UKŁAD LIMFATYCZNY (układ chłonny)

Do układu chłonnego zaliczamy: naczynia chłonne, węzły chłonne (tkanka limfatyczna w postaci grudek i migdałków) oraz grasicę. Naczynia chłonne dzielą się na:

- powierzchniowe

- głębokie

Ich budowa jest podobna do żył z tym, że znajduje się w nich o wiele więcej zastawek.

Układ chłonny ma charakter otwarty. Początkiem drogi chłonnej są szczeliny i przestrzenie międzykomórkowe organizmu, które wypełnia płyn tkankowy pośredniczący w transporcie substancji odżywczych pomiędzy krwią a komórkami tkanek. Źródłem płynu są włosowate naczynia krwionośne. Płyn ten częściowo wnika do tych naczyń, częściowo zaś wnika do włosowatych naczyń chłonnych. Stąd chłonka płynie naczyniami chłonnymi łączącymi się w naczynia większe, które po przejściu przez węzły chłonne odprowadzają limfę do pni chłonnych, które uchodzą do głównych naczyń chłonnych, tj. przewodu piersiowego i przewodu chłonnego prawego. Układ naczyń chłonnych połączony jest z układem krążenia krwi.

Przewód piersiowy zbiera chłonkę (limfę) z lewej górnej części ciała i całej strony dolnej (od pasa w dół - kończyny dolne, miednica) i wpada do żył w miejscu połączenia żyły podobojczykowej lewej z żyłą szyjna wewnętrzna lewą, do niego uchodzą:

• Pnie chłonne lędźwiowe lewy i prawy odprowadzające limfę z kończyn dolnych i miednicy

• Pnie jelitowe - zbierające chłonkę z narządów przewodu pokarmowego

• Pień szyjny lewy - do niego odpływa chłonka z lewej części głowy i szyi

• Pień podobojczykowy lewy zbierający chłonkę z lewej kończyny górnej

• Pnie śródpiersiowe lewe zbierające chłonkę z narządów lewej części klatki piersiowej

Przewód chłonny prawy - zbiera on chłonkę z prawej górnej strony ciała i wpada do żył w miejscu połączenia żyły podobojczykowej prawej z żyłą szyjna wewnętrzna prawą. Do niego uchodzą:

• Pień szyjny prawy, do którego odpływa chłonka z prawej części szyi i głowy

• Pień podobojczykowy prawy - zbiera on chłonkę z prawej kończyny górnej

• Pnie piersiowe prawe - zbierają chłonkę z prawej części narządów klatki piersiowej

Czynniki mające wpływ na krążenie chłonki w warunkach fizjologicznych:

• stały, dośrodkowy przepływ chłonki

• ruch poszczególnych części ciała, zwłaszcza kończyn

• ruchy oddechowe klatki piersiowej

• czynność ssąca serca i tętnienie naczyń tętniczych

• ruchy bierne i czynne narządów, np. perystaltyka jelit

• skurcze mięśni gładkich naczyń i węzłów chłonnych

Przepływająca po organizmie limfa zbiera substancje toksyczne i odprowadza je do węzłów chłonnych, skąd są transportowane do nerek i usuwane z organizmu. To, czy układ limfatyczny dobrze funkcjonuje, zależy w dużej mierze od sprawności i elastyczności tkanki łącznej. Jeśli jest zbyt miękka i przepuszczalna, toksyny, zamiast wędrować do węzłów chłonnych, wnikają w inne tkanki, np. gromadzą się w komórkach tłuszczowych. Tak więc sprawny układ limfatyczny pomaga w usuwaniu toksyn z komórek tłuszczowych, a wtedy pośrednio zapobiega powiększaniu się cellulitu.

Przerzuty nowotworowe drogą układu limfatycznego

Gdy komórki nowotworowe przechodzą kolejne stadia karcynogenezy, nabierają zdolności do odrywania się od guza macierzystego i osiedlania się w innych częściach organizmu. Mogą wtedy przeniknąć do układu limfatycznego wraz z naciekającym guzem. Jeżeli komórka taka posiada możliwość wszczepienia się w innym miejscu organizmu, może dać przerzut nowotworowy. Najczęściej pierwszym miejscem zatrzymania się takiej komórki będzie najbliższy węzeł chłonny, zwany węzłem strażnikiem. W węźle, w sprzyjających przerzutowi warunkach, rozwinie się guz przerzutowy. Guz ten różni się morfologicznie od guza pierwotnego. Jeżeli dochodzi do dalszego rozwoju, nowotwór może dawać kolejne przerzuty do kolejnych węzłów, aż dojdzie do dostania się komórek nowotworowych do układu krwionośnego i powstania przerzutów odległych.

W związku z tym w niektórych nowotworach charakteryzujących się możliwością dawania przerzutów drogą chłonną podczas zabiegu operacyjnego usuwane są również okoliczne węzły chłonne w nadziei na zmniejszenie szansy na rozsianie się choroby nowotworowej.

