PODSTAWY TEORETYCZNE KWESTIONARIUSZA PTS

Literatura:
Strelau, J. (1995). Temperament i inteligencja (s. 22-32). Warszawa: PWN.

Strelau, J., Zawadzki, B. (1998). Kwestionariusz Temperamentu PTS. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Typologia układu nerwowego Pawłowa

• Pawłow wysunął hipotezę, że różnice między jednostkami sprowadzają się do szeregu kombinacji właściwości układu nerwowego

• Tymi właściwościami są według niego:

• Siła podstawowych procesów nerwowych - pobudzenia i hamowania

• Ich ruchliwość

• Równowaga tych procesów

SIŁA PROCESÓW NERWOWYCH

• Siła procesu pobudzenia: przejawia się głównie w wydolności funkcjonalnej, tj. zdolności komórek nerwowych do wytrzymywania długotrwałego lub krótkotrwałego lecz silnego pobudzenia, bez przechodzenia w stan hamowania ochronnego. Im silniejsze (lub bardziej długotrwałe) są bodźce, na które jednostka jest zdolna reagować adekwatnie, tym silniejszy jest proces pobudzenia.

Hamowanie ochronne: przejawia się w zmniejszeniu lub zaniku reakcji na bodźce długotrwałe lub o dużej sile.

• Siła procesu hamowania: przejawia się w zdolności do wytwarzania reakcji warunkowych, takich jak wygasanie, różnicowanie, czy opóźnianie.

RÓWNOWAGA PROCESÓW NERWOWYCH

• Równowaga procesów nerwowych: określa stosunek między siłą procesu pobudzenia i siłą procesu hamowania.

Relacja między siła obu tych procesów decyduje o zrównoważeniu lub niezrównoważeniu jednostki.

RUCHLIWOŚĆ PROCESÓW NERWOWYCH

• Ruchliwość procesów nerwowych: decyduje o szybkości zmiany jednego procesu nerwowego na drugi. W zachowaniu przejawia się to w szybkości przejścia od jednej sytuacji do drugiej, od stanu biernego w stan czynny, i przeciwnie.

Kombinacja wymienionych właściwości układu nerwowego pozwoliły wydzielić cztery typy układu nerwowego:

1. Typ silny, zrównoważony, ruchliwy (sangwinik): człowiek szybki, łatwo dostosowujący się do zmiennych warunków życia. Charakteryzuje go duża odporność na trudne warunki życia.

2. Typ silny, zrównoważony, powolny (flegmatyk): reaguje spokojnie i powoli, wykazuje niechęć do zmiany otoczenia, jest odporny na bodźce silne i długotrwałe.

3. Typ silny niezrównoważony, z przewagą pobudzenia (choleryk): człowiek o dużej energii życiowej przy jednoczesnym braku opanowania; gwałtowny i wybuchowy.

4. Typ słaby (melancholik): człowiek mało odporny na działanie silnych bodźców dodatnich jak też hamulcowych. Często bierny i zahamowany. Silne bodźce mogą wywołać u niego zaburzenia w zachowaniu.

Kwestionariusz Temperamentu PTS

• autorami kwestionariusza są Strelau, Zawadzki oraz Angleitner

• w tej wersji jest on stosowany od 10 lat; poprzednia wersja to Kwestionariusz Temperamentu (KS)

• skrót PTS wzięto angielskiej nazwy kwestionariusza - The Pavlovian Temperament Survey

• kwestionariusz stosowany jest w 16 krajach, w tym w USA

• narzędzie jest oparte na typologii układu nerwowego Pawłowa