na jednym polu dwóch rodzajów ziarna.
ISLAM poddanie się Bogu
Zabronione są wieprzowina i mięso niektórych ptaków oraz alkohol,
Należy unikać używek- kawa, herbata, środki pobudzające,
Mięsa, które są dopuszczone do spożycia muszą być przygotowane tylko w określony sposób,
Wszyscy muzułmanie powinni unikać smalcu, żelatyny, podpuszczki, serwatki,
Ramadan- okresowy post od świtu do zmierzchu: Dziewiąty miesiąc kalendarza muzułmańskiego. Od postu zwolnione są kobiety w ciąży, karmiące, osoby chore psychiczne oraz podróżujące. Za to muszą wybrać sobie 3 innych dni w roku i nakarmić jedną głodną osobę.
HIUNDAIZM grupa wierze religijnych, głównie na Półwyspie Indyjskim
Zakazuje krzywdzenie wszelkich istot czujących. Spożycie, a także uczestnictwo w przygotowaniu potrawy z mięsa powoduje, że człowiek popełnia grzech zabicia zwierzęcia.
Krowom przypisuje się boskie pochodzenie i traktuje się je jako istoty podtrzymujące życie (zw względu na mleko)
Zabronione jest jedzenie wołowiny, pozostałych mięs oraz ryb należy unikać ograniczających ich spożycie,
Obowiązuje unikanie alkoholu,
W roku obowiązują liczne dni postne.
BUDDYZM system filozoficzno- etyczny
Zalecany wegetarianizm i powstrzymywanie się od jedzenia mięsa,
Umiarkowanie w jedzeniu i piciu,
Mnisi podlegają postom,
Ze wskazań buddyjskich:
Zobowiązują się powstrzymywania od zażywania intoksyków (czyli substancji pobudzających ciało), które prowadzą do nieuwagi,
Zobowiązuje się do powstrzymywania od jedzenia w zakazanym czasie (tj po południu)
RASTAFARIANIZM
Ruch społeczno- religijny powstały na Jamajce w latach sześćdziesiątych XX wieku. Wyrósł z ruchu Powrót do Afryki (Back to Africa), który zapoczątkował Marcus Garvey (1887- 1940). W początkach wieku założył on organizację, której celem było umożliwienie mieszkańcom Jamajki powrotu do Afryki, ich prawdziwej ojczyzny. Nazwa rastafarianizm pochodzi od imienia księcia Ras Tafan Makonnena, który w 1928 został cesarzem Etiopii i przybył imię Hajle Sellasje.
Ograniczenie spożywania ryb oraz mięsa, zakaz wieprzowiny,
Dieta wegetariańska bez stosowania soli, przypraw i konserwantów, które są zabronione,
Dozwolone napoje ziołowe, pozostałe łącznie z kawą, alkoholem są zabronione,
Żywność nie powinna być przetwarzana ani konserwowana
Żywienie w podróży
Zasady ogólne
Przed podróżą konieczne są szczepienia (malaria, cholera i inne)
Podczas podróży bardzo istotne jest zachowanie higieny i częste mycie rąk,
Zęby powinny być myte wodą przegotowaną lub butelkowaną (znanych marek),
Należy ostrożnie korzystać z basenów (zwłaszcza nie połykać wody) lepiej kąpać się w jeziorach.
Podczas podróży należy pamiętać o regularnym odżywaniu się.
Liczba posiłków nie powinna odbiegać od tej, którą zwykle stosujemy
Szkodliwy jest zarówno nadmiar, jaki i niedobór pożywienia,
Należy zadbać o odpowiednią ilość napojów (odczuwalne zmęczenie pod koniec dnia jest znacznie większe, jeśli dostarczamy organizmowi za mało płynów)
Podróże w regionach gorących
Ubiór dostosowany do temperatury, ciało powinno być osłonięte zwłaszcza głowa. Długotrwałe narażanie na oddziaływanie promieni słonecznych i wysokiej temperatury, może być przyczyną oparzeń, udaru słonecznego, a przy stałym oddziaływaniu zwiększa ryzyko raka skóry.
Wejście do świątyń wymaga często odpowiedniego stroju, nakrycia głowy, zakrycia ramion oraz nóg- również u mężczyzn.
Bardzo ważne jest dostosowanie obuwia do planu dnia,
Nie należy spożywać produktów niewiadomego pochodzenia,
Surowe owoce powinny być własnoręcznie obierane,
Nie powinniśmy spożywać produktów eksponowanych- dostępne dla much,
Żywność
Powinna być przechowywana w oryginalnych opakowaniach,
Wielkość opakowania dostosujmy do zapotrzebowania przewidzianego na posiłek lub dzień,
Zapas żywności powinno być nieco większy niż wyliczone zapotrzebowanie,
Ważniejsze od stałego pokarmu są napoje, a zwłaszcza woda,
Zalecane jest picie wyłącznie wody butelkowanej,
Zapas płynów w organizmie należy uzupełniać regularnie przez cały dzień
Podróże w górach i obszarach chłodnych
Żywność oraz woda nie są tak zagrożone jak w krajach gorących, ale podstawowe zasady higieniczne muszą być zachowane,
Zapas żywności jest również ważny jak woda ze względu na możliwość wychłodzenia
Zapas żywności powinien być większy niż wyliczone zapotrzebowanie,
Zatrucie pokarmowe
Są wywołane przez bakterie i wirusy, których siedliskiem są produkty spożywcze, dlatego tak ważne jest przechowywanie ich a odpowiednich warunkach,
Niedogotowane potrawy
Niepasteryzowane produkty mleczne
Produkty pochodzenia zwierzęcego z niesprawdzonych źródeł
Surowe jaja (zwłaszcza z popękanymi skorupkami)
Pasztety
Kremy, lody, sałatki, surówki (salmonella)
Potrawy powinny być podgrzewane tylko raz- do wysokiej temperatury
Objawy
Pojawiają się kilka minut do kilku dni po spożyciu nieodpowiednich produktów,
Bóle brzucha
Wymioty
Biegunka
Gorączka
Czasami pojawia się ból głowy
Naturalnym skutkiem jest odwodnienie i utrata składników mineralnych z organizmu,
Żeby uzupełnić płyny pić małymi łykami powoli, przegotowaną wodę lub rozcieńczony roztwór cukru, glukozy lub miodu, a w przypadku silnego odwodnienia także słaby roztwór soli.
W późniejszym etapie trzeba zacząć od produktów bardzo lekkostrawnych i pożywnych np. jogurt naturalny, gotowany ryż, banany, sucharki.
Choroba lokomocyjna (kinetoza)
Objawy:
Nudności, wymioty, ogólne złe samopoczucie
Przyjęcie tabletek doustnych,
Przyjęcie łagodnych środków uspokajających,
Niespożywanie obfitych posiłków przed podróżą,
Niespożywanie alkoholu,
Picie małych ilości wody lub napojów niegazowanych w małych odstępach czasowyc,
Lekko strawne przekąski,
Żucie korzenia imbiru,