: WIADOMOŚCI WSTĘPNE.
1. HIGIENA jest to interdyscyplinarna nauka o zdrowiu populacji ludzkiej, charakteryzuje się holistycznym(całościowym) podejściem do człowieka, jako podmiotu swoich zainteresowań. Celem higieny jest poznawanie wpływów otoczenia na zdrowie człowieka i reakcji na te wpływy. Obecnie używa się do słowa higiena określenia medycyna środowiskowa lub zapobiegawcza.
2. ZDROWIE WEDŁUG WHO jest to nie tylko brak choroby, ale pełen dobrostan psychiczny, fizyczny
i społeczny.
3. ZADANIA HIGIENY:
- utrzymanie zdrowia
- niedopuszczenie do wystąpienia choroby
- szeroko zakrojone działania mające na celu szukanie czynników etiologicznych powodujących
chorobę
4. PODZIAŁ HIGIENY:
- ze względu na płeć i wiek
dzieci
młodzieży
kobiet
niemowląt
- ze względu na różne elementy środowiska wpływające na zdrowie
wody
powietrza
gleby
mieszkań itd.
- ze względu na ochronę różnych narządów i układów
układu krążenia
układu pokarmowego
układu płciowego
słuchu
wzroku
Wyróżnia się również higienę:
- pracy
- społeczną
- psychiczną itd.
T: POGODA I KLIMAT.
1. POGODA to ogół zjawisk atmosferycznych zachodzących w danej chwili w dolnych warstwach atmosfery.
2. KLIMAT typowy dla danego obszaru układ pogód, wyznaczany na podstawie wieloletnich obserwacji. Kształtowany jest pod wpływem wielu czynników, spośród których najważniejsze to szerokość geograficzna, odległość od morza, wysokość n.p.m., obecność ciepłych bądź zimnych prądów morskich oraz ukształtowań powierzchni ziemi.
3. MAKROKLIMAT klimat dużych obszarów kształtowany przez czynniki geograficzne, głównie prze szerokość geograficzną, wysokość n.p.m., rzeźbę terenu i odległość od oceanu.
4. MIKROKLIMAT zespół czynników meteorologicznych bezpośrednio określających bytowe warunki organizmu lub grupy organizmów, zależy bezpośrednio od różnych przedmiotów terenowych lub sztucznych. Wpływ niskich temperatur na organizm człowieka powoduje zmniejszenie utraty ciepła w skutek zwężenia naczyń krwionośnych. Następstwem dłuższego działania niskiej temperatury jest obniżenie temperatury ciała i obniżenie odporności ogólnej ustroju.
5. WPŁYW CZYNNIKÓW METEOROLOGICZNYCH NA ORGANIZM CZŁOWIEKA:
Pod wpływem wysokiej temperatury otoczenia w organizmie następuje rozszerzenie i przekrwienie naczyń skórnych, dzięki czemu wzrasta wypromieniowanie ciągłe z powierzchni ciała i wzmaga się czynność gruczołów potowych. W środowiskach o wysokiej wilgotności powietrza - częściej mogą występować nerwobóle, nieżyty dróg oddechowych. Powietrze wilgotne i ciepłe powoduje uczucie duszności, przyczynia się do niedostatecznego oddawania ciepła przez organizm do otoczenia i zaburzeń procesów termoregulacji. W środowisku o niskiej wilgotności obserwuje się zwiększoną podatność na zakażenia, wysuszenie błon śluzowych, złe samopoczucie.
Intensywny lub długotrwały ruch powietrza może również niekorzystnie oddziaływać na organizm, powodując np. obniżenie ciśnienia krwi, ból głowy, serca. Innym czynnikiem wywierającym wpływ na organizm ludzki jest ciśnienie atmosferyczne. Większe różnice ciśnienia atmosferycznego mogą powodować występowanie dolegliwości lub nasilenie się objawów niektórych już istniejących schorzeń.
6. POWIETRZE - mieszanina gazów stanowiąca atmosferę ziemską. Zawartość głównych składników powietrza nie zmienia się, zwane są one składnikami stałymi, a gdy zawartość niektórych składników zmniejsza się zwane są składnikami zmiennymi.
