Zestaw 2
Omów 4 interpretacje formuły „człowiek - istota społeczna” ze szczególnym uwzględnieniem 4.
Pierwsza interpretacja formuły „człowiek istota społeczna” akcentuje rosnącą rolę czynników kulturowych w tworzeniu istoty człowieka. Kieruje ona uwagę ku relacji między kulturą a biologiczną naturą człowieka. Mieszczą się tu taki zagadnienia jak: kulturowe uwarunkowania cech, potrzeb, procesów biologicznych człowieka, społeczno kulturowe uwarunkowania, i skutki technicznej ingerencji biologizm człowieka. Druga interpretacja akcentuje że człowiek jest istotą wspólnotową, co oznacza, że nie mógłby rozwijać swych cech gatunkowych poza wspólnotą. W tej interpretacji centralnym zagadnieniem jest więź społeczna. Trzecia interpretacja tej formuły wskazuje na to, że jednostka jest wytworem społeczeństwa, w którym żyje. Analiza człowieka jako wytworu społeczeństwa, koncentruje się na skutecznych mechanizmach oddziaływania i nacisku tegoż społeczeństwa, co w rezultacie prowadzi do akceptacji przez jednostkę stawianych jej wymogów; adresowanych do niej oczekiwań społecznych. Wytworem społecznym są nie tylko konformiści, ale też reformatorzy, rewolucjoniści anarchiści i eskapiści. Drugim problemem w analizie człowieka jako wytworu społeczeństwa jest kontrola społeczna. Czwarta interpretacja analizuje rolę jednostki jako aktywnego świadomego i współtwórcę społeczeństwa. Świadome i aktywne zaangażowanie jednostki w kształtowanie społeczeństwa jest zjawiskiem stosunkowo nowym wiążącym się z rozwojem demokracji. Świadome uczestnictwo we współtworzeniu społeczeństw to nie tylko uczestnictwo jednostki w demokratycznych strukturach społeczeństwa ale także w tworzeniu wizji społeczeństwa pożądanego oraz powoływaniu do życia ruchów społecznych, które stawiają sobie za cel urzeczywistnienie tych wizji. To świadome współtworzenie przez jednostkę społeczeństwa oznacza w praktyce gotowość uwzględnienia różnych ograniczeń. Takie rozumienie roli człowieka jako współtwórcy społeczeństwa należy odróżnić od nieuświadomionego lub tylko częściowo uświadomionego wpływu jednostki na kształt społeczeństwa którym żyje.
Człowiek - istota wspólnotowa
Formuła ta podkreśla, że człowiek nie tylko żyje w grupach (wspólnotach), ale także nie może bytować poza wspólnotami ludzkimi, że poza nimi nie byłby w stanie rozwinąć swoich cech gatunkowych. W tej interpretacji centralną kategorią analizy są procesy socjalizacji jednostki oraz mechanizmy kształtowania się więzi społecznej, jej funkcjonowanie, jej rodzaje, przyczyny i skutki jej rozpadu (jeśli taki mam miejsce). Ludzie osiągają dojrzałość w procesach różnych interakcji społecznych. Przypadki wychowania ludzkich dzieci przez zwierzęta należą do rzadkości i są sensacją dla otoczenia. Jednym z przykładów na to jest życie Kaspava Hanseva, który swoje życie spędził w izolacji społecznej. Chłopiec nie potrafił mówić. Mimo różnych zabiegów chłopca nie nauczono mówić, a po pięciu latach życi wśród ludzi chłopiec zmarł. Lekarze stwierdzili że przyczyną niedorozwoju mózgu była izolacja. Takich przykładów jest zdecydowanie więcej. Jsabelle to dziewczynka która była izolowana od społeczeństwa wraz ze swoją głuchoniemą matką. Dziewczynkę poddano intensywnej opiece i po dwóch latach przywrócono ją społeczeństwu. Trudno jednoznacznie przesądzić, co zdecydowało o sukcesie Jsabelle. Chyba największy wpływ na przywrócenie jej społeczeństwu miała obecność matki, choć głuchoniemej. Dziewczynka odczuwała obecność matki, gdyż ta przebierała ją, tuliła do siebie gdy mała płakała. Dzięki obecności matki u dziewczynki wykształciła się podstawowa ufność, a tym samym nadzieja. Właśnie dzięki temu dziewczynkę przywrócono społeczeństwu. Na ukształtowanie cech człowieka dzuży wpływ ma dziedzictwo genetyczne. W analizie człowieka jako istoty wspólnotowej wiodące znaczenie ma pojęcie socjalizacji. Socjalizacja to proces Przy pomocy którego kultura danej społeczności jej przekazywana wchodzącym w życie młodym pokoleniom.