Węzły chłonne - występują zwykle po kilka lub kilkanaście. Ich wielkość waha się od 2 do 30 mm. Węzły wychwytują z limfy bakterie i substancje toksyczne. SA uważane za BARIERĘ OCHRONNĄ ORGANIZMU. Ich stan zapalny może być źródłem zakażenia krwi. Mogą być też podstawową drogą do tworzenia przerzutów w chorobie nowotworowej. Węzeł może być też miejscem wyjścia nowotworu., np. w ziarnicy złośliwej.

Do najważniejszych węzłów chłonnych zaliczmy:

• Węzły pachwinowe

• Węzły pachowe

• Węzły łokciowe

• Węzły szyjne

• Węzły śródpiersiowe

Grudki chłonne - jest to tkanka limfatyczna rozproszona wśród tkanki obcej, np. w błonie śluzowej jelita.

Migdałki - jest to skupienie tkanki limfatycznej w obrębie gardła. Maja zdolność wytwarzania limfocytów. Spełniają funkcję obronną. Występują na pograniczu jamy ustnej, jamy nosowej i gardła. Tworzą tzw. pierścień chłonny gardła (pierścień Waldeyera):

- migdałki podniebienne, językowy, trąbkowe, gardłowy.

Obecne są 2 migdałki podniebienne, rozlokowane po obu stronach gardła, w tzw. kryptach. Tzw. trzeci migdał (migdał gardłowy) zlokalizowany na połączeniu jamy nosowej i gardła, zanika w chwili dorastania.

Grasica - bierze udział w kształtowaniu odporności człowieka. Znajduje się w śródpiersiu, tuż za mostkiem. Stopniowo zanika od ok. 12 roku życia. Produkuje i wysyła limfocyty. Należy też do układu dokrewnego (hormonalnego). Hormony grasicy tymozyna i tymopoetyna wpływają na wzrost i dojrzewanie płciowe.

Limfa - jest to płyn fizjologiczny o składzie podobnym do osocza krwi. Po przejściu przez węzły zostaje wzbogacona w limfocyty i dlatego ich liczba w naczyniach chłonnych jest znacznie większa niż w naczyniach krwionośnych. Funkcją limfy jest transport wchłoniętych ze światła przewodu pokarmowego tłuszczy i produktów ich enzymatycznego rozkładu.

ŚLEDZIONA - jest narządem miąższowym. Leży w lewym podżebrzu. Jej powierzchnia pokryta jest błona łącznotkankową. Środek to tzw. miazga czerwona, w której rozproszone są grudki chłonne i noszą one nazwę miazgi białej. W śledzionie ulegają rozpadowi upostaciowane składniki krwi (krwinki czerwone, białe, hemoglobina).

BŁONY SUROWICZE

- zapewniają wilgotność

- chronią organizm przed bakteriami chorobotwórczymi , infekcjami w kontakcie z innymi narządami

- zapewniają żywotność organów

OTRZEWNA

Wyścieła ściany jamy brzusznej i miednicy. Tę nazywamy otrzewna ścienna. Druga, tzw. otrzewna trzewna pokrywa całkowicie lub częściowo znajdujące się w jamie brzusznej i miednicy narządy. Otrzewna jako całość tworzy worek zwany jama otrzewnej. U mężczyzn jest on całkowicie zamknięty, u kobiet ma kontakt ze światem zewnętrznym za pośrednictwem ujścia jajowodu. W jamie otrzewnej występuje niewielka ilość płynu otrzewnowego, który zwilża powierzchnie otrzewnej i powleczonych nią narządów. Otrzewna ścienna wyścieła ciągłą warstwą ścianę przednią jamy brzusznej i miednicy, ściany boczne i przeponę. Na tylnej ścianie przechodzi na narządy stając się otrzewną trzewną. Położenie narządów okrytych otrzewną ze wszystkich stron określa się jako narządy wewnątrzpochodne. Należą do nich: żołądek, jelito cienkie (z wyjątkiem dwunastnicy), wątroba, śledziona, jelito ślepe, wyrostek robaczkowy, okrężnica poprzeczna, esica, górna część odbytnicy, macica. Druga grupę narządów, tzw. narządów śródotrzewnowych stanowią: pęcherz moczowy, środkowa część odbytnicy, okrężnica wstępująca i zstępująca. Trzecia grupa to narządy, które leżą poza otrzewnowo, tzw. pozaotrzewnowe. Zaliczamy tu: nerki, nadnercza, trzustka, dwunastnica.

Jej rolą jest nawilżanie, ochrona i odżywianie.

OPŁUCNA

Wyściela wnętrze klatki piersiowej niektóre występujące w niej narządy. Składa się z dwu blaszek: opłucnej płucnej i opłucnej ściennej. Szczelinowata przestrzeń między nimi to jama opłucnej.

OSIERDZIE

Zbudowane jest z dwu blaszek: zewnętrznej - ściennej, która przylega do opłucnej oraz wewnętrznej blaszki, tzw. trzewnej, która jednocześnie jest zewnętrzna warstwą serca zwaną nasierdziem. W worku osierdziowym występuje niewielka ilość płynu surowiczego zwanego płynem osierdziowym. W worku osierdziowym umieszczone jest serce.

2

---