7. SKŁADNIKI STAŁE:
- 78,09% - azot
- 20,95% - tlen
- 1% - argon, neon, hel, metan, krypton, wodór i inne
8. SKŁADNIKI ZMIENNE:
- ok. 0 - 4% - para wodna
- ok. 0,02 - 0,04% - dwutlenek węgla
- dwutlenek siarki
- dwutlenek azotu
- ozon
- składniki mineralne: pył, sadza
- składniki organiczne: drobnoustroje, zarodniki roślin.
Suche powietrze posiada masę molową 29g/mol.
9. WILGOTNOŚĆ - powietrze zawiera różną, zależną od warunków otoczenia ilość pary wodnej. Naturalny skład chemiczny powietrza podlega wielu różnym wpływom. Do oceny stopnia wilgotności stosuje się dwie wilgotności - bezwzględną określającą ilość wody w g zawartej w 1m³ powietrza, przy określonym ciśnieniu i temperaturze, do ilości pary wodnej maksymalnie możliwej do pochłonięcia w tych warunkach przy zupełnym nasyceniu powietrza.
10. WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE POWIETRZA:
- gaz
- bezbarwny
- bezwonny
- bez smaku
- słabo rozpuszcza się w wodzie
- niepalny, ale podtrzymuje palenie
- niezbędny do oddychania ludzi i zwierząt w bardzo niskiej temperaturze(ok. 190C)
- pod zwiększonym ciśnieniem udaje się skroplić tlen
11. TEMPERATURA - w zależności od temperatury, w jakiej znajduje się powietrze ma ono określoną gęstość i objętość. Im jest ono cieplejsze tym staje się lżejsze i unosi się do góry. Tam na Ziemi, gdzie Słońce pada pod dużym kątem, tam ogrzane powietrze staje się lżejsze i wędruje do góry. Tak jest w strefie gorącej miedzy zwrotnikami, a równikiem. W miejsce, gdzie dociera mało ciepła do Ziemi od Słońca powietrze jest zimne, a więc cięższe i opada na dół. Tak jest w obszarach polarnych, czyli na północy i południu od kół polarnych.
12. DROBNOUSTROJE W POWIETRZU - powietrze jest środowiskiem niesprzyjającym życiu drobnoustrojów. Jest ono jedynie miejscem ich okresowego przebywania i ośrodkiem umożliwiającym przemieszczanie się. Drobnoustroje dostają się do powietrza w wyniku podmuchów wiatru porywającego je z różnych środowisk(gleby, wody, odpadów, powierzchni roślin, zwierząt itp.), bądź też są tam aktywnie wyrzucane podczas np. kichania, kaszlu, czy w procesie napowietrzania ścieków.
W powietrzu działają trzy podstawowe czynniki niekorzystne dla drobnoustrojów:
- brak wystarczającej ilości składników pokarmowych
- częsty deficyt wody grożący wyschnięciem
- promieniowanie słoneczne
W powietrzu występują również trzy główne grupy drobnoustrojów:
- bakterie
- grzyby
- wirusy
13. ZAGROŻENIA, JAKIE WIĄŻĄ SIĘ Z OBECNOŚCIĄ DROBNOUSTROJÓW W POWIETRZU:
Można wyróżnić następujące grupy zagrożeń:
- choroby zakaźne: wirusowe, bakteryjne, grzybowe i pierwotniacze
- choroby alergiczne
- zatrucia: endotoksyny i mikotoksyny
Do ważniejszych chorób wirusowych należą:
- grypa(ortomyxowirus)
- świnka, odra(paramyxowirus)
- różyczka(wirusy zbliżone do paramyxowirusów)
- choroby przeziębieniowe(rinowirusy i koronawirusy)
- ospa prawdziwa(wirusy grupy ospy)
- ospa wietrzna(wirusy grupy opryszczki)
- choroby układu pokarmowego i oddechowego(reowirusy)
- zapalenie gardła, zapalenie płuc(adenowirusy)
Dla chorób bakteryjnych przenoszonych drogą powietrzną należą m.in.:
- gruźlica płuc(prątki gruźlicy Mycobacterium tuberculosis)
- zapalenie płuc(gronkowce)
-angina, zapalenie gardła(paciorkowce)
- krztusiec(pałeczki Bordetella pertussis)
Przykładem chorób grzybowych i wywołujących je grzybów przenoszonych drogą powietrzną to:
- grzybice powierzchniowe(Microsporum racemosum)
- grzybice głębokie
Według norm przyjętych w Polsce powietrze atmosferyczne jest czyste, jeśli zagęszczenie komórek bakterii nie przekracza 1000cfu/m³, a grzybów 3000cfu/m³ (pod warunkiem, że nie są to mikroorganizmy chorobotwórcze). Wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych ogólna liczba bakterii nie powinna przekraczać 2000cfu/m³, a grzybów 300cfu/m³. Dla pomieszczeń użytkowych dopuszczalne wartości graniczne zależą od ich przeznaczenia, np. na sali operacyjnej nie może być w ogóle grzybów, a liczba bakterii nie może przekraczać 100cfu/m³. Natomiast np. w chlewni dopuszcza się stężenie bakterii wynoszące 200000cfu/m³, a grzybów 10000cfu/m³.