Wyjaśnij pojęcie więzi społecznej i przedstaw mechanizm jej powstawania, ilustruj to przykładem.
Wg J. Szczepańskiego więź społeczna to zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej, skupiający jednostki podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju. Każdy człowiek uczestniczy w różnych grupach społecznych, przez co połączony jest z pozostałymi ich członkami różnymi typami więzi. Nie wszystkie te typy wybieramy. Niektóre więzi czekają na nas już w momęci narodzin. Takimi więziami są więzi rodzinne. Do niektórych grup przynależymy z przymusu prawnego. Przykładem może być tu służba wojskowa, którą muszą odbyć wszyscy mężczyźni zdolni fizycznie do podjęcia jej (obarczeni kategorią sprawnościową A). Tworzą się tu więzi koleżeńskie albo więzi pomiędzy podwładnymi a przełożonymi. Tworząc spółkę gospodarczą tworzymy więzi, w których to partnerzy na zasadzie umowy określają typ stosunków i zależności, a także instytucji społecznych i form kontroli społecznej i form kontroli społecznej, które mają ich łączyć.
Mechanizm kształtowania się więzi społecznej: 1)styczność przestrzenna- uświadomienie sobie, że w danej przestrzeni są inni ludzie a ich pobyt w tej przestrzeni ma jakieś znaczenie (np. ludzie na przystanku autobusowym o 5 rano).Styczność przestrzenna nie musi prowadzić do dalszych etapów kształtowania się więzi. 2)styczność psychiczna- polega na tym, że postrzegane w przestrzeni osoby wywołują nasze zainteresowanie, oceny wyglądu, rodzaj oczekiwania co do ewentualnego bliższego kontaktu. Budzą takie emocje jak sympatia lub niechęć (np. studenci na egzaminie wstępnym). 3)styczność społeczna- są to pewne układy złożone przynajmniej z 2 osób oraz pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności, oraz pewne czynniki dotyczące tej wartości. Rodzaje styczności społecznych: trwałe/przelotne; prywatne/publiczne; osobiste/rzeczowe; bezpośrednie/pośrednie. Styczność społeczna determinuje charakter więzi społecznej, która się rodzi. Styczności trwałe , takie jak ciągłe kupowanie gazety u tej samej osoby( w tym samym kiosku), prowadzą do wzajemnego wpływania na siebie. Socjologowie określają to mianem wzajemnych oddziaływań, to właśnie one stanowią istotę życia każdej grupy społecznej. 4)skrystalizowanie się i funkcjonowanie trwałych wzorów wzajemnych oddziaływań, to kolejny etap w procesie tworzenia się więzi społecznej. W analizie tego procesu socjologowie zajmują się zachowaniami społecznymi tj. zachowaniami będącymi działaniami zmierzającymi do wywarcia wpływu na działanie innego człowiek. Elementy działań ... podmioty działające i przedmioty ich działania, narzędzia działania (słowa, gesty), a także metody działania. Wzajemne oddziaływania przebiegają wedle utrwalonych schematów. 5)stosunek społeczny- pewien ukł. zawierający następujące elementy: dwójka partnerów, jakiś łącznik, czyli przedmiot, podstawę, interes, sytuację, która stanowi platformę tego stosunku, dalej pewien ukł. powinności i obowiązków, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać. Stosunki społeczne są podstawą więzi społecznej. 6)więź społeczna.