T: GLEBA.
1. GLEBA to cienka i delikatna warstwa lekkiego materiału, pokrywająca twarde skały na większości powierzchni Ziemi. To dzięki glebie istnieje świat roślin i zwierząt. Gleba zbudowana jest z trzech podstawowych elementów. Pierwszym z nich są minerały lub inny materiał skalny pochodzący ze znajdujących się niżej warstw. Drugim są związki organiczne powstałe z obumarłych roślin lub szczątek organizmów zwierzęcych, które jak klej łączą luźne minerały w jedną całość. Kolejnym elementem są żywe organizmy - zwierzęta ryjące np. dżdżownice spulchniające glebę oraz bakterie i grzyby rozkładające związki organiczne. Około 2/5 objętości wielu gleb stanowi pusta przestrzeń wypełniona powietrzem lub wodą. Różna jest ilość wody w poszczególnych rodzajach gleb, a także ilość substancji odżywczych, wykorzystywanych przez poszczególne rośliny.
2. SKŁAD GLEBY:
- 45% składniki nieorganiczne (piasek, drobne części spławialne, itp.)
- 25% woda glebowa z rozpuszczonymi solami mineralnymi (makroelementy: azot, fosfor, potas, wapń, magnez, siarka oraz mikroelementy: bor, molibden, żelazo, mangan, cynk, miedź, krzem)
- 25% powietrze glebowe (mniejsza zawartość tlenu niż w atmosferze)
- 5% składniki organiczne
- 4,25% próchnica
- 0,50% korzenie roślin
- 0,25% organizmy glebowe (grzyby, glony, bakterie, promieniowce, dżdżownice, owady i ich larwy, pająki, mrówki, jaszczurki, myszy, chomiki)
3. W JAKI SPOSÓB GLEBA WPŁYWA NA ZDROWIE LUDZI I ZWIERZĄT?
Z punktu widzenia resortu zdrowia, najbardziej narażone na szkodliwe działanie zanieczyszczonej żywności są dwie grupy społeczne: małe dzieci i ludzie chorzy. Dlatego też żywność dla dzieci i wszelkiego rodzaju odżywki są pod szczególnym nadzorem, przy produkcji których stosowanie pestycydów i nawozów mineralnych wyeliminowano lub poważnie ograniczono. Metale ciężkie kumulują się w organizmie - stwarza to realne zagrożenie dla zdrowia społeczeństwa. Metale ciężkie bowiem mogą być przyczyną wielu chorób, zwłaszcza sercowo - naczyniowych, nerek, układu nerwowego i nowotworowych mogą także wywoływać zmiany mutagenne i teratogenne. Metale mogą być przyczyną większości chorób cywilizacyjnych. Od roku 1995 wszystkie grunty rolne i leśne chronione są specjalną ustawą mającą na celu zapobieganie negatywnym wpływom miast i działalności przemysłowej.
4. ŹRÓDŁA:
Źródłem zanieczyszczeń są m.in. kwaśne deszcze zagrażające zarówno lasom jak i zabytkom. Te żrące opady są rezultatem reakcji z udziałem lotnych węglowodorów, dwutlenku siarki, tlenków azotu emitowanych przez przemysł, elektrownie cieplne, transport i rolnictwo. Woda zawarta w chmurach przepływających ponad fabrykami, nasyca się wyrzucanymi w powietrze substancjami chemicznymi. Dalsze reakcje prowadzą do powstania kwasów. Z dwutlenku siarki (SO2) powstaje ostatecznie kwas siarkowy (H2SO4), z tlenków azotu - kwas azotowy (HNO3). Szkodliwe substancje wędrują z wiatrem w postaci zawiesiny i opadając z cząsteczkami wody na ziemię uszkadzają wiele ekosystemów.